<p>Istraživanje je urađeno u cilju utvrđivanja obrazaca distribucije rodova <em>Merodon</em><br />Meigen, 1802 i <em>Cheilosia</em> Meigen, 1822 na području jugoistočne Evrope. Rodovi<br /><em>Cheilosia</em> i<em> Merodon </em>su najbrojniji fitofagni rodovi osolikih muva, a jugoistočna<br />Evropa je izabrana kao posebno interesantno područje analiziranja distribucije vrsta<br />zbog specifične kombinacije istorijskih, abiotičkih i biotičkih faktora koji određuju<br />distribuciju. Na području jugoistočne Evrope registrovano je ukupno 202 vrste<br />istraživanih rodova; 121 vrsta pripada rodu <em>Merodon</em>, a 81 vrsta pripada rodu<br /><em>Cheilosia</em>. Broj od preko 200 vrsta pokazuje da je jugoistočna Evropa područje od<br />izuzetnog bogatstva vrsta rodova <em>Merodon</em> i <em>Cheilosia</em>. Ovakav zaključak dopunjen je<br />postojanjem čak 79 (39%) endemskih vrsta za područje jugoistočne Evrope. Prema<br />gradijentu geografske &scaron;irine, rodovi <em>Merodon</em> i <em>Cheilosia</em> pokazuju različit distributivni<br />obrazac; uočava se da broj vrsta roda <em>Merodon</em> opada od juga ka severu, dok je<br />distributivni obrazac obrnut za rod <em>Cheilosia</em>.<br />U cilju analiziranja uticaja koje predeona struktura i promene u načinu kori&scaron;ćenja<br />zemlji&scaron;ta imaju na vrste rodova <em>Merodon </em>i <em>Cheilosia</em>, sprovedena je predeono -<br />ekolo&scaron;ka analiza, uz pomoć GIS i odgovarajućih ekolo&scaron;kih softvera. Istraživanje<br />pokazuje da postoji specifičan odnos između predeonih parametara i kompozicije vrsta<br />istraživanih rodova - sa različitom osetljivo&scaron;ću rodova <em>Merodon</em> i <em>Cheilosia</em> na<br />povezanost stani&scaron;ta i promene u načinu kori&scaron;ćenja zemlji&scaron;ta. Vrste roda <em>Cheilosia</em> su<br />pozitivno korelisane sa povezno&scaron;ću stani&scaron;ta a negativno korelisane sa svim ostalim<br />predeonim parametrima, dok najveći broj vrsta roda <em>Merodon</em> pokazuje veću otpornost<br />pri antropogenim promenama u ekosistemima. Ovakvi rezultati upućuju na<br />diferenciraniji pristup pri upravljanju područjima, fokusiran na intenzitet kori&scaron;ćenja<br />zemlji&scaron;ta (ispa&scaron;e) i povezanost stani&scaron;ta.<br />Istraživanje je obuhvatilo i evaluaciju stani&scaron;ta u okviru predela različitih karakteristika<br />(prostorno i vremenski), primenom analize SyrphTheNet bazom podataka, koja<br />uključuje vrste rodova <em>Merodon </em>i <em>Cheilosia</em> kao bioindikatore. Vrste rodova <em>Merodon</em> i<br /><em>Cheilosia</em> su se pokazale kao veoma dobri indikatori koji mogu da ukažu na trenutni<br />kvalitet istraživanog područja, kao i promene tokom dužeg vremenskog perioda.<br />Analizom korelacije utvrđeno je da postoji povezanost između promena predeonih<br />parametra u periodu od 25 godina i gubitka vrsta i kvaliteta makrostani&scaron;ta na 17<br />istraživanih lokaliteta.</p> / <p>The research has been carried out with the main aim to determine distributional patterns of two genera, <em>Merodon</em> Meigen 1802, and <em>Cheilosia</em> Meigen, 1822, in Southeast Europe region. <em>Cheilosia</em> and <em>Merodon</em> are the most numerous phytophagous hoverflies genera.</p><p>Southeast Europe has been chosen as the specific region of interest to analyze species distribution due to its specific combinations of historical, abiotic and biotic factors that determine the species distribution.