<p style="text-align: justify; ">Промјене у образовном систему Републике Српске последњих десетак година&nbsp;довеле су до увођења већег броја иновација у образовни процес. Све веће инсистирање&nbsp;на интеракцијама у учионици приликом реализације наставних садржаја захтијевају од&nbsp;наставника да буде креативнији и што боље осмисли настави час, што се данас постиже&nbsp;и употребом савремених наставних средстава. Када у настави говоримо о савременим&nbsp;наставним средствима првенствено мислимо на увођење рачунара у наставу и бројне&nbsp;могућности које нуди. Увођењем савремених наставних средстава у наставу географије&nbsp;не треба заборавити и избацити из примјене традиционална наставна средства.&nbsp;У школама у Републици Српској нажалост, данас постоје потешкоће у увођењу&nbsp;савремених наставних средстава. Једна од њих је материјалне природе и односи се на&nbsp;набавку оваквих средстава, која захтијевају издвајање доста новчаних средстава. Друга&nbsp;потешкоћа огледа се у обучености наставног особља за коришћење савремених&nbsp;наставних средстава. Данас је мали проценат школа у Републици Српској опремљен&nbsp;довољним бројем савремених наставних средстава, првенствено рачунарима.</p> / <p style="text-align: justify; ">Promjene u obrazovnom sistemu Republike Srpske poslednjih desetak godina&nbsp;dovele su do uvođenja većeg broja inovacija u obrazovni proces. Sve veće insistiranje&nbsp;na interakcijama u učionici prilikom realizacije nastavnih sadržaja zahtijevaju od&nbsp;nastavnika da bude kreativniji i što bolje osmisli nastavi čas, što se danas postiže&nbsp;i upotrebom savremenih nastavnih sredstava. Kada u nastavi govorimo o savremenim&nbsp;nastavnim sredstvima prvenstveno mislimo na uvođenje računara u nastavu i brojne&nbsp;mogućnosti koje nudi. Uvođenjem savremenih nastavnih sredstava u nastavu geografije&nbsp;ne treba zaboraviti i izbaciti iz primjene tradicionalna nastavna sredstva.&nbsp;U školama u Republici Srpskoj nažalost, danas postoje poteškoće u uvođenju&nbsp;savremenih nastavnih sredstava. Jedna od njih je materijalne prirode i odnosi se na&nbsp;nabavku ovakvih sredstava, koja zahtijevaju izdvajanje dosta novčanih sredstava. Druga&nbsp;poteškoća ogleda se u obučenosti nastavnog osoblja za korišćenje savremenih&nbsp;nastavnih sredstava. Danas je mali procenat škola u Republici Srpskoj opremljen&nbsp;dovoljnim brojem savremenih nastavnih sredstava, prvenstveno računarima.</p> / <p> Changes in the education system of the Srpska past ten years have led to the introduction of a<br /> number of innovations in education. The increasing emphasis on interaction in the clasroom<br /> during the implemetation of the teaching content requre teaching to be creativ and come up<br /> with better teaching moment, wich is now acheived by use of modern teaching aids. Once in<br /> class we talk about modern teaching aids we mean the introduction of computers in teaching<br /> and numerous opportunities it offers. Introduction of modern teaching aids in the teaching of<br /> geography should not be forgotten and out of the application of traditional teaching tools.<br /> In schools in the Republic of Srpska unfortunately, today there are difficulties in introducing<br /> modern teaching aids. One of them is of a material nature relating to the procurement of such<br /> funds, which require separation of a lot of money. Another difficulty lies in training teachers<br /> to use modern teaching aids. Today a small percentage of schools in the Republic of Srpska<br /> equipped with the teaching materials, primarily computers.</p>

<p>U okviru disertacije izvr&scaron;ena je identifikacija<br />ključnih hemijskih toksiĉnih supstanci poreklom iz<br />higijenskih sredstava i njihove ambalaţe na životnu<br />sredinu. Spektrofotometrijskom metodom izvr&scaron;ena<br />je analiza sadržaja fosfora u pra&scaron;kastim detergentima,<br />komunalnim otpadnim vodama Ni&scaron;kog<br />kanalizacionog sistema i u reci Ni&scaron;avi. Nakon<br />proračuna sadržaja fosfora izvr&scaron;ena je procena<br />količine ukupnog fosfora generisanog iz higijenskih<br />sredstava, a koji moţe da ima izrazito negativan<br />uticaj na životnu sredinu. Teorijska saznanja i<br />eksperimentalni podaci omogućuju optimalno upravljanje<br />hemijskim toksičnim supstancama iz higijenskih<br />sredstava u skladu sa važećim zakonskim<br />propisima i dostignutim naučnim saznanjima.