<p>Istraživanje je sprovedeno sa ciljem da se primenom eksperimentalne metode naučno utvrdi da li dodatni &scaron;estomesečni program figičkog vežbanja u redovnim uslovima rada pred&scaron;kolske ustanove može regultirati gnačajnim promenama u morfolo&scaron;kim karakteristikama i motoričkim sposobnostima kod dece pred&scaron;kolskog ugrasta prosečne starosti 6,21&plusmn;0,56 decimalnih godina. Obuhvaćeno je ukupno 211 dece od toga devojčica (n=103) i dečaka (n=108) koji su na početku istraživanja (01. septembar 2014. godine) bili polaznici pred&scaron;kolskih grupa u Pred&scaron;kolskoj ustanovi &quot;Čukarica&quot; u Beogradu. Prema kriterijumu primene &scaron;estomesečnog figičkog vežbanja ispitanici su bili podeljeni u tri homogene grupe i to: eksperimentalnu (E) koju je činilo 36 dečaka i 28 devojčica, prvu kontrolnu (K1) sastavljenu od 31 dečaka i 37 devojčica i drugu kontrolnu grupu (K2) sačinjenu od 41 dečaka i 38 devojčica. E grupa je imala dodatni koncept programa koji je bio gasnovan na sadržajima visoke složenosti, sproveden kao figičko vaspitanje, a usmeren na razvoj biotičkih motoričkih gnanja. K1 grupa je takoe imala dodatni ali diferenciran program, usmeren kao trenažne sekvence, ga dečake polistrukturalnoaciklične aktivnosti, a ga devojčice estetskokonvencione aktivnosti. Dok K2 grupa pored redovnih aktivnosti ig figičkog vaspitanja nije bila podvrgnuta nijednom obliku dodatnog figičkog vežbanja. Koristio se kvagi&ndash; eksperimentalni nacrta istraživanja, tačnije nacrt sa neekvivalentnim grupama i pretestposttestom. Ugorak morfolo&scaron;kih mernih instrumenata bio je sačinjen po redukovanom modelu (Viskić, 1972; Kurelić i sar., 1975) preuget ig istraživanja Bale (1980). Motorički&nbsp;merni instrumenti proiglage takoe ig redukovanog teoretskog modela (Kurelića i sar., 1975; Gredelja i sar., 1975) preuzetog iz istraživanja Bale i Popovića (2007). Rezultati istraživanja ukaguju da je program dodatnog figičkog vežbanja E grupe dao dobre regultate u redukciji potkožnog masnog tkiva i volumena i mase tela kod dece. Najbolje rezultate dao je u pogledu mehanizma za strukturiranje kretanja. Deca iz K1 grupe, takoe su redukovala potkožno masno tkivo i volumen i masu tela, ali u pogledu motoričkih sposobnosti nije bilo pomaka u mehanizmu za strukturiranje kretanja. Kod dece u K2 grupi do&scaron;lo je do povećanja potkožnog masnog tkiva, volumena i mase tela kao i pada pojedinih motoričkih sposobnosti. U sve tri grupe izolovana su dva hipotetska morfolo&scaron;ka faktora koje je bolje interpretirati kao jedan Faktor mekog tkiva, i dva motorička koji se mogu interpretirati kao Generalni motorički Paktor. Kvalitativne promene u strukturi oba ekstrahovana faktora uočene su samo u K1 grupi u motoričkom prostoru, &scaron;to je posledica diferenciranog programa figičkog vežbanja. Regultati su ukagali da redovan program figičkog vaspitanja u pred&scaron;kolskim ustanovama nije dovoljan za pripremnu pred&scaron;kolsku grupu, kao i da se dodatnim programiranim figičkim vežbanjem postižu bolji rezultati pogotovo ako je usmeren ka razvoju biotičkih motoričkih znanja.</p> / <p>The research was conducted with the aim of applying experimental methods scientifically determine whether an additional six-month program of physical exercise in normal conditions of preschool institution may result in significant changes in the morphological characteristics and motor abilities in preschool children with mean age 6.21 &plusmn; 0.56 decimal years. A total of 211 children from that of girls (n=103) and boys (n=108) who were in the moment of research (01. September 2014) participants were preschool groups in preschool institution &quot;Čukarica&quot; in Belgrade. According to the criteria of application of the six-month physical exercise participants were divided into three homogeneous groups: experimental (E) which consisted of 36 boys and 28 girls, the first control (K1) made up of 31 boys and 37 girls, and another control group (K2) as made of 41 boys and 38 girls. E group had additional program concept which was based on the contents of higher complexity, implemented as physical education, which is focused on the development of biotic motor skills. K1 group also had