<p>Увод: Астма као хронично оболење представља велики здравствени, социјални и економски проблем широм света Ово оболење једно је од најчешћих хроничних оболења код деце и најчешћи узрок повећаног броја хоспитализација код деце млађе од 15 година. Резултати досадашњих студија говоре у прилог пораста преваленције астме и алергијских болести код деце у последњих десетак година. Епидемиолошка испитивања су значајна за разумевање природе астме, као и откривања могућих фактора за тренд пораста учесталости астме код деце. Разлика у географској дистрибуцији учесталости симптома астме унутар исте земље сугерише да фактори средине, више него можда генетски фактори, утичу на дистрибуцију преваленције симптома астме. У литератури се као најзначајнији фактори средине истичу загађење животне средине и климатски фактора. Доступне студије показују да постоји узрочна повезаност између повећане изложености загађењу животне средине и акутних респираторних симптома. Процењено је да је у Европи током 2000. године дошло до губитка 3,6 милиона година живота услед повећања концентрације респирабилних честица. И новије препоруке Светске здравствене организације одлучно предлажу смањење изложености деце загађујућим материјама. Резултати доступних студија сугеришу да ефекти загрејавања и топлотних таласа, као и ниских темепратура, утичу на морбидитет и учесталост хоспитализација деце са астмом. Циљеви истраживања били су одредити преваленцију симптома астме код деце узраста од 6 до 15 година на територији Републике Српске, затим одредити утицај загађујућих материја животне средине и климатских фактора на преваленцију симптома астме код деце узраста од 6 до 15 година на територији Републике Српске. Материјал и методе: Истраживање је проведено у облику студије пресека и обухватало је 3000 деце узраста од 6 до 15 година из 13 основних школа на територији Републике Српске. Преваленција симптома астме код деце узраста од 6 до 15 година одређивала се путем упитника Интернационалне студије за астму и алергије код деце (The International Study of Asthma and Allergies in Childhood &ndash; ISAAC). Овај упитник дизајниран је за потребе мултицентричне студије о преваленцији астме, алергијског ринитиса и екцема код деце. Мерење квалитета ваздуха обухватало је следеће параметре: сумпoр диoксид SO2 (&mu;g/m3), угљен мoнoксид CO (mg/m3), азот диоксид NO2 (&mu;g/m3), oзoн O3 (&mu;g/m3) и респирабилне честице PM10 (&mu;g/m3). Континуирана мерења компоненти загађености ваздуха вршила су се на метеоролошком опсерваторију гдје су се континуирано мерили имисионе концентрације стационарним еколошким лабораторијем. Мерења климатских фактора на станицама Републичког хидрометеоролошког завода Републике Српске вршила су се према стандардима Светске метеоролошке организације (WMO). Мерења су се вршила у оквиру метеорoлошког круга који се налази на отвореном простору да би се избегао вештачки утицај околине и у одређеним терминима у зависности од ранга станице. Подаци су анализирани уз помоћ статистичког софтвера IBM SPSS Statistics 21. Резултати: Визинг у последњих 12 месеци имало је 7,9% деце укључене у студију. Дијагнозу астме икада имало је постављено 3,5% испитаника. Статистички значајну учесталост недијагностиковане астме имала су деца са блажим симптомима астме у последњих 12 месеци. Сув кашаљ ноћу био регистрован је код 14,8% испитаника. Код дечака је била значајно виша преваленција визинга у последњих 12 месеци и сувог кашља него код девојчица. Код превремено рођене деце статистички значајно је виша преваленција свих симптома астме. Регистрована је и значајна релација између пушења међу укућанима и појаве визинга у последњих 12 месеци (&chi;2 (1, N=1956) = 5,13, p=0,02). Код испитаника чији укућани су пушачи била је виша преваленција овог симптома (9,6%) у односу на децу чији укућани не пуше (6,7%). Пушење мајки у трудноћи статистички значајно је утицало на преваленцију свих симптома астме код деце. Концентрација азот оксида и PM10 је статистички значајно повезана са преваленцијом визинга и сувог кашља у последњих 12 месеци, док је повезаност са преваленцијом дијагнозе астме код деце на маргини статистичке значајности. Концентрација сумпор диоксида и озона је статистички значајно повезана са преваленцијом визинга у последњих 12 месеци. Преваленција астме у планинској регији је 7,3%, у умерено-континенталној регији је 8,0% и медитеранској регији 8,4%. Просечна годишња температура даје статистички значајан допринос предвиђању појаве визинга у последњих 12 месеци међу децом која су икада имали визинг у току живота. Са порастом просечне годишње температуре за 1 степен вероватноћа појаве визинга у последњих 12 месеци је 1,98 пута већа међу децом која су икада имала визинг. Пораст максималне просечне дневне температуре статистички значајно утиче на појаву визинга у току живота и сувог кашља у последњих 12 месеци. Постоји статистички значајна повезаност између минималне просечне дневне температуре и појаве визинга толико тешког да дете није у могућности изговорити неколико речи између два удаха. Закључак: Мушки пол, рођење пре термина, изложеност дуванском диму и пушење мајке током трудноће представљају статистички значајане ризике за развој астме код детета. Дечаци, деца млађег узраста, превремено рођена деца и деца храњена млечним формулама у првих 6 месеци живота имају статистичи значајан ризик за развој сувог кашља. Статистички значајну повезаност са преваленцијом астме код деце имају следеће мерене загађујуће материје: SO2, O3, азот оксиди и PM10. Статистички значајну повезаност са преваленцијом астме код деце има пораст просечне годишње температуре и више вредности максималне просечне дневне температуре.</p> / <p>Uvod: Astma kao hronično obolenje predstavlja veliki zdravstveni, socijalni i ekonomski problem širom sveta Ovo obolenje jedno je od najčešćih hroničnih obolenja kod dece i najčešći uzrok povećanog broja hospitalizacija kod dece mlađe od 15 godina. Rezultati dosadašnjih studija govore u prilog porasta prevalencije astme i alergijskih bolesti kod dece u poslednjih desetak godina. Epidemiološka ispitivanja su značajna za razumevanje prirode astme, kao i otkrivanja mogućih faktora za trend porasta učestalosti astme kod dece. Razlika u geografskoj distribuciji učestalosti simptoma astme unutar iste zemlje sugeriše da faktori sredine, više nego možda genetski faktori, utiču na distribuciju prevalencije simptoma astme. U literaturi se kao najznačajniji faktori sredine ističu zagađenje životne sredine i klimatski faktora. Dostupne studije pokazuju da postoji uzročna povezanost između povećane izloženosti zagađenju životne sredine i akutnih respiratornih simptoma. Procenjeno je da je u Evropi tokom 2000. godine došlo do gubitka 3,6 miliona godina života usled povećanja koncentracije respirabilnih čestica. I novije preporuke Svetske zdravstvene organizacije odlučno predlažu smanjenje izloženosti dece zagađujućim materijama. Rezultati dostupnih studija sugerišu da efekti zagrejavanja i toplotnih talasa, kao i niskih temepratura, utiču na morbiditet i učestalost hospitalizacija dece sa astmom. Ciljevi istraživanja bili su odrediti prevalenciju simptoma astme kod dece uzrasta od 6 do 15 godina na teritoriji Republike Srpske, zatim odrediti uticaj zagađujućih materija životne sredine i klimatskih faktora na prevalenciju simptoma astme kod dece uzrasta od 6 do 15 godina na teritoriji Republike Srpske. Materijal i metode: Istraživanje je provedeno u obliku studije preseka i obuhvatalo je 3000 dece uzrasta od 6 do 15 godina iz 13 osnovnih škola na teritoriji Republike Srpske. Prevalencija simptoma astme kod dece uzrasta od 6 do 15 godina određivala se putem upitnika Internacionalne studije za astmu i alergije kod dece (The International Study of Asthma and Allergies in Childhood &ndash; ISAAC). Ovaj upitnik dizajniran je za potrebe multicentrične studije o prevalenciji astme, alergijskog rinitisa i ekcema kod dece. Merenje kvaliteta vazduha obuhvatalo je sledeće parametre: sumpor dioksid SO2 (&mu;g/m3), ugljen monoksid CO (mg/m3), azot dioksid NO2 (&mu;g/m3), ozon O3 (&mu;g/m3) i respirabilne čestice PM10 (&mu;g/m3). Kontinuirana merenja komponenti zagađenosti vazduha vršila su se na meteorološkom opservatoriju gdje su se kontinuirano merili imisione koncentracije stacionarnim ekološkim laboratorijem. Merenja klimatskih faktora na stanicama Republičkog hidrometeorološkog zavoda Republike Srpske vršila su se prema standardima Svetske meteorološke organizacije (WMO). Merenja su se vršila u okviru meteorološkog kruga koji se nalazi na otvorenom prostoru da bi se izbegao veštački uticaj okoline i u određenim terminima u zavisnosti od ranga stanice. Podaci su analizirani uz pomoć statističkog softvera IBM SPSS Statistics 21. Rezultati: Vizing u poslednjih 12 meseci imalo je 7,9% dece uključene u studiju. Dijagnozu astme ikada imalo je postavljeno 3,5% ispitanika. Statistički značajnu učestalost nedijagnostikovane astme imala su deca sa blažim simptomima astme u poslednjih 12 meseci. Suv kašalj noću bio registrovan je kod 14,8% ispitanika. Kod dečaka je bila značajno viša prevalencija vizinga u poslednjih 12 meseci i suvog kašlja nego kod devojčica. Kod prevremeno rođene dece statistički značajno je viša prevalencija svih simptoma astme. Registrovana je i značajna relacija između pušenja među ukućanima i pojave vizinga u poslednjih 12 meseci (&chi;2 (1, N=1956) = 5,13, p=0,02). Kod ispitanika čiji ukućani su pušači bila je viša prevalencija ovog simptoma (9,6%) u odnosu na decu čiji ukućani ne puše (6,7%). Pušenje majki u trudnoći statistički značajno je uticalo na prevalenciju svih simptoma astme kod dece. Koncentracija azot oksida i PM10 je statistički značajno povezana sa prevalencijom vizinga i suvog kašlja u poslednjih 12 meseci, dok je povezanost sa prevalencijom dijagnoze astme kod dece na margini statističke značajnosti. Koncentracija sumpor dioksida i ozona je statistički značajno povezana sa prevalencijom vizinga u poslednjih 12 meseci. Prevalencija astme u planinskoj regiji je 7,3%, u umereno-kontinentalnoj regiji je 8,0% i mediteranskoj regiji 8,4%. Prosečna godišnja temperatura daje statistički značajan doprinos predviđanju pojave vizinga u poslednjih 12 meseci među decom koja su ikada imali vizing u toku života. Sa porastom prosečne godišnje temperature za 1 stepen verovatnoća pojave vizinga u poslednjih 12 meseci je 1,98 puta veća među decom koja su ikada imala vizing. Porast maksimalne prosečne dnevne temperature statistički značajno utiče na pojavu vizinga u toku života i suvog kašlja u poslednjih 12 meseci. Postoji statistički značajna povezanost između minimalne prosečne dnevne temperature i pojave vizinga toliko teškog da dete nije u mogućnosti izgovoriti nekoliko reči između dva udaha. Zaključak: Muški pol, rođenje pre termina, izloženost duvanskom dimu i pušenje majke tokom trudnoće predstavljaju statistički značajane rizike za razvoj astme kod deteta. Dečaci, deca mlađeg uzrasta, prevremeno rođena deca i deca hranjena mlečnim formulama u prvih 6 meseci života imaju statističi značajan rizik za razvoj suvog kašlja. Statistički značajnu povezanost sa prevalencijom astme kod dece imaju sledeće merene zagađujuće materije: SO2, O3, azot oksidi i PM10. Statistički značajnu povezanost sa prevalencijom astme kod dece ima porast prosečne godišnje temperature i više vrednosti maksimalne prosečne dnevne temperature.