'n Onafhanklike, ondersoekende en verantwoordelike media word beskou as een
van die belangrikste rolspelers waarvan die behoud van die demokrasie in Suid-
Afrika afhanklik is. Die regte en vryhede van die media geniet grondwetlike
erkenning en beskerming. As fundamentele regte en onontbeerlike komponente van
mediavryheid, waarborg die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 aan
elkeen die reg op vryheid van uitdrukking (artikel 16) en die reg op toegang tot
inligting (artikel 32). Die grondwetlike beskerming van mediavryheid bemagtig die
media om (i) openbare aangeleenthede in belang van die publiek aan te spreek, (ii)
die staat tot deursigtigheid, openheid en verantwoording op te roep en (iii) as
teenwig teen magsmisbruik en wanpraktyke aan regeringskant op te tree.
Die reg op mediavryheid is egter nie absoluut afdwingbaar nie en kan gevolglik in die
toepassing daarvan beperk word. Die staat beskik oor die gesag om dié reg aan
beperkings onderhewig te stel ten einde ander individuele fundamentele regte te
beskerm of belangrike openbare belange te dien. Sodanige staatsoptrede is egter
slegs moontlik indien dit, weens die oppergesag van die Grondwet (artikel 2), in
ooreenstemming met die grondwetlike bepalings geskied.
Desnieteenstaande word die media, ondanks die belangrike rol wat hulle ter behoud
van die demokrasie in Suid-Afrika vervul en die grondwetlike erkenning en
beskerming wat aan mediavryheid verleen word, voortdurend onder groot druk
geplaas. Die meeste druk kom van die staat se kant. Die aanname en beoogde
implementering van die Protection of State Information Bill, 2010 dien as mees
resente voorbeeld hiervan. Staats- en administratiefregtelike beperkings op
mediavryheid sal, indien die Wetsontwerp gepromulgeer word, aan die orde van die
dag wees. Aangesien die voorgenome beperkings op grond van hulle potensiële
ongrondwetlikheid wyd gekritiseer word, is dit die vernaamste doel van hierdie studie
om die grondwetlike grense waarbinne die staat mediavryheid mag beperk, te omlyn
en ondersoek in te stel na die trefwydte en grondwetlikheid van die staat se gesag
om beperkings op mediavryheid te plaas.
Deur die omvang van staatsgesag in die algemeen en in besonder rakende die
beperking van mediavryheid, aan die hand van die relevante grondwetlike voorskrifte
te ondersoek, is bevind dat alle staatsoptrede streng deur die Grondwet gereguleer
word. Alhoewel die reg op mediavryheid vatbaar is vir regulering en beperking, is tot
die slotsom gekom dat die Grondwet ingevolge artikels 33 en 36 duidelike grense vir
die beperking daarvan deur die staat stel.
Alle uitvoerende en administratiewe staatsorgane wat kragtens wetgewing en uit
hoofde van die diskresionêre bevoegdhede wat aan hulle verleen word, die reg op
mediavryheid beperk, moet aan die vereistes vir regverdige administratiewe optrede
voldoen. Bygevolg moet alle administratiewe besluite en handelinge wat die reg op
mediavryheid beperk, regmatig, redelik en prosedureel billik wees en met die
verskaffing van voldoende skriftelike redes gepaard gaan. Sowel staatsregtelike as
administratiefregtelike beperkings op mediavryheid moet voldoen aan die vereistes
wat die algemene beperkingsklousule vir die grondwetlike beperking van
fundamentele regte stel. Enige beperking van die reg op mediavryheid moet dus
kragtens 'n algemeen geldende regsvoorskrif geskied en moet, met in agneming van
die artikel 36-sleutelfaktore, as redelik en regverdigbaar binne 'n oop en
demokratiese samelewing gebaseer op menswaardigheid, gelykheid en vryheid
plaasvind. Enige staats- en administratiefregtelike beperkings op mediavryheid wat
nie aan hierdie grondwetlike vereistes voldoen nie, is gevolglik ongrondwetlik.
Nadat die bepalings ter beperking van mediavryheid deur die Protection of State
Information Bill, 2010 krities ontleed is, is bevind dat dit nie daarin sal slaag om die
grondwetlike toets te slaag nie. / LLM, North-West University, Potchefstroom Campus, 2015
| Identifer | oai:union.ndltd.org:NWUBOLOKA1/oai:dspace.nwu.ac.za:10394/15545 |
| Date | January 2015 |
| Creators | Serfontein, Jean-Sherie |
| Source Sets | North-West University |
| Language | other |
| Detected Language | Unknown |
| Type | Thesis |
Page generated in 0.0021 seconds