Return to search

Nxopaxopo wa swivuriso swa Xitsonga swo vulavula hi swiharhi hi ku kongomisa eka ndlela leyi swi paluxaka hayona mahanyelo ni mavonelo ya vutomi ya Xitsonga / An analysis of Xitsonga proverbs dealing with animals with special focus on how they depict philosophy of life of Vatsonga

PhD (Xitsonga) / Eka Senthara ya M. E. R. Mathivha ya Tindzimu ta Afrika, Vutshila na Ndhavuko / Xikongomelo xa ndzavisiso lowu i ku xopaxopa swivuriso swa Xitsonga leswi
tshuriweke ku suka eka swiharhi swa le nhoveni na swiharhi swa le kaya (swifuwo) ku
endlela ku kombisa hilaha swi paluxaka mahanyelo ni mavonelo ya vutomi ya Vatsonga
eka swiyenge swa vutomi leswi landzelaka: rirhandzu na vukati, mavabyi na
matshungulelo ya wona, rifu na swikholwakholwana, milandzu na maahlulelo ya yona,
mitirho, vusiwana, rifuwo, vukhongeri, rivengo, vukungundzwana, nyimpi, vutlhari,
dyondzo, makhombo, maambalelo, swakudya na swakunwa na swin‟wana na
swin‟wana. Ndzavisiso lowu wu aviwile hi swiyenge swimbirhi leswikulu, xiyenge xo
sungula xi kongomisiwe eka swivuriso leswi tshuriweke ku suka eka swiharhi swa le
nhoveni kasi xiyenge xa vumbirhi xi kongomisiwe eka swivuriso leswi tshuriweke ku
suka eka swiharhi swa lekaya (swifuwo). Xiyenge xo sungula xi tlhela xi aviwa hi
swiyengentsongo swinharhu, ku nga, xiphemu lexi vulavulaka hi swivuriso leswi
tshuriweke ku suka eka swiharhi swa le nhoveni leswi dyaka swimilana ntsena, swiharhi
swa le nhoveni leswi dyaka nyama, na swiharhi swa le nhoveni leswi dyaka swimilana
na nyama. Xiyenge xa vumbirhi na xona xi aviwa hi swiyengentsongo swinharhu, ku
nga, swivuriso swa swiharhi leswi tshuriweke ku suka eka swifuwo leswi dyaka
swimilana ntsena, swivuriso swa swifuwo leswi dyaka nyama na swivuriso swa swifuwo
leswi dyaka swimilana na nyama. Vuxokoxoko bya ndzavisiso lowu byi tekiwile ku suka
eka Vutlhari bya Vatsonga (Machangana) ku nga tsalwa ra swivuriso swa Xitsonga leri
tsariweke hi HP Junod (1978). Swivuriso leswi swi xopaxopiwa hi tihlo ra vuxoperi hi ku
tirhisa maendlelo ya Lakoff, G na Johnson, M (1980) ya thiyori ya mianakanyo ya
vugego (Conceptual Metaphor Theory) Eka thiyori leyi ku vuriwa leswaku mhakankulu
leyi lawulaka matirhelo ya swivulwana swa vugegovutlhokovetseri a hi ririmi, kambe i
mianakanyo. Thiyori leyi yi tirhisa mpananiso (cross domain mappings), laha mhaka ya
nkoka ku nga xitikoxihlovo (source domain) na xitikoxikongomisiwa (target domain). Hi
ku ya hi thiyori leyi, nchumu wo karhi wu twisiseka kahle hi ku wu pimanisa na
wun‟wana. Hileswaku, xitikoxikongomisiwa xi twisiseka ku antswa hi ku xiya
xitikoxihlovo.

Identiferoai:union.ndltd.org:netd.ac.za/oai:union.ndltd.org:univen/oai:univendspace.univen.ac.za:11602/873
Date18 September 2017
CreatorsChauke, Esther Tinyiko
ContributorsHlungwani, M. C., Chauke, M. T.
Source SetsSouth African National ETD Portal
Languageother
Detected LanguageUnknown
TypeThesis
Format1 online resource (xv, 341 leaves)
RightsUniversity of Venda

Page generated in 0.0023 seconds