<p>U okviru disertacije je ispitan hemijski sastav odabranih cijanobakterijskih sojeva roda Anabaena, Nostoc i Spirulina, kao i uticaj azota na sastav rodova Anabaena i Nostoc. U ispitivanim sojevima određen je sadržaj lipida, proteina, mineralnih materija, sastav i sadržaj lakoisparljivih jedinjenja, aminokiselina i masnih kiselina. U heksanskim i metanolno/vodenim ekstraktima sojeva određen je sadržaj ukupnih fenola, sastav i sadržaj<br />karotenoida i proteinskih pigmenata, kao i antioksidativni potencijal ekstrakata prema DPPH radikalu. Takođe, ispitan je antihiperlipidemijski potencijal roda Spirulina S2 u biolo&scaron;kom ogledu, pri čemu je određen nivo ukupnog holesterola, LDL i HDL čestica, izračunati su relevantni biohemijski markeri hiperlipidemije, kao i koncentracija ALS i AST u plazmi eksperimentalnih životinja. Određen je hemijski sastav fecesa eksperimentalnih životinja, kao i sadržaj holesterola i sastav i sadržaj žučnih kiselina u fecesu. Na bazi<br />hemijskog sastava ispitivanih sojeva cijanobakterija: visokog sadržaja proteina, izbalansiranog aminokiselinskog i masnokiselinskog sastava i visokog sadržaja karotenoida, može se zaključiti da oni imaju potencijal kao sirovine za unapređenje nutritivnog sastava prehrambenih proizvoda. Dokazana antihiperlipidemijska aktivnost soja S2 dodatno ga čini atraktivnim za razvoj proizvoda sa dodatom vredno&scaron;ću namenjenih osobama sa poremećajem u metabolizmu lipida. Rezultati na&scaron;ih ispitivanja su pokazali i da se na hemijskih sastav pojedinih sojeva može uticati putem promene sastave hranljive podloge &scaron;to svakako ostavlja prostora za buduća istraživanja.</p> / <p>In this thesis, the chemical composition of the selected strains of cyanobacteria belonging to Anabaena, Nostoc and Spirulina genus was determined. Influence of nitrogen addition on the chemical composition of Anabaena and Nostoc strains has also been investigated. Content of lipids, crude protein, and minerals, as well as composition and content of volatile organic compounds, amino acids, fatty acids was determined in the investigated strains. Total phenolic content and composition and content of carotenoids, protein pigments and antioxidative action toward DPPH radical was determined in the hexane and methanol/water extracts of the investigated strains. Antihyperlipidemic potential of the Spirulina S2 strain was investigated in a biological<br />assay, and content of total cholesterol, LDL and HDL was determined in plasma of the experimental animals, which allowed calculation of relevant biochemical parameters for hyperlipidemia. ALT and AST concentrations were also determined in the plasma of the experimental animals. Chemical composition, as well as content of cholesterol and composition and content of bile acids in the feces of the experimental animals was also<br />determined. Based on the determined chemical composition of the investigated cyanobacterial strains: high protein and carotenoid content, balanced amino acid and fatty acid profiles, it can be concluded that these strains have a potential as ingredients for improving nutritional characteristics of food products. Antihyperlipidemic activity shown by the tested strain S2 makes it attractive for creation of value-added food products intended for people with lipid disorders. The results of this research also show that manipulation of composition of the growing medium can influence the chemical composition of certain investigated strains, which makes it viable to conduct further research on this topic.</p>

<p>Cilj ove doktorske disertacije je bio da se oceni mogućnost upotrebe tri sorte domaće &scaron;ljive, različitih epoha sazrevanja (Čačanska rana, Čačanska lepotica i Požegača), kao sirovina za proizvodnju voćnog vina. Utvrđeni mehanički sastav plodova i hemijske karakteristike kljuka i soka ispitivanih sorti &scaron;ljive ukazuju da se čačanska lepotica i Požegača mogu smatrati boljim sirovinama za proizvodnju voćnog vina u odnosu na sortu Čačanska rana. Vr&scaron;ena je optimizacija uslova alkoholne fermentacije (temperature, vrednosti pH, trajanja fermentacije i doze enzimskog preparata), u sklopu koje je, takođe, ispitana i upotreba različitih pektolitičkih enzima za tretman kljuka i ocenjen uticaj upotrebe različitih sojeva kvasaca, kao proizvodnih mikroorganizama, na kvalitet vina od &scaron;ljive. Utvrđeno je da, među ispitanim proizvodnim organizmima, kvasac Spriferm (S. cerevisiae) daje vino od &scaron;ljive najboljeg kvaliteta. Postupkom numeričke optimizacije dobijene su sledeće vrednosti procesnih parametara fermentacije vina od &scaron;ljive: temperatura 25 &deg;C, vrednost pH 3,5 i doza pektolitičkog enzima 0,5 g/100 kg. Pri navedenim uslovima dobijeni fitovani modeli predviđaju prinos etanola od 7,5% v/v, prinos glicerola od 5g/l, prinos vina od 48% (48 ml vina na 100 g kljuka) i formiranje 710 mg/l metanola. Karakterizacija proizvedenog vina od &scaron;ljive podrazumevala je određivanje sadržaja najvažnijih sastojaka: alkohola, kiselina, mineralnih materija, fenolnih i aromatičnih jedinjenja, kao i ocenu njegovih funkcionalnih karakteristika (antiradikalske, antimikrobne i antiproliferativne aktivnosti). Na kraju, ocenjena je mogućnost smanjenja produkcije metanola u vinu od &scaron;ljive primenom različitih fizičko-hemijskih tretmana kljuka. Utvrđena je značajno veća efikasnost postupaka koji uključuju neki vid toplotnog tretmana kljuka u odnosu na postupke koji podrazumevaju upotrebu određenog enolo&scaron;kog sredstva.