<p>Tema rada predstavlja prikaz glavnih tekstoloških karakteristika dramskih dijaloga na osnovu analize pet savremenih dramskih dela. U analizi se razmatraju kontekstualni faktori koji pripadaju spoljašnjem polju povezivanja dijaloga (kontekst situacije, kontekst radnje, tematski kontekst), konstrukcijske karakteristike dijaloga (struktura parnih sekvenci, obrt ili &raquo;turn&laquo;, promene teme), i afirmacija najosnovnijih odnosa na mikro nivou (deiksa, koreferencija). Glavni aspekt analize pojedinačnih jezičkih sredstava je prikazivanje njihove komunikativne uloge na osnovu funkcionalnog pristupa. S obzirom da istraženi korpus zbog svog beletrističkog karaktera sadrži fiktivne, unapred konstruisane dijaloge, ali se ujedno trudi i da sačuva karakteristike živog govora, odnosno spontanosti, ispitaćemo i koja su to sredstva spontanosti koja se u planiranim dramskim dijalozima pojavljuju. Teorijsku osnovu analize čini funkcionalna (holistička) kognitivna lingvistika, ali se koriste i rezultati funkcionalističkih pravaca i teorija, kao što su teorija govornih činova ili analiza konverzacije.<br />Korpus obuhvaćen istraživanjem sadrži pet drama, koje su pobedile na takmičenju Vojvođanske mađarske drame u periodu između 2010. i 2014. godine. To su dela Đerđa Serbhorvata: Tragedija izuvača čizmi (2010), Kate Đarmati: Zgarište u pusti (2011), Zoltana Danjija: Neka se jave najbolji (2012), Atile Sabo Paloca: Izveštavanje iz Zemlje vilenjaka (2013), Oršolje Benčik: Ko je ta Naomi Vots? (2014). Korpus obuhvata ukupno 75 stranica teksta. Reč je o razgovorima koji vode više lica, izuzev poslednje drame, koju čini dijalog dva aktera. Što se uzrasta tiče, u dramama nalazimo protagoniste koji pripadaju uzrastima između 20-30, 30-40, 40-50, 50-60, 60-70 godina, ali preovlađuju oni između 30-40 i 40-50 godina. Što se zastupljenosti polova tiče, preovlađuju miški junaci, izuzev poslednjeg teksta, gde se odvija dijalog dva ženska lika. Po pitanju uloga srećemo razgovore bračnih parova, roditelja i dece, kolega, poznanika, prijatelja, kao i stranaca. Zbog karaktera analiziranog korpusa varijabila zanimanja i stručne spreme nije bila relevantna.<br />Pisanje svakog poglavlja disertacije se odvija u četiri koraka. Prvi korak je obrada odgovarajuće stručne literature, zatim sledi podrobna analiza tekstovnog korpusa da bismo ustanovili učestalost pojavljivanja posmatranih pojava. Posle Nakon toga se predočavaju glavne karakteristike planiranih dramskih dijaloga uz pomoć dobijenih rezultata i tipičnih primera iz tekstova. Na kraju dolazi zaključak.<br />Struktura rada: Kognitivna lingvistika, Pregled naučnih istraživanja u svetu i u Mađarskoj, Drama, Pragmatička analiza autorskih uputstava u dramskim tekstovima, Tekstološke karakteristike istraživanog korpusa, Predstavljanje elemenata dramskih<br />dijaloga na mikro planu prema aspektu, prostoru i vremenu (Deiksa, Koreferencija), Karakteristike dijaloga u istraživanom korpusu iz perspektive analize dijaloga, Kontekstualni faktori (Kontekst situacije, Kontekst radnje, Tematski kontekst), Obrt (Karakteristike obrta, Parne sekvence, Umetnute i sporedne sekvence i upadice, Odlomci tekstova na mezo nivou, Govorni činovi), Formalna sredstva spoljne i unutrašnje strukture dijaloga, Planirani dramski dijalozi, Sredstva za postizanje spontanosti u planiranim dijalozima, Proučavanje stila, Rezime.<br />Poglavlje Kognitivna lingvistika se detaljno bavi holističkom kognitivnom lingvistikom, pošto ovaj pristup određuje teorijski okvir rada, zatim se obrađuje, kako se kognitivna lingvistika kao teorija odražava u tekstologiji.<br />Poglavlje Pregled naučnih istraživanja u svetu i u Mađarskoj vezanih za dijaloge se bavi teorijama (interaktivna sociolingvistika, etnografija govora, etnometodologija, analiza konverzacije, teorija govornog čina, teorija interakcije, analiza diskursa) koje su primenjene u proučavanju dijalogičnih tekstova.