Η διαδικασία του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου (απόπτωση) είναι σημαντική όχι μόνο για πολλές φυσιολογικές διαδικασίες που εκτείνονται από την εμβρυολογική ανάπτυξη μέχρι τη γήρανση αλλά και για την παθογένεση και την πορεία ενός ευρέος φάσματος ασθενειών. Μεταξύ αυτών είναι χρόνιες νευροεκφυλιστικές παθήσεις του οφθαλμού που συμπεριλαμβάνουν για παράδειγμα την επίκτητη και κληρονομούμενη εκφύλιση των φωτοδεκτικών κυττάρων καθώς επίσης και αυτή των γαγγλιακών κυττάρων. Απόπτωση παρουσιάζεται επίσης κατά τη διάρκεια της μελαγχρωματικής αμφιβληστροειδοπάθειας, της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς,της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας,της φωτοχημικής βλάβης των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς αλλά και του γλαυκώματος. / The procedure of programmed cell death (apoptosis) is important not only during development but also in adult life during normal and pathologic conditions. Chronic eye degenerations, including the gaglion cell retina degeneration, retinitis pigmentosa (RP), age-related macular degeneration (AMD), diabetic retinopathy, light-induced photoreceptor degeneration and glaucoma demonstrate a high rate of apoptosis.

Σκοπός: Ο νεοεννευρωμένος μεσοσπονδύλιος δίσκος (ΜΔ), κλινικά θεωρείται μια σημαντική πηγή πόνου στους ασθενείς με οσφυαλγία. Η ταυτοποίηση των νεοσχηματιζόμενων νεύρων, που εκφράζουν τους υποδοχείς των νευροτροφινών, στην εκφύλιση του ΜΔ, σπονδυλικών επιπέδων που αναφέρονται ως πηγή δισκογενή πόνου και η συσχέτισή τους με το ενδοκανναβινοειδές σύστημα αναλγησίας, αποτελεί το αντικείμενο αυτής της μελέτης. Υλικό και μέθοδος: Συλλέχθηκαν 50 ανθρώπινοι ΜΔ ή τμήματα αυτών, μετά από δισκεκτομή σε χειρουργεία κήλης και εκφυλιστικών παθήσεων της Οσφυϊκής Μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης (ΟΜΣΣ). Εφαρμόσθηκε ανοσοϊστοχημεία για την ανίχνευση νευρικών ινών, στους ΜΔ, αφού διαπιστώθηκε η εκφύλισή τους. Συσχετίσθηκε η ανάπτυξη νευρικών ινών των εκφυλισμένων ΜΔ με την έκφραση των υψηλής και χαμηλής συγγένειας υποδοχέων των νευροτροφινών, TrkA, TrkB, TrkC και p75, αντίστοιχα. Στα περιστατικά με ανάπτυξη νευρικών ινών ανιχνεύθηκε ανοσοϊστοχημικά η έκφραση του υποδοχέα CB1 των ενδοκανναβινοειδών. Αποτελέσματα: Η εκτεταμένη νεύρωση στον ΜΔ που φέρεται στον έσω ινώδη δακτύλιο (ΙΔ) και μπορεί να φτάνει μέχρι τον πηκτοειδή πυρήνα (ΠΠ), φαίνεται να είναι εξαρτώμενη από τους υποδοχείς των νευροτροφινών TrkA, TrkB, TrkC και p75. Μικρά αιμοφόρα αγγεία συνοδεύουν τις νευρικές ίνες στα σπονδυλικά επίπεδα του ΜΔ που δίνουν δισκογενή πόνο και εκφράζουν επίσης τους υποδοχείς των νευροτροφινών. Ο CB1 υποδοχέας των ενδοκανναβινοειδών ταυτοποιήθηκε σε όλα τα περιστατικά που εμφάνιζαν