</p> / <p>The aim of this PhD thesis was to assess the possibility of using three native plum varieties, with different ripening periods (Ĉaĉanska rana, Ĉaĉanska lepotica and Poņegaĉa), as raw material for the production of fruit wines. Determined mechanical composition and chemical characteristics of fruit pomace and juice indicate that the Ĉaĉanska lepotica and Poņegaĉa are considered as better raw materials for the production of fruit wine compared to Ĉaĉanska rana. Optimization of fermentation conditions (temperature, pH, the duration of fermentation and the dose of pectolytic enzyme) was conducted. This step also included investigation of the different pectolytic enzymes use for the treatment of pomace and evaluated the impact of using different yeast strains, as well as the effect of different production microorganisms on the plum wine quality. It was found that, among the tested production microorganisms, Spriferm (S. cerevisiae) yeast gives the plum wine of best quality. Numerical optimization procedure resulted with the following values of the process parameters of plum wine fermentation: temperature 25 &deg;C, pH value 3.5 and pectolytic enzyme dose of 0.5 g/100 kg. Under these conditions the obtained fitted models predict the ethanol yield of 7.5% v/v, glycerol yield 5 g/l, the wine yield of 48% (48 ml from 100 g of pomace) and the formation of 710 mg/l of methanol. Characterization of the produced plum wines included the determination of the most important ingredients: alcohol, acids, minerals, phenolic and aromatic compounds, as well as evaluation of their functional characteristics (antiradical, antimicrobial and antiproliferative activities). Finally, the possibility of reducing the methanol production in plum wine was estimated by applying different physico-chemical treatments of the pomace. Significantly higher efficiency of procedures that involve some form of heat treatment of pomace, compared to treatments which involve the use of certain oenological means, was observed.</p>

<p>U okviru disertacije predloženo je rešenje za određivanje kolorimetrijskih<br />vrednosti otisaka štampanih goniohromatskim pigmentima na osnovu odziva<br />digitalne kamere. Predmet rada predstavljao je razvoj modela karakterizacije<br />kamere prilagođenog za fitovanje više-ugaonih podataka, kao i ispitivanje<br />uticaja parametara predložene metodologije na tačnost procene vrednosti<br />boja kamerom. Razvijeni model, baziran na veštačkim neuronskim mrežama,<br />omogućio je postizanje zadovoljavajuće preciznosti merenja boja, procenu<br />vrednosti boja svih testiranih mernih geometrija na osnovu snimaka u jednom<br />mernom uglu, a pokazao je i visok stepen adaptivnosti na promenu osvetljenja<br />koje se prilikom merenja koristi. Model je optimizovan primenom genetskog<br />algoritma, čime je njegova efikasnost znatno unapređena.</p> / <p>The thesis proposes а solution for colorimetric characterization of prints enhanced<br />with goniochromatic pigments by means of a digital camera. The subject of the<br />research was the development of a camera characterization model adapted to fit<br />multi-angular data and the assessment of the proposed framework parameters<br />impact on the accuracy of camera-based color measurement. The developed<br />model, based on artificial neural networks, enabled accurate color measurement<br />with a satisfactory level of accuracy, estimation of color values of all analyzed<br />measurement geometries on the basis of images obtained in one detection angle,<br />and was proved to be very adaptive to the change of the illuminant used during the<br />measurement. The model was optimized by means of a genetic algorithm, which<br />led to the significant improvement of its efficiency.</p>

<p>Korisni mikroorganizmi ili mikroorganizmi promotori biljnog rasta (PGPM) ispoljavaju efekat na rast i razviće biljaka azotofiksacijom, mobilizacijom hraniva (N, P, Fe) u zemlji&scaron;tu i produkcijom fitohormona te na taj način stimuli&scaron;u rast biljaka, povećavaju prinos i &scaron;tite biljke od patogena. Cilj ovih istraživanja bio je da se izvr&scaron;i karakterizacija bakterija izolovanih iz rizosfere kukuruza, inokulacija semena kukuruza odabranim izolatima, ispitivanje efektivnosti primene pojedinačnih i združenih kultura izolata na mikrobiolo&scaron;ku aktivnost u rizosfernom zemlji&scaron;tu, kao i na početni rast i razvoj biljke, sadržaj pojedinih hranljivih elemenata u biljnom materijalu i prinos kukuruza. Kori&scaron;ćeno je 50 izolata iz rizosfernog zemlji&scaron;ta hibrida kukuruza NS 6010 gajenog na zemlji&scaron;tu tipa karbonatni černozem (13 izolata roda Azotobacter, 16 izolata roda Bacillus, 15 izolata roda Pseudomonas, 6 izolata roda Streptomyces). Karakterizacija izolata obuhvatila je određivanje morfolo&scaron;kih, fiziolo&scaron;kih, biohemijskih i PGP osobina. Inokulacija semena kukuruza izvr&scaron;ena je s osam odabranih izolata primenjenih pojedinačno i u sme&scaron;i i to s tri izolata azotobaktera (Azb5, Azb8, Azb13), s dva izolata bacilusa (Bac9, Bac15 ), s dva izolata pseudomonasa (Pse1, Pse5) i s jednim izolatom aktinomiceta (Act6). U ogledima su kori&scaron;ćeni hibridi kukuruza NS 6010 i NS 6030 selekcionisani u Odeljenju za kukuruz Instituta za ratarstvo i povrtarstvo, a efektivnost primene odabranih izolata na mikrobiolo&scaron;ku aktivnost u rizosfernom zemlji&scaron;tu, kao i