additional or differentiated program, focused as the training sequence, for boys extracurricular- acyclic activities, and for girls estheticconventional activities. While K2 group in addition to the regular activities of physical education was&nbsp;not subjected to any form of additional physical exercise. It was used a quasi-experimental research designs, namely The draft with unequivalent groups and pretest-posttest. Morphological sample of measuring instruments was made through a reduced model (Viskić, 1972; Kurelić et al., 1975), taken from the research (Bala 1980). The motor measuring instruments derived also from the reduced theoretical model (Kurelić et al., 1975; Gredelj et al., 1975), taken from the research (Bala, &amp; Popovic 2007). The research results indicate that the program is additional physical exercise group E gave good results in the reduction of subcutaneous fat volume and body mass in children. The best results in terms of mechanisms for structuring movements. Children from the K1 group, also reduce the subcutaneous adipose tissue and the volume and mass of the body, but in terms of motor skills were no developments in the mechanism for structuring movements. Children the K2 group there was an increase in subcutaneous adipose tissue volume and body mass as well as the decline of some motor skills. In all three groups were isolated two hypothetical morphological factors that is better interpreted as a Factor of soft tissue, and two motor that can be interpreted as General motor factor. Qualitative changes in the structure of the two extracted factors were observed only in the K1 group in the motor area, which is the result of a differentiated program of physical exercise. The results have shown that regular physical education curriculum in preschool institutions is insufficient for the preparatory preschool group, as well as to further programmed physical exercise leads to better results especially if it is directed at the development of biotic motor skills.</p>

<p>U okviru ove disertacije su ispitane mogućnosti primene savremenih postupaka za dobijanje ekstrakata rtanjskog čaja (Satureja montana L.).<br />U ekstraktima dobijenim primenom superkritičnog ugljendioksida (različitih gustina) utvrđeno je prisustvo karvakrola kao najzastupljenije komponente. Ekstrakt sa najvećim sadržajem karvakrola je dobijen pri uslovima 350 bar i 50 &deg;C (60,82%), dok je najveći prinos karvakrola ostvaren pri pritiscima 325 i 350 bar i temperaturi 60 &deg;C, i iznosio je 2,4 g/100 g droge. Primenom ugljendioksida na većim pritiscima se ostvaruje efikasnija ekstrakcija karvakrola iz droge, kao i proizvodnja ekstrakata sa većim sadržajima karvakrola. Druge komponente prisutne u ekstraktima u znatno nižim koncentracijama su: p-cimen, borneol, trans-kariofilen, kariofilen-oksid, &gamma;-terpinen i linalool.<br />Da bi se utvrdila mogućnost unapređenja prinosa ekstrakcije superkritičnim ugljendioksidom, kao i pobolj&scaron;anja kvaliteta ekstrakata, ispitan je uticaj različitih predtretmana biljnog materijala. Ustanovljeno je da predtretman vodom najznačajnije povećava prinos ekstrakcije (za 25%), dok je ultrazvučni predtretman najadekvatniji izbor za dobijanje ekstrakata sa najvećim sadržajem karvakrola (66,46%). Međutim, najveći prinos ekstrakcije karvakrola iz 100 g droge postignut je primenom etanola i vode kao predtretmana.<br />Ekstrakti dobijeni primenom subkritične vode (uz variranje temperature i vremena ekstrakcije) su hemijski okarakterisani i radi utvrđivanja uslova ekstrakcije pri kojima se postiže najveći kvalitet ekstrakata u pogledu sadržaja polifenolnih komponenti, kao i antioksidantne aktivnosti, primenjena je metoda odzivne povr&scaron;ine (RSM). Utvrđena je prednost primene subkritične vode u odnosu na klasičnu metodu ekstrakcije u pogledu sadržaja polifenolnih komponenti i antioksidantne aktivnosti.<br />Suvi ekstrakti S. montana dobijeni spray drying tehnologijom su&scaron;enja (sa različitim koncentracijama maltodekstrina) su ispitani u pogledu fizičkih i hemijskih osobina. Takođe, radi ispitivanja mogućnosti primene u vidu funkcionalnih ili prehrambenih proizvoda, izvr&scaron;ena je senzorna analiza dobijenih suvih ekstrakata, i analizirana je njihova farmakolo&scaron;ka aktivnost u smislu ACE inhibitornog i antioksidantnog delovanja.