</p> / <p>Introduction: Asthma аs a chronic diseases is a major health, social and economic problem worldwide. It is one of the most common chronic diseases in children and the most common cause of an increased number of hospitalizations in children under the age of 15 years. The results of previous studies show an increase in the prevalence of asthma and allergic diseases in children in the last ten years. Epidemiological studies are important for understanding the nature of asthma, as well as for discovering of possible factors for the increasing trend of the prevalence of asthma in children. The difference in the geographical distribution of the prevalence of asthma symptoms within the same country suggests that environmental factors, rather than genetic factors may influence the distribution of the prevalence of asthma symptoms. Air pollution and climatic factors highlight as the most important environmental factors in the literature. Available studies indicate that there is a causal link between increased exposure to air pollution and acute respiratory symptoms. It is estimated that was a loss of 3.6 million years of life due to increased concentrations of respirable particles in Europe during 2000. year. Also, the recent recommendations of the World Health Organization strongly suggest reducing children&#39;s exposure to air pollutants. The results of the available studies suggest that the effects of warming and heat waves, as well as low temperatures, influence on the incidence of morbidity and hospitalization in children with asthma. The aims of this research were to determine the prevalence of asthma symptoms in children aged 6 to 15 years on the territory of Republic of Srpska, to determine the impact of air pollutants and climatic factors on the prevalence of asthma symptoms in children aged 6 to 15 years on the territory of Republic of Srpska. Materials and Methods: The study was conducted in the form of cross-sectional study and included 3,000 children aged 6 to 15 years from 13 primary schools in Republic of Srpska. The prevalence of asthma symptoms in children aged 6 to 15 years is determined through a questionnaire of the International Study of Asthma and Allergies in Children (ISAAC). This questionnaire has been designed for the needs of a multi-center study of the prevalence of asthma, allergic rhinitis and eczema in children. Measuring air quality included the following parameters: sulfur dioxide SO2 (mg/m3), carbon monoxide CO (mg/m3), nitrogen dioxide NO2 (mg/m3), ozone O3 (g/m3) and respirable particles PM10 (mg/m3). Air quality monitoring is performed using the meteorological observatory, where we continuously measured the emission concentration by a stationary ecological laboratory. Measurements of climate factors in stations of the Republic Hydrometeorological Service of Republic of Srpska were done according to the standards of the World Meteorological Organization (WMO). Measurements were made in certain periods depending on the station rank in the space of the meteorological circle which was located in the open space in order to avoid artificially influence the environment. Data were analyzed using statistical software IBM SPSS Statistics 21. Results: The prevalence of wheezing in the past 12 months was 7.9%, while the prevalence of diagnosed asthma ever was 3.5%. Children with symptoms of mild asthma in the past 12 months had statistically significant prevalence of undiagnosed asthma. A dry cough at night was registered in 14.8% of participants. Boys have significantly higher prevalence of wheezing in the past 12 months and a dry cough than girls. Premature infants have significantly higher prevalence of all asthma symptoms. It was registered significant relationship between smoking among family members and the occurrence of wheezing in the past 12 months (&chi;2 (1, N = 1956) = 5.13, p = 0.02). Prevalence of these symptoms was higher for participants who lived with smokers (9.6%) compared to children whose family members do not smoke (6.7%). Maternal smoking during pregnancy significantly influenced the prevalence of asthma symptoms in children. The concentration of nitrogen oxides and PM10 was significantly associated with the prevalence of wheezing and dry cough in the past 12 months. The concentration of sulfur dioxide and ozone was significantly associated with the prevalence of wheezing in the past 12 months. The prevalence of asthma in the highland climate regions was 7.3%, in the continental regions was 8.0% and 8.4% in the mediterranean regions. The average annual temperature gives a statistically significant contribution to predicting the occurrence of wheezing in the past 12 months among children who have ever had wheezing during their lifetime. The likelihood of wheezing in the past 12 months was 1.98 times higher for each degree of average annual temperature rise among children who ever had wheezing. The increase of average daily maximum temperature significantly affects the occurrence of wheezing ever and dry cough in the past 12 months. There is a statistically significant correlation between the average daily minimum temperature and the occurrence of severe wheezing that the child is not able to say a few words between breaths. Conclusion: Male gender, preterm birth, exposure to environmental tobacco smoke and maternal smoking during pregnancy are a statistically significant risk for the development of asthma in children. Boys, younger children, premature babies and children formulas fed during first 6 months of life have a statistically significant risk for the development of a dry cough. Statistically significant association with the prevalence of asthma in children showed following air pollutants: SO2, O3, nitrogen oxides and PM10. Statistically significant association with the prevalence of asthma in children has rise of the average annual temperature and higher value of the maximum average daily temperature.</p>

<p>Koreodrama je jedan od oblika pozori&scaron;ne igre u kojoj se insistira na sintezi različitih oblika ispoljavanja: pokretom, muzikom, rečju. Ne postoji jedna definicija koreodrame s obzirom na vreme kada se pojavila i na umetničke i dru&scaron;tvene prilike u kojima su pojedine snažne koreografske ličnosti stvarale do danas u svetu i Srbiji. Istražuju se praktične i teorijske dimenzije koreodrame kao zasebnog pozori&scaron;nog žanra sa stanovi&scaron;ta forme koja doprinosi razvoju rodnih studija, pre svega diskusijom o emancipaciji ženskog tela.<br />Cilj ovoga rada je da prikupi, sistematizuje i interpretira podatke o razvoju koreodrame u Srbiji tokom 20. veka i njenom vidljivom prodoru u pozori&scaron;noj umetnosti 21. veka - kako bi se jasno pokazale zasluge žena u afirmaciji ovog pozori&scaron;nog usmerenja.<br />Hipoteza je da je koreodrama izmenila odnos prema igri, odnos prema drami i odnos prema ženskom telu.<br />Savremene teorija roda vode računa o osobinama identiteta žena (i mu&scaron;karaca) i tumače ga kao promenljivu pojavu kompleksnog sadržaja, sastavljenu od vi&scaron;e različitih komponenata (Duhaček, 2011; 2014). U tumačenju osobina identiteta četiri odabrane umetnice koristimo holistički teorijski pristup savremenih teorija (poststrukturalni, postmoderni i interkulturalni feminizam), a metodom analize diskursa takav teorijski pristup proveravamo. Takav teorijski pristup uzima u obzir ne samo verbalnu poruku, nego podjednako i kontekst u kojem se verbalni i neverbalni događaj ispoljava i same sagovornike.<br />Promenljivost identiteta je osnova ovakvog teorijskog pristupa, dokumentovana na empirijskom materijalu života i stvarala&scaron;tva umetnica u Srbiji u 20. veku.<br />Metod istraživanja se oslanja na analizu teksta, odnosno dva su osnovna metoda (Savić, 1993): analiza tekstova i analiza razgovora (diskursa).<br />Rezultati pokazuju da su se u Srbiji koreodramom bavile uglavnom umetnice izrazite individualnosti i obrazovanja, o kojima je samo delimično pisano u domaćoj literaturi kada je u pitanju odnos roda i koreodramskog postupka stvaranja, odabiranja sadržaja i afirmisanja u javnom prostoru: Maga Magazinović, Smiljana Mandukić, Nada Kokotović i Sonja Vukićević.<br />1.Vlastitim umetničkim i pedago&scaron;kim delovanjem na&scaron;e četri umetnice doprinele su &scaron;irenju znanja o igri u Srbiji uop&scaron;te, posebno novom poimanju oslobođenog tela (i to ne samo u igri);<br />2 Njihov doprinos se ogleda u ukupnoj emancipaciji žena (u profesiji, u porodici i dr.);<br />3. Sada je poznato da je uporedo tekla borba za ravnopravnost žena u dru&scaron;tvu sa afirmacijom moderne igre i koreodrame u Srbiji.<br />4. Rad četiri umetnice je uticao na formiranje stvarateljki nove generacije koreografkinja u Srbiji u 21. veku.<br />Zaključujem da postoji kontinuitet u afirmisanju žanra koreodrame u pozori&scaron;nom životu Srbije od periferije ka centru umetničkog događanja.<br />Podaci iz ovog istraživanja se mogu neposredno uključiti u postojeće kurikulume o savremenoj igri na Akademiji umetnosti, s jedne strane, i u obrazovni program iz muzičke i pozori&scaron;ne umetnosti u srednjim &scaron;kolama, s druge strane.</p> / <p>Choreodrama is a form of theatrical dance which insists on the synthesis of different forms of expression: movement, music, word. There is not a unique definition of choreodrama given the time when it appeared on the artistic and social situation in which some strong choreographic personalities have created to this date in the world and Serbia as well. The practical and theoretical dimensions of choreodrama as a separate genre are examined from the standpoint of form which contributes the development of gender studies, especially the discussion on the emancipation of the female body.<br />The aim of this study is to gather, systematize and interpret information on the development of choreodrama in Serbia during the 20th century and its visible breakthrough in the art of theatre of the 21st century - in order to clearly show the merits of women in the promotion of this theatrical direction.<br />The hypothesis is that choreodrama has changed attitude towards dance, the attitude towards drama and relationship to the female body.<br />Contemporary theories of gender pay special attention on the characteristics of women&#39; identity (and men&#39; as well) and interpret it as the emergence of a complex variable content made up of several different components (Duhacek, 2011; 2014). In identity characterics interpreting of four selected artists we use a holistic theoretical approach to contemporary theories (poststructural, postmodern feminism and intercultural feminism) and this theoretical approach can be checked by method of discourse analysis. Such an approach takes into account not only the verbal message, but also the context in which the verbal and non-verbal situations are manifested, as well as interlocutors themselves. Variability of identity is the basis of this theoretical approach, documented in the empirical material of the female artists&#39; lives and work in Serbia in the 20th century.<br />The research method relies on the analysis of the text or, to be precise, two basic methods (Savić, 1993): analysis of texts and conversation analysis (discourse). The results show that in Serbia mainly female artists of great individuality and education dealt with choreodrama and they were only partly written about in our literature concerning the relationship of gender and choreodrama process of creation, selection of content and affirmation in the public area: Maga Magazinović, Smiljana Mandukić, Nada Kokotović and Sonja Vukicevic.<br />1.With their personal artistic and pedagogical functioning, our four women artists have contributed to spreading the knowledge about dance in Serbia in general, especially the new understanding of the liberated body (and not only in dance);<br />2. Their contribution is reflected in the total emancipation of women (in their profession, family, etc.);<br />3Now it is known that the struggle for women&#39;s equality in society was lead simultaneously with the affirmation of the modern dance and choreodrama in Serbia.<br />4. The work of these four female artists has influenced the work of the creators of a new generation of choreographers in Serbia in the 21st century.<br />I conclude that there is continuity in the promotion of the choreodrama genre in Serbian theatrical life from the periphery to the center of artistic events.<br />The research information can be directly incorporated into existing curricula of contemporary art at the Academies of Arts, on the one hand, and in the educational programme of music and theatrical art in secondary schools, on the other hand.</p>

<p>Uvod: Varičela (Varicella, Ovčije boginje) i herpes zoster (Herpes Zoster) su bolesti koje izaziva virus varicella - zoster. Varičela spada u najče&scaron;će dečje osipne groznice. Herpes zoster je bolest ljudi starijeg životnog doba. Imunizacija protiv varičele i herpes zostera je dala značajne rezultate u prevenciji ovih bolesti. Raspoloživi epidemiolo&scaron;ki pokazatelji nisu dovoljni za uvođenje adekvatnog programa imunizacije protiv ovih bolesti u na&scaron;oj zemlji. Cilj istraživanja bio je da se na teritoriji Vojvodine utvrde: seroprevalencija varicella-zoster virusnih antitela, epidemiolo&scaron;ke karakteristike obolelih od varičele u periodu 1994&minus;2014. godine i obolelih od herpes zostera u periodu 1997&minus;2005, uzrasno specifične incidencije i udeo hospitalizovanih u ukupnom broju obolelih od varičele odnosno herpes zostera u periodu 2010&minus;2014. godine. Materijal i metode: Istraživanje epidemiolo&scaron;kih karakteristika varičele i herpes zostera je sprovedeno retrospektivno, analizom podataka iz epidemiolo&scaron;kog nadzora. Seroepidemiolo&scaron;ko istraživanje je sprovedeno prospektivno (april 2015&minus;februar 2016). Prikupljeno je 3.570 rezidualnih seruma uz prethodno informisanje i pisanu saglasnost pacijenata. Uzorak je reprezentativan za populaciju Vojvodine, prema mestu stanovanja, polu i uzrastu. Imunokompromitovani i primaoci transfuzije krvi u poslednjih &scaron;est meseci su izuzeti iz istraživanja. Testiranje seruma je sprovedeno ELISA testom u Centru za virusologiju Instituta za javno zdravlje Vojvodine. Referentna evropska laboratorija prosledila je referentni panel seruma koji je testiran pre i tokom testiranja banke seruma. Standardizacija rezultata je sprovedena na osnovu jednačine koju je prosledio Public Health England (PHE). Izračunata je i analizirana seroprevalencija antitela u odnosu na uzrast, pol i područje stanovanja. Istraživanje incidencije hospitalizovanih slučajeva varičele i herpes zostera sprovedeno je retrospektivno prikupljanjem podataka o hospitalizacijama. Statistički značajnim smatrane su vrednosti na nivou značajnosti p &lt; 0,05 a visoko statički značajnim p &lt; 0,01. Rezultati: Seroprevalencija antitela protiv virusa varicella-zoster u testiranom uzorku populacije Vojvodine je 84%. Utvrđen je očekivano visok procenat seropozitivne dece do navr&scaron;enih devet godina života (73,3%). Osim u uzrasnim grupama &lt; 1 i 1&minus;4 godine, seroprevalencija raste sa uzrastom. Varičela se u Vojvodini održava endemo-epidemijski sa visokim incidencijama. U posmatranom periodu, najvi&scaron;a uzrasno specifična incidencija varičele se registruje u uzrastu 5&minus;9 godina (5.824,6/100.000 stanovnika) i 0&minus;4 godine (5.000,7/ 100.000 stanovnika). Od varičele su če&scaron;će obolevali mu&scaron;karaci dok su žene značajno će&scaron;će obolevale od herpes zostera (p = 0,000 &lt; 0,01). Incidencije varičele i herpes zostera se značajno razlikuju u odnosu na mesto stanovanja. Udeo hospitalizovanih u ukupnom broju obolelih od varičele bio je od 0,7 do 0,9%. Najvi&scaron;a uzrasno specifična incidencija hospitalizovanih sa varičelom registrovana je u uzrastu 0&minus;4 godine i opada sa uzrastom. Incidencija herpes zostera najvi&scaron;a je kod starijih od 60 godina života (970,2/100,000 stanovnika), dok je incidencija hospitalizovanih slučajeva herpes zostera najvi&scaron;a kod starijih od 65 godina (105,7/100.000). Udeo hospitalizovanih slučajeva herpes zostera u ukupnom broju obolelih od herpes zostera se kretao u rasponu od 2,2 do 3,6 % ( &ge;2% ). Zaključak: Rezultati ovog istraživanja ukazuju da varičela i herpes zoster značajno opterećuju zdravstveno stanje na&scaron;eg stanovni&scaron;tva zbog čega postoji osnov za uspostavljanje epidemiolo&scaron;kog nadzora i kreiranje adekvatnog programa imunizacije.