<p>U naj&scaron;irem smislu, ova disertacija bavi se analizom dru&scaron;tvenih implikacija prakse asistirane reprodukcije, sa fokusom na pitanjima, problemima i dilemama koje asistirana reprodukcija nameće u domenu (re)definisanja sociolo&scaron;kih pojmova porodice i roditeljstva. U uvodnom poglavlju disertacije predočen je kontekst &bdquo;tehnolo&scaron;ko - reproduktivne revolucije&ldquo; kao &scaron;iri eksplanatorni okvir za razumevanje razvoja osnovnih metoda asistirane reprodukcije - ve&scaron;tačke oplodnje, in vitro oplodnje i surogat materinstva - uz detaljnu analizu njihovih brojnih aspekata i načina funkcionisanja. Ovo poglavlje takođe odlikuje prikaz različitih definicija porodice sa ciljem ukazivanja na savremeni pluralitet porodičnih formi i obrazaca prakse roditeljstva. Poslednji deo uvodnog poglavlja fokusira se na analizu biosocijalnih inovacija u porodici koje su rezultat prakse asistirane reprodukcije.<br />Drugo poglavlje disertacije posvećeno je antropolo&scaron;koj analizi asistirane reprodukcije i problematici podrivanja veze između prirode i kulture u srodstvu koja je posledica prakse asistirane reprodukcije. Najpre je analiziran klasični antropolo&scaron;ki koncept srodstva, sa naglaskom na sisteme značenja i gradivne elemente koncepta srodstva. U narednom delu predočena je vi&scaron;edecenijska debata na temu (ne)znanja o činjenicama fiziolo&scaron;kog očinstva, poznatija kao debata o &bdquo;devičanskom porođaju&ldquo;, u okviru koje je ukazano na značaj modela biolo&scaron;kih &bdquo;životnih činjenica&ldquo; u istoriji antropologije. Zatim su predočene implikacije prakse asistirane reprodukcije po antropolo&scaron;ku analizu srodstva, u vidu koncepta &bdquo;asistiranog srodstva&ldquo;. Poslednji deo drugog poglavlja disertacije posvećen je analizi prakse surogat materinstva u kontekstu antropolo&scaron;ke etologije.<br />Treće poglavlje disertacije posvećeno je analizi pravnog i etičkog aspekta asistirane reprodukcije, sa naglaskom na dva dominantna teorijska pristupa koji služe kao &bdquo;smernice&ldquo; pri oblikovanju javne politike i pravnih &bdquo;strategija&ldquo; u oblasti asistirane reprodukcije: pristup utemeljen na konceptu prokreativne slobode i pristup utemeljen na antikomodifikacionoj doktrini. Navedeni teorijski pristupi ujedno svedoče o različitim stanovi&scaron;tima na temu etike asistirane reprodukcije i različitom opsegu i interpretaciji reproduktivne autonomije individua. U naj&scaron;irem smislu, koncept prokreativne slobode i antikomodifikaciona doktrina eksplicitno ukazuju na suprotstavljena stanovi&scaron;ta na temu odnosa ljudi prema sopstvenom genetskom materijalu, poimanja stvaranja porodičnih veza i uloge trži&scaron;ta u domenu porodice.<br />U četvrtom poglavlju disertacije dat je prikazan feminističkog diskursa na temu neplodnosti i asistirane reprodukcije. Predstavljena su teorijska stanovi&scaron;ta pristalica &bdquo;feminizma otpora&ldquo; i &bdquo;feminizma prihvatanja&ldquo; kao dve suprotstavljene feminističke struje mi&scaron;ljenja o praksi asistirane reprodukcije. Posebna pažnja posvećena je feminističkoj analizi komodifikacije reproduktivnog rada žena u vidu prodaje nezrelih jajnih ćelija (oocita) i iznajmljivanja reproduktivnih kapaciteta žena u vidu komercijalnog surogat materinstva.<br />Peto poglavlje disertacije posvećeno je analizi sociokulturnih obeležja prakse neplodnosti i asistirane reprodukcije u kontekstu zapadnih, evropskih i ne-zapadnih zemalja. U kontekstu Sjedinjenih Američkih Država analiziran je koncept &bdquo;stratifikovane reprodukcije&ldquo; i praksa &bdquo;institucionalizovanog rasizma&ldquo; koji zajedno determini&scaron;u nejednak pristup biotehnolo&scaron;kim tretmanima lečenja neplodnosti. Posebna pažnja posvećena je analizi prakse asistirane reprodukcije u kontekstu zemalja Evrope, kao i fenomenu &bdquo;reproduktivnog turizma&ldquo; kao svedočanstvu novog transnacionalnog obrasca (asistirane) reprodukcije. U poslednjem delu petog poglavlja predočen je sociokulturni kontekst &bdquo;prijema&ldquo; asistirane reprodukcije u odabranim ne-zapadnim zemljama (Izraelu, Egiptu, Libanu, Iranu, Kini i Indiji), uz isticanje načina na koje lokalni faktori, bilo oni kulturalni, dru&scaron;tveni, ekonomski ili politički, oblikuju i često ograničavaju načine na koje se zapadnjačke biomedicinske tehnologije nude i upotrebljavaju od strane ne-zapadnih subjekata.