na biljku kukuruza, ispitana je u polukontrolisanim i poljskim uslovima. Brojnost mikroorganizama određena je metodom agarnih ploča, a dehidrogenazna aktivnost spektrofotometrijskom metodom. Uticaj izolata na klijanje semena ispitan je u laboratorijskim uslovima. Uticaj izolata na početni rast<br />biljaka ispitan je u fazama 3. i 5-7. lista merenjem visine i suve mase nadzemnog dela<br />biljke. Sadržaj azota, fosfora, bakra i cinka u biljnom materijalu (nadzemni deo/list)<br />određen je u fazi 5-7. lista kukuruza za ogled u polukontrolisanim uslovima i u fazi svilanja<br />za ogled u polju. Ukupan prinos zrna kukuruza po jedinici povr&scaron;ine određen je<br />preračunavanjem prinosa po svakoj elementarnoj parceli. Najbolji efekat na brojnost<br />mikroorganizama dobijen je primenom izolata A zb5, B ac15, P se1, A ct6 i sme&scaron;e i zolata.Na povećanje dehidrogenazne aktivnosti najvi&scaron;e je uticala primena izolata Azb5, Azb8,<br />Bac15 i Act6. Inokulacija je imala pozitivan uticaj na klijavost, visinu i suvu masu<br />nadzemnog dela biljke, sadržaj N, P, Zn i Cu u biljnom materijalu, kao i prinos kukuruza.<br />Najbolji efekat na visinu i masu nadzemnog dela biljke u polukontrolisanim uslovima<br />utvrđen je sa izolatima azotobaktera, Bac15 i Pse1, dok je u poljskim uslovima najveće<br />povećanje ovih parametara dobijeno primenom izolata Pse5 i Act6. U proseku, najbolji<br />efekat na prinos dobijen je primenom sme&scaron;e izolata. Rezultati ovih istraživanja treba da<br />posluže kao osnova za dalja istraživanja koja će omogućiti odabir visoko kompatibilne<br />zajednice ispitivanih hibrida kukuruza i najefektivnijih vrsta PGPM u cilju proizvodnje<br />mikrobiolo&scaron;kog preparata kojim bi se ostvario veći prinos i omogućilo održavanje i<br />povećanje plodnosti zemlji&scaron;ta.<br />&nbsp;</p> / <p>Beneficial or plant growth promoting microorganisms (PGPM) exert effect on plant growth and development through nitrogen fixation, mobilization of nutrients (N, P, Fe) in soil and production of phytohormones and thereby stimulate plant growth, increase yield and reduce pathogen infection. The aim of this study was to perform characterization of bacteria isolated from maize rhizosphere, inoculation of maize seeds with selected isolates, testing the effectiveness of single and co-inoculation on microbial activity in rhizosphere, as well as on initial growth and development of plants, content of some nutrients in plant material and yield of maize. 50 isolates from rhizosphere of maize hybrid NS 6010 grown on calcareous chernozem soil (13 isolates of the genus Azotobacter, 16 isolates of Bacillus, 15 isolates of Pseudomonas, 6 isolates of Streptomyces) were used. Characterization of isolates included determination of morphological, physiological, biochemical and PGP traits. Inoculation of maize seeds was carried out with eight selected strains applied individually and in mixture, and that with three isolates of Azotobacter (Azb5, Azb8, Azb13), two isolates of Bacillus (Bac9, Bac15), two isolates of Pseudomonas (Pse1, Pse5) and one isolate of Streptomyces (Act6). The experimental objects were maize hybrids NS 6010 and NS 6030 developed at Maize Department, Institute of Field and Vegetable Crops, and the effectiveness of selected isolates on microbial activity in rhizosphere, as well as on maize plant, was tested in semi-controlled and field conditions. The number of microorganisms was determined by agar plates method, and dehydrogenase activity by spectrophotometric method. Effect of isolates on maize seed germination was tested in the laboratory. The effect of isolates on initial plant growth was tested at 3 and 5-7 leaf stages by measuring height and dry weight of above ground plant parts. The contents of nitrogen, phosphorus, copper and zinc in plant material (above ground part/leaf) were determined at 5-7 leaf stage for experiment in semi-controlled conditions and at silking stage for field trial. Thetotal grain yield per unit area is determined by recalculating yield for each elementary</p><p>plot. The best effect on the number of microorganisms was obtained by applying Azb5,<br />Bac15, Pse1, Act6 and mixtures of isolates. The largest increase in dehydrogenase activity<br />was achieved with isolates Azb5, Azb8, Bac15 and Act6. Inoculation had a positive impact<br />on germination, height and dry weight of above ground part of the plant, the content of<br />N, P , Z n and C u i n p lant material, as well as the yield of maize. The best effect on the<br />height and weight of above ground part of the plant in semi-controlled conditions was<br />achieved with isolates of azotobacters, Bac15 and Pse1, while in field conditions the<br />largest increase in these parameters was obtained with isolates Pse5 and Act6. On average,<br />the best effect on yield was obtained by using a mixture of isolates. The results of this<br />study should be the basis for further research which would allow the selection of highly<br />compatible community of maize hybrids and the most effective strains of PGPM and be<br />used in the production of microbial preparations in order to achieve higher yields and<br />facilitate the maintenance and increase fertility of soil.<br />&nbsp;</p>