</p> / <p>This dissertation presents the identification of key<br />toxic chemicals originating from hygiene and<br />cleaning products and their packaging and the<br />assessment of their environmental impact. The<br />research involves a spectrophotometric analysis of<br />phosphorus content in powder detergents, in<br />municipal sewage from the City of Ni&scaron; sanitary<br />sewer, and in the Ni&scaron;ava river. Calculation of<br />phosphorus content is followed by the assessment of<br />the total amount of phosphorus generated from<br />hygiene and cleaning products, which can have<br />considerably negative environmental impact.<br />Theoretical findings and experimental data allow<br />optimal management of toxic chemicals from<br />hygiene and cleaning products in compliance with<br />current legislation and scientific knowledge.</p>

<p>Promocija je termin koji označava sve oblike složenog komuniciranja preduzeća &ndash; pružaoca usluga sa realnim i potencijalnim potro&scaron;ačima, sa dobavljačima, sa poveriocima, sa zaposlenima, sa lokalnom samoupravom i &scaron;irom dru&scaron;tvenom zajednicom. Promocija se u svom strate&scaron;kom delovanju oslanja na sledeće instrumente (alate): propagandu, ličnu prodaju, unapređenje prodaje, odnose s javno&scaron;ću (PR) i publicitet, sponzorstvo, direktni marketing i promociju &bdquo;od usta do usta&ldquo; (word-ofmouth). Propaganda spada u jedan od najstarijih i najmasovnijih promotivnih alata, &scaron;iroko zastupljen u turističkoj delatnosti jer igra veliku ulogu u približavanju turističke ponude (posebno njenih neopipljivih elemenata) potencijalnim potro&scaron;ačima. Propaganda u turizmu za sprovođenje svojih ciljeva i zadataka koristi &scaron;iroku paletu propagandnih sredstava: grafička, oglasna, projekciona, prostorno-plastična, interaktivna sredstva. Prema izvr&scaron;enom istraživanju u na&scaron;oj zemlji usmenoj promociji &bdquo;od usta do usta&ldquo; se jo&scaron; uvek najvi&scaron;e veruje i za njom najče&scaron;će poseže kada se radi o dobijanju validnih informacija o putovanju na neku destinaciju. Istraživanjem je utvrđeno da su u grupi grafičkih sredstava najznačajnija kombinovana sredstva i prospekti, zahvaljujući svojoj dostupnosti, iscrpnosti podacima i kompleksnosti. U grafičkim sredstvima propagande pažnju turističke publike najvi&scaron;e plene fotografije i to fotografije u punom koloru, čiji pravilno odabrani motivi prenose jasnu, celovitu i istinitu poruku čime se smanjuje potreba za tekstom i &scaron;tedi na obimu ovih sredstava. Geografske karte i skice su od velikog značaja u lak&scaron;em geografskom određenju nekog mesta ili lokaliteta. Veliki deo turističke populacije (&gt; 60%) poklanja pažnju i koristi karte iz propagandnih sredstava. Stoga marketari treba da obrate pažnju pri njihovom planiranju i izradi kako bi se ukupna upotrebna vrednost propagandnih sredstava povećala, a turistima prostor učinio pregledniji i jasniji za snalaženje. Osim &scaron;tampanih sredstava, mediji koji se ističu po svom značaju u informisanju i animiranju turista su neprikosnovena televizija, gde su skoro podjednako značajni svi oblici propagande (reportaže, turistički film, oglasi) i Internet koji predstavlja iznenađenje u dobijenim rezultatima, jer se pretpostavlja da je on jo&scaron; uvek u maloj upotrebi u na&scaron;oj zemlji. Zadaci i karakter turističke propagande zahtevaju odgovarajući kvalitet sredstava i oblika njenog delovanja. Kvalitet je bitan preduslov ako se ima u vidu sve jača konkurencija na turističkom trži&scaron;tu i činjenica da je propaganda značajan činilac turističkog razvoja. &Scaron;ta čini kvalitet sredstava turističke propagande? Na ovo pitanje te&scaron;ko je definisati konačan odgovor, jer su to elementi koje praksa neprekidno menja, usavr&scaron;ava, vizuelno unapređuje. Ipak, neki elementi se mogu meriti, njihove vrednosti kvantificirati i, na kraju, izvesti ocena kvaliteta koja će činiti sastavni element u planiranju budućih propagandnih kampanja i akcija.