<br />U zaključku je u naj&scaron;irem smislu ukazano na potrebu i važnost interdisciplinarne perspektive proučavanja i razumevanja savremenih dru&scaron;tvenih tranformacija u kontekstu asistirane reprodukcije, kao načina unapređenja samog sociolo&scaron;kog znanja u ovoj oblasti proučavanja. Na osnovu prethodno iznete analize dominantnih koncepata o neplodnosti i asistiranoj reprodukciji takođe je ukažano na mogućnosti integracije novih pojmova i kategorija generisanih asistiranom reprodukcijom sa tradicionalnim sociolo&scaron;kim konceptima o porodici i roditeljstvu.</p>

<p>Cilj istraţivanja je bio da ispita efekte opaţenog iskustva disciplinovanja, na uverenja o disciplinovanju dece u mlaĊem odraslom dobu, kao i ulogu uslova i naĉina na koji je roditeljska disciplina sprovoĊena, u relacionom odnosu iskustva i aktuelnih uverenja o disciplinovanju. Iskustva disciplinovanja iz detinjstva su operacionalizovana preko &scaron;irokog spektra roditeljske korektivne discipline, tj. kaţnjavajućih i nekaţnjavajućih postupaka prilikom korigovanja neprimerenih pona&scaron;anja dece. Pored roditeljske disciplinske prakse, okolnosti disciplinovanja su operacionalizovane i preko uslova u okviru kojih je sprovoĊena disciplina (emocionalna klima, partnerski<br />iii<br />konflikti, neefikasnost u disciplinovanju) i naĉina na koji su roditelji korigovali pona&scaron;anja dece (toplina i doslednost, fleksibilnost, taktiĉnost/impulsivnost). Uverenja o disciplinovanju su operacionalizovana preko dimenzija pozitivne discipline, kaţnjavajuće discipline, te disciplinovanja uskraćivanjem ljubavi i agresivno&scaron;ću.<br />U uzorak istraţivanja je ukljuĉeno 276 studenata Univerziteta u Novom Sadu, pri ĉemu je broj studentkinja bio ne&scaron;to veći i iznosi 55%. Od ukupog broja, 79% ispitanika je odraslo sa oba roditelja, a 64% se izjasnilo da potiĉe iz porodice proseĉnog materijalnog statusa. Najveći broj roditelja ima srednji nivo obrazovanja (majke 64%, oĉevi 68%).<br />Prilikom prikupljanja podataka kori&scaron;ćena je testovna baterija, Inventar dimenzija disciplinovanja - forma za odrasle (Dimensions of Discipline Inventory Adult-recall form - DDI A), ĉiji su autori Straus i Fauchier (2007). Pored procene disciplinskih postupaka roditelja, DDI A omogućava procenu uslova i naĉina koji su bili dominantni u tim situacijama, a vezani su za period detinjstva, kada su ispitanici imali 10 godina, tako da su dobijeni podaci retrospektivne prirode. TakoĊe, bateriju saĉinjava i skala kognitivne procene korektivnih postupaka roditelja prema deci (uverenja o disciplinovanju), te skala sociodemografskih podataka. Kako je DDI A inventar kod nas prvi put upotrebljen upravo za potrebe ovog istraţivanja, pored prevoda instrumenta, sprovedena je i provera strukture i psihometrijskih karakteristika. Rezultati faktorske analize ukazuju na manje stabilnu strukturu instrumenta na domaćem uzorku, u odnosu na originalna istraţivanja, &scaron;to se moţe pripisati kulturolo&scaron;kim specifiĉnostima roditeljskog disciplinovanja. Psihometrijske karakteristike svih skala u inventaru su zadovoljavajuće.</p><p>Proverom hipotetskog modela, utvrĊeni su direktni efekti koje demografske karakteristike i iskustvo disciplinovanja ostvaruju na uverenja o disciplinovanju mladih odraslih, a pored toga, utvrĊeni su i moderatorski efekti disciplinskih okolnosti na aktuelna uverenja o kaţnjavajućoj disciplini. Znaĉajne interakcije su utvrĊene za disciplinsko pona&scaron;anje oĉeva (stroga i restriktivna disciplina) i majki (suoĉavanje sa posledicama neprimerenih pona&scaron;anja, fiziĉka i psiholo&scaron;ka agresivnost), u odnosu na specifiĉne uslove (partnerski konflikti) i naĉine (taktiĉnost/impulsivnost) disciplinovanja. Rezultati su diskutovani u svetlu teorije socijalnog uĉenja, u smislu potvrde efekata neposrednog iskustva disciplinovanja na uverenja o disciplinovanju u mlaĊem odraslom dobu, kao i potvrde znaĉaja disciplinskih okolnosti, tj. specifiĉnih uslova i naĉina na koji je disciplinovanje sprovoĊeno. Pored toga, razmatrane su i praktiĉne implikacije rezultata istraţivanja u kontekstu aktuelne izmene zakonske regulative, vezane za mogućnost uvoĊenja zabrane fiziĉkog kaţnjavanja, kao i<br />v<br />znaĉaja kulturolo&scaron;kih karakteristika disciplinovanja u planiranju i sprovoĊenju izmena roditeljske disciplinske prakse.