Θέμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η εφαρμογή της διαδικασίας ανάλυσης συστάδων (cluster analysis) στον κλάδο των οικονομικών. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφεται η γενική μεθοδολογία της ανάλυσης συστάδων και αναλύονται τα στάδια που ακολουθούνται για την υλοποίηση της. Πιο συγκεκριμένα, αναπτύσσονται οι δύο κύριες μέθοδοι συσταδοποίησης, η ιεραρχική και η διαιρετική, καθώς και οι συνήθεις μετρικές απόστασης και αλγόριθμοι σύνδεσης που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση συστάδων. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναφέρονται οι τομείς των οικονομικών στους οποίους, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, εφαρμόζεται η ανάλυση συστάδων, ενώ παράλληλα γίνεται και μια σύντομη εμβάθυνση στην μεθοδολογία της ανάλυσης συστάδων που προτιμάται ανά τομέα. / In the present diploma thesis, applications of cluster analysis to economics are reviewed. The first chapter describes the general methodology of cluster analysis and analyzes the steps followed during the procedure. In particular, the two main clustering methods, hierarchical and divisive, as well as the common distance metrics and linkage rules are developed. In the second chapter the fields of economics which, according to the literature, the cluster analysis is usually used to, are described. Furthermore, there has been a brief review of the methodology of clustering followed for each economic sector.

Στη συγκεκριμένη διπλωματική εργασία αναλύεται το πρόβλημα της ανάλυσης συστάδων. Σκοπός της ανάλυσης συστάδων είναι να ομαδοποιεί τα στοιχεία σε cluster έτσι ώστε τα στοιχεία που ανήκουν στο ίδιο cluster να έχουν μεγαλύτερη ομοιότητα από τα στοιχεία που ανήκουν σε διαφορετικά cluster. / In the current diplomatic thesis is analyzed the problem of cluster analysis. The purpose of cluster analysis is to group items in clusters, so that items belonging to the same cluster have a greater similarity than the items belonging to different clusters.

Η συνοπτική ταξινόμηση των συστημάτων καιρού αφορά πληθώρα περιβαλλοντικών εφαρμογών. Προσφάτως, η γνωστική περιοχή για την οποία η συνοπτική ταξινόμηση έχει βαρύνουσα σημασία είναι αυτή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η γνώση της συνοπτικής κλιματολογίας μιας περιοχής, επιτρέπει την πρόγνωση και ενδεχομένως την αποφυγή επεισοδίων ρύπανσης, τα οποία οφείλονται είτε σε τοπικές πηγές είτε στην μεταφορά ρύπων. Η γνώση αυτή ενισχύεται σημαντικά μέσω της κατηγοριοποίησης (ταξινόμησης) των συνοπτικών καταστάσεων που επικρατούν σε μία δεδομένη περιοχή. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες «αυτόματης», μη εμπειρικής, ταξινόμησης με την χρήση Η/Υ. Οι μέχρι τώρα προσπάθειες επικεντρώνονται σε κλασικές στατιστικές μεθόδους. Σκοπός αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι η ανάπτυξη μεθόδων και η υλοποίηση αλγορίθμων για την εξαγωγή και ψηφιακή επεξεργασία περιβαλλοντικών σημάτων και εικόνων. Η εφαρμογή των ανωτέρω οδηγεί στη δημιουργία έμπειρων συστημάτων συνοπτικής ταξινόμησης των συστημάτων καιρού, η οποία βασίζεται σε μεθόδους επεξεργασίας εικόνας, ανάλυσης και ομαδοποίησης δεδομένων, αναγνώρισης προτύπων και θεωρίας γράφων. Η σκοπιμότητα της παρούσης έρευνας διαφαίνεται από τη πρωτοτυπία που παρουσιάζει, η οποία έγκειται στο γεγονός ότι οι τεχνικές που παρουσιάζονται και που έχουν αντιμετωπίσει επιτυχώς σειρά προβλημάτων ταξινόμησης σε διάφορους γνωστικούς τομείς, εφαρμόζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε θέματα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας-Φυσικής του Περιβάλλοντος και συγκεκριμένα για την συνοπτική ταξινόμηση των συστημάτων καιρού. Τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων μεθόδων επεξεργασίας εικόνας, θεωρίας γράφων και ανάλυσης δεδομένων, καθιστούν τις προτεινόμενες προσεγγίσεις αυτής της διατριβής ανταγωνιστικές τόσο σε επίπεδο ποιότητας ταξινόμησης όσο και σε υπολογιστικό χρόνο. / The synoptic classification of weather systems involves a variety of environmental applications. Recently, the synoptic classification has been found to be relevant with the cognitive area of air pollution. Knowing the synoptic climatology of a region, allows the prediction and possibly the prevention of pollution incidents, resulting in either local sources or in transport of pollutants. This knowledge is greatly enhanced by the categorization (classification) of the synoptic conditions in a given area. In recent years ‘automatic’, non-empirical, classification methods have been developed using computers. So far these efforts have been based on classical statistical methods. The aim of this PhD thesis is the development of methods and the implementation of algorithms to extract and process digital signals and environmental images. Consequently, expert systems for the synoptic classification of weather systems are created based on methods relative to image processing, data analysis and clustering, pattern recognition and graph theory. The objective of this research is demonstrated by its own originality which lies in the fact that the presented techniques have successfully addressed a number of classification problems in different topics. It is the first time that such methods have been applied on Meteorology-Climatology-Physics of the Environment in Greece, namely the synoptic classification of weather systems. The characteristics of the modern methods proposed in this PhD thesis are competitive both in classification quality and in computational time.