</p> / <p>Promotion is the term denoting all the ways of complex communication between a company that provides services and real and potential customers, providers, creditors, the employed, local self-government, and with wider social community. In its strategic actions, promotion relies on the following tools: advertising, personal selling, sales promotion, public relations and publicity, sponsorship, direct and database marketing, word-of-mouth marketing. Propaganda is one of the oldest and large-scale promotion tools, widespread in tourist activities because it plays a big role in presenting tourist offer (especially its impalpable elements) to potential customers. Propaganda utilizes wide range of propaganda tools while implementing its aims and tasks: graphic, advertisement tools, projection, space-plastic, and interactive tools. According to the poll conducted in our country, people still rely the most on word-of-mouth promotion, and use it most often when they try to acquire valid information about traveling to a certain destination. The poll established that combined tools and prospects are the most significant in the graphic group of tools because of their availability, abundance of information, and complexity. Among propaganda graphic tools, tourists are most attracted by photographs i.e., full-color photographs with motives that were chosen properly to convey comprehensible, detailed, and true message. Thus, there is less need for text and this economizes on the volume of those tools. Geographic maps and sketches are also of great importance in determining geographical coordinates of a place or locality. Huge percentage of tourists (around 60%) pays attention and uses maps from propaganda tools. Thus, the map-makers should pay good attention when drawing them because that would increase total serviceable value of propaganda tools, and tourists would have a good layout of the area and it would not be hard to find the way. Besides the printed tools, TV and Internet are media tools that are prominent in their importance in informing and animating tourists. With TV, almost all forms of propaganda are equally important: reports, tourist films, advertisements, while Internet was a surprise according to the results because it is still assumed that it is not so wide-spread in our country. Tasks and character of tourist propaganda require certain quality tools and ways of its functioning. Taking into account strong competition at the tourist market and the fact that propaganda is an important element in tourist development, the quality is an important precondition. What makes the quality element in tourist propaganda? It would not be easy to give a definite reply to this question, because these are the elements that are constantly amended, improved, visually upgraded by the practice. However, some elements could be measured, their values qualified, and at the end the evaluation of quality could be produced, and it would then be the integral part of planning future propaganda campaigns and actions.</p>

<p>Ova doktorska disertacija ima za cilj sticanje naučnog saznanja o nivou i<br />značaju uticaja verbalno-vizuelnog materijala sa sredstava vizuelnih komunikacija na<br />usvajanje vokabulara engleskog kao stranog jezika. Dosada&scaron;nja istraživanja vezana za<br />ovu temu se uglavnom usredsređuju na mlađi uzrast učenika, dok se ova disertacija<br />bavi proučavanjem pomenute pojave na univerzitetskom nivou ˗ kod studenata<br />engleskog jezika i književnosti.<br />Ovo istraživanje je bazirano na četiri izvora podataka: (1) upitniku koji su<br />popunili studenti prve, druge, treće i četvrte godine (N=71) s ciljem da omogući op&scaron;te<br />podatke o studentima i da se stekne uvid u njihova mi&scaron;ljenja i stavove o upotrebi<br />verbalno-vizuelnog materijala u nastavi vokabulara, kao i o značaju sredstava<br />vizuelnih komunikacija na usvajanje vokabulara engleskog kao stranog jezika; (2)<br />testu kao sastavnom delu eksperimenta sa paralelnim grupama, koji je sproveden na<br />uzorku studenata druge i četvrte godine (N=41) gde je verbalno-vizuelni materijal<br />kori&scaron;ćen kao eksperimentalni faktor; (3) izve&scaron;tajima koje su studenti eksperimentalnih<br />grupa imali obavezu da pi&scaron;u nakon obavljene nastave vokabulara kako bi na taj način<br />autorka dobila jasniju sliku i detaljnije podatke o sprovedenoj eksperimentalnoj<br />nastavi i (4) intervjuu koji je obavljen sa odabranim studentima iz eksperimentalnih i<br />kontrolnih grupa druge i četvrte godine (20 intervjua). Na ovaj način, istraživanjem<br />koje se oslanja na četiri izvora podataka, prikupljeni su detaljni podaci o pojavi koja<br />se istražuje, a time se obezbeđuje pouzdanost i validnost metodologije koja je<br />kori&scaron;ćena.