</p> / <p>The aim of the research was to examine the observed effects of early discipline experiences in relation with the parents on beliefs on disciplining of young adults, as well as to examine the role of context in which parental discipline is conducted. The experiences of discipline in childhood were operationalised through a wide spectrum of parental correctional discipline i.e. punitive and non-punitive acts which are used while correcting child&lsquo;s misbehavior.<br />Besides disciplinary behavior practice of a parent, the discipline settings were operationalised through the context under which the discipline is conducted (emotional climate, relationship conflicts, discipline inefficiency) and the modes parents used in order to correct their children&lsquo;s behaviour (affection, consistency, flexibility, tactfulness, impulsiveness). The discipline beliefs were operationalised through positive discipline, punitive discipline as well as disciplining by love withdrawal and aggression.</p><p>The sample consists of 276 students from the University of Novi Sad. The number of female students was slightly higher and amounts to 55% of the total students. 79% of the students grew up in the families with both parents, and 64% claimed to have belonged to middle class families. The majority of their parents had secondary education (64% of mothers, 68% of fathers).<br />In the process of data collecting, the test battery -Dimensions of Discipline Inventory Adult recall form &ndash; DDI A, whose authors are Straus and Fauchier (2007), was used. Besides parent discipline behaviour evaluation, DDI A enables the evaluation of the dominant context and modes, related to childhood period when the interviewees were 10 years old. Therefore, the data gathered is of retrospective nature. Furthermore, the battery contains the scales of cognitive appraisal of different corrective acts of parents towards their children (discipline beliefs), as well as the scale of demographic data.<br />As DDI A inventory is used for the first time in Serbia for the purposes of this research, the<br />ix<br />instrument was translated and the structure with psychometric characteristics was tested. The results of factor analysis show less stable structure of the instrument on domestic sample in comparison to the original research, which can be attributed to the cultural specifications of the parental discipline. Psychometric characteristics of all the scales in the inventory are satisfactory.<br />By testing hypothetic model, direct effects of the demographic characteristics and the experience of disciplining in the childhood were established. Furthermore, the moderator effects of discipline setting based on contemporary beliefs on punitive discipline were also established. Significant interactions for discipline manner of the fathers (strict, restrictive discipline) and the mothers (dealing with consequences of misbehavior, physical and psychological aggression), based on specific context (relationship conflicts) and modes of discipline (tactfulness, impulsiveness) were also established. The results were discussed in accordance with the theory of social studies, which confirms the effects of immediate experience of the discipline on discipline beliefs during early adulthood, and also proves the importance of discipline setting, i.e. specific context and modes used for discipline conduction.<br />Practical implications of the results of this research were also analysed, as they could be taken into consideration during the current<br />x<br />changes in legislation related to possible prohibition of corporal punishment, while the importance of the cultural characteristics of the discipline should be considered during planning and implementation of the changes in discipline practice.</p>