<p>Osnovni cilj ovog istraţivanja je bio ispitivanje uticaja indukovanog srećnog i tuţnog afekta i vulnerabilnosti za depresiju na proces paţnje. U istraţivanju su integrisane i proveravane osnovne pretpostavke Teorije pro&scaron;irenja i izgradnje (Fredrickson, 1998, 2001) koje se tiĉu uticaja pozitivnih i negativnih emocija na opseg paţnje, i pretpostavke Bekove teorije depresije (Beck, 1967) u vezi sa efektima kognitivne vulnerabilnosti za depresiju na proces paţnje. Dva kljuĉna pitanja na koja je ovo istraţivanje poku&scaron;alo da pruţi odgovore su: 1) da li opseg paţnje zavisi od emocionalnog stanja koje osoba trenutno doţivljava; 2) da li osobe sa kognitivnom vulnerabilno&scaron;ću za depresiju ispoljavaju negativne pristrasnosti paţnje. Istraţivanje je sprovedeno u dve faze. U prvoj fazi je uĉestvovalo 731 ispitanika (84% ţenskog pola), studenata Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, proseĉne starosti 20.52 godine (SD = 1.80). Cilj ovog dela istraţivanja je bio da se selektuju osobe sa visokim i niskim rizikom za razvoj depresije, na osnovu skorova na dve mere kognitivne vulnerabilnosti za depresiju: 1) testa za procenu pristrasnosti u kognitivnom procesiranju informacija (Scrambled Sentences Test; Wenzlaff, 1988, 1993); 2) skale samoprocene depresivnih kognicija (Dysfunctional Attitude Scale-Form A; Weissman &amp; Beck, 1978). Na osnovu rezultata na testovima vulnerabilnosti za depresiju i subskali depresivnosti PDSQ (The Psychiatric Diagnostic Screening Questionnaire; Zimmerman &amp; Mattia, 2001), iz inicijalnog uzorka su formirane dve grupe ispitanika - vulnerabilni za depresiju (N = 82; 69 ţenskog pola i 13 mu&scaron;kog) i nevulnerabilni (N = 88; 79 ţenskog pola i 9 mu&scaron;kog). Od ukupnog broja ispitanika koji su zadovoljavali kriterijume visoke i niske vulnerabilnosti za depresiju, u eksperimentalnom delu istraţivanja je uĉestvovalo 120 ispitanika (po 60 u svakoj grupi), koji su pristali da doĊu na drugu fazu istraţivanja. Druga faza istraţivanja je sprovedena u Laboratoriji za eksperimentalnu psihologiju, Filozofskog fakulteta, Univerziteta u Novom Sadu, i sastojala se iz sledećih delova: 1) popunjavanja baterije testova za procenu kontrolnih varijabli: pozitivnog i negativnog afekta, anksioznosti, depresivnosti, psiholo&scaron;ke&nbsp;fleksibilnosti, optimizma i radoznalosti; 2) indukcije emocija, procedurom kombinovanja muzike i prisećanja i zapisivanja autobiografskog dogaĊaja; 3) eksperimenta praćenja oĉnih pokreta, u kojem je kori&scaron;ćen Eye-tracking sistem EyeLink II; 4) debrifinga. Stimulus u eksperimentu je bio slajd sa tri slike iste valence (tuţne, srećne, neutralne), prikazane na sivoj pozadini. Na slajdu je uvek jedna slika bila centralno, a dve periferno. Polje u kojem su slike prikazivane je bilo podeljeno u devet kvadranata, u koje su slike rasporeĊene sluĉajnim izborom. Kori&scaron;ćeno je ukupno 90 slika (po 30 svake valence) koje su izabrane iz baze IAPS (International Affective Picture System; Lang, Bradley, &amp; Cuthbert, 2008). Pokreti dominantnog oka su monokularno snimani, a zadatak ispitanika je bio da posmatra slike prirodno i da gleda ono &scaron;to ga zanima, kao da gleda televiziju. Indikatori opsega paţnje su bili: a) procenat gledanja perifernih slika u odnosu na centralne; b) proseĉan broj fiksacija po slajda. Kao mere pristrasnosti paţnje su definisane: a) proseĉno trajanje svih fiksacija na slajdu odreĊene emocionalne valence; b) proseĉno trajanje prve fiksacije na centralnoj slici. Radi provere glavnih efekata vulnerabilnosti, indukovanog afekta i valence stimulusa, kao i njihovih interakcija, na opseg i pristrasnosti paţnje, u analizi podataka je kori&scaron;ćen trofaktorski me&scaron;oviti model analize varijanse (ANOVA). Rezultati istraţivanja su pokazali da laboratorijski indukovan afekat nema robustan efekat na opseg paţnje, kao i da negativne pristrasnosti paţnje nisu primetne kod osoba koje ispoljavaju kognitivnu vulnerabilnost za depresiju. Nalazi istraţivanja nisu potvrdili pretpostavke Teorije pro&scaron;irenja i izgradnje o uticaju pozitivnih i negativnih emocija na proces paţnje. Pri tom, nalazi su osporili operacionalizaciju depresivne kognitivne &scaron;eme kao op&scaron;te kognitivno-organizacion</p>