</p> / <p>Introduction: Varicella (Varicella, Chicken pox) and herpes zoster (Herpes Zoster) are diseases caused by the Varicella- zoster virus. Varicella is the most common children&#39;s rash-causing fever. Herpes zoster is mainly a disease of elderly people. Immunisation against varicella and herpes zoster have led to significant results in the prevention of these diseases. Available epidemiological indicators are not sufficient for introduction of an adequate program of immunization against these diseases in our country. The aim of the research was to establish: seroprevalence of varicella-zoster virus antibodies, the epidemiological characteristics of patients with varicella in the period 1994-2014. and patients with herpes zoster in the period 1997-2005, age-specific incidence and share of hospitalized patients in the total number of patients with varicella and herpes zoster in the period 2010-2014, in Autonomous Province of Vojvodina. Material and methods: The study of epidemiological characteristics of varicella and herpes zoster was conducted retrospectively by analyzing data from epidemiological surveillance. Seroepidemiological study was conducted prospectively (April 2015- February 2016). The total of 3.570 residual sera were collected with previously taken written informed consents of patients. Immunocompromised patients and recipients of blood transfusions in the last six months were not included in the survey. The sample was representative by residence, sex and age for population of Vojvodina. Testing of sera was conducted by ELISA tests at the Center for virusology, Institute of Public Health of Vojvodina. Reference European laboratory forwarded the reference panel serum which was tested before and during the testing of serum bank. Standardization of the results was based on the equation previously sent by Public Health England (PHE). Seroprevalence of antibodies was calculated in relation to the age, sex and area of residence. Incidence of hospitalized cases of varicella and herpes zoster was determined by retrospective collection of hospitalization data. Statistically significant was considered values at a significance level of p &lt; 0,05 and highly statistically significant at p &lt; 0,01. Results: The seroprevalence of antibodies against Varicella- zoster virus in the sample of the population of Vojvodina was 84%. High percentage of seropositive children under the age of nine years of age (73,3%) was determined, as expected. The seroprevalence increases with age, except in the age groups &lt;1 and 1-4. Varicella in Vojvodina maintains endemo-epidemic mode with high incidence. In the observed period, the highest age-specific incidence of varicella is registered in the age group 5-9 years (5.824,6/100.000 inhabitants) and at the age of 0-4 years (5.000,7/100.000 inhabitants). Varicella was found significantly more often in men while herpes zoster was more often in women (p= 0,000 &lt;0,01). Incidence of varicella and herpes zoster significantly varied among the population of certain municipalities in Vojvodina. The share of hospitalized patients in the total number of patients with varicella ranged from 0,7 to 0,9%. The highest age-specific incidence of hospitalized patients with varicella was registered in the age of 0-4 years and decreases with age. The incidence of herpes zoster is highest in people over 60 years of age (970,2/100.000 inhabitants), whereas the incidence of hospitalized cases of herpes zoster was highest in patients over 65 years (105,7/100.000). Proportion of hospitalized cases in the total number of patients with herpes zoster ranged from 2,2 to 3,6% . Conclusion: The results of this study suggest that varicella and herpes zoster are significant burden of the health status of our population and there is a basis for the establishment of epidemiological surveillance and creation of an adequate program of immunization.</p>

<p>Uvod: Kardiovaskularne bolesti predstavljaju vodeći uzrok obolevanja i umiranja savremenog čoveka i vodeći su javno-zdravstveni problem u svetu i kod nas. Brojna istraživanja sugeri&scaron;u da se mediteranski način ishrane povezuje sa smanjenjem rizika za nastanak i razvoj kardiovaskularnih bolesti i drugih masovnih nezaraznih bolesti kao i smanjenjem stope ukupnog mortaliteta. Cilj istraživanja: Utvrditi stepen pridržavanja mediteranskom načinu ishrane kod obolelih od akutnog koronarnog sindroma i kod osoba sa utvrđenim rizikom za nastanak kardiovaskularnih bolesti, upotrebom validovanog skora mediteranske ishrane &ndash; MedDiet skora. Takođe, cilj istraživanja je bio da se utvrdi da li postoji značajna razlika u vrednostima biohemijskih i kliničkih faktora rizika za razvoj kardiovaskularnih bolesti između dve posmatrane grupe ispitanika, kao i da se odredi granična vrednost MedDiet skora između poželjnog i rizičnog načina ishrane za nastanak akutnog koronarnog sindroma. Metod: Istraživanje je sprovedeno kao analitička studija preseka na uzorku od 294 ispitanika (146 žena i 148 mu&scaron;karaca), starosti od 30 do 82 godine. Istraživanje je sprovedeno u vremenskom periodu od 07.02.2016. godine do 16.03.2017. godine. Prvu grupu činili su ispitanici kod kojih je&nbsp; dijagnostikovan akutni koronarni sindrom, koji su hospitalizovani u Institutu za kardiovaskularne bolesti Vojvodine u Sremskoj Kamenici, dok su drugu grupu činili ispitanici kod kojih je utvrđeno prisustvo najmanje jednog faktora rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti, bez klinički manifestne koronarne bolesti, koji su se javili na pregled u Savetovali&scaron;te za pravilnu ishranu, Instituta za javno zdravlje Vojvodine u Novom Sadu. Kod svih učesnika u studiji izvr&scaron;ena su: antropometrijska merenja, merenje arterijskog krvnog pritiska, odgovarajuće biohemijske analize, EKG i anketiranje upotrebom posebno pripremljenog upitnika, u čijem sastavu se nalazio i MedDiet skor &ndash; validovan skor system za procenu stepena zastupljenosti mediteranskog načina ishrane kod pojedinca. Rezultati istraživanja: Srednja vrednost MedDiet skora ispitanika bez akutnog koronarnog sindroma bila je 27,48&plusmn;6,59, dok je srednja vrednost MedDiet skora ispitanika sa akutnim koronarnim sindromom bila 20,53&plusmn;4,01. Razlika srednjih vrednosti MedDiet skora između dve grupe ispitanika bila je statistički značajna (p=0,029). Ispitivanjem prediktivnih vrednosti pojedinih varijabli utvrđeno je da su MedDiet skor i glikemija na&scaron;te odlični markeri za akutni koronarni sindrom (AUROC=0,815, p&lt;0,0005 i AUROC=0,829, p&lt;0,0005, respektivno). Rezultati istraživanja su pokazali da konzumiranje pojedinih namirnica iz kategorija definisanih MedDiet skorom (voće, povrće, živinsko meso i maslinovo ulje) može doprineti smanjenju rizika za nastanak akutnog koronarnog sindroma. Konzumiranje crvenog mesa i mesnih prerađevina povećava rizik od pojave akutnog koronarnog sindroma. Utvrđena granična vrednost MedDiet skora iznosila je 22,5. Vrednosti MedDiet skora &le;22,5 predstavljaju faktor rizika za nastanak akutnog koronarnog sindroma, dok vrednosti MedDiet skora &gt;22,5 ukazuju na smanjen rizik za nastanak akutnog koronarnog sindroma. Multivarijantnom regresionom analizom pokazano je da na pojavu akutnog koronarnog sindroma utiču sledeći faktori rizika: godine starosti 1,063 (1,270-1,819), mu&scaron;ki pol 4,071 (1,901-8,719), pu&scaron;enje 3,067 (1,322-7,114), indeks telesne mase 0,902 (0,839-0,970), sistolni pritisak 1,020 (1,003-1,037), glikemija na&scaron;te 1,520 (1,025-1,101) i MedDiet skor 0,783 (0,722-0,849). Zaključak: Akutni koronarni sindrom predstavlja značajan javno-zdravstveni problem odraslog stanovni&scaron;tva u Republici Srbiji na &scaron;ta ukazuju visoke prevalencije u populaciji. Rezultati sprovedenog istraživanja pokazuju da je i diskretnim povećanjem unosa namirnica koje predstavljaju osnovu mediteranskog načina ishrane moguće postići značajne zdravstvene koristi. Ovi rezultati mogu predstavljati okvir za razvoj lokalnog skoring sistema ishrane prikladnog za nemediteransko područje, kao i modela za procenu rizika za nastanak akutnog koronarnog sindroma u na&scaron;oj populaciji.</p> / <p>Introduction: Cardiovascular diseases are the leading cause of morbidity and mortality of a modern society and are major public health problem in our country and also worldwide. Numerous studies suggest that the Mediterranean diet is associated with a reduction in the risk of developing cardiovascular diseases and other non-communicable diseases, as well as reduction in the overall mortality rate. Aim: To determine the degree of Mediterranean diet complience in subjects with acute coronary syndrome and subjects with an established risk for developing cardiovascular diseases, using validated Mediterranean diet score - MedDiet. Also, the aim of the study was to determine whether there is a significant difference in the values of the&nbsp; biochemical and clinical risk factors for the development of cardiovascular diseases between the two observed groups of subjects, and to determine the cut-off value of the MedDiet score between the favorable and unfavorable dietaty pattern for the development of acute coronary&nbsp; syndrome. Method: The study was conducted as an analytical cross-sectional study with enrollment of 294 subjects (146 women and 148 men), 30 to 82 years of age. The research was conducted during the period from 02/07/2016 until 03/16/2017. The first group of subjects consisted of patients diagnosed with acute coronary syndrome who were hospitalized at the Institute for Cardiovascular Diseases Vojvodina in Sremska Kamenica. The second group was comprised of subjects with established at least one major risk factor for the development of cardiovascular diseases but without clinically manifest coronary artery disease, who came to the medical examination of the Counseling Center for Proper Nutrition, Institute of Public Health of Vojvodina in Novi Sad. Among all participants in the study the following examinations were conducted: anthropometric measurements, arterial blood pressure measurements, appropriate biochemical analysis, ECG and surveys using a specially prepared questionnaire, which included MedDiet score - validated score system for assessing the degree of compliance with Mediterranean dietary pattern among subjects. Results of the study: The average value of the MedDiet score among subjects without acute coronary syndrome was 27.48 &plusmn; 6.59, while the average value of MedDiet score among subjects with acute coronary syndrome was 20.53 &plusmn; 4.01. The difference in MedDiet average values between the two groups of subjects was statistically significant (p = 0.029). By examining the predictive values of individual variables, it was shown that MedDiet score and fasting blood sugar were excellent markers for acute coronary syndrome (AUROC = 0.815, p&lt;0.0005 and AUROC = 0.829, p &lt;0.0005, respectively). The results of the study showed that the consumption of certain foods in the categories defined by MedDiet score (fruits, vegetables, poultry, and olive oil) can contribute to reduction of the risk for developing acute coronary syndrome. On the other hand, consuming red meat and meat products increased the risk of acute coronary syndrome. The established cut-off value for MedDiet score was 22.5. MedDiet score &le;22.5 practicaly indicated greater risk for the development of acute coronary syndrome, while MedDiet score&gt; 22.5 indicated reduced risk for the development of acute coronary syndrome. Multivariate regression analysis showed that acute coronary syndrome is affected by the following risk factors: age 1,063 (1,270-1,819), male gender 4,071 (1,901-8,719), smoking 3,067 (1,322-7,114), body mass index 0,902 (0.839-0.970 ), systolic blood pressure 1.020 (1.003-1.037), fasting blood sugar 1.520 (1.025-1.101) and MedDiet score 0.783 (0.722- 0.849). Conclusion: Acute coronary syndrome is a major public health problem in the adult population of the Republic of Serbia, as indicated by its high prevalence. The results of the conducted research show that discrete increase in food intakes of foods which represent the basis of the Mediterranean diet, can lead to significant health benefits. These results can represent a framework for the development of a local scoring system for a non-mediterranean area, and also for creation of risk assessment model for acute coronary syndrome in our population.</p>