<br />Ustanovljeno je da je najniža koncentracija maltodekstrina (10%) najadekvatnija za dobijanje suvog ekstrakta S. montana sa najvećim sadržajem polifenolnih komponenti, sadržajem etarskog ulja i u pogledu antioksidantne i ACE inhibitorne aktivnosti. Takođe, suvi ekstrakt sa 10% maltodekstrina ispunjava i ostale fizičko-hemijske parametre, kojima se osigurava kako efikasno su&scaron;enje, tako i kvalitet ekstrakta.<br />In vivo aktivnost odabranih ekstrakata S. montana ispitana je na modelu hepatotoksičnosti indukovane primenom ugljentetrahlorida. Analiziran je uticaj ekstrakata na funkciju jetre, enzimske parametre oksidativnog stresa i serumske parametre oksidativnog o&scaron;tećenja izazvanog ugljentetrahloridom i ustanovljen je hepatoprotektivni učinak ekstrakata S. montana. Takođe, ispitano je dejstvo ekstrakata na rast Ehrlich-ovih ascitnih tumora implantiranih mi&scaron;evima, kao i na biohemijske parametre oksidativnog stresa u ćelijama tumora i utvrđeno je da je vreme aplikacije ekstrakata od izuzetnog značaja.</p> / <p>This dissertation investigates the possibilities of applying contemporary processes for obtaining extracts of winter savory (Satureja montana L.).<br />Carvacrol was determined to be the most abundant component in extracts acquired by using supercritical carbon dioxide (of various densities). Extract with the richest content of carvacrol was obtained under conditions of 350 bar and 50 &deg;C (60,82%), while the highest carvacrol yield was produced under 325 bar and 350 bar pressures and at a 60 &deg;C temperature reaching 2.4 g/100 g of dry weight. By applying carbon dioxide on higher pressures, a more efficient carvacrol extraction from herbal material is performed, alongside production of extracts with higher carvacrol content. Other components in the extracts present in significantly lower concentrations are the following: p-cymen, borneol, trans-caryophyllene, caryophyllene-oxide, &gamma;-terpinene and linalool.<br />In order to recognize the possibility of improving the extraction yield produced by employing supercritical carbon dioxide and enhancing the quality of extracts, the influence of several different pre-treatments was investigated. It was determined that the water pre-treatment raises the extraction yield the most (for 25%), while the ultrasonic pre-treatment was the most adequate choice for acquiring extracts with the highest content of carvacrol (66.46%). However, the highest carvacrol extraction yield from 100 g of dry weight was achieved by applying ethanol and water as pre-treatment.<br />Extracts which were attained with subcritical water (by varying the temperature and time of extraction) were chemically characterized and Response Surface Method (RSM) was applied for the purposes of determining conditions of extractions under which the highest quality of extracts in terms of content of polyphenolic compounds and antioxidant activity is reached. The advantage of employing subcritical water over the classical method of extraction in respect of content of polyphenolic components and antioxidant activity was demonstrated.<br />Dry extracts of S. montana obtained by using the spray drying technology (with different concentrations of maltodextrine) were examined in terms of their physical and chemical characteristics. Also, in order to investigate the possibility of their use as functional or food products, sensory analysis of attained extracts was performed, and furthermore, their pharmacological activity in terms of the ACE inhibitory and antioxidant effect was analysed as well.<br />It was determined that the lowest concentration of maltodextrin (10%) was the most adequate for obtaining dry extracts of S. montana with the richest content of polyphenolic components and essential oil, and in respect of antioxidant and ACE inhibitory activities. Also, dry extract with 10% of maltodextrin meets all other physical-chemical parameters, which provide efficient drying and quality of extracts.<br />In vivo activity of selected extracts of S. montana was examined on a model of hepatotoxicity induced by applying carbon tetrachloride. The influence of extracts on liver function, enzyme parameters of oxidative stress, and serum parameters of oxidative damage caused by carbon tetrachloride was analysed and hepatoprotective effect of S. montana extracts was determined. In addition, the influence of extracts on the growth of Ehrlich ascite tumors implanted in mice was investigated, and their impact on biochemical parameters of oxidative stress in tumor cells as well, and it was determined that the time of application of extracts is of great significance.</p>