ανάπτυξη νευρικών ινών. Βρέθηκε να εκφράζεται στα αγγεία που συνοδεύουν τις νευρικές ίνες και σε μερικά νεύρα. Δεν ταυτοποιήθηκε ανάπτυξη νευρικών ινών σε εκφυλισμένους ΜΔ σπονδυλικών επιπέδων που δεν αποτελούσαν αιτία δισκογενούς οσφυαλγίας. Συμπέρασμα: Η αλγοϊδιοδεκτική ανάπτυξη νευρικών ινών στον ΜΔ συνδέεται με την έκφραση των υποδοχέων των νευροτροφινών στις νεοσχηματιζόμενες νευρικές ίνες, δείχνοντας ότι όχι μόνο ο NGF, αλλά και άλλες νευροτροφίνες εμπλέκονται στην ανάπτυξη νευρικών ινών. Η έκφραση του CB1 υποδοχέα των ενδοκανναβινοειδών αποτελεί πεδίο έρευνας για τη θεραπεία του δισκογενή πόνου. / The current study was designed in order to detect immunohistochemically the expression of cannabinoid CB1 receptor and high and low affinity neurotrophin receptors TrkA, TrkB, TrkC and p75 respectively in human painful intervertebral disc (IVD). Previous data have shown an association between nerve ingrowth in human degenerated IVD and patient’s experience of pain. The nociceptive nerve ingrowth into painful IVD is causally linked with Nerve Growth Factor (NGF) production by blood vessels growing into the IVD. NGF causes further innervation and is involved in processes that result in an inflammatory hyperalgesia. There is evidence that cannabinoids show a neuronal CB1 receptor-mediated antihyperalgesic action and a separate inhibition of proinflammatory neuroimmune processes. A total of 50 IVD specimens after lumbar discectomy were included in the present study. The degeneration of IVD was identified and connected with clinical background of patients. An immunoperoxidase method on formalin-fixed, paraffin-embedded tissue sections and specific antibodies against CB1 and neurotrophin receptors (TrkA, TrkB, TrkC and p75) were used. Immunohistochemistry was also performed to detect neural and vascular markers: tubulin (βIII) and CD31. Neurotrophin receptors (TrkA, TrkB, TrkC and p75) expression was detected only in innervated degenerated IVD. Blood microvessels accompanied nerve fibers growing into IVD expressed also neurotrophin receptors. Furthermore, in some nerve fibers CB1 cannabinoid receptor expression was identified. Interestingly, CB1 receptor expression was detected in the majority of vessels accompanying nerve fibers. Nociceptive nerve ingrowth into degenerated IVD was strongly associated with all neurotrophin receptors expression indicating that not only NGF but also and others neurotrophins are involved in nerve ingrowth. Expression of CB1 cannabinoid receptor in innervated IVD suggests a possible therapeutic site of analgesic action. Additional studies would be necessary to clarify the functional role of CB1 cannabinoid receptor in degenerated intervertebral disc.