<p>Rasutost i postojanje malog broj podataka o doprinosu žena razvoju emancipacije u Boki Kotorskoj čini da se održava stereotipna slika o ženama kao pasivnim i gurnutim u privatnu sferu. Cilj istraživanja je prikupljanje, selekcija i klasifikacija podataka na jednom mjestu o institucijama obrazovanja za žene, udruženjima žena i doprinosu pojedinih žena emancipaciji i ravnopravnosti u Boki Kotorskoj tokom dva vijeka (1815-2015). U fokusu pažnje su identiteti žena u određenom vremenu i prostoru.<br />1. Hipoteza: U Boki Kotorskoj postoje mnogobrojni podaci o dostignućima žena, za period 1815-2015. rasuti po različitim izvorima i otuda nedovoljno dostupni javnosti.<br />Tri su metoda analize: metodu analize diskursa; intersekcionalnosti, metod životne priče.<br />Uzorak čine tri tipa empirijskog materijala: 1. Biografije pojedinačnih žena (ukupno 21); 2. Biografije udruženja žena (ukupno 6); Biografije &scaron;kola za žene (ukupno 5). Analiza biografija žena sadrži 6 komponenata identiteta (djetinjstvo, brak i porodica, profesionalni identitet, rodno senzitivni jezik (ROJ), devedesete godine 20.vijeka, članstvo u udruženjima).<br />Rezultati istraživanja pokazuju da su pojedinke, udruženja žena i &scaron;kole za žene, značajno doprinijele razvoju i emancipaciji ukupnog dru&scaron;tva u Boki Kotorskoj, o čemu u dru&scaron;tvenoj, obrazovnoj i akademskoj zajednici ima dovoljno podataka, a do sada neproučenih. Osnovni je rezultat da su žene tokom dva vijeka u prostoru Boke Kotorske oblikovale svoje indentitete shodno potrebama i na korist dru&scaron;tva, a preko različitih kreativnih akcija.<br />Zaključujem da će ovdje sistematizovani empirijski podaci poslužili za vrednovanje učinka žena tokom dva vijeka ne samo u prostoru Boke Kotorske. Zato se podaci mogu iskoristiti u nastavnom procesu u osnovnim i srednjim &scaron;kolama, posebno na interdisciplinarnim rodnim studijama na univerzitetima u Crnoj Gori i u regionu. Podaci su djelatni i za osnivanje Muzeja žena u Crnoj Gori.</p> / <p>It seems that dispersion and scarcity of information about women&rsquo;s contribution to emancipation in Boka Kotorska may support the stereotypical image of women being passive and moved to a private sphere. The aim of the research is to collect, select and classify the information about the institutions for education of women, women&rsquo;s associations and individual contributions of women to emancipation and equality in Boka Kotorska over the period of two centuries (1815-2015). Identities of women in certain time and space have been in focus of attention<br />Hypotesis 1: There is plenty of information about women&rsquo;s accomplishments in Boka Kotorska for the period between 1815 -2015, dispersed through various resources, hence insufficiently accessible to the public. Three methods of analysis are the method of discourse analysis; intersectional analysis and the method of life stories. The sample includes three types of empirical materials: 1. Biographies of individual women (21 in total); 2. Biographies of women&rsquo;s associations ( 6 in total); 3. Biographies of schools for women (5 in total). The analysis of women&rsquo;s biographies comprises 6 components of personal identity (childhood, marriage and family, professional identity, gender sensitive language (GSL), the decade of nineties in 20th century, membership in various associations). The results of the research show that the individuals, women&rsquo;s associations and schools for women, have considerably contributed to the overall emancipation of society in Boka Kotorska , but the evidence of the same has not been fully disclosed to the general intellectual and academic public. The crucial result is the one about women formatting their identities in accordance with the needs and benefits of society through various creative activities in Boka Kotorska in the period of two centuries. Herefor, I conclude that these systematized empirical data will be valuable for the evaluation of women&rsquo;s accomplishments in the period of two centuries in Boka Kotorska, but elsewhere too. All the pieces of information are relevant to be used in educational process at various levels, starting from the primary and secondary schools, and especially important for the interdisciplinary gender studies at the universities in Montenegro and in the region. It is possible to use them effectively in founding the Museum of Women in Montenegro.</p>

<p>Uvod: Tematika ove doktorske teze, usmerena je na analizu respiratornih poremećaja tokom spavanja, uzimajući u obzir činjenicu da se većina trudnica žali na poremećaje u ovoj sferi. Akcenti na ovom polju, odnose se na identifikaciju ovih patolo&scaron;kih stanja u trudnoći. Zato se ovi poremećaji moraju posmatrati integrisano sa rizičnim trudnoćama, ne samo kao njihovi pratioci, već najverovatnije i uzročnici i bitni činioci.<br />Cilj istraživanja: Cilj nam je bio da ukažemo na neophodnost primene neinvazivne ventilacije kod selektovane grupe trudnica, koja ima poremećeno disanje tokom spavanja, prema praktičnom kliničkom protokolu koji će, nadamo se, proisteći iz ovog istraživanja<br />Metodologija: Istraživanje je sprovedeno u formi prospektivne studije, na Klinici za ginekologiju i aku&scaron;erstvo, Kliničkog centra Vojvodine i u Centru za medicinu sna, Instituta za plućne bolesti Vojvodine, u periodu: od maja 2009. do juna 2011 godine.i obuhvatilo je finalno 110 trudnica. Studija je po tipu bila kohortna i eksperimentalna, po&scaron;to je identifikovala ispitanice na osnovu prisustva određenog faktora (SDB) i uticaj prisustva, odnosno odsustva predložene terapijske intervencije na tok i ishod trudnoće.<br />Rezultati:<br />- Respiratorni poremećaji tokom spavanja (SDB) su većinom tranzitornog karaktera tokom trudnoće, bez razlike između rizičnih trudnoća i onih uobičajenog toka;<br />- SDB tokom rizičnih trudnoća, uop&scaron;teno gledano, negativno utiču na tok i ishod istih;<br />- Primenom neinvazivne ventilacije (NIV), postiže se signifikatno smanjenje dnevne pospanosti (mereno sa ESS) i pobolj&scaron;anje oksigenacije, te redukcija kardiovaskularnih i metaboličkih komplikacija bez statistički značajne razlike sa i bez NIV-a;<br />- Trudnice lečene sa NIV (grupa 1) imaju duže trajanje gestacije u odnosu na nelečene (grupa 2) bez statistički značajne razlike;<br />- Rezultati Apgar-skora takođe su vi&scaron;ih vrednosti kod grupe 1 u odnosu na grupu 2 (bez NIV-a) bez statistički značajne razlike;<br />- Nije zabeležena statistički značajna razlika telesne mase novorođenčadi između grupe 1 i grupe 2, kao ni kod obe grupe u odnosu na kontrolnu (grupu 3);<br />- Pojava hipertenzivnog sindroma u grupama 1 i 2 je bez signifikantne razlike iako je manje trudnica imalo ovaj sindrom u grupi 1;<br />- Prisustvo SDB nije uticalo na način zavr&scaron;etka porođaja u svim ispitivanim grupama, ali su rizične trudnoće če&scaron;će zavr&scaron;avane operativnim putem.<br />Zaključak: Naučna opravdanost disertacije, ogleda se u tome, da se po prvi put, na na&scaron;im prostorima, uvođenjem neinvazivne ventilacije, kod pacijentkinja sa rizičnim trudnoćama, utiče na parametre perinatalnog ishoda i bolje zdravstveno stanje trudnica i njihovih novorođenčadi. Velika ekspanzija naučnog istraživanja u vodećim svetskim centrima o ovoj problematici, a imajući u vidu izražen trend negativnog prirodnog prira&scaron;taja u na&scaron;oj sredini, navela nas je na neophodnost re&scaron;avanja ovog problema na domaćem terenu, kao jednom od prioriteta u naučno-istraživačkom radu i praktičnom medicinskom delovanju.</p> / <p>Background: The theme of this thesis is focused on the analysis of respiratory disorders during sleep, since most pregnant women complain of sleep disturbances. The goal is to identify pathological respiratory disorders in pregnancy, considering them an integral part of high risk pregnancy, being most likely a cause of some of them, not only a side effect.<br />Objective: The aim of the study was to point out the necessity of application of non-invasive ventilation in selected pregnant women who have disrupted breathing during sleep. Based on the results of this research, a clinical protocol is developed.<br />Method: The research was conducted in the form of prospective studies in the Department of Gynecology and Obstetrics, Clinical Center and the Center for sleep medicine, Institute for Pulmonary Diseases of Vojvodina, in the period from May 2009 through June 2011 godine.U covered the final 110 pregnant women. The study by the type of the cohort and experimental, as the respondent identified by the presence of certain factors (SDB) and the effect of the presence or the absence of the proposed therapeutic interventions on the course and outcome of pregnancy.<br />Results:<br />- respiratory disorders during sleep (SDB) are mostly transitory nature during pregnancy, with no difference between risk pregnancies and those ordinary course;<br />- SDB during high-risk pregnancies, in general, negatively affect the course and outcome of the same;<br />- Application of non-invasive ventilation (NIV), achieved statistical significance reduce daytime sleepiness (measured with the ESS) and improve oxygenation and reduce cardiovascular and metabolic complications with no statistically significant differences with and without NIV;<br />- Pregnant women treated with NIV (group 1) have a longer duration of gestation compared to untreated (Group 2) with no statistically significant differences;<br />- Results Apgar-score values were also higher in group 1 compared to group 2 (without NIV) with no statistically significant differences;<br />- Not statistically significant difference in body weight between newborns Group 1 and Group 2, or in both groups compared to the control group (group 3);<br />- The emergence of hypertensive syndrome in groups 1 and 2 is no significant difference although less of pregnant women have this syndrome in group 1;<br />- The presence of SDB did not affect the ending of delivery in all groups, but risk pregnancies often ends with surgically.&nbsp;</p><p>Conclusion: For the first time in the region, non-invasive ventilation in patients with high-risk pregnancies is introduced, which will influence perinatal outcomes and improve health of pregnant women and their newborns. Since there is a negative trend of natural population increase in Serbia, new scientific developments in this field enable better medical care, as one of the priorities of scientific research.</p>