<p>У раду је анализирана вaријабилност, генски ефекти, наслеђивање компонената приноса у укрштању пет сорти хексаплоидне пшенице (Triticum aestivum L.). Резултати истраживања<br />iv<br />указују да између родитеља и генерација потомстaва постоје значајне разлике у средњим вредностима испитиваних својстава. Методом диалелног укрштања утврђена је комбинациона способност родитељских линија и добијене су информације о природи генских ефеката за важне агрономске особине. У наслеђивању компонената приноса (висина биљке, маса биљке, дужина класа, број зрна по класу, маса зрна по класу и маса зрна по биљци), применом адитивно-доминантног модела, уочено је присуство неалелне интеракције &ndash; епистазе. Aнализом међузависних односа установљене су значајне или високо значајне вредности коефицијената корелације између већине испитиваних својстава.</p> / <p>U radu je analizirana varijabilnost, genski efekti, nasleđivanje komponenata prinosa u ukrštanju pet sorti heksaploidne pšenice (Triticum aestivum L.). Rezultati istraživanja<br />iv<br />ukazuju da između roditelja i generacija potomstava postoje značajne razlike u srednjim vrednostima ispitivanih svojstava. Metodom dialelnog ukrštanja utvrđena je kombinaciona sposobnost roditeljskih linija i dobijene su informacije o prirodi genskih efekata za važne agronomske osobine. U nasleđivanju komponenata prinosa (visina biljke, masa biljke, dužina klasa, broj zrna po klasu, masa zrna po klasu i masa zrna po biljci), primenom aditivno-dominantnog modela, uočeno je prisustvo nealelne interakcije &ndash; epistaze. Analizom međuzavisnih odnosa ustanovljene su značajne ili visoko značajne vrednosti koeficijenata korelacije između većine ispitivanih svojstava.</p> / <p>A study has been conducted to assess variability, gene effect and inheritance of yield components in five crosses of hexaploid wheat genotypes (Triticum aestivum L.). The results of the study have shown that the mean values of parents and their progenies were significantly different. In diallel<br />vii<br />crossing information about combining ability of parental lines and the nature of genetic effects for some important agronomic traits had been obtained. Non-allelic interactions, epistatic gene effect, were observed in the inheritance of yield components (stem height, biomass, spike length, kernel number per spike, kernel weight per spike and kernel weight per plant) using the additive-dominance model. Significant and highly significant values of correlation coefficients were calculated for the most of studied traits.<br />&nbsp;</p>

<p>U okviru disertacije predložen je nacrt za generisanje efektne kompleksnosti<br />štampanog oglasa na osnovu generisanja kompleksnih tipografskih odlika i<br />generisanja kompleksnosti slike. Predmet disertacije predstavljao je razvoj<br />modela efektnosti tipografije u štampanim oglasima na osnovu uticaja<br />semantičih odlika, odnosno kompleksnih odlika formalnih atributa slovnog<br />znaka. Predložen model dopunjuje postojeći prilaz uloge tipografije u<br />oglašavanju u okviru segmenta uticaja kompleksnih oblika tipografskog pisma.<br />Na osnovu predloženog modela projektuje se onlajn aplikacija za procenu<br />efektnosti odnosa između kompleksnih tipografskih odlika i slike koja ima<br />praktični značaj za proces grafičkog dizajna.</p> / <p>This dissertation proposes a framework for generating effective complexity of print<br />advertisements based on the generated complexity of typeface properties and image<br />complexity. The subject area of the dissertation was a development of a model for the<br />effectiveness of typography in print advertisements. The model takes into account the<br />effects of typeface semantic properties i.e. complex features of the letter&rsquo;s formal<br />attributes. This approach updates the existing model of the role of typography in<br />advertising. Specifically, it updates the category on the influence of the form<br />complexity. Furthermore, based on the proposed model, a concept fora n online<br />application is presented. The purpose of the application a practical assistance for<br />graphic designers which provides information on the effectiveness of the relationship<br />between the complex typeface properties and image complexity.</p>