<br />Rezultati istraživanja su analizirani kvantitativno i kvalitativno. Na osnovu<br />konačnih rezultata dobijenih analizom celokupnog materijala, može se zaključiti da je<br />uticaj verbalno-vizuelnog materijala sa sredstava vizuelnih komunikacija na usvajanje<br />vokabulara engleskog kao stranog jezika generalno pozitivan. Takođe, primećeno je<br />da je taj uticaj statistički značajan kod usvajanja značenja i pisanja reči, ali ne i kod<br />usvajanja oblika i manje-frekventnih reči. Iako su mi&scaron;ljenja i stavovi studenata o<br />značaju verbalno-vizuelnog materijala, kao i o sprovedenoj eksperimentalnoj nastavi<br />pozitivni, uočeno je da oni od svih strategija učenja vokabulara najređe koriste<br />strategije pamćenja koje podrazumevaju kori&scaron;ćenje verbalno-vizuelnog materijala.<br />Potencijal ovog istraživanja je u tome &scaron;to se daju predlozi za podučavanje vokabulara<br />engleskog kao stranog jezika sa upotrebom vi&scaron;e verbalno-vizuelnog materijala na<br />univerzitetskom nivou, sa ciljem da se pomogne studentima da &scaron;to lak&scaron;e i uspe&scaron;nije<br />usvoje nove reči, ali i u cilju postizanja kreativnijeg i zanimljivijeg okruženja u samoj<br />nastavi.</p> / <p>This thesis aims to explain the level and the importance of visual-verbal<br />material influence on EFL vocabulary acquisition. The previous studies on this topic<br />focus mainly on younger learners, while this thesis examines the research<br />phenomenon at the university level among English language and literature students.<br />The research is based on four data sources: (1) the questionnaire which was<br />completed by all the students (N=71) with the aim to provide general data of the<br />sample and to get the clearer picture about their thoughts and attitudes towards using<br />visual-verbal material in the classroom, as well as towards the importance and the<br />influence of visual communication on EFL vocabulary acquisition; (2) the test as a<br />part of the experiment with parallel groups, conducted with the second and the fourth<br />year students (N=41) where visual-verbal material was used as an experimental<br />factor; (3) the narratives which students of the two experimental groups were obliged<br />to write after vocabulary classes, in order to provide broad picture and more precise<br />data about the experimental classes, and (4) the interview with the selected students<br />from both year of study experimental and control groups (20 interviews). This kind of<br />research, based on these four data sources, was the way to collect the precise data<br />about the research phenomenon, and also to provide the reliability and the validity of<br />the used methodology.<br />The results of the research were analyzed quantitatively and qualitatively. On<br />the basis of the final results, it can be concluded that the influence of the visual-verbal<br />material on EFL vocabulary acquisition is generally positive. It is also noticed that the<br />influence on the acquisition of word meaning and spelling was statistically significant,<br />but the influence on acquisition of word form and low-frequency words was not<br />statistically significant. Although students&rsquo; attitudes towards the importance of visualverbal<br />material and conducted experimental classes are positive, it is noticed that<br />students very rarely use memory strategies (visual-verbal material usage). The<br />potential of this research lies in the prepositions of teaching EFL vocabulary at the<br />university level with more visual-verbal annotations, with the aim to help students in<br />easier and more successful acquisition of English language vocabulary, as well as in<br />order to help teachers in achieving more creative and more interesting surrounding for<br />EFL vocabulary classes.<br />&nbsp;</p>