<p>PGP mikroorganizmi (Plant Growth Promoting) su predmet mnogobrojnih istraživanja, čiji je glavni cilj pronalaženje adekvatnog načina njihove primene u poljoprivredi, hortikulturi, &scaron;umarstvu i za&scaron;tititi životne sredine. Cilj ovih istraživanja bio je izolacija i karakterizacija mikroorganizama sa PGP svojstvima iz rizosfere engleskog ljulja, ispitivanje sposobnosti njihovog preživljavanja nakon uno&scaron;enja u zemlji&scaron;te, kao i praćenje uticaja njihove primene na parametre prinosa i mikrobiolo&scaron;ku aktivnost u rizosferi biljke. Karakterizacija izolata roda Pseudomonas, Bacillus i Streptomyces obuhvatila je određivanje fiziolo&scaron;kih, biohemijskih i PGP osobina. Uticaj introdukcije odabranih izolata i gljive Trichoderma asperellum na brojnost i mikrobiolo&scaron;ku aktivnost u rizosferi engleskog ljulja, određivan je standardnim metodama na selektivnim hranljivim podlogama, a dehidrogenazna aktivnost spektrofotometrijskom metodom. U laboratorijskim uslovima ispitivan je efekat primene izolata na klijavost, dužinu korenka i stabaoca klice semena engleskog ljulja. U toku godine, uzimana su tri otkosa i pri tome su određivani dužina nadzemnog dela i korena biljke (cm) i prinos zelene i suve materije nadzemnog dela biljke po otkosu (t/ha). Na osnovu morfolo&scaron;kih, fiziolo&scaron;ko-biohemijskih, kao i PGP osobina koje su izolati pokazali, te na osnovu rezultata mnogobrojnih dosada&scaron;njih istraživanja, može se zaključiti da izolati P1 i P9 pripadaju vrsti Pseudomonas putida, izolat P12 Pseudomonas fluorescens, izolati B1, B3 i B6 vrsti Bacillus subtilis, a izolati A1, A2, A3 rodu Streptomyces. Brojnost pojedinih sistematskih i fiziolo&scaron;kih grupa mikroorganizama kao i enzimatska aktivnost u rizosferi engleskog ljulja, zavisila je od primenjenih inokulanata. Primena izolata Pseudomonas sp. P12 pozitivno je uticala na povećanje ukupnog broja mikroorganizama, brojnost gljiva, aminoheterotrofa i aktinomiceta. Izolat Bacillus sp. B1 uticao je na povećanje ukupnog broja mikroorganizama, brojnosti gljiva i azotobaktera. Primena izolata Streptomyces sp. A3 dovela je do povećanja broja aktinomiceta i oligonitrofila, dok je primena Trichoderma asperellum uticala pozitivno na povećanje broja aminoheterotrofa i azotobaktera. Primena izolata Pseudomonas sp. P12 i Streptomyces sp. A3 imala je najveći efekat na dehidrogenaznu aktivnost. Inokulacija je imala pozitivan uticaj na klijavost, svežu i suvu masu biljke, visinu i dužinu korena biljaka. Primena gljive Trichoderma asperellum i izolata Streptomyces sp. A3 delovala je pozitivno na klijavost, dužinu korenka i stabaoca klice. U proseku, najbolji efekat na prinos sveže i suve materije, kao i na visinu nadzemnog dela i dužinu korena biljke, imala je primena izolata Pseudomonas sp.P12 i Bacillus sp. B1.U proizvodnji krmnih trava mikroorganizmi jo&scaron; nisu na&scaron;li značajniju praktičnu primenu iako je veći i kvalitetniji prinos jedan od ciljeva stočarske proizvodnje. Rezultati ovih istraživanja su pokazali da se primenom mikroorganizama mogu postići pozitivni efekti i u proizvodnji engleskog ljulja. Zbog toga je veoma značajno da se vr&scaron;e dalja ispitivanja uzajamnog odnosa primenjenih mikroorganizama i engleskog ljulja u poljskim uslovima, kako bi se optimizirao način i vreme primene inokulanata</p> / <p>PGP microorganisms (Plant Growth Promoting) have been the subject of many research projects, whose main goal is to find appropriate methods of their use in agriculture, horticulture, forestry and environmental protection. The aim of this study is the isolation and characterization of microorganisms with PGP characteristics from the rhizosphere of perennial ryegrass, testing their ability to survive after entering the soil, and monitoring the impact of their application on yield parameters and microbial activity in the rhizosphere of plants. Characterization of Pseudomonas, Bacillus and Streptomyces included determination of the physiological, biochemical and PGP characteristics. Impact of the introduction of selected isolates and fungi Trichoderma asperellum on quantity and microbial activity in the rhizosphere of ryegrass was determined by using the standard method of selective media; dehydrogenase activity by the spectrophotometric method. The effects of the implementation of isolates on germination, seedling length sprouts seeds of perennial ryegrass were studied under laboratory conditions. During the year, three cuttings were taken. At each of the three cuttings, length of stem and roots of plants (cm) and yields of fresh and dry matter of the plant (t / ha) were measured.<br />Based on morphological, physiological and biochemical characteristics and PGP characteristics observed in the isolates, and based on the results of many previous studies, it can be concluded that (1) P1 and P9 isolates belong to the species Pseudomonas putida, (2)Pseudomonas fluorescens P12 isolate, isolates of B1, B3, B6, belong to the species Bacillus subtilis, and (3) A1, A2 and A3 isolates belong to the ordo Streptomyces. The quantity of systematic and physiological groups of microorganisms and enzymatic activity in the rhizosphere of ryegrass depended on the applied inoculants. Application of Pseudomonas sp. P12 had positive effects on increasing the total number of microorganisms, fungi, aminoheterotrophs and actinomycetes. Isolate Bacillus sp. B1 affected the increase of the total number of micro-organisms in the fungi and Azotobacter. Application of Streptomyces sp. isolates A3 led to an increase in the number of actinomycetes and oligonitrophyls, while the application of Trichoderma asperellum had positive impact on