Η υψηλή συχνότητα εμφάνισης της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας σε συνδυασμό με τις σοβαρές επιπτώσεις της στην υγεία των ασθενών και την αδυναμία πλήρους θεραπευτικής αποκατάστασης της όρασης, καθιστά αναγκαία την διερεύνηση των παθογενετικών μηχανισμών της με στόχο την ανάπτυξη νέων προληπτικών και θεραπευτικών προσσεγγίσεων. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μια πολυπαραγοντική ασθένεια στην εμφάνιση της οποίας ενέχονται τόσο αλληλεπιδράσεις περιβάλλοντος-γονιδίων όσο και αλληλεπιδράσεις γονιδίων-γονιδίων. Η αναγνώριση γονιδίων και γενετικών πολυμορφισμών που συμβάλλουν στην επιδεκτικότητα για την εμφάνιση της ασθένειας μπορούν αφενός να συμβάλλουν στην διαλεύκανση της μοριακής παθογένειας αφετέρου να χρησιμοποιηθούν ως γενετικοί δείκτες αυξημένου κινδύνου εμφάνισης οδηγώντας σε νέες προληπτικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να διαπιστωθεί εάν οι πολυμορφισμοί Y402H του γονιδίου CFH και A69S του γονιδίου LOC387715 είναι μοριακοί δείκτες επιδεκτικότητας για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας στον Ελληνικό πληθυσμό της Νοτιοδυτικής Ελλάδας. Η κλινική μελέτη συσχέτισης στην οποία περιλαμβάνει 100 ασθενείς με προχωρημένη AMD και 115 μάρτυρες από τον γενικό πληθυσμό. / -

Οι μηνισκικές ρήξεις διακρίνονται σε τραυματικές και εκφυλιστικές. Κλινικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι η εκφύλιση των μηνίσκων συσχετίζεται με την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος. Παρ’ όλα αυτά, τα μοριακά γεγονότα που καθορίζουν την παθογένεια της εκφύλισης των μηνίσκων σε ανθρώπους παραμένουν αδιευκρίνιστα. Στη μελέτη εξετάστηκε ανοσοϊστοχημικά η έκφραση της p38 MAPKινάσης, της ενεργού φωσφορυλιομένης μορφής της p-p38, του στόχου NF-kB (με τα διμερή p50-p65) καθώς και της COX-2 σε μηνισκικές ρήξεις, και διερευνήθηκε η συμμετοχή τους στην ανάπτυξη εκφύλισης. Τα ευρήματα απέδειξαν αυξημένη έκφραση του άξονα p38-NF-kB και της COX-2 στον αποδιοργανωμένο και εκφυλισμένο ινοχόνδρινο μηνισκικό ιστό, υποδεικνύοντας ένα ρόλο των μορίων αυτών στην παθοβιοχημεία της εκφύλισης και της επακόλουθης ρήξης. Η μελέτη είχε σκοπό να διερευνήσει και να χαρακτηρίσει την έκφραση και την ενεργοποίηση του σηματοδοτικού μονοπατιού της p38 MAPK-NF-kB και της COX-2 στα ινοχονδροκύτταρα των ανθρώπινων μηνίσκων με ρήξη. Επιπρόσθετα συσχετίσαμε τα επίπεδα έκφρασης των πρωτεϊνών αυτών με παθολογοανατομικές και κλινικές παραμέτρους, όπως η ύπαρξη εκφύλισης και η συνύπαρξη κλινικά εξακριβωμένης ΟΑ. Χρησιμοποιήθηκαν 57 ανθρώπινοι μηνίσκοι. 43 (75,4%) άνδρες και 14 (24,6%) γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας 32,6 έτη, με διάρκεια πόνου 17,36 μήνες. Σε 39 ασθενείς (68,4%) η ρήξη αποδόθηκε σε τραύμα και σε 18 (31,6%) σε προϋπάρχουσα κλινικά διαγνωσμένη ΟΑ. Η ιστοπαθολογοανατομική διευκρίνιση της μηνισκικής εκφύλισης βασίστηκε σε καθιερωμένα μικροσκοπικά κριτήρια. Εκφύλιση παρατηρήθηκε σε 34 μηνίσκους (59,4%). Χρησιμοποιήθηκαν τα αντισώματα, anti p38, anti p-p38 (μονοκλωνικά αντισώματα έναντι της ενεργοποιημένης μορφής), anti NF-kB, p50 πολυκλωνική, anti NFkBp65 πολυκλωνική και antiCOX-2. Η ένταση της χρώσης και η αναλογία των ανοσοθετικών ινοχονδροκυττάρων εκτιμήθηκε μικροσκοπικά και βαθμολογήθηκε σε κλίμακα 0-3 (0= χωρίς ανοσοδραστικότητα, 1= ήπια, 2= μέτρια, 3= ισχυρή). Στατιστική ανάλυση έγινε με τη δοκιμασία Mann-Whitney και η ισχύς της συσχέτισης των μεταβλητών με το Kendall’s T test, χρησιμοποιώντας το SPSS. 1.Η έκφραση της p38 ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερη στους εκφυλισμένους συγκριτικά με μη εκφυλισμένους μηνίσκους. Μηνίσκοι σε ασθενείς με προϋπάρχουσα ΟΑ έδειξαν επίσης στατιστικά σημαντικά αυξημένη p38 σε σύγκριση με αυτούς με μη προϋπάρχουσα ΟΑ. 2.