<p>Intraoperativna kontaminacija autokalema tokom rekonstrukcije prednjeg ukr&scaron;tenog ligamenta je i dalje tema koja je predmet stalne debate među ortpedskim hirurzima, a koja se preteţno odnosi na potrebu i način njenog tretmana. Ona nastaje kao posledica naseljavanja uzročnika kontaminacije iz vazduha, sa koţe i sluznica kako pacijenata tako i osoblja, kao i preko nesterilisanih ili nedovoljno sterilisanih instrumenata. Patogeni koji je izazivaju su identični uzročnicima koji izazivaju septični arthritis, pa se smatra jednim od faktora rizika za njegov nastanak. Septični arthritis predstavlja najče&scaron;ću komplikaciju u artroskopskoj hirurgiji uop&scaron;te, a njegove posledice mogu bitno uticati na funkcionalni i mentalni status pacijenata. Zbog toga se smatra da je tretman intraoperativne kontaminacije autokalema tokom rekonstrukcije prednjeg ukr&scaron;tenog ligamenta kolena mandatoran. Najče&scaron;će primenjivani agensi u tretmanu intraoperativne kontaminacije alokalema predstavljaju različite vrste antiseptičnih i antibiotskih solucija. I pored toga &scaron;to intraoperativna irigacija fiziolo&scaron;kim rastvorom predstavlja jednu od najče&scaron;če primenjivanih procedura tokom hirur&scaron;kih operacija, u savremenoj literaturi je objavljen mali broj radova na temu primene ove procedure u tretmanu intraoperativne kontamninacije. Cilj ove studije je bio da pokaţe da se dekontaminacija autoklema tokom rekonstrukcije prednjeg ukr&scaron;tenog ligamenta kolena moţe uspe&scaron;no tretirati intraoperativnom mehaničkom irigacijom čistim fiziolo&scaron;kim rastvorom, kao i da odredi koja je količina fiziolo&scaron;kog rastvora dovoljna da izvr&scaron;i potpunu dekontaminaciju autokalema. Jedan od ciljeva se odnosio na utvrđivanje uticaja faktora okruţenja na pojavu intraoperativne kontaminacije. Studija se sastojala iz dva dela- eksperimentalnog i kliničkog. Eksperimentalni deo studije je bio sproveden na Odeljenju za kliničku bakteriologiju Centra za mikrobiologiju Instituta za javno zdravlje Vojvodine i sastojao se iz pravljenja eksperimentalnog modela koji je imao za cilj da u in vitro uslovima obezbedi iste ili pribliţno iste uslove kao i operacionoj sali. On se sastojao od pedeset ispreparisanih i sterilisanih svinjskih tetiva dubokih pregibača prstiju koje su po svojim dimenzijama pribliţno odgovarale humanom prednjem ukr&scaron;tenom ligamentu kolena. Tetive su potom bile kontaminirane unapred određenom koncetracijom najče&scaron;ćeg uzročnika kontaminacije, a to je koagulaza negativan stafilokok ( ATCC 12228 Staphylococcus epidermidis). One su se potom mehanički ispirale sa 500 ml, 1000 ml, i 1500 ml fiziolo&scaron;kog rastvora, a nakon svakog ispiranja uzimao se bris. Brisevi su nakon toga bili zasejavani na krvni agar, a nakon 24h inkubacije su očitavane vrednosti brojanjem kolonija uzročnika. Rezultati eksperimentalnog dela pokazuju da je količina od 1500 ml fiziolo&scaron;kog rastvora dovoljna da izazove potpunu dekontaminaciju tetive. Rezultati eksperimentalnog dela su potom bili primenjivani u kliničkom delu studije koji je obuhvatao 200 ispitanika starosne dobi između 15-50 godina i koje je je bilo sprovedeno na Klinici za ortopedsku hirurgiju i traumatologiju Kliničkog centra Vojvodine. Kontrolnu grupu su činili onih 100 pacijenata kod kojih je mehaničko intraoperativno ispiranje autokalema neposredno pred njegovu implantaciju vr&scaron;eno pomoću 500 ml fiziolo&scaron;kog rastvora, a ispitivanu grupu su činili drugih sto pacijenata kod kojih je isto to ispiranje izvr&scaron;eno sa 1500 ml fiziolo&scaron;kog rastvora. Rezultati kliničkog dela studije jasno ukazuju da je količina od 1500 ml fiziolo&scaron;kog rastvora kojim se vr&scaron;i intraoperativna mehanička irigacija dovoljna da izvr&scaron;i potpunu dekonaminaciju autokalema kao i da stepen kontaminacije autokalema raste sa povećanjem vremena koje kalem provodi na vazduhu tokom obrade, &scaron;to je u direktnoj vezi sa vremenskim trajanjem operacije i vrstom kalema koji se koristi za rekonstrukciju. Rezultati pokazuju da je rizik za nastanak kontaminacije autokalema u direktnoj vezi sa faktorima okruţenja, odnosno da se porastom broja ljudi u operacionoj sali, kao i redosledom operativnih procedura u toku jednog operativnog dana u smislu da operacije koje počinju kasnije na operativnom programu, povećava i procenat kontaminacije. Intraoperativna mehanička irigacija kontaminiranog autokalema se pokazala kao metoda koja se uspe&scaron;no moţe koristiti u intaoperativnoj dekontaminaciji autokalema tokom rekonstrukcije prednje ukr&scaron;tene veze kolena. Rezultati ove studije se mogu se primeniti i na druge asetne hirurgije i mogu posluţiti i daljim kliničkim istraţivanjima.