</p><p>In the area of Southeast Europe, a total of 202 species of <em>Merodon</em> and <em>Cheilosia</em> have been recorded; 121 species belonging to the genus <em>Merodon</em>, and 81 species belonging to the genus <em>Cheilosia</em>, being a region exceptionally rich in species of the two genera. This conclusion has been supported by the fact that 79 (39%) endemic species has been found in the region. With regard to the gradient latitude, species of <em>Merodon </em>and <em>Cheilosia</em> genera show a different distribution pattern. More precisely, it has been shown that the number of <em>Merodon</em> species decreases from the south to the north, while the opposite pattern is true for the species of <em>Cheilosia</em> genus.</p><p>In order to analyze the responses of hoverfly species to landscape structure, land cover analyses were performed using GIS tools and related ecological software. <em>Merodon </em>and <em>Cheilosia </em>species differ in their responses to land-use change and connectivity, with the latter genus being positively correlated with connectivity and negatively correlated with all other variables. Connectivity is the primary factor affecting <em>Cheilosia</em>, while most <em>Merodon</em> species demonstrated greater resistance to changes in human-modified ecosystems. These results suggest that different management efforts, focused on land-use intensity (grazing) or connectivity, seem to be appropriate when trying to conserve these taxa.</p><p>In addition, the study examined the quality of habitats in landscapes of different characteristics (spatial and temporal), using SyrphTheNet database, in which species of the <em>Merodon</em> and <em>Cheilosia</em> genera were&nbsp;&nbsp; used as bioindicators. Species of the two genera proved to be very good indicators of the current quality of the study area, as well as changes over a longer period of time. Correlation analysis has found a significant relationship between the changes of landscape parameters for a period of 25 years and the loss of species and quality macrohabitats on 17 investigated study sites.</p>

<p>&nbsp;Zagađenje vode i sedimenta, organskim jedinjenjima, te&scaron;kim metalima i agrohemikalijama, poslednjih decenija predstavlja problem koji je prisutan u svim regionima sveta. Kako bi se umanjile negativne posledice primene zagađene vode i sedimenta u poljoprivredi, neophodan je kontinuirani monitoring njihovog kvaliteta, odreĎivanje prisustva i kvantifikacija polutanata i procena njihove biodostupnosti. Kvalitet vode i sedimenta može se oceniti pomoću fizičko-hemijskih i biolo&scaron;kih metoda (bioindikatora). Poslednja grupa je od značaja u detekciji zagaĎenja i proceni kvaliteta vode i sedimenta koji se koriste u poljoprivredi. Otuda gajene biljke kao bioindikatori imaju važnu ulogu. Rezultati ovakvih ispitivanja su direktan pokazatelj mogućnosti upotrebe vode za navodnjavanje, a sedimenta za razastiranje po obradivim povr&scaron;inama. Imajući u vidu izneto, u radu je preko fiziolo&scaron;kih (energija klijanja i klijavost semena) i morfolo&scaron;kih (dužina, sveža i suva masa korena i nadzemngo dela ponika) promena na deset vrsta gajenih biljaka (kukuruz, ječam, krmni sirak, bela slačica, kupus, rotkvica, krastavac, pasulj, suncokreta i heljda), procenjen biolo&scaron;ki potencijal istih u detekciji zagaĎenja vode i sedimenta te&scaron;kim metalima, pesticidima i drugim polutantima. Kvalitet vode i sedimenta, odnosno detekcija zagaĎenja, odreĎeni su prvo hemijskim