<p>Oralno zdravlje predstavlja stanje zdravlja svih anatomskih i funkcionalnih delova usne duplje, jedan je od osnovnih elemenata blagostanja i važan pokazatelj kvaliteta života stanovni&scaron;tva. Podaci Svetske zdravstvene organizacije (SZO) ukazuju da je 15-20% svetskog stanovni&scaron;tva srednje životne dobi (starosti od 35 do 44 godine) pod rizikom od gubitka zuba, a oko 30% stanovni&scaron;tva starosti od 65 do 74 godine nema svoje zube. Oboljenja usta i zuba su jedan od vodećih javno zdravstvenih problema 21. veka u svetu i nalaze se na 4. mestu po visini tro&scaron;kova. Osnovni cilj ovog istraživanja je bio da se utvrdi stanje oralnog zdravlja odraslog stanovni&scaron;tva Srbije starosne dobi 20 i vi&scaron;e godina i evaluiraju činioci koji na njega utiču. Istraživanje predstavlja deo nacionalne studije &ldquo;Istraživanje zdravlja stanovnika Srbije&rdquo; za 2013. godinu Ministarstva zdravlja Republike Srbije, koja je sprovedena u vidu studije preseka na reprezentativnom uzorku od 13690 ispitanika (53,8% žene i 46,2% mu&scaron;karci). U istraživanju su kori&scaron;ćene tri vrste upitnika koji su dizajnirani u skladu sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja. Svaki ispitanik stariji za jednu godinu ima 8% veću &scaron;ansu da svoje oralno zdravlje oceni kao lo&scaron;e (OR=1.08; 95% IP=(1.07-1.09); p=0,000). Ispitanici sa blagim depresivnim simptomima i depresivnim poremećajima imaju 2,04 odnosno 3,48 puta veću &scaron;ansu da svoje oralno zdravlje ocene kao lo&scaron;e u odnosu na ispitanike koji nisu depresivni (OR=2.04; 95% IP=(1.28-3.26); p=0,003) (OR=3.48; 95% IP=(1.14-10.59); p=0,028). Žene imaju 30% veću &scaron;ansu da pripadnu povoljnoj kategoriji poseta stomatologu u odnosu na mu&scaron;karce (OR=0.70; 95% IP=(0.63-0.78); p=0,000). Ispitanici sa nižim i srednjim obrazovanjem imaju 5,70 odnosno 2,45 puta veću &scaron;ansu da svoje zube operu povremeno u odnosu na visoko obrazovane (OR=5.70; 95% IP=(4.35-7.48); p=0,000) (OR=2.45; 95% IP=(1.91-3.13); p=0,000). Ispitanici najsiroma&scaron;nijeg sloja imaju 4,88, siroma&scaron;nog sloja 3,73, srednjeg sloja 2,52 i bogatog sloja 2,01 put veću &scaron;ansu da izgube 10 i vi&scaron;e zuba u odnosu na najbogatiji sloj (OR=4.88; 95% IP=(2.95-8.08); p=0,000) (OR=3.73; 95% IP=(2.42-5.75); p=0,000) (OR=2.52; 95% IP=(1.69-3.76); p=0.000) (OR=2.01; 95% IP=(1.38-2.91); p=0,000). Biv&scaron;i pu&scaron;ači i pu&scaron;ači imaju 1,43 odnosno 2,80 puta veću &scaron;ansu da izgube 10 i vi&scaron;e zuba u odnosu na nepu&scaron;ače (OR=1.43; 95% IP=(1.00-2.03); p=0,046) (OR=2.80; 95% IP=(2.08-3.76); p=0,000). Najučestaliji prediktori oralnog zdravlja su žene, starije stanovni&scaron;tvo, niže obrazovanje, nezaposleno i neaktivno stanovni&scaron;tvo, najsiroma&scaron;niji i pu&scaron;ači.</p> / <p>Oral health represents health status of all anatomic and functional parts of oral cavity, it is one of the basic elements of well-being and important quality of life indicator. According to the World Health Organization (WHO) 15-20% of world population aged 35-44 have risk of tooth loss, and about 30% population aged 65-74 does not have own teeth. Oral and dental diseases are one of the leading public health problems in 21st century and on the 4th place of the health care expenditure. The main aim of this research was to assess oral health of adult population in Serbia aged 20 years and older and to evaluate related factors. The research represents a part of &ldquo;National Health Survey in Serbia 2013&rdquo; implemented by The Ministry of Health of the Republic of Serbia, which was conducted as a cross-sectional study on the representative sample of adult population in Serbia. The study included 13690 examinees (53.8% females and 46.2% males). Three types of questionnaires which were designed according to the European Health Interview Survey were used. Every examinee older for one year had 8% greater odds to assess their oral health as bed (OR=1.08; 95% CI=(1.07-1.09); p=0.000). Respondents with mild depressive symptoms and depressive disorders had 2.04 and 3.48 times greater odds to assess their oral health as bed compared to one who were not depressed (OR=2.04; 95% CI=(1.28-3.26); p=0.003) (OR=3.48; 95% CI=(1.14-10.59); p=0.028). Females had 30% more odds to be in the category of affordable dental visit compared to men (OR=0.70; 95% CI=(0.63-0.78); p=0.000). Respondents with lower and middle level of education had 5.70 and 2.45 greater odds to brush their teeth occasionally compared to higher educated (OR=5.70; 95% CI=(4.35-7.48); p=0.000) (OR=2.45; 95% CI=(1.91-3.13); p=0.000). Respondents who belonged to the poorest class had 4.88, poorer 3.73, middle 2.52 and richer class 2.01 greater odds to lose 10 and more teeth compared to the richest (OR=4.88; 95% CI=(2.95-8.08); p=0.000) (OR=3.73; 95% CI=(2.42-5.75); p=0.000) (OR=2.52; 95% CI=(1.69-3.76); p=0.000) (OR=2.01; 95% CI=(1.38-2.91); p=0.000). Former smokers and smokers had 1.43 and 2.80 times greater odds to lose 10 and more teeth compared with non smokers (OR=1.43; 95% CI=(1.00-2.03); p=0.046) (OR=2.80; 95% CI=(2.08-3.76); p=0.000). The most frequent predictors of oral health are: women, elderly people, those with low educational attainment, unemployed, inactive and respondents who assessed their financial situation as poor and smokers.</p>

<p>У овом раду пажња је усмерена<br />на истраживање и анализу различитих<br />текстова српског књижевног<br />историчара Драгољуба Павловића.<br />Kaко до сада није написана ни једна<br />монографска публикација о њему, ова<br />теза представља покушај да се његова<br />делатност на тлу дубровачке<br />књижевности прикаже у целини.<br />Анализиране су и интерпретиране<br />његове студије о дубровачким<br />писцима ренесансе и барока,<br />приређена дела Марина Држића и<br />Ивана Гундулића, антологије<br />дубровачке поезије и текстови о<br />различитим литерарним и<br />културолошким појавама које се сада<br />сагледавају у ширем, како друштвеноисторијском, тако и<br />књижевнотеоријском контексту.</p> / <p>U ovom radu pažnja je usmerena<br />na istraživanje i analizu različitih<br />tekstova srpskog književnog<br />istoričara Dragoljuba Pavlovića.<br />Kako do sada nije napisana ni jedna<br />monografska publikacija o njemu, ova<br />teza predstavlja pokušaj da se njegova<br />delatnost na tlu dubrovačke<br />književnosti prikaže u celini.<br />Analizirane su i interpretirane<br />njegove studije o dubrovačkim<br />piscima renesanse i baroka,<br />priređena dela Marina Držića i<br />Ivana Gundulića, antologije<br />dubrovačke poezije i tekstovi o<br />različitim literarnim i<br />kulturološkim pojavama koje se sada<br />sagledavaju u širem, kako društvenoistorijskom, tako i<br />književnoteorijskom kontekstu.</p> / <p>The subject of this thesis is the<br />literary-historical work of Dragoljub<br />Pavlović and his significant contributions<br />to the study of Dubrovnik literature. The<br />entire body of his scientific research has<br />not been looked into in its entirety until<br />now, nor were his valuable scientific<br />findings in this area systematized before.<br />In this paper, we used primary literature<br />which includes studies, essays, reviews<br />and short texts related to Dubrovnik<br />literature. The papers of other researchers<br />of the Dubrovnik literature, dealing with<br />the same writers or other phenomena that<br />he studied, were also used; as well as the<br />papers that in any way have direct<br />connection with the work of Dragoljub&nbsp;Pavlović.</p>

<p>Uvod: Infertilitet se defini&scaron;e kao bezuspe&scaron;na koncepcija nakon jedne godine seksualnih odnosa bez upotrebe kontracepcije u fertilnoj fazi menstrualnog ciklusa. Metode asistirane reprodukcije predstavljaju efektivan način lečenja infertiliteta. Ispitivanje i identifikacija kratkoročnih i dugoročnih efekata arteficijalnih reproduktivnih tehnologija je veoma izazovan zadatak. Prvenstveni razlog tome je velika heterogenost u načinu sakupljanja, obrade, klasifikacije i tumačenja, sada već, obilja informacija koje su prikupljene u različitim istraživanjima. Individualni pristup lečenju neplodnosti, brz napredak i stalne promene u metodologiji arteficijalnih reproduktivnih tehnologija, uz ranije navedene pote&scaron;koće u vezi sa prikupljanjem i analizom podataka, značajno otežavaju precizno sagledavanje svih mogućih rizika i posledica arteficijanog začeća. Uprkos brojnim istraživanjima, naučnim publikacijama i akumuliranim dokazima, ostale su mnoge dileme u vezi odgovora na pitanja - da li su arteficijalno začete trudnoće u većoj meri praćene rizicima za neadekvatan razvoj ploda, lo&scaron;ijim perinatalnim ishodom i kakve su dugoročne posledice po decu, kao i da li su ovi rizici podjednako zastupljeni u jednoplodnim i vi&scaron;eplodnim trudnoćama.<br />Cilj rada: Ciljevi rada su bili da se utvrdi struktura morbiditeta kod prevremeno rođene dece začete vantelesnom oplodnjom (iz jednoplodnih i vi&scaron;eplodnih trudnoća) u prve dve godine života, te da se identifikuju perinatalni faktori koji su povezani sa pojavom akutnih i hroničnih komplikacija i oboljenja kod prevremeno rođene dece začete vantelesnom oplodnjom. Takođe, cilj rada je bio da se utvrde karakteristike psihomotornog razvoja kod prevremeno rođene dece začete vantelesnom oplodnjom na kraju dvanestog, osamnaestog i dvadesetčetvrtog meseca života, kao i da se identifikuju specifični faktori rizika za nepovoljan telesni, neurolo&scaron;ki i psiholo&scaron;ki ishod lečenja kod prevremeno rođene dece začete vantelesnom oplodnjom.<br />Materijal i metode: U studiju su uključena prevremeno rođena deca koja su bila hospitalizovana u Službi za neonatologiju i intenzivnu i poluintenzivnu negu i terapiju, i koja su nakon toga, tokom prve dve godine života redovno praćena u neonatolo&scaron;koj ambulanti Instituta za zdravstvenu za&scaron;titu dece i omladine Vojvodine u Novom Sadu. Retrospektivnim delom studije su obuhvaćena deca koja su lečena u Službi i praćena u neonatolo&scaron;koj ambulanti, a koja su rođena počev od 01. 01. 2011. do 31.12.2012. godine i praćena do navr&scaron;ena puna 24 meseca života. Podaci o pacijentima koji su uključeni u retrospektivni deo istraživanja prikupljani su pregledom medicinske dokumentacije. U prospektivni deo studije su uključena deca koja su lečena u Službi i koja su praćena u neonatolo&scaron;koj ambulanti, a koja su rođena između 01.01. 2013.godine i 31.12.2014. godine i potom praćena do navr&scaron;enih 24 meseca života. Iz navedene kohorte, formirane se dve grupe: Ispitivana grupa (Grupa 1) je obuhavatila svu prevremeno rođenu decu začetu vantelesnom oplodnjom koja su bila hospitalizovana i praćena na Institutu u navedenom periodu. Kontrolna grupa (Grupa 2) obuhvatila je prevremeno rođenu decu začetu prirodnim putem. Deca iz kontrolne grupe izabrana su iz kohorte tako da njihov broj bude jednak broju dece iz ispitivane grupe. Ispitanici iz ove grupe su ujednačeni (&#39;&#39;mečovani&#39;&#39;) sa decom iz ispitivane grupe prema gestacijskoj starosti i datumu rođenja. Gestacijska starost ispitanika iz kontrolne grupe se ne razlikuje za vi&scaron;e od &plusmn; 4 dana u odnosu na decu iz ispitivane grupe. Datum rođenja ispitanika koji su uključeni u kontrolnu grupu se ne razlikuje za vi&scaron;e od &plusmn; 3 meseca u odnosu na decu iz ispitivane grupe.<br />U momentu uključivanja u studiju uzimani su sledeći anamezni podaci:<br />Podaci u vezi sa majkom, trudnoći i porođaju: starost majke u momentu koncepcije, broj prethodnih poku&scaron;aja asistirane koncepcije, stručna sprema, mesto stanovanja, hronične bolesti dijagnostikovane pre trudnoće, akutne i hronične bolesti dijagnostikovane tokom trudoće (hipertenzija, pre-eklampsija, eklampsija, o&scaron;tećenje jetre), prevremena ruptura plodovih ovojaka, primena lekova tokom trudnoće, jednoplodna ili vi&scaron;eplodna trudnoća. Podaci o poremećajima posteljice i ovojaka: ablacija, placenta previja, horioamnionitis. Podaci u vezi sa detetom: intrauterina infekcija, intrauterina restrikcija rasta, način porođaja, Apgar skor. Antropometrijski parametri (telesna masa, telesna dužina, obim glave) na rođenju i tokom perioda ambulantnog praćenja deteta. Dužina inicijalne hospitalizacije deteta. Dužina invazivne i/ili neinvazivne respiratorne potpore i oksigenoterapije. Dijagnoze na otpustu iz bolnice: prisustvo te&scaron;kih posledica prematuriteta, &scaron;to podrazumeva: intrakranijalnu hemoragiju 3. i 4. stepena (definisanu u međunarodnoj klasifikaciji bolesti &ndash; deseta revizija (MKB10) pod &scaron;ifrom P52.2), cističnu periventrikularnu leukomalaciju, retinopatiju prematuriteta, bronhopulmonalnu displaziju, nekrotizirajući enterokolitis, sepsu i/ili meningitis (mikrobiolo&scaron;ki ili klinički dijagnostikovanu). Prisustvo urođenih anomalija ili genetskih sindroma i bolesti (definisanih u MKB10 pod &scaron;iframa Q00 do Q99), kao i prisustvo urođenih bolesti metabolizma (definisanih u MKB10 pod &scaron;iframa E00 do E90).<br />U retrospektivnom delu studije, pregledani su specijalistički izve&scaron;taji iz neonatolo&scaron;ke ambulante pri posetama deteta u uzrastu deteta od 12, 18 i 24 meseca, i beleženi su sledeći podaci: sve prethodno postavljene dijagnoze koje su navedene na specijalističkim izve&scaron;tajima iz neonatolo&scaron;ke ambulante, antropometrijski prametri u momentu pregleda (telesna dužina, telesna masa i obim glave), neurolo&scaron;ki nalaz (tonus, trofika, kožni i tetivni refleksi, prisustvo lateralizacije u neurolo&scaron;kom nalazu), nalaz oftalmologa (uredan nalaz/patalo&scaron;ki nalaz), procena fine i grube motorike, govora, kognitivne funkcije i socijalnog kontakta i zbirna procena psihomotornog razvoja. U prospektivnom delu studije, pri kontrolnim pregledima u neonatolo&scaron;koj ambulanti, u uzrastu deteta od 12, 18 i 24 meseca, određivano je i beleženo sledeće: ranije postavljene dijagnoze koje su navedene u medicinskoj dokumentaciji, antropometrijski prametri u momentu pregleda (telesna dužina, telesna masa i obim glave), neurolo&scaron;ki nalaz (tonus, trofika, kožni i tetivni refleksi, prisustvo lateralizacije u neurolo&scaron;kom nalazu), nalaz oftalmologa (uredan nalaz/patalo&scaron;ki nalaz), procena fine i grube motorike, govora, kognitivne funkcije i socijalnog kontakta i zbirna procena psihomotornog razvoja.