Η p-p38 είχε σημαντικά αυξημένη έκφραση σε εκφυλισμένους μηνίσκους έναντι μη εκφυλισμένων και σε ραγέντες μηνίσκους με ΟΑ σε σχέση με μη ΟΑ. 3.Οι υπομονάδες p50 και p65 ως τροποποιητές του άξονα p38-NFkB έδειξαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα στην εκφύλιση και την οστεοαρθρίτιδα. 4.Τα επίπεδα της COX-2 ήταν σημαντικά διαφορετικά μεταξύ εκφυλισμένων και μη εκφυλισμένων και σε οστεοαρθριτικές και μη αρθρώσεις, και συσχετίζονται απόλυτα με τη διακύμανση των προηγούμενων βημάτων του άξονα. 5.Η στατιστική ανάλυση αποκάλυψε σημαντική και θετική συσχέτιση μεταξύ COX-2 και p38-NF-kB και παράλληλη διακύμανσή της. / Meniscal tears are attributed to either trauma or degeneration processes. Clinical data suggest that meniscal degeneration (MD) is associated with knee osteoarthritis; however, the molecular events underpinning the pathogenesis of MD in humans remain elusive. Here we immunohistochemically examined the expression of p38 MAPK, its phosphorylated activated form p-p38, its target NF-kB (p50-p65 dimer), and COX-2 in ruptured menisci and investigated their involvement in MD development. Our findings demonstrate increased expression of the p38-NF-kB axis elements and COX-2 in disintegrated fibrocartilage suggesting a role of these molecules in the pathobiochemistry of MD and consequential rupture. We undertook this study to explore and characterize the expression and/or activation profile of the p38 MAPK-NF-kB signaling path away constituents and COX-2 in the fibrochondrocytes of human torn menisci. Furthermore we correlated the expression levels of the examined proteins with pathologic and clinical parameters, such as the presence of fibrocartilaginus degeneration and the coexistence of clinically identified OA. 57 human menisci were used for this study. Among the patients 43 (75,4%) were male and 14 (24,6%) female with mean age 32,6 years, with pain duration 17,36 months. In 39 patients (68,4%) meniscal tearing was attributed to trauma and in 18 (31,6%) to a background of clinically diagnosed OA. The histopathologic identification of meniscal degeneration (MD) was based on established microscopy criteria. MD was observed in 34 (59,4%) of the menisci. The following available antibodies were employed (anti-p 38), anti p-p38 (activated form monoclonal), anti NF-kB, p50 polyclonal, anti NFkBp65 polyclonal and anti COX-2. Strain intensity and proportion of immunopositive fibrochondrocytes was assessed by light microscopy and graded on a scale 0-3 (0= no immunoreachivity, 1= mild, 2= moderate, 3= strong). Statistical analysis was made with Mann-Whitney tests and the strength of association between the variables by Kendall’s T test, using SPSS for Windows. 1.Expression of p-38 was significantly higher in degenerated compared with non degenerated menisci. Menisci from patients with preexisting OA showed significantly increased p38 expression levels compared to those with no preexisting OA. 2.p-p38 expression was considerably elevated in degenerated compared with non degenerated and in OA compared with non OA ruptured menisci. 3.The downstream effectors of p38 NF-kB subunits p50 and p65, exhibited significantly higher levels in degenerated and OA fibrocartilage. 4.COX-2 levels were significantly different between degenerated and non degenerated menisci, as well as between OA and non OA joints. 5.Statistical analysis revealed significant and positive correlation between COX-2 and p-38 and NF-kB.