analizama, a zatim pomoću biolo&scaron;kih testova, tokom 2011-2015. godine. Ukupno je analizirano 37 uzoraka vode i osam uzoraka sedimenta sa teritorije AP Vojvodine (Srbija), od kojih su 29 iz kanala (Veliki Bački kanal /VBK/, Aleksandrovački kanal /AK/, Nadela, Feketić i Čelarevo), pet iz reka (Krivaja, Begej i Dunav) i tri iz zatvorenih vodenih povr&scaron;ina koje se nalaze u okviru rezervata prirode i za&scaron;tićenih prirodnih dobara (Jegrička, Stari Begej /&ldquo;Carska bara&rdquo;/ i Stara Tisa). U radu su primenjene metode naklijavanja semena na filter hartiji propisane Pravilnikom o kvalitetu semena poljoprivrednog bilja (Sl. list 34/2013) i pravilnikom ISTA (2011). Tokom 2013. godine, praćene su i sezonske promene u sadržaju metala: nutrijenti (Na, Mg, Ca i K) i prioritetni polutanti u vodi (Cd, Ni, Pb, Cr, As) prema Direktivi 2008/105EC, te&scaron;ki metali (Fe, Mn, Zn, Cu), zatim pesticidi (herbicidi iz grupe triazina i urea) u kanalu u Čelarevu i VBK III. U radu je ispitan uticaj najznačajnijih polutanata u vodi (te&scaron;ki metali: Cd, Cu, Ni, Pb, Cr i insekticid hlorpirifos) prema Direktivi 2008/105EC, Uredbi 50/12 i ICPDR klasifikaciji (2004). Za obradu podataka kori&scaron;ćeni su statistički softveri SPSS 19 i ARO 3.2, a primenjene su ANOVA (Dankanov test vi&scaron;estrukih poreĎenja, Kruskal-Valisov test i t test) i vi&scaron;estruka regresiono-korelaciona analiza. Hemijske analize ukazuju na organsko i neorgansko zagaĎenje vode iz VBK (I, II, III) AK, Krivaje, Nadele, Begeja, Dunava kod izliva komunalnih voda i kanala u Čelarevu. ZagaĎenje te&scaron;kim metalima je registrovano u vodi iz VBK I (Cd), AK (Cr), VBK II (Cr), kanala u Feketiću (As) i u pojedinim mesecima u kanalu u Čelarevu (Cr i Mn i Fe) i VBK III (Cr, Mn, Fe, Pb i As). Pojedini uzorci sedimenta su zagaĎeni te&scaron;kim metalima i PAH-ovima i to: VBK I sa Cu (II klasa) i PAH-ovima (III klasa); AK sa Ni i Cu (III klasa) i Cr (IV klasa); VBK II sa Cu i PAH-ovi (II klasa); Krivaja sa Ni i Cu (II klasa); Nadela sa Ni (III klasa) i Cd (IV klasa); Begej sa Ni (III klasa). Uticaj kvaliteta vode i sedimenta na test biljke je varirao u zavisnosti od sadržaja polutanata, nutrijenata, ali i od biljne vrste i ispitivanog parametra. Dobri indikatori naru&scaron;enog kvaliteta, odnosno zagaĎenja vode i sedimenta su: bela slačica, kupus, rotkvica i heljda, jer su na prisustvo jedinjenja i elemenata u</p><p>količinama preko maksimalno dozvoljenik (MDK), reagovali inhibicijom većine parametara. Kukuruz, ječam, krmni sirak, pasulj i suncokret ispoljili su slabiji potencijal kao indikatori, s obzirom na mali broj parametara koji su pod uticajem kvaliteta vode i sedimenta. Fiziolo&scaron;ki parametri (energija klijanja i klijavost) se nisu pokazali kao pouzdani u detekciji naru&scaron;enog kvaliteta vode i sedimenta, osim u slučaju bele slačice, kupusa, rotkvice i heljde za zagaĎenja sa N, NH3, P i Cr. Morfolo&scaron;ke promene na test biljkama su bolji pokazatelji zagaĎenja Cr, Pb, Mn, N, NO3, NH3 i P. U okviru sezonskog monitoringa, potvrĎena je promena sadržaja nutrijenata, te&scaron;kih metala i pesticida, zavisno od meseca uzorkovanja, a koji su u vezi sa intenzivnim poljoprivrednim aktivnostima. Najveće količine herbicida iz grupe triazina i urea, preko MDK, detektovane su tokom proleća i leta, &scaron;to se dovodi u vezu za poljoprivrednom praksom suzbijanja korova. U biotestu, voda uzorkovana tokom proleća i leta, ispoljila je izrazit negativan uticaj