<br />Rezultati: Prosečna vednost TM ispitanika iz Grupe 1, u uzrastu od 12 meseci, bila je statistički značajno manja u odnosu na ispitanike iz Grupe 2 (Studentov t test). Prosečne vednosti TD ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 12 meseci, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Prosečne vednosti OGL ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 12 meseci, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim oftalmolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Fi&scaron;erov test tačne verovatnoće). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim neurolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Hi kvadrat test). Prosečne vrednosti globalnog koeficijenta razvoja (RQ), kao i prosečne vrednosti skora za pojedine elemente za procenu razvoja (motorika, koordinacija, govor i dru&scaron;tvenost) po Brunet -L&eacute;zine skali, nisu se statistički značajno razlikovale između grupa (Studentov t test). U Grupi 1 bilo je 92 (59,740%) deteta čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90, dok je u Grupi 2 bilo 61 (39,610%) dete čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90. Ova razlika u broju dece sa RQ koji je ispod proseka za kalendarski uzrast je statistički značajna (Hi kvadrat test, p=0,0004). Relativni rizik za ispodprosečno postignuće na testu za procenu psihomotornog razvoja (RQ&lt;90), za decu iz Grupe 1 bio je vi&scaron;i, u odnosu na decu iz Grupe 2 (RR = 1,495; 95% CI 1,181 &ndash; 1,892). U Grupi 1, bilo je 87 (56,494%) dece koja su postigla ispodprosečne korigovane vrednosti skora na testu za procenu psihomotornog razvoja (korigovani RQ&lt;90). U Grupi 2 bilo je 69 (44,805%) dece koja su postigla ispodprosečne korigovane vrednosti skora na testu za procenu psihomotornog razvoja (korigovani RQ&lt;90). Ova razlika je statistički značajna (Hi kvadrat test, p =0,040). Relativni rizik za ispodprosečno postignuće na testu za procenu psihomotornog razvoja (korigovani RQ&lt;90), za decu iz Grupe 1 bio je vi&scaron;i, u odnosu na decu iz Grupe 2 (RR = 1,261; 95%CI 1,008 &ndash; 1,577). U kategoriji dece, koja su i pored korekcije u odnosu na GS imala ispodprosečno postignuće na testu za procenu psihomotornog razvoja, u Grupi 1 čak 81/87 (93,310%) dece je imalo vrednost korigovanog RQ &ge; 85, a u Grupi 2 ovu vrednost korigovanog RQ imalo je 60/69 (86,956%) dece.<br />Prosečne vednosti TM ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 18 meseci, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Prosečne vednosti TD ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 18 meseci, nisu se statistički načajno razlikovale (Studentov t test). Prosečne vednosti OGL ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 18 meseci, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim oftalmolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Hi kvadrat test). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim neurolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Hi kvadrat test). Prosečne vrednosti RQ, kao i prosečne vrednosti skora za pojedine elemente za procenu razvoja (motorika, koordinacija, govor i dru&scaron;tvenost) po Brunet -L&eacute;zine skali su se statistički značajno razlikovale između grupa u uzrastu od 18 meseci (Studentov t test). U Grupi 1 bilo je 57 (37,013%) dece čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90, dok je u Grupi 2 bilo 31 (20,130%) dete čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90. Udeo dece sa RQ koji je ispod proseka za kalendarski uzrast je statistički značajno različit između grupa (Hi kvadrat test, p = 0,010). Relativni rizik za ispodprosečno postignuće na testu za procenu psihomotornog razvoja (nekorigovani RQ&lt;90), za decu iz Grupe 1 bio je vi&scaron;i, u odnosu na decu iz Grupe 2 (RR = 1,288; 95%CI 1,181 &ndash; 2,730). Statistički značajna razlika postojala je i kada je upoređen broj dece sa vrednostima korigovanog RQ ispod 90 u Grupi 1 i Grupi 2 (36 naspram 19 po redosledu navođenja; Hi kvardat test, p = 0,011). Relativni rizik za ispodprosečno postignuće na testu za procenu psihomotornog razvoja (korigovani RQ&lt;90), za decu iz Grupe 1 bio je vi&scaron;i, u odnosu na decu iz Grupe 2 (RR = 1,895; 95%CI 1,139 &ndash; 3,152).<br />Prosečne vednosti TM ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 24 meseca, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Prosečne vednosti TD ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 24 meseca, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Prosečne vednosti OGL ispitanika iz obe grupe, u uzrastu od 24 meseca, nisu se statistički značajno razlikovale (Studentov t test). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim oftalmolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Hi kvadrat test). Udeo ispitanika sa patolo&scaron;kim neurolo&scaron;kim nalazom nije se statistički značajno razlikovao između Grupe 1 i Grupe 2 (Hi kvadrat test). Prosečne vrednosti RQ, kao i prosečne vrednosti skora za pojedine elemente za procenu razvoja (motorika, koordinacija, govor i dru&scaron;tvenost) po Brunet -L&eacute;zine skali, nisu se statistički značajno razlikovale između grupa, u uzrastu od 24 meseca (Studentov t test). U Grupi 1 bilo je 21 dete (13,636%) čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90, dok je u Grupi 2 bilo 17 (11,049%) dece čiji je nekorigovani RQ bio ispod 90. Razlika u broju dece sa RQ koji je ispod proseka za kalendarski uzrast nije statistički značajna (Hi kvadrat test, p= 0,488). Statistički značajna razlika nije postojala ni kada je upoređen broj dece sa vrednostima korigovanog RQ ispod 90 u Grupi 1 i Grupi 2 (12 naspram 9 po redosledu navođenja; Hi kvardat test, p = 0,497).<br />Logističkom regresionom analizom pokazano je da su ve&scaron;tačko začeće, vi&scaron;eplodnost trudnoće i IUGR nezavisni faktori rizika za manju TM u kalendarskom uzrastu od 12 meseci. Logističkom regresionom analizom dobijena je statistički značajna korelacija između vrednosti RQ u uzrastu od 18 meseci i sledećih nezavisnih varijabli: arteficijalno začeta trudnoća i vi&scaron;eplodna trudnoća. Isptanici iz Grupe 1 i Grupe 2 nisu se statistički značajno razlikovali ni po jednom od posmatranih pokazatelja telesnog i psihomotornog razvoja u uzrastu od 24 meseca.<br />Struktura morbiditeta kod dece, tokom dvogodi&scaron;njeg perioda praćenja, nije se značajno razlikovala između grupa. Jedina razlika između grupa, konstatovana je u uzrastu od 12 i 18 meseci, bila je u učestalosti akutnih respiratornih infekcija, čija je pojava, pak, bila direktno povezana sa vi&scaron;eplodnim trudnoćama, odnosno brojem siblinga u domaćinstvu.<br />Zaključak: Prosečna starost majki dece koja su začeta IVF-om je veća od prosečne starosti majki dece koja su spontano začeta. Struktura morbiditeta majki dece koja su začeta IVF-om i majki dece koja su začeta spontanom koncepcijom je ista, ali je stopa morbiditeta veća kod majki dece koja su začeta IVF-om. Vi&scaron;eplodne trudnoće su veoma zastupljene kod začeća IVF-om. Trudnoće začete IVF-om se dominantno i skoro ekskluzivno okončavaju carskim rezom. Prevremena ruptura ovojaka ploda je česta komplikacija trudnoća koje su začete IVF-om. Stopa morbiditeta prevremeno rođene dece začete vantelesnom oplodnjom nije veća u odnosu na prevremeno rođenu decu začetu prirodnim putem. U strukturi morbiditeta kod dece koja su začeta vantelesnom opodnjom, zastupljena su ista oboljenja i komplikacije kao kod prevremeno rođene dece začete prirodnim putem. Incidencija pojedinih oboljenja je ista, sa izuzetkom bronhopulmonalne displazije koja se javlja če&scaron;če kod dece začete vantelesnom oplodnjom i retinopatije prematuriteta koja se javlja če&scaron;če kod dece začete prirodnim putem. Porođajna telesna masa, intrauterina restrikcija rasta, starost majke, stručna sprema majke, prethodna hronična oboljenja majke, bolesti majke dijagnostikovane tokom trudnoće, jednoplodna i vi&scaron;eplodna trudnoća, način porođaja i PROM su potencijalni faktori rizika za lo&scaron;iji postnatalni ishod kod dece iz arteficijalno začetih trudnoća. U uzrastu od 12 meseci, prevremeno rođena deca začeta tehnikama in vitro fetrilizacije, sem po dostignutoj telesnoj masi, ne razlikuju se značajno po drugim telesnim karakteristikama, od prevremeno rođene dece koja su začeta prirodnim putem. Faktori rizika za manju telesnu masu kod prevremeno rođene dece, u uzrastu od 12 meseci su: arteficijalno začeće, vi&scaron;eplodne trudnoće i intrauterina restrikcija rasta. U uzrastu od 12 meseci, prevremeno rođena deca začeta in vitro fertilizacijom, imaju blago lo&scaron;ije (ali ne i značajno niže) postignuće na testovima za procenu psihomotornog razvoja, odnosno imaju vi&scaron;i rizik da postignu ispodprosečne vrednosti skora na testu za procenu psihomotornog razvoja. U uzrastu od 18 meseci, nema razlike u pokazateljima telesnog razvoja između prevremeno rođene dece koja su arteficijalno začeta i dece koja su rođena iz spontano začetih trudnoća. U uzrastu od 18 meseci, prevremeno rođena deca iz arteficijalno začetih trudnoća imaju niže postignuće na testovima za procenu psihomotornog razvoja u odnosu na prevremeno rođenu decu iz spontano začetih trudnoća. Faktori rizika koji su povezani sa lo&scaron;ijim postignućem na testu za procenu psihomotornog razvoja kod prevremeno rođene dece su arteficijalno začeće trudnoće i vi&scaron;eplodnost trudnoće. U uzrastu od 24 meseca nema razlike u telesnim parametrima između prevremeno rođene dece koja su arteficijalno začeta i prevremeno rođene dece koja su začeta prirodnim putem. U uzrastu od 24 meseca nema razlike u postignuću na testu za procenu psihomotornog razvoja kod prevremeno rođene dece su arteficijalno začeće trudnoće i vi&scaron;eplodnost trudnoće. U uzrastu od 24 meseca, prevremeno rođena deca, i iz arteficijalno, i iz spontano začetih trudnoća, na testu za procenu psihomotornog razvoja postižu rezultate koji su u skladu sa njihovim kalendarskim uzrastom.</p> / <p>Introduction: Infertility is defined as an unsuccessful conception after one year of sexual intercourse without the use of contraception in the fertilizing phase of the menstrual cycle. Assisted reproduction methods represent an effective way of treating infertility. Examination and identification of short-term and long-term effects of artificial reproductive technologies is a very challenging task. The primary reason for this is the great heterogeneity in the way of collecting, processing, classifying and interpreting, now, the abundance of information that has been gathered in various studies. Individual approach to the treatment of infertility, rapid progress and constant changes in the methodology of the artificial reproductive technologies, in addition to the aforementioned difficulties associated with the collection and analysis of data, significantly hamper accurate assessment of all possible risks and consequences artificial conception. Despite numerous studies, scientific publications and the accumulated evidence, many doubts about the question whether artificially conceived pregnancies are accompanied by the higher risks or inadequate fetal development, poor perinatal and long-term outcomes still remained.<br />The Aim: The objectives of this work were to determine the structure of morbidity in prematurely born children conceived by artificial reproductive technologies (from single and multiple pregnancies) in the first two years of life, and to identify perinatal factors that are associated with the occurrence of acute and chronic complications and diseases in prematurely born children from this pregnancies. In addition, the aim of the study was to determine the characteristics of psychomotor development in prematurely born children conceived by artificial reproductive technologies at the end of the twelfth, eighteenth and twenty-fourth month of life, as well as to identify specific risk factors for the unfavorable physical, neurological and psychological outcome of those children.<br />Materials and Methods: The study included premature born newborns who were hospitalized in the Department for neonatology and intensive and semi-intensive care unit, and are thereafter, during the first two years of life. The retrospective part of the study included children who were hospitalized at the Institute, and who were born from January 1st 2011. to December 31st 2012. and were followed up to 2 years of life. Data on patients included in the retrospective part of the survey were collected through a review of medical records. The prospective part of the study included children who were treated and followed up at the Institute, and who were born between January 1st 2013 and December 31st 2014. and then followed up to 2 years of life. From this cohort two groups were formed: The tested group (Group 1) included all preterm infants who were conceived by ART. The control group (Group 2) included naturally conceived prematurely born children. The children in the control group were selected from the cohort so that their number was equal to the number of children in the study group. The gestational age of the examinees from the control group does not differ for more than &plusmn; 4 days from the children from the study group. The date of birth of subjects included in the control group does not differ for more than &plusmn; 3 months from the children in the study group.