<br />Poglavlje Drama se bavi teorijom drame uopšte, savremenom teorijom drame i analizom pet izabranih drama.<br />Poglavlje Pragmatička analiza autorskih uputstava u dramskim tekstovima iz pragmatičkog aspekta proučava funkciju onih delova dramskih tekstova, koji ne čine tekst dijaloga, kao što su dramatis personae, odrednice mesta i vremena, imena likova koji stoje ispred dijaloga i uputstva autora, kao i njihovu ulogu u stvaranju značenja i kontekstualizaciji.<br />U dramskim dijalozima proučavali smo ulogu deikse u predstavljanju odnosa aspekata, prostora i vremena, i došli do zaključaka da su u dramskim dijalozima obuhvaćenim analizom eksoforne deikse u većini, a učestalost pojavljivanja ovih elemenata doprinosi pojavi da fiktivni tekst iz beletristike odražava govor koji je karakterističan za svakodnevnu konverzaciju, te pokazuje svojstva spontanih dijaloga. Što se tiče uloge deikse u određivanju aspekta, možemo konstatovati da je za dijaloge dramskih dela karakteristično premeštanje subjekta svesnog, kao i pojava perspektivizacije, a često se primenjuje i indirektni govor. Kao prostorna deiksa se najčešće koriste parovi glagola dolaziti &ndash; odlaziti, doneti &ndash; odneti, stići &ndash; otiči. Za ugrađene dramske dijaloge je karakteristična permanentna smena vremenskih ravni iz obrta u obrt, ali se smena vremenskih ravni pojavljuje i u izjavama vezanim za jednog govornika.<br />Što se koreferencije tiče, u posmatranim dramskim dijalozima je od anaforičke i kataforičke koreferencije većinom bila zastupljena anaforička. Permanentna promena aspekatskih odnosa je usko povezana sa različitim uglovima posmatranja. Rezultati<br />ispitivanja dramskih dijaloga pokazuju da koreferencija ispoljena zamenicom igra istaknutu ulogu u određivanju odnosa topika i fokusa u tekstovima. Koreferencija i deiksa su usko povezane u dramskim dijalozima. To je moguće zbog toga, što je u ovim tekstovima, prilikom ponovljenih pominjanja ili autoroskih uputstava svrsishodno dati antecedent ili postcedent onoga na šta se ukazuje, da bi se izbegle teškoće u tumačenju.<br />Proučavajući kontekstualne faktore možemo konstatovati da je za dramske dijaloge karakteristična pojava složene strukture prostora i vremena, međutim, ugrađeni i stvarni akteri drame se ne nalaze uvek u istom prostoru i vremenu. Jezičko delanje se razvija zajedno sa drugim, ne jezičkim delanjem. Na kontekst delanja u dramama upućuju uputstva autora. U dramskim tekstovima se najčešće primenjuje neasocijativna zamena tema. Analiziranim dramskim dijalozima je svojstvena i pojava različitih varijacija tema koje se ponavljaju, kao i zamena tema transformisanih iz implicitnih elemenata značenja. Prilikom stvaranja i tumačenja izjava prisutno je prethodno znanje učesnika.<br />Proučavanjem strukture dramskih obrta možemo konstatovati da su češći jedno- i dvostepeni dijalozi, a što se otvorenosti ili zatvorenosti dijaloga tiče, zatvoreni tipovi dijaloga imaju prevagu.<br />Od parnih sekvenci se najčešće pojavljuje par u formi pitanje-odgovor. Ima mnogo više pitanja koje treba dopuniti od onih na koje se očekuje potvrdan ili odričan odgovor.<br />Na osnovu analize umetnutih i sporednih sekvenci i upadica možemo reći da se upadice javljaju u velikoj meri, njihova glavna funkcija je da u prepozicionalnim i interpozicionalnim situacijama ublaže i istaknu kvalitativnu maksimu.<br />O poglavlju pod naslovom Odlomci tekstova na mezo nivou treba istaći da odlomke teksta na mezo nivou određuje jedna tema koja se ističe, koja stoji u fokusu, koja je često razrađena, ali se može pojaviti i u nerazrađenom obliku. U proučavanim odlomcima se često menjaju aspekti, kao i odnosi prostora i vremena. Delovi teksta dijaloga su obično povezani sa prethodnim i sledećim obrtom, ali ima i slučajeva kada to nisu.