<p>Ova disertacija sadrži analizu mogućnosti merenja brzih impulsnih<br />napona i izražavanja odgovarajuće merne nesigurnosti. Dokazano je da<br />je moguće izvršiti numeričku simulaciju odziva mernog sistema na<br />impuls brzine porasta reda veličine pikosekunde. Izražena je merna<br />nesigurnost kapacitivnog razdelnika napona Monte Karlo metodom.<br />Prikazan je način konstruisanja kapacitivnog razdelnika napona sa<br />talasovodnim prilagodnim otporom. Konstruisano je više tipova<br />kapacitivnih razdelnika napona izuzetno dobrih karakteristika. Na<br />osnovu dobijenih rezultata je odabran kapacitivni razdelnik napona<br />najboljih karakteristika i izražena je njegova merna nesigurnost</p> / <p>This thesis contains an analysis of the possibilities for measurement of very<br />fast pulse voltages and proper expression of measurement uncertainty. It has<br />been proven that it is possible to perform numerical simulation to the<br />response of the very fast pulse voltage with rise time at the order of<br />picoseconds of the measuring system. Measurement uncertainty of<br />capacitive voltage dividers is expressed by Monte Carlo method. The way of<br />constructing capacitive voltage dividers with a waveguide resistance is<br />shown in this thesis. The design of four types of capacitive voltage dividers<br />with extremely good features are shown. Based on these results, capacitive<br />voltage divider with best characteristics is selected and its measurement<br />uncertainty is expressed.</p>

<p>У раду је проучаван начин наслеђивања приноса зрна и морфолошких својстава биљке и клипа, као и садржај уља у зрну, у две групе хибрида које су настале укрштањем две инбред линије са повећаним садржајем уља у зрну (1109/IV НС и 1039/IV НС) и шест тестера (НС 27/18, 568/II НС, 922 НС, 15 А НС, А-1 и А-729-5). У наслеђивању приноса зрна по биљци, компонентни приноса и морфолошких својстава, главну улогу има доминантан ефекат гена. У наслеђивању садржаја уља у зрну једино је код хибрида 1109/IV НС x 568/II НС, у обе године проучавања установљен значајнији ефекат адитивних гена. Утврђено је и значајно присуство неповољне интеракције између доминантних гена. За масу 1000 зрна код четири хибрида (1039/IV НС x НС 27/18, 1039/IV НС x 568/II НС, 1039/IV НС x НС 15 А и 1039/IV НС x А-1), као и за висину биљке и клипа код 1039/IV НС x НС 15 А, односно за висину биљке код 1039/IV x 568/II НС установљена је интеракција условљена комплементарним деловањем гена. У раду је одређења херитабилност у ужем, односно ширем смислу. За принос зрна по биљци установљене су средње вредности херитабилности у ширем смислу, и ниске и средње вредности херитабилности у ужем смислу, док су за остала проучавана својства установљене средње и високе вредности херитабилности у ширем смислу, и средње вредности херитабилности у ужем смислу.</p> / <p>U radu je proučavan način nasleđivanja prinosa zrna i morfoloških svojstava biljke i klipa, kao i sadržaj ulja u zrnu, u dve grupe hibrida koje su nastale ukrštanjem dve inbred linije sa povećanim sadržajem ulja u zrnu (1109/IV NS i 1039/IV NS) i šest testera (NS 27/18, 568/II NS, 922 NS, 15 A NS, A-1 i A-729-5). U nasleđivanju prinosa zrna po biljci, komponentni prinosa i morfoloških svojstava, glavnu ulogu ima dominantan efekat gena. U nasleđivanju sadržaja ulja u zrnu jedino je kod hibrida 1109/IV NS x 568/II NS, u obe godine proučavanja ustanovljen značajniji efekat aditivnih gena. Utvrđeno je i značajno prisustvo nepovoljne interakcije između dominantnih gena. Za masu 1000 zrna kod četiri hibrida (1039/IV NS x NS 27/18, 1039/IV NS x 568/II NS, 1039/IV NS x NS 15 A i 1039/IV NS x A-1), kao i za visinu biljke i klipa kod 1039/IV NS x NS 15 A, odnosno za visinu biljke kod 1039/IV x 568/II NS ustanovljena je interakcija uslovljena komplementarnim delovanjem gena. U radu je određenja heritabilnost u užem, odnosno širem smislu. Za prinos zrna po biljci ustanovljene su srednje vrednosti heritabilnosti u širem smislu, i niske i srednje vrednosti heritabilnosti u užem smislu, dok su za ostala proučavana svojstva ustanovljene srednje i visoke vrednosti heritabilnosti u širem smislu, i srednje vrednosti heritabilnosti u užem smislu.