<br />At the moment of inclusion in the study, the following individual data were taken:<br />Maternal data, pregnancy and childbirth: the age of the mother at the moment of conception, the number of previous attempts at assisted conception, professional care, place of residence, chronic diseases diagnosed before pregnancy, acute and chronic diseases diagnosed during pregnancy (hypertension, pre-eclampsia, eclampsia, liver damage), premature rupture of the fetuses, the use of medication during pregnancy, single or multiple pregnancy. Data on placental disorders and abnormalities: ablation, placenta overdose, horioamnionitis. Child-related data: intrauterine infection, intrauterine growth restriction, delivery method, Apgar score. Anthropometric parameters (body weight, body length, head circumference) at birth and during the period of outpatient monitoring of the child. Length of initial hospitalization of the child. Length of invasive and / or non-invasive respiratory support and oxygen therapy. Diagnosis on discharge from the hospital: the presence of severe consequences of prematurity, which implies intracranial hemorrhage of 3rd and 4th degree (defined in International Classification of Disease - Tenth Revision (MKB10) under code P52.2), cystic periventricular leukomalacia, retinopathy of prematurity, bronchopulmonary dysplasia , necrotizing enterocolitis, sepsis and / or meningitis (microbiologically or clinically diagnosed). Presence of congenital anomalies or genetic syndromes and diseases (defined in MKB10 under codes Q00 to Q99), as well as the presence of congenital metabolic diseases (defined in MKB10 under codes E00 to E90).<br />In the retrospective part of the study, specialist reports from a neonatological clinic were examined for child visits at the age of 12, 18 and 24 months, and the following data were ecorded: all pre-diagnosis reported on specialist reports from a neonatological clinic, anthropometric arms at the moment examination (body length, body weight and head circumference), neurological findings (tone, trophic, skin and tendon reflexes, presence of lateralization in neurological findings), ophthalmologist findings (neat / patial findings), assessment of fine and coarse motoring, speech, cognitive functions and social contact and a collective assessment of psychomotor development. In the prospective part of the study, during control examinations in a neonatological clinic, at the age of 12, 18 and 24 months, the following were determined and recorded: previously set out in the current medical documentation, anthropometric parameters at the moment of examination (body length, body weight and the volume of the head), neurological findings (tone, trophic, skin and tendon reflexes, presence of lateralization in neurological findings), ophthalmologist findings, assessment of fine and grose motor functions, speech, cognitive functions, social contact and psychomotor development.<br />Results: The average BW of subjects in Group 1 at the age of 12 months, was statistically significantly lower in relation to respondents from Group 2 (Student&#39;s T test). The average length of subjects from both groups at the age of 12 months did not statistically differ (Student&#39;s T test). The average head circumference between children from both groups, at the age of 12 months, did not statistically differ (Student&#39;s T test). The proportion of subjects with pathological ophthalmological findings did not statistically significantly differ between Group 1 and Group 2 (Fischer&#39;s exact probability test). The proportion of subjects with pathological neurological findings did not statistically significantly differ between Group 1 and Group 2 (Hi square test). The average values of the global development coefficient (RQ), as well as the average score values for individual elements of development evaluation test - Brunet-L&eacute;zine scale (motor function, coordination, speech and sociability) did not differ significantly between groups (Student t test). In Group 1 there were 92 (59.740%) of children whose uncorrected RQ was under 90, while in Group 2 there were 61 (39.610%) children whose uncorrected RQ was below 90. This difference in the number of children with RQ below the average for calendar age is statistically significant (Hi square test, p = 0.0004). The relative risk of under-achievement in the psychomotor evaluation test (RQ &lt;90) for children from Group 1 was higher than in children from Group 2 (RR = 1.495; 95% CI 1.181 - 1.922). In Group 1, there were 87 (56.494%) children who achieved sub-optimal corrected score values for the assessment of psychomotor development (corrected RQ &lt;90). In Group 2, there were 69 (44.805%) children who achieved sub-optimal corrected score values for the assessment of psychomotor development (corrected RQ &lt;90). This difference is statistically significant (Hi square test, p = 0.040). The relative risk for the suboptimal achievement in the psychomotor evaluation test (corrected RQ &lt;90) for children from Group 1 was higher than in Group 2 (RR = 1.261; 95% CI 1.008 - 1.577). In Group 1, as many as 81/87 (93.310%) of children had a corrected RQ value of &ge; 85, while in Group 2 this value of the corrected RQ there were 60/69 (86.956%) children.<br />At the age of 18 months, the average BW of subjects from both groups did not differ significantly (Student&#39;s T test). The average length of subjects from both groups, at the age of 18 months, did not statistically differ (Student&#39;s T test). The average head circumference of children from both groups, at the age of 18 months, did not statistically differ (Student&#39;s T test). The proportion of subjects with pathological ophthalmological findings did not statistically significantly differ between Group 1 and Group 2 (Hi square test). The proportion of subjects with pathological neurological findings did not statistically differ between Group 1 and Group 2 (Hi square test). The average RQ values, as well as the average scores for individual elements of psychomotor development (motor function, coordination, speech and sociability) according to the Brunet-L&eacute;zine scale, have been statistically significantly different between groups, at the age of 18 months (Student&#39;s T test). In Group 1 there were 57 (37.013%) children whose uncorrected RQ was below 90, while in Group 2 there were 31 (20,130%) children whose uncorrected RQ was below 90. The share of children with RQ below the average value for the calendar age is statistically significantly different between groups (Hi square test, p = 0.010). The relative risk for the suboptimal achievement in the Psychomotor Development Assessment (uncorrected RQ &lt;90) for Group 1 children was higher than in Group 2 (RR = 1.288; 95% CI 1.181 - 2.730). A statistically significant difference between Group 1 and Group 2 existed when the number of children with corrected RQ below 90 was compared (36 naspram 19 respectively, Hi quadrate test, p = 0.011). The relative risk for the suboptimal achievement on the Psychomotor Evaluation Test (corrected RQ &lt;90) for the children from Group 1 was higher when compared to children in Group 2 (RR = 1.895; 95% CI 1.139 &ndash; 3.152).<br />At the age of 24 months the average BW, body length and head circumference of subjects in both groups were not significantly different (Student&#39;s T test). The proportion of subjects with pathological ophthalmological findings did not statistically significantly differ between Group 1 and Group 2 (Hi square test). The proportion of subjects with pathological neurological findings did not statistically significantly differ between Group 1 and Group 2 (Hi square test). The average RQ values, as well as the average score values for individual elements for development evaluation (motor function, coordination, speech and sociability) according Brunet-L&eacute;zine scale, did not significantly differ between groups at the age of 24 months (Student&#39;s T test). In Group 1, there were 21 children (13.636%) whose uncorrected RQ was under 90, while in Group 2 there were 17 (11.049%) of children whose uncorrected RQ was below 90. The difference in the number of children with RQ below the average for the calendar age was not statistically significant (Hi square test, p = 0.488). A statistically significant difference did not exist even when the number of children with values of the corrected RQ below 90 in Group 1 and Group 2 (12 naspram 9 respectively, Hi quadrate test, p = 0.497) was compared.<br />Logistic regression analysis has shown that artificial conception, multiple pregnancy and IUGR are independent risk factors for lesser BW in a calendar age of 12 months. By logistic regression analysis, a statistically significant correlation between RQ values at 18 months of age and the following independent variables was obtained: artificially started pregnancy and multiple pregnancy. Group 1 and Group 2 patients did not significantly differ by any of the indicators of physical and psychomotor development at the age of 24 months.<br />The structure of morbidity in children, during the two-year follow-up period, did not differ significantly between groups. The only difference between the groups was found in the rates of acute respiratory infections at the age of 12 and 18 months (rate of infections was higher in Group 1), whose occurrence, however, was directly related to multiple pregnancies, or the number of sibling in the household.<br />Conclusion: The average age of mothers of children conceived by the IVF is higher than the average age of mothers of children who were conceived spontaneously. The structure of the morbidity of mothers of children who were artificially conceived and mothers of children born after spontaneous conception is the same, but the morbidity rate is higher in the mothers of children who were conceived by IVF. Pregnancies concieved by IVF almost exclusively ended by cesarean section. Premature rupture of the membranes is a common complication of IVF pregnancies. The rate of morbidity of prematurely born children conceived by ART is not higher than that of prematurely born children conceived naturally. The structure of morbidity in children from ART pregnancies was the same as in naturally conceived prematurely born children. The incidence of specific illnesses is the same, with the exception of bronchopulmonary dysplasia that occurs more frequently in children born from ART pregnancies, and retinopathy of prematurity that occurs more frequently in spontaneously conceived children. Maternal birth weight, intrauterine growth restriction, mother&#39;s age, maternal care, previous mother&#39;s chronic illness, mother&#39;s disease diagnosed during pregnancy, single and multiple pregnancies and PROM are potential risk factors for worse postnatal outcome in children from artificially initiated pregnancies. Risk factors for lower body weight in premature babies, at the age of 12 months, are: artificial conception, multiple pregnancy and intrauterine growth restriction. At the age of 12 months, prematurely born children from IVF pregnancies, have slightly worse (but not significantly lower) psychomotor achievements. At the age of 18 months, there is no difference in the indicators of physical development between prematurely born children who are artificially conceived and children born from spontaneous pregnancies. At the age of 18 months, prematurely born children from ART pregnancies have lower achievement on tests for assessing psychomotor development compared to prematurely born children from spontaneously initiated pregnancies. Risk factors associated with a poor performance on the psychomotor development assessment tests, in preterm infants, are an artificial conception of pregnancy and a multi fertile pregnancy. At the age of 24 months, there is no difference in the physical parameters between prematurely born children from ART and naturally conceived pregnancies. At the age of 24 months, there is no difference in the achievement on the test for the assessment of psychomotor development between children from ART and spontaneous pregnancies. At the age of 24 months, on the psychomotor development assessment, prematurely born children achieve the results consistent with their calendar age.</p>