<br />O govornim činovima možemo zaključiti da je u slučaju govornog čina molbe direktno pitanje najdirektnija i najčešća strategija izražavanja volje. U dijalozima koji počinju govornim činom molbe, najčešće se javlja pitanje na koje se očekuje potvrdan ili odričan odgovor, sa intencijom održavanja funkcije, ali ima i pitanja koja menjaju funkciju. Govorni činovi upitnog oblika u većini slučajeva nose u sebi molbu ili poziv koji se sugeriše. Dijalozi koji počinju govornim činom saopštavanja najčešće služe da bi izrazili neku novu informaciju.<br />Poglavlje Formalna sredstva spoljne i unutrašnje strukture dijaloga se bavi raznim oblicima oslovljavanja i privlačenja pažnje, pozdravljanjem kao elementom poziva,<br />izbegavanjem sa funkcijom prekidanja tematske koherencije, te indirektnim govornim činovima koji se javljaju u dijalozima, i u okviru njih indirektnim modelima poziva, molbe i saveta.<br />Poglavlje Planirani dramski dijalozi predstavlja karakteristike planiranih dijaloga.<br />Poglavlje Sredstva za postizanje spontanosti u planiranim dijalozima predstavlja karakteristike govornog jezika (sintaksička nerazrađenost, greške i korekcije grešaka) koje čine da planirani dijalozi liče na spontane tekstove.<br />U poglavlju Proučavanje stila se navode stilske vrednosti prema sociokulturnom raslojavanju stila (varijabla stila ponašanja, varijabla stila položaja, varijabla stila vrednosti, varijabla stila vremena, varijabla stila tradicionalnih, institucionalnih jezičkih varijanti). Drame su analizirane iz aspekta stilskog raslojavanja izjava njihovih aktera.</p>

<p>U tekstu koji sledi autor se bavi primenom interdisciplinarnog pristupa književnom delu u nastavnoj praksi i metodičkim modelovanjem nastave književnosti. Istraživanje se zasniva na kreiranju modelovanih nastavnih metoda radi uspe&scaron;ne realizacije i primene komparativne analize dela u nastavnom procesu. Navedeni metod je primenjen na odabrana dela iz srednjo&scaron;kolskog programa, koja su potom obrađena adekvatnim nastavnim metodama i testirana u praksi. Istraživanje u praksi ima za cilj da pokaže efikasnost navedenog metodičkog modela u ostvarivanju funkcionalnih, vaspitnih i obrazovnih ciljeva i ishoda nastave književnosti, kao i u pojačavanju motivisanosti učenika za uče&scaron;će u nastavi, olak&scaron;avanju saznajnog procesa i sistematizacije stečenog znanja, kao i njegove primene u daljem učenju. Istraživanje je obavljeno u tri etape pri kojima su kori&scaron;ćene interdisciplinarna metoda prilikom analize književnog dela i njegove pripreme za nastavu; spektar nastavnih metoda modelovanih tako da &scaron;to adekvatnije korespondiraju odabranom analitičkom metodu (problemska nastava, rad u grupama, tekst metoda, heuristički dijalog itd), i, na kraju, u cilju beleženja i interpretacije rezultata eksperimentalnog istraživanja kori&scaron;ćene su metode anketiranja (evaluacioni listić za učenike i nastavnike) radi prikupljanja podataka, praćenje i deskripcija nastavnog procesa, kao i deskriptivna metoda prilikom analize i interpretacije rezultata istraživanja. Rezultati istraživanja prikazani u tekstu u potpunosti potvrĎuju hipotezu da prilikom<br />primene inovativnih nastavnih metoda modelovanih u skladu sa interdisciplinarnim pristupom književnom delu učenici demonstriraju pojačanu motivisanost za uče&scaron;ćem u nastavi, interesovanje za samostalni istraživački rad, kao i uspe&scaron;nost u kritičkom sagledavanju gradiva, dono&scaron;enju ličnih estetskih sudova i negovanju čitalačkih navika. Mogućnosti daljih istraživanja su brojne, jer se pruža prilika za primenu navedenog modela u korelacijsko-integracijskom sistemu nastave, kao i za osmi&scaron;ljavanje jednog op&scaron;tijeg pedago&scaron;kog istraživanja koje bi obuhvatilo ispitivanje efikasnosti primene navedenog modela na unapređivanje kognitivnih sposobnosti učenika, pojačavanju koncentracije, i sistematizacije znanja u cilju njegove operativnije primene na usvajanje znanja kako iz književnosti, tako iz oblasti drugih predmeta uop&scaron;te.</p>