</p> / <p>Intraoperative contamination of autograft during anterior cruciate ligament reconstruction still remains a topic for debate among orthopaedic surgeons mainly concerning the need and the way of its treatment. Graft contamination arises after pathogen settlement from the surrounding air, from skin and mucoses of patient and staff, as well as not enough sterilized instruments. Pathogens found in graft contamination are the same ones who are causes of septic arthritis, which is the most common complication in arthroscopic surgery in general. Consequences of septic arthritis usually leave a huge impact on patient&rsquo;s mental and physical status. In modern surgery, it is mandatory to prevent potential auto-graft contamination by irrigation (during anterior cruciate ligament reconstruction in knee). Most commonly used agents for intraoperative auto-graft irrigation are variety of antiseptic and antibiotic solutions. Even though intraoperative irrigation with saline solution presents one of the most commonly used procedures during different surgical interventions in general, little is said in literature about its usage in auto-graft contamination. The aim of this study was to show that decontamination of auto-graft during anterior cruciate ligament reconstruction of the knee can be successfully done by mechanical irrigation with saline (0,9%) solution and also to define a precise quantity of saline for complete decontamination. Furthermore, effects of different factors in surroundings were inspected. The study consisted of two parts: experimental and clinical. Experimental part was conducted at the Department for clinical bacteriology, at Microbiology Centre at the Institute for public health of Vojvodina. It consisted in making the experimental model with in vitro conditions similar to or as the same as in the operating theatre. Experimental model was made of 50 preparated and sterilized pig tendons of deep finger flexors, which are similar dimensions as human anterior cruciate ligament of the knee. Then, the tendons were contaminated with previously defined concentration of most common cause of contamination which is coagulase negative staphylococcus (ATCC 12228 Staphylococcus epidermidis). Contaminated tendons were mechanicaly irrigated with 500ml, 1000ml and 1500ml saline solution. After each irrigation a swab was taken and put in blood agar to grow. Following 24h of incubation, bacterial colonies were counted. Results of experimental model show that 1500ml of saline solution is required for decontamination of tendon. Results of experimental model were used in clinical part of the study which was conducted at the Clinic for orthopaedic surgery and traumatology in Clinical Centre of Vojvodina. It comprised of 200 patients, who were 15-50 years old. Patients were divided in two equal groups: tested and control group. In control group mechanical irrigation of auto-graft was done prior to its implementation with 500ml saline solution, while in tested group 1500ml of saline was used for irrigation. Results of clinical part of the study show that intraoperative irrigation with 1500ml of saline solution is enough for complete decontamination of auto-graft. Furthermore, degree of auto-graft contamination rises with prolonged exposure time on surrounding air, with incrised number of people in the operating theatre and also with number and sequence of operations during the day. Intraoperative mechanical irrigation proved to be a sufficient method that can be used in intraoperative autograft decontamination during anterior cruciate ligament reconstruction. The results of this study can be applied to other aspects of the surgery and could be used and further clinical<br />studies.</p>