<p>Ova disertacija se bavi telesnim, individualnim i dru&scaron;tvenim dimenzijama emocija u cilju razvoja integrisane sociolo&scaron;ke teorije (emocija). U uvodnom poglavlju je data podrobna analiza određenja emocija kroz istoriju i u istoriji filozofije, kako bi se analiza njihovog naučnog istraživanja ukorenila u prikladni socioistorijski i epistemolo&scaron;ki kontekst. Ovo poglavlje odlikuje i pojmovna analiza, odnosno izlaganje različitih definicija emocija u naukama, kao i razgraničenje između pojmova emocija, osećanja, afekata, raspoloženja, osećaja i emocionalnosti.<br />Drugo poglavlje posvećeno je analizi telesnih dimenzija emocija i emocionalnosti. Ono obuhvata evolucione osnove emocija, pre svega putem analize izražavanja i evolucije emocija kod čoveka i ne-ljudskih životinja. U ovom poglavlju predstavljene su i neurofiziolo&scaron;ke determinante emocija, uz lociranje emocionalnog iskustva u ljudskoj neuroanatomiji i neurohemiji. Zatim je analiziran teorijski program afektivne neuronauke kao korak ka integraciji saznanja iz neuronauka, evolucione biologije i (kognitivne) psihologije.<br />Naredno poglavlje obuhvata analizu individualnog iskustva emocija, odnosno osećanja individue, fokusirajući se na teoretisanje o elementima i sekvencama navedenog iskustva. Analiziran je međuodnos emocija i individualnog pona&scaron;anja, uključujući tu i psihofiziolo&scaron;ku i psihoneurolo&scaron;ku tradiciju, kao i psihodinamičke, bihevioralne, razvojne i motivacione aspekte osećajnosti. Drugi deo poglavlja čini analiza veze između emocija i spoznaje, odnosno kognitivnih dimenzija osećajnosti. Kao integrativni poduhvat u okviru izučavanja individualnih dimenzija emocija analizirane su psihoevoluciona tradicija i evoluciona psihologija (emocija) kao modeli za integraciju saznanja iz evolucione biologije i psihologije emocija.<br />Zatim se predstavljaju i problematizuju međuodnos (izučavanja) emocija i dru&scaron;tva, odnosno dru&scaron;tvene dimenzije emocija. Na prvom mestu prikazano je ambivalentno mesto (i implicitno prisustvo) koje su emocije i ljudska emocionalnost imali u klasičnim sociolo&scaron;kim teorijama, kao teorijskoj osnovi za potonje razmatranje veze emocija i dru&scaron;tva. Predstavljeni su i razvoj, institucionalizacija i debate u samoj sociologiji emocija kao zasebnoj sociolo&scaron;koj disciplini, uz poseban naglasak na metateoriji ove sociolo&scaron;ke discipline. Na kraju je, kao korak ka integrisanoj sociolo&scaron;koj teoriji, analiziran program neurosociologije (emocija), kao specifične integracije sociologije i neuronauka.<br />Peto poglavlje bavi se fenomenom i relevantno&scaron;ću sociologije emocija po sociolo&scaron;ku teoriju, odnosno istraživanjem emocija u sociologiji kao modelom za rekonstrukciju sociolo&scaron;ke teorije na adekvatnijim epistemolo&scaron;kim osnovama. Da bi se ovo postiglo, polje emocija prikazuje se u kontekstu nekoliko fundamentalnih koncepata klasične sociologije, odnosno sociolo&scaron;ke teorije: dru&scaron;tvene moći (i klase i statusa), rituala, identiteta i kulture. Naime, uz analizu klasičnih sociolo&scaron;kih teorija ovih fenomena, ponuđeni su modeli njihove (re)konceptualizacije u svetlu saznanja sociologije emocija, ali i drugih disciplina koje izučavaju emocije.<br />U &scaron;estom i zaključnom poglavlju detaljno se pristupa problemu nivoa ili jedinice analize u sociologiji, kao i problemu odnosa sociologije prema drugim naukama o životu (a samim tim i problemu naučnog karaktera sociologije), te načinima za njihovo re&scaron;avanje upotrebom saznanja, koncepata i modela sociologije emocija. Posebnu ulogu u tom zadatku imaju konkretni aspekti pojedinih teorija emocija koje su predstavljene kao egzemplari integrisanih teorija u metateorijskom, odnosno epistemolo&scaron;kom smislu.<br />U skladu sa tim, u zaključku je data i procena ranije predstavljenih teorija sa integri&scaron;ućim ambicijama, poput afektivne neuronauke, psihoevolucione teorije, neurosociologije i drugih. Na osnovu saznanja i zaključaka izvedenih iz prethodnih poglavlja disertacije, analiziraju se i razvijaju modeli mikro&ndash;makro i biopsihosocijalne integrisane teorije ljudskih emocija, i nude sugestije za razvoj integrisane teorije ljudske socijalnosti (i/ili ljudskog dru&scaron;tva). Dakle, telesne, individualne i dru&scaron;tvene dimenzije emocija i determinante emocionalnosti se koriste i predstavljaju u svetlu dokaza za mogućnost prevazilaženja metodolo&scaron;kih, metateorijskih i epistemolo&scaron;kih problema sociolo&scaron;ke teorije.</p>