Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην έννοια της βιωσιμότητας (sustainability) ως αποτέλεσμα της έντασης των προβλημάτων όπως οι κλιματικές αλλαγές, η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο θόρυβος, τα ατυχήματα, οι οικολογικές επιπτώσεις, οι ανισότητες, η εξάντληση των φυσικών πόρων και η κυκλοφοριακή συμφόρηση. Προκειμένου να ενσωματωθεί η έννοια της βιωσιμότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, που αφορούν τα συγκοινωνιακά έργα, απαιτείται η μετάφραση του όρου και των αρχών της βιωσιμότητας σε συγκεκριμένους στόχους, πολιτικές και μεθόδους αξιολόγησης. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για την εκτίμηση της βιωσιμότητας των οδικών συγκοινωνιακών έργων, μέσα από τη αξιολόγηση των επιπτώσεών τους. Πιο συγκεκριμένα επιχειρείται η δημιουργία ενός υπολογιστικού μοντέλου, το οποίο θα μπορεί να αποδώσει χρηματικά το συνολικό οικονομικό «αποτύπωμα», που προκύπτει κυρίως από περιβαλλοντικές, αλλά και κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις ενός οδικού συγκοινωνιακού έργου. Το προτεινόμενο πλαίσιο αναπτύσσεται σε 4 στάδια, τα οποία περιλαμβάνουν την επιλογή των επιπτώσεων-δεικτών των οδών, τη ποσοτικοποίησή τους, την αποτίμησή τους σε χρηματικές μονάδες και τέλος την ενσωμάτωσή τους σε δύο τελικούς δείκτες για τη διευκόλυνση χρήσης και ερμηνείας των αποτελεσμάτων. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την επιλογή των κατάλληλων επιπτώσεων-δεικτών για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας μετά από μια πλήρη ανάλυση των επιπτώσεων των οδών στο περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές). Μέσω μιας διαδικασίας 4 βημάτων, επιλέγονται 11 δείκτες βιωσιμότητας, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στάδια παραγωγής έργων οδοποιίας, από τον σχεδιασμό και την κατασκευή μέχρι τη λειτουργία και τη συντήρηση. Στη λίστα των 11 δεικτών περιλαμβάνονται δείκτες όπως οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η κατανάλωση καυσίμου, ο θόρυβος, τα ατυχήματα και το κόστος "κυρίου" του έργου και χρήστη, που έχουν χρησιμοποιηθεί γενικά σε μελέτες συγκοινωνιακών έργων και συστημάτων, καθώς επίσης και δείκτες όπως οι οικολογικές επιπτώσεις, η εξάντληση των φυσικών πόρων (αδρανών), η προσπελασιμότητα και ο χρόνος μετακίνησης, που έχουν ιδιαίτερη σημασία στα έργα οδοποιίας, και οι οποίοι συχνά αγνοούνται. 7 Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων-δεικτών αυτών χρησιμοποιώντας μοντέλα από τη βιβλιογραφία, τα οποία συσχετίζουν τους δείκτες αυτούς με τα γεωμετρικά και κυκλοφοριακά χαρακτηριστικά της οδού και τα τοπογραφικά και μετεωρολογικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής του έργου. Στο τρίτο στάδιο γίνεται η οικονομική αποτίμηση των δεικτών, ώστε οι δείκτες που έχουν εκφραστεί σε διαφορετικές μονάδες κατά την ποσοτικοποίησή τους να κανονικοποιηθούν για να εισαχθούν στους τελικούς δείκτες βιωσιμότητας. Τέλος, στο τέταρτο στάδιο αναπτύσσονται οι δύο τελικοί δείκτες βιωσιμότητας οδών, από τους οποίους ο πρώτος αφορά το συνολικό ετήσιο κόστος όλων των επιπτώσεων-δεικτών, που λαμβάνει υπόψη το μοντέλο, ενώ ο δεύτερος προκύπτει από το συνολικό ετήσιο κόστος όλων των επιπτώσεων-δεικτών διαιρεμένο με τα ετήσια οχήματα της οδού. Εκτός, από τους δύο αυτούς βασικούς δείκτες, το μοντέλο καταλήγει και σε άλλους δύο δευτερεύοντες δείκτες, οι οποίοι είναι το συνολικό ετήσιο κόστος όλων των επιπτώσεων-δεικτών ανά χιλιόμετρο οδού και ανά ετήσια οχηματο-χιλιόμετρα. Έτσι, χρησιμοποιώντας αυτούς τους δείκτες μπορεί να διευκολυνθεί σημαντικά η ερμηνεία των αποτελεσμάτων και η χρήση τους στην αξιολόγηση και σύγκριση εναλλακτικών λύσεων. Ο οικονομικοί δείκτες βιωσιμότητας οδών, που αναπτύσσονται, αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για την αξιολόγηση νέων οδικών έργων, τη στήριξη αποφάσεων συντήρησης και ανακατασκευής υπαρχόντων οδικών έργων ή την αξιολόγηση εναλλακτικών έργων με βάση τη βιωσιμότητα. Η εφαρμογή του μοντέλου αυτού με δεδομένα, που προσομοιώνουν στοιχεία πραγματικών οδών, εξήγαγε λογικά αποτελέσματα γεγονός που υποδεικνύει ότι το προτεινόμενο μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της βιωσιμότητας των οδών ή την αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδιασμών-κατασκευών οδών. Το προτεινόμενο πλαίσιο διερευνώντας τις επιπτώσεις από τα διάφορα στάδια παραγωγής έργων οδοποιίας στη βιωσιμότητα οδηγεί στην ανάπτυξη δύο βασικών και δυο δευτερευόντων δεικτών βιωσιμότητας. Ο δείκτες αυτοί θα αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για την αξιολόγηση νέων οδικών έργων, τη στήριξη αποφάσεων συντήρησης και ανακατασκευής υπαρχόντων οδικών έργων ή την αξιολόγηση εναλλακτικών έργων με βάση τη βιωσιμότητα. / --