increasing the number aminoheterotrophs and Azotobacter. Application of Pseudomonas sp. P12 and Streptomyces sp. A3 had the greatest effect on dehydrogenase activity. Inoculation had a positive effect on germination, fresh and dry weight of plant, height and rootlength of plants. Introduction of fungus Trichoderma asperellum and Streptomyces sp. A3 isolate acted positively on germination, length of seedling of germs. On average, the best effects on the yield of fresh and dry matter, the height of the stem of the plant and the length of the root were attained by the application of Pseudomonas sp.P12 and Bacillus sp. B1 isolates. Microorganisms have not yet found significant practical use in the production of forage grasses, even though more qualitative yield has been sought in livestock production. The results of this study demonstrate that positive results in the production of perennial ryegrass can be achieved by the use of microorganisms. Therefore, it is very important to carry out further studies of the relationship between applied microorganisms and ryegrass under field conditions in order to optimize the method and time of application of inoculants.</p>

<p>U ovom radu vr&scaron;ena je izolacija sojeva<em>&nbsp; P. shigelloides</em>&nbsp; iz uzoraka povr&scaron;inskih voda<br />Panonske nizije i formirana je kolekcija kultura, nakon čega je obavljena karakterizacija<br />faktora virulencije i antibiotske rezistencije&nbsp; izolovanih sojeva. Pored toga vr&scaron;ena je<br />izolacija bakteriofaga specifičnih za vrstu <em>P. shigelloides</em> iz uzoraka povr&scaron;inskih i otpadnih voda kao i njihova karakterizacija. Karakterizacija je podrazumevala sledeće testove: ispitivanje efikasnosti lize, litičkog spektra, uticaja različitih ekolo&scaron;kih faktora,<br />određivanje proteinskog profila i karakterizaciju genoma. Pored toga, vr&scaron;ena je detekcija<br />izolovanih bakteriofaga kori&scaron;ćenjem protočnog citometra. Rezultati ovog rada su potvrdili<br />prisustvo bakterije <em>P. shigelloides</em>&nbsp; i njenih specifičnih bakteriofaga u povr&scaron;inskim&nbsp; vodama Panonske nizije. Budući da su bakteriofagi specifični za vrstu&nbsp;<em> P. shigelloides&nbsp;</em> po prvi put izolovani, rezultati ovog rada mogu predstavljajati prvi&nbsp; korak u ispitivanjima vezanim za regulaciju brojnosti ove bakterije putem primene bakteriofaga.</p> / <p>We analyzed surface waters collected in Panonian plane, for the presence of bacterium&nbsp; <em>P. shigelloides</em>. The bacterial strains were preserved and characterized for virulence factors and antibiotic resistance. In addition, isolation of&nbsp; <em>P. shigelloides</em>&nbsp; specific bacteriophages was performed. Characterization of isolated phages included the following tests: examination of lytic efficacy, lytic spectrum, the influence of various ecological factors, the determination of the protein profile and the characterization of the genome. In addition, isolated bacteriophages were detected using a flow cytometer. The results of this paper demonstrate that the surface waters of Panonian plane contain bacterium&nbsp; <em>P. shigelloides&nbsp;</em> and its specific bacteriophages. Since&nbsp; <em>P. shigelloides</em>&nbsp; &ndash;&nbsp; specific bacteriophages are for the&nbsp;first time isolated, the results of this paper can represent the first step in the studies related to the regulation of the number of this bacterium by the application of bacteriophages.</p>

<p>Zemlji&scaron;te predstavlja bogat izvor različitih mikroorganizama čiji<br />produkti metabolizma mogu biti od izuzetnog značaja za čoveka.<br />Dosada&scaron;nja ispitivanja mikrobnog diverziteta u zemlji&scaron;tu su<br />otkrila bogati biosintetski potencijal za proizvodnju novih<br />prirodnih proizvoda kod velikog broja mikroorganizama, naročito<br />kada je u pitanju klasa Actinobacteria. Među zemlji&scaron;nim izolatima,<br />rod Streptomyces prednjači po broju identifikovanih bioaktivnih<br />molekula u odnosu na sve ostale bakterije. Stoga je jedan od<br />ciljeva u okviru ove doktorske disertacije izolacija streptomiceta iz<br />rizosfera medicinski značajnih biljaka sakupljenih na teritoriji<br />Republike Srbije (Papaver rhoeas, Matricaria chamomilla, i Urtica<br />dioica) i ispitivanje njihovog antifungalnog potencijala na različite<br />vrste kandida. Morfolo&scaron;ki različiti izolati (ukupno 103) su izolovani<br />iz uzoraka rizosfera i okarakterisani kao streptomicete. Dve<br />različite podloge i dve procedure za ekstrakciju su kori&scaron;ćene da bi<br />se pospe&scaron;ila detekcija antifungalnih jedinjenja. Ispitan je uticaj<br />ukupno 412 ekstrakata na rast Candida albicans disk difuzionim<br />esejem pri čemu je utvrđeno da 42% (43/103) izolata imaju<br />sposobnost proizvodnje antifungalnih jedinjenja pri ispitivanim<br />uslovima. Pojedini ekstrakti su inhibirali rast važnih humanih<br />patogena poput Candida krusei, Candida parapsilosis, i Candida<br />glabrata. Na osnovu stepena i spektra antifungalne aktivnosti<br />devet izolata je odabrano za dalja istraživanja. Ispitana je<br />sposobnost njihovih ekstrakata da inhibiraju rast kandida u tečnoj<br />kulturi i u formi biofilma, a takođe je ispitan i njihov uticaj na već<br />formirane biofilmove kandide u koncentracijama od 8 do 250<br />pg/ml. Hromatografski profili ovih ekstrakata i uvid u njihovu<br />metaboličku raznolikost dobijeni su kori&scaron;ćenjem tečne<br />hromatografije visokih performansi. Tri ekstrakta sa specifičnom<br />antifungalnom aktivno&scaron;ću podvrgnuta su hemijskim analizama s<br />ciljem da se detektuju i strukturno okarakteri&scaron;u molekuli koji su<br />nosioci antifungalne aktivnosti. Na osnovu rezultata nuklearnomagnetno-<br />rezonantne spektroskopije otkriveno je da su aktivni<br />molekuli genistein, daidzein i staurosporin. Genistein i daidzein<br />koji su poznati fitoestrogeni poreklom iz sojinog bra&scaron;na za koje je<br />poznato da inhibiraju ključne enzime u biosintetskom putu<br />steroida. Njihovo prisustvo je u ovom istraživanju detektovano<br />usled kori&scaron;ćenja sojinog bra&scaron;na u hranljivoj podlozi. Kako<br />streptomicete u čijim ekstraktima su detektovani ovi molekuli<br />pokazuju sposobnost oslobađanja ovih važnih jedinjenja iz<br />kompleksne hranljive podloge, mogu se uzeti u razmatranje za<br />biotehnolo&scaron;ku proizvodnju fitoestrogena. Staurosporin je<br />detektovan kao nosilac antifungalne aktivnosti kod ekstrakta soja<br />Streptomyces sp. BV410. Staurosporin je inhibitor protein kinaza i<br />njegovi derivati i analozi se koriste u kao antitumorski agensi.<br />Biosinteza ovog molekula je optimizovana do prinosa od 36,94<br />mg/l nakon 14 dana gajenja u hranljivoj podlozi koja sadrži<br />glukozu, skrob, manitol i sojino bra&scaron;no (JS). Dalja optimizacija<br />hranljive podloge za biosintezu staurosporina ukazala je na<br />sledeći sastav hranljive podloge: 20 g/l glukoze, 0,36 g/l skroba,<br />21,46 g/l manitola, 17,32 g/l sojinog bra&scaron;na. Primenom<br />definisanih optimalnih vrednosti i kori&scaron;ćenjem odgovarajućih<br />matematičkih modela, predviđeno je da će se na ovaj način<br />postići prinosi od 46,88 mg/l staurosporina i 12,05 mg/ml<br />biomase. Validnost predviđenih rezultata potvrđena je<br />izvođenjem bioprocesa u optimizovanoj hranljivoj podlozi (JSSta).<br />Ispitana je kinetika biosinteze staurosporina i produkcije biomase,<br />kao i potro&scaron;nje izvora ugljenika i razvijeni su odgovarajući<br />procesni modeli. Dodatna optimizacija je podrazumevala dodatak<br />suplemenata koji prema literature stimuli&scaron;u sekundarni<br />metabolizam streptomiceta (joni cinka, gvožđa, fosfati, metil<br />oleat, ulje semenki grožđa). Ovi eksperimenti su izvođeni na tri pH<br />vrednosti (6,5, 7,5 i 8,5) a uspe&scaron;nost bioprocesa je procenjivana 7.,<br />10. i 14. dana gajenja. Dodatna optimizacija je dovela do podatka<br />da dodatak soli gvožđa značajno pospe&scaron;uje biosintezu<br />staurosporina sa povećanjem prinosa od 25%. Dobijeni rezultati<br />potvrđuju da su rizosfere medicinski značajnih biljaka značajan<br />izvor streptomiceta koje proizvode komponente sa<br />antifungalnom aktivno&scaron;ću. Izolacija novog proizvođača<br />staurosporina i optimizacija procesa njegove biosinteze<br />omogućiće dalja istraživanja ovog jedinjenja koje može biti<br />osnova za razvoj novih antifungalnih i jedinjenja koja inhibiraju<br />angiogenezu. Rezultati dobijeni u okviru ovih istraživanja<br />predstavljaju početni korak ka potencijalnoj industrijalizaciji<br />proizvodnje staurosporina.</p> / <p>Different soils are still a source of remarkable microbial diversity<br />which also reflects in the unexplored chemical diversity. Recent<br />advances in assessment of microbial diversity from soil have<br />revealed the extraordinarily rich biosynthetic potential for the<br />production of new natural products among different microbial<br />strains, especially within the group of Actinobacteria. Among<br />bacterial soil isolates, representatives of Streptomyces genus are<br />the most prolific producers of bioactive compounds. One of the<br />objectives of the present study was to isolate Streptomyces spp.<br />from the rhizosphere soils of three ethno-medicinal plants<br />collected in Serbia (Papaver rhoeas, Matricaria chamomilla, and<br />Urtica dioica) and to screen their antifungal activity against<br />Candida spp. Morphologically different sporulating isolates (103<br />in total) were collected from rhizosphere soil samples and<br />determined as Streptomyces spp. Two different media and two<br />extraction procedures were used to induce the production and<br />facilitate identification of antifungals. Overall, 412 crude cell<br />extracts were tested against Candida albicans using disk<br />diffusion assays, with 42% (43/103) of the strains showing the<br />ability to produce antifungal agents. Also, extracts inhibited<br />growth of other important human pathogens: Candida krusei,<br />Candida parapsilosis, and Candida glabrata. Based on the<br />established degree and range of antifungal activity, nine isolates<br />were selected for further testing. Their ability to inhibit Candida<br />growth in liquid culture, to inhibit biofilm formation, and to<br />disperse pre-formed biofilms was assessed with active<br />concentrations from 8 to 250 pg/ml. High-performance liquid<br />chromatographic profiles of extracts derived from selected<br />strains were recorded, revealing moderate metabolic diversity.<br />The most potent extracts were subjected to comprehensive<br />identification and structural characterization of antifungal<br />compounds. Applying a bioactivity-guided isolation approach,<br />active compounds of three extracts were separated, and based<br />on NMR structure elucidation it was shown that active<br />compounds were genistein, daidzein and staurosporine.