uglavnom na morfolo&scaron;ke parametre test biljaka u vidu inhibicije porasta korena i nadzemnog dela, dok energija klijanja i klijavost kod većine vrsta uglavnom nisu pod uticajem prisustva herbicida. Test biljke su ispoljile različit potencijal kao indikatori u detekciji zagaĎenja vode pojedinačnim polutantima. Kukuruz je preko sledećih parametara dobar pokazatelj prisustva polutanata u MDK (0,1 &mu;g/l): energija klijanja i klijavost su dobri pokazatelji zagaĎenja Cr i Zn, a energija klijanja samo Pb, dužina korena za Zn i hlorpirifos, sveža masa korena za Zn, Pb i hlorpirifos, suva masa korena za hlorpirifos, dužina nadzemnog dela za Zn i hlorpirifos, sveža masa nadzemnog dela za Zn, Ni i hlorpirifos, a suva masa nadzemnog dela samo za hlorprifos. Ječam je dobar indikator prisustva sledećih polutanata u MDK preko dužine korena za Cd, dužine nadzemnog dela za Ni, a sveže i suve mase istog za Zn, dok svi fiziolo&scaron;ki i morfolo&scaron;kih pamaretri ukazuju na zagaĎenje hlorpirifosom. Krmni sirak je dobar indikator prisustva Zn u količinama preko MDK preko energije klijanja i klijavosti, preko dužine, sveže i suve mase korena i dužine nadzemnog dela za Pb, a preko dužine i sveže mase nadzemnog dela za Cd. Bela slačica je preko energije klijanja, klijavosti i svih parametara korena dobar indikator prisustva Zn u MDK, preko dužine sveže i suve mase korena i mase nadzemnog dela za Ni, preko sveže mase nadzemnog dela za Cd, dok su svi fiziolo&scaron;ki i morfolo&scaron;ki parametri dobri indikatori zagaĎenja vode hlorpirifosom. Kupus je dobar indikator prisustva Cd u vodi u MDK preko sveže mase korena i svih parametara nadzemnog dela ponika. Rotkvica je dobar pokazatelj prisustva različitih polutanata u MDK: energija klijanja za Zn, sveža masa korena za Cd, Pb, Zn, suva masa korena Cd i Pb, a svi parametri nadzemnog dela za Cd, Zn i Pb. Krastavac je dobar pokazatelj prisustva različitih polutanata u MDK količinama preko sledećih parametara: dužine korena za Ni, Pb i hlorpirifos, sveže mase za Ni, Zn, Pb i hlorpirifos, suve mase za Cd, Ni, Zn i hlorpirifos, dužine nadzemnog dela za Cu, Zn, Pb i hlorpirifos, sveže mase istog za Cd i Pb i hloripirifos, a suve masa samo za hlorpirifos. Pasulj je dobar indikator prisustva različitih polutanata u MDK, preko sledećih parametara: energija klijanja i klijavost za Zn, dužina korena za Cd, Zn i Pb, sveža masa korena za Zn, suva masa korena za Cd, Pb i Zn, sveža i suva masa nadzemnog dela za Cd. Suncokret je dobar pokazatelj prisustva različitih polutanata u MDK i to preko dužine i sveže mase korena za Cd, Cu i Pb, suve mase korena za Cd i Cu, a dužine nadzemnog dela za Zn i Pb. Heljda je dobar pokazatelj prisustva Zn u MDK preko energije klijanja, klijavosti, preko dužine, sveže i suve mase korena ponika i sveže i suve mase nadzemnog dela za Cd, a preko sveže i suve mase korena za Pb. Na osnovu ostvarenih rezultata hemijskih analiza i biotesta, voda iz Dunava, sa plaže Bećarac i iz Sr. Karlovaca, može se koristiti za navodnjavanje. MeĎutim, preporuka je da se vode iz VBK I, II, III, AK, Krvaje, Nadele, Begeja, Dunava kod izliva konunalnih voda, Starog Begeja (&bdquo;Carska bara&ldquo;), kanala u Fektiću, Stare Tise i kanala u Čelarevu, isključe iz poljoprivredne proizvodnje, zbog mogućih fitotoksičnih efekata. TakoĎe, i svi uzorci sedimenta su ispoljili fitotksične efekte na test biljke, te se ne preporučuje njhovo odlaganje po poljoptivrednim povr&scaron;inama, bez predhodne procene rizika.</p>