<p>Кохлеарна имплантација представља интервенцију којом се код деце са глувоћом и тешком до дубоком наглувошћу може обезбедити приступ звуку и сензорним информацијама путем слушног модалитета, у циљу рaзвоjа гoвoрнo-jeзичких и кoгнитивних пoтeнциjaла и укључивања у сoциjaлну срeдину. Услед мождане реорганизације као последице ране слушне депривације, и звучне стимулације путем кохлеарног импланта, која је ограниченог квалитета, значајан број деце са кохлеарним имплантом не успева да сустигне своје вршњаке у говорно-језичком развоју, у когнитивном функционисању, различитим академским областима и социјалним компетенцијама. Циљеви истраживања су да се утврди ниво развијености егзекутивних функција и аритметичких вештина ученика са кохлеарним имплантом узраста у односу на вршњаке очуваног слуха, да се испита међусобна повезаност егзекутивних функција и аритметичких вештина и да ли на њих утичу узраст и дужина коришћења кохлеарног импланта. Истраживање је спроведено као студија пресека током 2016. и 2017. године, у Клиничком центру Војводине, Клиника за болести уха, грла и носа у Новом Саду; Клиничком центру Србије, ОРЛ одсек за аудиолошку рехабилитацију у Београду; две школе за образовање деце са сметњама у развоју и три редовне школе. Узорак је чинило 46 ученика са кохлеарним имплантом, узраста од 9 до 16 година (АС 12;11, СД 2;1) и 114 ученика очуваног слуха (АС 12;9, СД 1;10).<br />У истраживању су примењени: тестови за испитивање егзекутивних функција (Тест прављења трага у боји за децу &ndash; Children Color Trail Making Test (CCTT), Распон бројева унапред и уназад, Визуелни распон меморије, Тест вербалне флуентности, Тест пет тачака &ndash; Five-Point Test, Шифра, Карте са променом правила) и Упитник за процену егзекутивних функција на основу понашања &ndash; Behavior rating inventory of executive function, BRIEF; тестови за процену аритметичких вештина (суптест Рачунање и тест Математичка флуентност), као и општи упитник са социо-демографским, социо-економским карактеристикама и упитник о подацима у вези са глувоћом и уградњом кохлеарног импланта и начином комуникације за ученике са кохлеарним имплантом. Према резултатима у нашем истраживању, код ученика са кохлеарним имплантом су забележена лошија постигнућа у области Вербалних (F = 119,44, p = 0,000) и Невербалних (F = 14,857, p = 0,000) аспекара егзекутивних функција у односу на ученике очуваног слуха. Испитиване групе се нису разликовале у односу на Аспект понашања. У области аритметичких вештина, ученици са кохлеарним имплантом су постигли лошије резултате у односу на ученике очуваног слуха и на суптесту Рачунање (F = 42,172, p = 0,000) и на тесту Математичке флуентности (F = 24,070, p = 0,000). Резултати показују да се сви аспекти егзекутивних функција налазе у позитивној корелацији са аритметичким вештинама ученика са кохлеарним имплантом. Хијерархијском регресионом анализом је утврђено да су егзекутивне функције предиктори нивоа развијености аритметичких вештина, при чему концептуално и процедурално знање из аритметике више предвиђају Вербални аспекти егзекутивних функција, а декларативно знање Невербални аспекти егзекутивних функција. Узраст ученика са кохлеарним имплантом позитивно је повезан са Вербалним и Невербалним аспектима егзекутивних функција, али не и са Аспектом понашања. Узраст ученика такође корелира и са постигнућима из аритметике, док је дужина коришћења кохлеарног импланта, након контролисања узраста, у позитивној корелацији једино са постигнућима на суптесту Рачунање. Нижи ниво развијености егзекутивних функција и аритметичких вештина ученика са кохлеарним имплантом у односу на ученике очуваног слуха, намеће потребу да се поред подршке у говорно-језичком развоју, обезбеди и праћење и подршка како у развоју егзекутивних функција, тако и у академским областима, као што је математика. Успешна рехабилитација и образовање захтевају сагледавање целокупног развоја и функционисања ученика са кохлеарним имплантом, како би им се омогућило да остваре своје максималне потенцијале и искористе све предности које кохлеарни имплант пружа. очуваног слуха, намеће потребу да се поред подршке у говорно-језичком развоју, обезбеди и праћење и подршка како у развоју егзекутивних функција, тако и у академским областима, као што је математика. Успешна рехабилитација и образовање захтевају сагледавање целокупног развоја и функционисања ученика са кохлеарним имплантом, како би им се омогућило да остваре своје максималне потенцијале и искористе све предности које кохлеарни имплант пружа.</p> / <p>Kohlearna implantacija predstavlja intervenciju kojom se kod dece sa gluvoćom i teškom do dubokom nagluvošću može obezbediti pristup zvuku i senzornim informacijama putem slušnog modaliteta, u cilju razvoja govorno-jezičkih i kognitivnih potencijala i uključivanja u socijalnu sredinu. Usled moždane reorganizacije kao posledice rane slušne deprivacije, i zvučne stimulacije putem kohlearnog implanta, koja je ograničenog kvaliteta, značajan broj dece sa kohlearnim implantom ne uspeva da sustigne svoje vršnjake u govorno-jezičkom razvoju, u kognitivnom funkcionisanju, različitim akademskim oblastima i socijalnim kompetencijama. Ciljevi istraživanja su da se utvrdi nivo razvijenosti egzekutivnih funkcija i aritmetičkih veština učenika sa kohlearnim implantom uzrasta u odnosu na vršnjake očuvanog sluha, da se ispita međusobna povezanost egzekutivnih funkcija i aritmetičkih veština i da li na njih utiču uzrast i dužina korišćenja kohlearnog implanta. Istraživanje je sprovedeno kao studija preseka tokom 2016. i 2017. godine, u Kliničkom centru Vojvodine, Klinika za bolesti uha, grla i nosa u Novom Sadu; Kliničkom centru Srbije, ORL odsek za audiološku rehabilitaciju u Beogradu; dve škole za obrazovanje dece sa smetnjama u razvoju i tri redovne škole. Uzorak je činilo 46 učenika sa kohlearnim implantom, uzrasta od 9 do 16 godina (AS 12;11, SD 2;1) i 114 učenika očuvanog sluha (AS 12;9, SD 1;10).<br />U istraživanju su primenjeni: testovi za ispitivanje egzekutivnih funkcija (Test pravljenja traga u boji za decu &ndash; Children Color Trail Making Test (CCTT), Raspon brojeva unapred i unazad, Vizuelni raspon memorije, Test verbalne fluentnosti, Test pet tačaka &ndash; Five-Point Test, Šifra, Karte sa promenom pravila) i Upitnik za procenu egzekutivnih funkcija na osnovu ponašanja &ndash; Behavior rating inventory of executive function, BRIEF; testovi za procenu aritmetičkih veština (suptest Računanje i test Matematička fluentnost), kao i opšti upitnik sa socio-demografskim, socio-ekonomskim karakteristikama i upitnik o podacima u vezi sa gluvoćom i ugradnjom kohlearnog implanta i načinom komunikacije za učenike sa kohlearnim implantom. Prema rezultatima u našem istraživanju, kod učenika sa kohlearnim implantom su zabeležena lošija postignuća u oblasti Verbalnih (F = 119,44, p = 0,000) i Neverbalnih (F = 14,857, p = 0,000) aspekara egzekutivnih funkcija u odnosu na učenike očuvanog sluha. Ispitivane grupe se nisu razlikovale u odnosu na Aspekt ponašanja. U oblasti aritmetičkih veština, učenici sa kohlearnim implantom su postigli lošije rezultate u odnosu na učenike očuvanog sluha i na suptestu Računanje (F = 42,172, p = 0,000) i na testu Matematičke fluentnosti (F = 24,070, p = 0,000). Rezultati pokazuju da se svi aspekti egzekutivnih funkcija nalaze u pozitivnoj korelaciji sa aritmetičkim veštinama učenika sa kohlearnim implantom. Hijerarhijskom regresionom analizom je utvrđeno da su egzekutivne funkcije prediktori nivoa razvijenosti aritmetičkih veština, pri čemu konceptualno i proceduralno znanje iz aritmetike više predviđaju Verbalni aspekti egzekutivnih funkcija, a deklarativno znanje Neverbalni aspekti egzekutivnih funkcija. Uzrast učenika sa kohlearnim implantom pozitivno je povezan sa Verbalnim i Neverbalnim aspektima egzekutivnih funkcija, ali ne i sa Aspektom ponašanja. Uzrast učenika takođe korelira i sa postignućima iz aritmetike, dok je dužina korišćenja kohlearnog implanta, nakon kontrolisanja uzrasta, u pozitivnoj korelaciji jedino sa postignućima na suptestu Računanje. Niži nivo razvijenosti egzekutivnih funkcija i aritmetičkih veština učenika sa kohlearnim implantom u odnosu na učenike očuvanog sluha, nameće potrebu da se pored podrške u govorno-jezičkom razvoju, obezbedi i praćenje i podrška kako u razvoju egzekutivnih funkcija, tako i u akademskim oblastima, kao što je matematika. Uspešna rehabilitacija i obrazovanje zahtevaju sagledavanje celokupnog razvoja i funkcionisanja učenika sa kohlearnim implantom, kako bi im se omogućilo da ostvare svoje maksimalne potencijale i iskoriste sve prednosti koje kohlearni implant pruža. očuvanog sluha, nameće potrebu da se pored podrške u govorno-jezičkom razvoju, obezbedi i praćenje i podrška kako u razvoju egzekutivnih funkcija, tako i u akademskim oblastima, kao što je matematika. Uspešna rehabilitacija i obrazovanje zahtevaju sagledavanje celokupnog razvoja i funkcionisanja učenika sa kohlearnim implantom, kako bi im se omogućilo da ostvare svoje maksimalne potencijale i iskoriste sve prednosti koje kohlearni implant pruža.</p> / <p>Cochlear implantation is an intervention which enables children with deafness and severe to profound hearing loss an access to sound and sensory information via hearing modality, with the goal of developing speech-language and cognitive potentials and involvement in the social surroundings. Due to neural reorganization as a consequence of early auditory deprivation, and auditory stimulation via cochlear implant, which is of a limited quality, a significant number of children with cochlear implants cannot catch up to their peers in speech-language development, cognitive functioning, different academic areas and social competencies. The goals of the research are establishing the level of development of executive functions and arithmetic skills of students with cochlear implants compared to peers with healthy hearing, inquiring into the mutual connection of executive functions and arithmetic skills and whether age and the duration of use of cochlear implants produce a significant effect. The research was conducted in the form of a cross-sectional study during 2016 and 2017, in the Clinical Centre of Vojvodina, The Otorhinolaryngology Clinic in Novi Sad; Clinical Centre of Serbia, ORL department for audiological rehabilitation in Belgrade; two schools for education of children with developmental difficulties and three regular schools. The sample consisted of 46 students with cochlear implants, aged 3 to 16 years (M=12,11; SD=2,1) and 114 students with healthy hearing (M=12,9; SD= 1,10). For the purpose of the research, the following instruments were used: executive function tests (Children Color Trail Making Test (CCTT), Digits forward and backward, The Spatial Span test, Verbal Fluency test, the Five-Point Test, Code, and the Rule Shift Card Test) and Behavior Rating Inventory Of Executive Function (BRIEF); tests for the assessment of arithmetic skills (subtests Calculation and Mathematical Fluency), as well as a general questionnaire for socio-demographic, socio-economical characteristics and a questionnaire about information in regards to deafness and the implantation of the cochlear implant and modes of communication for students with cochlear implants. According to the results of this research, students with cochlear implants have lower achievement in the area of Verbal (F = 119,44, p = 0,000) and Nonverbal (F = 14,857, p = 0,000) aspects of executive functions compared to students of healthy hearing. The tested groups did not differ in the area of behavioral aspect. When it comes to arithmetic skills, students with cochlear implants had lower achievement compared to that of students with healthy hearing on both the Calculation subtest (F = 42,172, p = 0,000) and the subtest of Mathematical Fluency (F = 24,070, p = 0,000). Results show that all aspects of executive functions correlate positively with arithmetical skills of students with cochlear implants. Hierarchal regression analysis confirmed that executive functions predict the level of arithmetical skills development, where conceptual and procedural knowledge of arithmetic predicts the Verbal aspect of executive functions, while declarative knowledge predicts the Nonverbal aspect of executive functions. The age of students with cochlear implants is positively correlated to Verbal and Nonverbal aspects of executive functions, but not with the Behavioral aspect. The age of students also correlates with achievement in arithmetic, while the duration of use of cochlear implants, after controlling the age variable, is in correlation only with the achievement on the Calculation subtest. A lower level of development of executive functions and arithmetic skills of students with cochlear implants compared to students with healthy hearing emphasizes a need for establishing tracking and support, in addition to support in the speech-language development, for both the development of excutive functions and academic areas, such as mathematics. Successful rehabilitation and education demand an overview of complete development and the functioning of students with cochlear implants in order to enable them to achieve their maximum potential and harvest all the benefits of cochlear implants.</p>