<br />Genistein and daidzein, soy phytoestrogens, are known to inhibit<br />key enzymes in the steroid metabolism pathway and were<br />coming from the fermentation medium containing soy flower.<br />Since isolated Streptomyces spp. showed good ability to extract<br />these molecules from complex medium, they can be further<br />considered for biotechnological production of these<br />phytoestrogens. One of the isolates, Streptomyces sp. BV410,<br />was characterized as an efficient staurosporine producer.<br />Staurosporine is a potent inhibitor of protein kinases and is<br />considered in anticancer therapy. The biotechnological<br />production of staurosporine by strain BV410 was optimized to<br />yield 36.94 mg/l after 14 days of incubation in soy flowerglucose-<br />starch-mannitol based fermentation medium (JS).<br />Further optimization of medium for biosynthesis of<br />staurosporine indicated the following optimal values of the<br />examined factors: the content of glucose of 20 g/l, starch 0.36<br />g/l, mannitol 21.46 g/l, soy flower 17.32 g/l. By applying the<br />defined optimal values and using the appropriate mathematical<br />models, the following responses were predicted: concentration<br />of staurosporine 46.88 mg/l and biomass yield 12.05 mg/ml. The<br />validity of the results was confirmed by performing the<br />biosynthesis of the staurosporine in the medium with optimal<br />composition (JSSta). Kinetics of staurosporine and biomass<br />production and carbon source consumption were examined and<br />process models were developed. Additionally, optimization of<br />staurosporine production was performed with different<br />supplements which, according to literature data, had stimulative<br />effect on secondary metabolism (Zn, Fe and P salts, methyl<br />oleate, grape seed oil). In order to improve the production of<br />staurosporine, effects of pH (6.5, 7.5 and 8.5) and incubation time<br />(7, 10 and 14 days) were also examined. It was found that<br />addition of FeS04 significantly improved the staurosporine yield<br />in comparison to the starting conditions (increase of 25%). Our<br />results proved that rhizosphere soils of ethno-medicinal plants<br />are a prolific source of streptomycetes, producers of compounds<br />with good antifungal activity. Isolation of the new staurosporine<br />producing strain, allowed for its detailed bioactivity assessment.<br />Staurosporine scaffold might serve as a lead structure for the<br />development of new antifungal and antiangiogenic agents. Also,<br />results obtained within this research represent the basis for the<br />further scale-up and potential industrialization of the proposed<br />production process.</p>

<p>U disertaciji su predstavljena istraživanja uticajnih parametara u procesu izrade alata za utiskivanje tehnikom aditivne proizvodnje, tačnije tehnikom deponovanja istopljenog materijala (FDM). Izrađena je kontrolna grupa alata za utiskivanje konvencionalnom tehnikom hemijskog nagrizanja i SLA tehnikom 3D štampe. Cilj istraživanja je definisanje optimalnih procesnih parametara izrade alata za<br />utiskivanje FDM tehnikom štampe. Ustanovljena je metodologija za karakterizaciju proizvodnih parametara koja se može primeniti na ostale tehnike aditivne proizvodnje. Analizom dobijenih rezultata i zaključaka istraživanja ustanovljena su ograničenja i mogućnosti zamene konvencionalnih alata za utiskivanje alatima izrađenim tehnikama 3D štampe.</p> / <p>The study of the influencing parameters in the production process of embossing dies using Fused Deposition Modelling (FDM) additive manufacturing technique, was investigated in this dissertation. Embossing dies, produced using conventional chemical etching and vat photopolymerization technique, were developed as a control group. This research aims to define the optimal process parameters of Fused Deposition Modelling (FDM) in embossing dies manufacturing. A new methodology for the characterisation of production parameters, which can be applied to other additive production techniques, has been established. By analysing the results and the conclusions of this research, the possibility of replacing<br />conventional embossing dies produced using 3D printing techniques has been established as well as its limitations.</p>

<p>Намера студије јесте да се целокупни досадашњи драмски опус Виде Огњеновић<br />сагледа у ширем контексту савремене српске драматургије и књижевне традиције. Овакав<br />задатак подразумева анализу примењеног литерарно-драматуршког поступка, тематско-<br />мотивских одредница, жанровских и стилских особености, језичког израза,<br />карактеризације ликова, односа према историјским, политичким, идеолошким, културним,<br />социјалним и другим друштвеним феноменима. За реализацију тако дефинисаног циља<br />истраживања, било је неопходно формирати својеврсни координатни систем. Унутар<br />система једна оса представља најзначајније ауторе и њихова репрезентативна дела, који су<br />кључни за развој савремене српске драме од Другог светског рата до прве деценије овог<br />века, а друга оса означава књижевну традицију као недвосмислену исходишну тачку и<br />креативну инспирацију. Рад је подељен у три органски повезане целине: &bdquo;Савремена<br />српска драма&rdquo;, &bdquo;Драмски опус Виде Огњеновић&rdquo; и &bdquo;Књижевна традиција као креативна<br />инспирација</p> / <p>Namera studije jeste da se celokupni