<p>Doktorskim radom Tragovi egzistencije &ndash; Sudbina pojedinca i<br />njegovo izostajanje obuhvaćeno je sagledavanje pojedinih so-<br />cijalnih i dru&scaron;tvenih pojava koje su značajno uticale na položaj<br />i život pojedinca. Tematski okvir doktorskog rada nastao je kao<br />rezultat prethodnih istraživanja, sprovedenih u dvema studijama.<br />Prva je Plutati (2007), sa radovima: Mumlači, Varenje,<br />Plasma, Uvrede, Jedi svoju zemlju, Civil, a druga nosi naziv Socijalan<br />(2013), sa radovima: Glasine, Lice, Socijalan, Izbrisan,<br />Tvar, Utvara, Razgovor, Brijač, Selekcija. Iz makroteme Tragovi<br />egzistencije &ndash; Sudbina pojedinca i njegovo izostajanje moguće je<br />pratiti čitav niz podtema: sudbina, egzistencija, tragovi, levitiranje,<br />manipulacija, identitet, dru&scaron;tvo, čovek-figura, čovek kao<br />pojedinac ili čovek u masi, odnosno čovek s negacijom, ne-čovek,<br />pozicija čoveka, meka forma, figura-lutka, telo kao lutka,<br />lutka kao telo, i dr.<br />Praktičan rad, instalacija ASC/DESC, kroz segmente u kojima<br />dominira prikaz lutke koja levitira, prikazuje čovekovu poziciju<br />u kojoj je nagla&scaron;en životni/sudbinski tok, čovekova mentalna,<br />psihička i fizička istro&scaron;enost. U ovom radu, u prostornom ambijentu<br />postavljeno je vi&scaron;e repliciranih objekata sa elementima<br />forme neupotrebnog predmeta, kreveta, figure/lutke u prirodnoj<br />veličini, s unesenim detaljima odnosno zvučnim i tekstualnim<br />sadržajima. Svi ovi elementi grade zasebne objektne segmente<br />koji u vi&scaron;e kloniranih verzija, u paraboli sa minimalnim promenama,<br />stvaraju novu celinu. Pozicije u radu nagla&scaron;avaju mesto<br />izostavljenog čovekovog života/neživota, koji se može naslutiti i<br />koji je dat samo u tragovima. Dominantne elemente u radu čine<br />predstave o čoveku koga u neposrednom fizičkom smislu nema,<br />uno&scaron;enjem praznine u kojoj se prisustvo čoveka naslućuje, koja<br />podstiče na sećanje o čoveku kao takvom &ndash; samo kao čoveku,<br />subjektu bez identiteta. Figure, u formi mase lutaka, imaju za cilj<br />da provociraju na razmi&scaron;ljanje, na opomenu, da preispituju nas<br />i na&scaron;e sećanje tako da se putem njih identifikujemo i prepoznajemo,<br />utvrđujući koliko su ti ljudi vezani za mesto, određeni događaj<br />ili pak suprotno tome, koliko samo govore o čoveku, bilo<br />kada i bilo gde. Upravo ovako ostvarenom simbolikom pokreću<br />se doživljaji, iskustvene funkcije u osećanju pripadnosti. Ovaj<br />rad svojom porukom otvara i nova pitanja, prevashodno s ciljem<br />da se pojedinac zapita pred vremenom u kojem je sve prisutnija<br />strate&scaron;ka kontrola svega životnog i u kojem su nagla&scaron;eni momenti<br />preispitivanja ličnog, specifičnog, karakternog, dovedeni<br />u pitanje.</p> / <p>The PhD thesis, Relics of Existence &ndash; The Fate and the Absence of<br />an Individual, perceives particular social occurences which have<br />significantly influenced the status and life of an individual. The<br />thematic framework of the thesis was created as a result of previous<br />examination explained in two research papers. The first<br />one is To Float (2007) which includes works such as: Mumblers,<br />Welding, Plasma, Insults, Eat Your Own Turf, Civilian, and the<br />other one is Social (2013), with the following works: Rumours,<br />Face, Social, Erased, Matter, Wraith, Conversation, Razor, Selection.<br />This macro theme, Relics of Existence &ndash; The Fate and the<br />Absence of an Individual, offers an insight into a wide variety of<br />subthemes: fate, existence, hints, levitation, manipulation, identity,<br />society, human figure, a person as an individual against a<br />person in the crowd or a person in denial, non-human, a person&rsquo;s<br />stature, soft form, figure-puppet, body as a puppet, puppet<br />as a body, etc.