</p> / <p>In the present study, a mode of inheritance of grain yield, plant and ear morphological traits, as well as kernel oil content was observed in two groups of test-crosses, made by crossing two inbred lines with high oil content (1109/IV NS and 1039/IV NS) and six testers (NS 27/18, 568/II NS, 922 NS, 15 A NS, A-1 i A-729-5). The dominance gene effects for grain yield and morphological traits of plant and ear were more important than additive gene effects. For kernel oil content dominance was more important for almost all studied test-crosses. Additive gene effect was more important than dominance only for hybrid 1109/IV NS x 568/II NS. A significant presence of duplicate type of epistasis was determined. Besides of duplicate epistasis complementary type of epistasis was detected at four hybrids (1039/IV NS x NS 27/18, 1039/IV NS x 568/II NS, 1039/IV NS x NS 15 A, 1039/IV NS x A-1) for 1000-kernel weight. Also this type of epistasis was detected for plant and ear height at 1039/IV NS x NS 15 A, and for plant height at 1039/IV NS x 568/II NS. In the present study broad- and narrow-sense heritability have been evaluated. Medium broad-sence heritability, and low and medium narrow-sence heritability was detected for grain yield per plant, while for the other medium and high broad-sence heritability, as well as medium narrow-sence heritability have been determined.</p>

<p>U okviru ove disertacije ispitan je hemijski, mineralni i<br />polifenolni sastav, kao i biolo&scaron;ki potencijal četiri sorte<br />kupina sa dva različita lokaliteta sjeverozapadnog dijela<br />Bosne i Hercegovine, sa lokaliteta Verići (divlja i<br />kultivisana sorta Čačanska bestrna) i sa lokaliteta<br />Javorani (divlja sorta i kultivisana sorta Chester<br />Thornles). Određen je sadržaj suve materije, pepela,<br />sirove celuloze, ukupnih &scaron;ećera, ukupna kiselost i sadržaj<br />askorbinske kiseline. Sadržaj mineralnih materija<br />detektovan je metodom optičke emisione spektrometrije<br />(ICP-OES). Za izdvajanje ekstrakata je kori&scaron;tena klasična<br />ekstrakciona tehnika prema Soxhlet-u uz upotrebu 80 %<br />etanola (v/v). Spektrofotometrijskim metodama određen<br />je sadržaj ukupnih polifenola, flavonida, flavonola,<br />ukupnih i monomernih antocijana. Kvalitativnom i<br />kvantitativnom HPLC metodom je utvrđen sadržaj<br />pojedinačnih polifenolih jedinjenja. Biolo&scaron;ki potencijal<br />uzoraka je utvrđen u sistemima in vitro, gdje je određena:<br />antioksidativna aktivnost, antihiperglikemijska aktivnost,<br />antiproliferativni efekat i antimikrobna aktivnost.<br />Antioksidativna aktivnost uzoraka je ispitana sa četiri<br />metode: DPPH test, ABTS test, sposobnost neutralizacije<br />hidroksil radikala i metodom inhibicije Briggs Rauscherovih oscilatornih reakcija. Antihiperglikemijska aktivnost<br />ispitivanih uzoraka kupine je dokazan na osnovu<br />sposobnosti inhibicije enzima &alpha;-glukozidaze.<br />Antiproliferativni efekat ispitivanih uzoraka je određen<br />prema inhibiciji rasta četiri humane ćelijske linije: HeLa<br />(epitelnog karcinoma cerviksa), HT-29 (adenokarcinoma<br />debelog crijeva), MRC-5 (zdravim ćelijama fibroblasti<br />pluća) i prema ćelijskoj liniji MCF7 (adenokarcinoma<br />dojke). Antimikrobna aktivnost je utvrđena prema gram<br />pozitivnom soju (G⁺) bakterija S. Aureus i gram<br />negativnom (G^-) soju E. coli, rastu micelija Aspergillusa<br />niger i Candida albicans. Regresionom analizom prema<br />Pirson-u su određeni odnosi između sadržaja polifenolnih<br />jedinjenja i biolo&scaron;kog potencijala, sa statističkim<br />značajem (p &le; 0,01).