dosadašnji dramski opus Vide Ognjenović<br />sagleda u širem kontekstu savremene srpske dramaturgije i književne tradicije. Ovakav<br />zadatak podrazumeva analizu primenjenog literarno-dramaturškog postupka, tematsko-<br />motivskih odrednica, žanrovskih i stilskih osobenosti, jezičkog izraza,<br />karakterizacije likova, odnosa prema istorijskim, političkim, ideološkim, kulturnim,<br />socijalnim i drugim društvenim fenomenima. Za realizaciju tako definisanog cilja<br />istraživanja, bilo je neophodno formirati svojevrsni koordinatni sistem. Unutar<br />sistema jedna osa predstavlja najznačajnije autore i njihova reprezentativna dela, koji su<br />ključni za razvoj savremene srpske drame od Drugog svetskog rata do prve decenije ovog<br />veka, a druga osa označava književnu tradiciju kao nedvosmislenu ishodišnu tačku i<br />kreativnu inspiraciju. Rad je podeljen u tri organski povezane celine: &bdquo;Savremena<br />srpska drama&rdquo;, &bdquo;Dramski opus Vide Ognjenović&rdquo; i &bdquo;Književna tradicija kao kreativna<br />inspiracija</p> / <p>This study is aimed at offering an overview of the entire dramatic oeuvre of Vida<br />Ognjenović to date within the wider context of the contemporary Serbian dramaturgy and literary<br />tradition. This objective entails an analysis of the literary-dramatic procedure used, as well as the<br />thematic-motif determinants, distinctive features in regard to genre and style, linguistic<br />expression, characterisation, attitude towards historical, political, ideological, cultural, social and<br />other societal phenomena. In order to accomplish the objective of research thus formulated, it<br />was necessary to form a singular coordinate system. One coordinate axis represents major<br />authors and their representative works, which bear crucial significance for the development of<br />the contemporary Serbian drama from World War II to the first decade of this century, while the<br />other axis represents literary tradition as an unambiguous point of origin and creative inspiration.<br />The study is divided into three organically related units: &lsquo;Contemporary Serbian drama&rsquo;,<br />&lsquo;Dramatic oeuvre of Vida Ognjenović&rsquo; and &lsquo;Literary tradition as creative inspiration&rsquo;.</p>

<p>Намера студије јесте темељна и свеобухватна анализа драма Јована Христића<br />(Чисте руке (1960), Орест (1961), Савонарола и његови пројатељи (1965), Седморица:<br />како бисмо их данас читали (1968), Тераса (1971)) и теоријске драмске парадигме у<br />њиховој корелацији у циљу осветљавања профила ствараоца и теоретичара у<br />саображaвању шифрама модерног класицизма. Испитивање драмских рукописа<br />подразумева литерарно драматуршки приступ у одређивању тематско-мотивских<br />одредница, жанровских и стилских особености, језичког израза, карактеризације ликова,<br />кореспондендирање са митским обрасцима и драмским предлошцима који инкорпорирају<br />мит за основицу. Истраживање кључних теоријских упоришта је усмерено на<br />проблематизовање аутентичних рефлексија о карактеру драмске ситуације, драмског<br />дијалога, односа драме и представе, традиције и авангарде, улоге редитеља и читаоца/<br />гледаоца, о трагедији и трагичком, митском у драмској књижевности, интертекстуалности<br />у доследној формули усаглашавања традиционалног и савременог. У оквиру фокуса на<br />теоријски дискурс о драми и позоришту примењено је имплицитно распознавање<br />Христићеве особене антиметодске теоријске оријентације у његовој оптици српске и<br />светске драмске књижевности. Посебан акценат у анализи два хоризонта његове духовне<br />праксе &ndash; стваралачке и теоријске стављен је на постојаност духовних и референцијалних<br />пунктова, што је у времену доминације стратегија фрагментарности и релативитета<br />учврстило линију конструктивизма у драмској рецепцији.</p> / <p>Namera studije jeste temeljna i sveobuhvatna analiza drama Jovana Hristića<br />(Čiste ruke (1960), Orest (1961), Savonarola i njegovi projatelji (1965), Sedmorica:<br />kako bismo ih danas čitali (1968), Terasa (1971)) i teorijske dramske paradigme u<br />njihovoj korelaciji u cilju osvetljavanja profila stvaraoca i teoretičara u<br />saobražavanju šiframa modernog klasicizma. Ispitivanje dramskih rukopisa<br />podrazumeva literarno dramaturški pristup u određivanju tematsko-motivskih<br />odrednica, žanrovskih i stilskih osobenosti, jezičkog izraza, karakterizacije likova,<br />korespondendiranje sa mitskim obrascima i dramskim predlošcima koji inkorporiraju<br />mit za osnovicu. Istraživanje ključnih teorijskih uporišta je usmereno na<br />problematizovanje autentičnih refleksija o karakteru dramske situacije, dramskog<br />dijaloga, odnosa drame i predstave, tradicije i avangarde, uloge reditelja i čitaoca/<br />gledaoca, o tragediji i tragičkom, mitskom u dramskoj književnosti, intertekstualnosti<br />u doslednoj formuli usaglašavanja tradicionalnog i savremenog. U okviru fokusa na<br />teorijski diskurs o drami i pozorištu primenjeno je implicitno raspoznavanje<br />Hristićeve osobene antimetodske teorijske orijentacije u njegovoj optici srpske i<br />svetske dramske književnosti. Poseban akcenat u analizi dva horizonta njegove duhovne<br />prakse &ndash; stvaralačke i teorijske stavljen je na postojanost duhovnih i referencijalnih<br />punktova, što je u vremenu dominacije strategija fragmentarnosti i relativiteta<br />učvrstilo liniju konstruktivizma u dramskoj recepciji.</p>