<br />The practical work, the installation ASC/DESC, which consists<br />of segments dominated by a form of a levitating puppet, depicts<br />a person&rsquo;s stature introduced by the flow of life/fate, by a person&rsquo;s<br />mental, psychological and physical weariness. This work<br />involves spatial ambience with multiple replicated objects in a<br />form of nonfunctional object, bed, life-size figure/puppet with<br />imported audio and textual details. All these elements build separate<br />object segments that create a new whole through several<br />cloned versions, parabolic with minimal alterations. The positions<br />of the work emphasize a place of the excluded life/non-life,<br />which can be assumed and which is split into particles. Dominant<br />elements of the work are composed of notions about a human<br />being who is, in direct and physical sense, gone, while the<br />inserted emptiness only offers a hint of human presence, and<br />which evokes reminiscence of a human being as such &ndash; solely as<br />a human being, a subject with no identity. The purpose of figures,<br />represented as a bulk of puppets, is to provoke thinking, issue<br />a warning, to question ourselves and our memory, enabling<br />us to identify and perceive, at the same time determining how<br />strong is the connection between those people and the place,<br />specific event or something quite opposite, and how much is being<br />said about the person, in any given time, anywhere. Exactly<br />through such symbolism, experience is set in motion, together<br />with the impressions about the sense of belonging. This work<br />opens up new questions, mostly with the aim to make an individual<br />undertake inquiries about the time with an increasing<br />strategic control of everything that is living, and the time that<br />casts a shadow over highlighted moments of personal, specific,<br />and individual reexamination.</p>

<p>Ova disertacija se bavi analizom jezički<br />ispoljene učtivosti na primerima filmskih<br />dijaloga kojima se ispoljava slaganje i<br />neslaganje sa sagovornikom na engleskom i<br />srpskom jeziku, kao i u titlovanim prevodima na<br />srpskom. Osnovni ciljevi istraživanja jesu da se<br />klasifikuju, opi&scaron;u i primerima potkrepe<br />strategije slaganja i neslaganja sa sagovornikom,<br />da se sumiraju i uporede dobijeni rezultati u dva<br />jezika, te da se utvrde promene prilikom<br />titlovanog prevođenja odabranih dijalog&acirc; sa<br />engleskog jezika na srpski. Pretpostavke u vezi<br />sa uklapanjem dobijenih rezultat&acirc; u<br />odgovarajuće kulturne matrice i osiroma&scaron;enjem<br />interakcijske komponente sadržaja titlovanog<br />prevoda istražene su u svetlu relevantnih<br />teorijskih razmatranja, putem kvalitativne<br />analize odabranog jezičkog materijala.</p> / <p>This thesis deals with verbally expressed<br />politeness in film dialogues of agreement and<br />disagreement with the interlocutor in English<br />and Serbian, as well as in subtitled translations<br />into Serbian. The most important goals of the<br />research are to classify, describe and exemplify<br />the strategies of agreement and disagreement in<br />selected US and Serbian films, to summarize<br />and compare the results of the analysis in the<br />two languages and to determine the changes in<br />the interactional component of meaning in the<br />subtitling mode of translation from English into<br />Serbian. The hypotheses concerning the<br />analysed cases of agreeing and disagreeing in<br />the light of prevalent politeness patterns in US<br />and Serbian culture, as well as the presumed<br />undertranslation of the interactional component<br />of meaning in the Serbian subtitles are tested<br />considering the relevant theoretical frameworks,<br />by means of applying the method of qualitative<br />analysis</p>