</p> / <p>The chemical, mineral, polyphenolics composition and<br />biological potentials of four blackberries varieties from two<br />different locations in the northwestern part of Bosnia and<br />Herzegovina (Verići - wild and cultivated variety Čačanska<br />bestrna and Javorani - wild and cultivated variety Chester<br />Thornless) were determined. The contents of dry matter, ash,<br />crude cellulose, total sugars, total acidity and ascorbic acid were<br />obtained. The contents of mineral matter were detected by<br />optical emission spectrometry (ICP-OES) method. A classic<br />Soxhlet extraction technique with 80% ethanol (v/v) was<br />applied to obtain extracts. The spectrophotometric methods<br />were used to determine the content of total polyphenolics,<br />flavonoids, flavonols, and total and monomer anthocyanins. The<br />content of individual polyphenolic compounds was determined<br />by HPLC method. The biological potentials (antioxidant<br />activity, antihyperglycemic activity, antiproliferative effect and<br />antimicrobial activity) of the samples were determined in vitro<br />systems. The antioxidant activity was tested with four methods:<br />DPPH test, ABTS test, ability to neutralize OH radicals and the<br />method of inhibiting Briggs Rauscher oscillatory reactions. The<br />antihyperglycaemic activity of the tested blackberry samples<br />was based on the ability to inhibit &alpha;-glucosidase enzyme. The<br />antiproliferative effect of the tested samples was determined by<br />inhibiting the growth of four human cell lines: epithelial<br />carcinoma of the cervix (HeLa), colon adenocarcinoma (HT-<br />29), healthy lung fibroblast cells (MRC-5) and the cell line of<br />breast adenocarcinoma (MCF7). The extracts showed the<br />highest inhibitory effect on the cell line of breast<br />adenocarcinoma (MCF-7). The antimicrobial activity was<br />determined according to gram-positive bacteria (G ⁺) of<br />Staphylococcus aureus, Gram-negative bacteria (G ^-)<br />Escherichia coli, growth of mycelium Aspergillus niger and<br />fungi Candida albicans. The Pearson correlations were<br />statistically determined the relationship between the content of<br />polyphenolic compounds and biological potential, with<br />statistical significance (p &le; 0.01).</p>

<p>Hemijska karakterizacija ekstrakata&nbsp; <em>T. pratense&nbsp;</em>L.&nbsp; određena je LC-MS-MS, a etarskih ulja GC-MS analizom, pri čemu je&nbsp; identifikovano vi&scaron;e&nbsp;bioaktivnih jedinjenja.&nbsp; Spektrofotometrijskim&nbsp;metodama ispitan je antioksidantni potencijal&nbsp;ekstrakata i etarskih ulja. Hepatoprotektivni&nbsp;efekat određen je&nbsp; na&nbsp; homogenatu i hemolizatu&nbsp;jetre laboratorijskih mi&scaron;eva.&nbsp; Budući da&nbsp; ova&nbsp;biljka ima visok sadržaj izoflavona, određena je&nbsp;<br />estrogena, antiestrogena aktivnost, kao i&nbsp;citotoksičnost ekstrakata. Antimikrobna&nbsp;<br />aktivnosta ekstrakata i etarskih ulja ispitana je&nbsp;na&nbsp; &scaron;est bakterijskih sojeva.&nbsp; Ekstrakti i etarska&nbsp;ulja su bili umereno aktivni u pogledu biolo&scaron;kih&nbsp;aktivnosti, osim u slučaju antimikrobne&nbsp;aktivnosti koju nije pokazao nijedan ispitivani&nbsp;uzorak.</p> / <p>The chemical characterization of&nbsp; <em>T.&nbsp; pratense</em> extracts was determined by LC-MS-MS, and the essential oils of the GC-MS analysis, wherein the&nbsp; various&nbsp; bioactive compounds were identified.&nbsp; Antioxidant potential of extracts and essential oils was tested&nbsp; by spectrophotometric methods.&nbsp; Hepatoprotective&nbsp; effect&nbsp; was determined&nbsp; in&nbsp; haemolysate and liver homogenate of&nbsp; laboratory&nbsp; mice.&nbsp; Estrogen, antiestrogen activity, as well&nbsp; as the cytotoxicity of the extracts were&nbsp; determined&nbsp; due to the high&nbsp;content of isoflavones.&nbsp; Antimicrobial activity of extracts and essential oils was&nbsp; investigatied&nbsp; on six bacterial strains. Essential oils and extracts were moderately active in terms of biological activity, except&nbsp; in the case of&nbsp;&nbsp; antimicrobial activity&nbsp; where none of the extracts were active against tested bacterial strains.</p>