Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν οι μεταβολές του ολικού φωσφόρου σε φυτά γλυκού σόργου (Sorghum bicolor (L) Moench) ποικιλίας Keller και του διαθέσιμου φωσφόρου στο έδαφος. Ακολουθήθηκαν δύο χειρισμοί διαχείρισης, ο βιολογικός και ο συμβατικός. Σκοπός της εργασίας ήταν να διαπιστωθεί εάν οι πρακτικές βιολογικής διαχείρισης της γονιμότητας του εδάφους που εφαρμόστηκαν ήταν επαρκείς για την κάλυψη των αναγκών του γλυκού σόργου σε φώσφορο, προκειμένου να επιτευχθούν αποδόσεις που να προσεγγίζουν τις αποδόσεις του συμβατικού τρόπου καλλιέργειας. Τα πειράματα πεδίου πραγματοποιήθηκαν σε αγρόκτημα στο χώρο του Πανεπιστημίου Πατρών (θέση: ΓΠ: 38° 25΄ Β, ΓΜ: 21° 8΄ Α) την περίοδο 2003-2004. Η συσσώρευση φωσφόρου από τα φυτά του γλυκού σόργου ακολούθησε σιγμοειδή μεταβολή με το χρόνο και στους δυο χειρισμούς όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία. Με τα φυτά του συμβατικού να προσλαμβάνουν λίγο περισσότερο φώσφορο. Η αύξηση της ξηρής βιομάζας ήταν επίσης σιγμοειδής μεταβολή με το χρόνο και στους δύο χειρισμούς, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία. Οι τελικές αποδόσεις ήταν της τάξεως των 24,47 t/ha για το βιολογικό χειρισμό και 23,42 t/ha για το συμβατικό. Τιμές που βρίσκονται στα επίπεδα που αναφέρονται στη βιβλιογραφία για τη συμβατική καλλιέργεια του γλυκού σόργου στη νότια Ευρώπη. Επομένως ο τρόπος διαχείρισης του εδαφικού φωσφόρου δεν επηρέασε τις τελικές αποδόσεις σε ξηρή υπέργεια βιομάζα στην καλλιέργεια του γλυκού σόργου. Η βιολογική διαχείριση του φωσφόρου στην καλλιέργεια του γλυκού σόργου, σε έδαφος με επάρκεια φωσφόρου έδωσε ικανοποιητικές τελικές αποδόσεις βιομάζας. Ενώ οι επιπλέον προσθήκες φωσφορικών λιπασμάτων στη συμβατική διαχείριση πιθανόν να ήταν πλεονασματικές και να επιβάρυναν το περιβάλλον. / In the present work was studied the total phosphorus fluctuation of sweet sorghum plants (Sorghum bicolor (L) Moench, variety Keller) and the available phosphorus in the soil. Two treatment practices were followed, the biological and the conventional one. Aim of the study was to ascertain whether the applied soil fertility practices of the biological management were sufficient in terms of the crop’s phosphorus nutrition, in order to achieve yields approaching those of the conventional one. Field experiments were conducted at the Patras’ University farm (lat. 38o 25׳ B, long. 21o 8׳A) during the period 2003-2004. The phosphorus uptake of sweet sorghum plants followed a sigmoid variation with time at both treatments as mentioned in literature with plants under conventional treatment taking up slightly higher amounts of phosphorus. Dry matter growth followed the same sigmoid variation in time at both treatments, according to literature. The total yields reached 24.47 t/ha for the biological treatment and 23.42 t/ha for the conventional one. These values were within the levels reported in literature for conventional treatment of sweet sorghum in southern Europe. Thus, soil phosphorus management practices had no effect on total above the ground dry matter yields of sweet sorghum. Biological management of phosphorus in the cultivation of sweet sorghum in a soil sufficient in phosphorus gave satisfactory total dry matter yields. Further addition of phosphates during conventional treatment was possibly excessive and may have harmed the environment.

Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν οι μεταβολές του ολικού αζώτου σε φυτά γλυκού σόργου (Sorghum bicolor (L) Moench) ποικιλίας Keller που καλλιεργήθηκαν με δύο τρό-πους διαχείρισης, το βιολογικό και το συμβατικό. Σκοπός της εργασίας ήταν να διαπιστωθεί εάν οι πρακτικές βιολογικής διαχείρισης της γονιμότητας του εδάφους που εφαρμόστηκαν ήταν επαρκείς για την κάλυψη των αναγκών του γλυκού σόργου σε άζωτο, προκειμένου να επιτευχθούν αποδόσεις που να προσεγγίζουν τις αποδόσεις του συμβατικού τρόπου καλλιέρ-γειας. Τα πειράματα πεδίου πραγματοποιήθηκαν σε αγρόκτημα στο χώρο του Πανεπιστημί-ου Πατρών (θέση: ΓΠ: 38° 25΄ Β, ΓΜ: 21° 8΄ Α) την περίοδο 2003-2004. Η αύξηση της ξηρής βιομάζας ακολούθησε την ίδια πορεία και στους δύο χειρισμούς, δείχνοντας σιγμοειδή μεταβολή με το χρόνο. Ο τρόπος διαχείρισης του εδαφικού αζώτου δεν επηρέασε τις αποδόσεις σε ξηρή βιομάζα, οι οποίες ήταν της τάξεως των 24,47 t ha-1 (σε φύλλα και βλαστό), εκ των οποίων το 86,5 % αφορούσε στους βλαστούς. Θεωρήθηκαν δε ικανοποιητικές, καθώς βρίσκονται στα επίπεδα που αναφέρονται στη βιβλιογραφία για τη συμβατική καλλιέργεια του γλυκού σόργου. Η συγκέντρωση του αζώτου σε ολόκληρα τα φυτά και τα επιμέρους όργανα έδειξε ανα-μενόμενη διακύμανση κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, ενώ δε διαπιστώθη-καν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους δύο χειρισμούς. Η πρόσληψη αζώτου από τα φυτά ακολούθησε διαφορετικά πρότυπα στους δύο χειρισμούς, με τα φυτά του βιολογικού χειρι-σμού να προσλαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερα ποσά στα πρώτα στάδια αύξησης, που είναι και τα πιο καθοριστικά για τη θρέψη των φυτών. Αν και το ολικό ποσό αζώτου που προσέ-λαβαν τα φυτά του βιολογικού χειρισμού σε όλη την καλλιεργητική περίοδο (10,39 g N m-2) ήταν μικρότερο από αυτό του συμβατικού χειρισμού (14,23 g N m-2), κυμάνθηκε στα επίπε-δα που δίνονται στη βιβλιογραφία. Οι αναλύσεις εδάφους έδειξαν ότι το μεγαλύτερο μέρος του ανόργανου αζώτου που προ-σέλαβαν τα φυτά προήλθε από το νιτρικό άζωτο. Οι πρακτικές διαχείρισης του εδαφικού αζώτου ευνόησαν τα φυτά του βιολογικού χειρισμού, τα οποία εντοπίσαμε ότι είχαν μία σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα διαθέσιμου ανόργανου αζώτου σε όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Τέλος, οι δείκτες αζωτούχου θρέψης μας βοήθησαν να επιβεβαιώ-σουμε κάποια προηγούμενα συμπεράσματα, θεωρούμε, όμως, ότι απέτυχαν στο να αποδώ-σουν την πραγματική θρεπτική κατάσταση των φυτών. / In the present work we studied the tissue total nitrogen fluctuation of sweet sorghum plants (Sorghum bicolor (L) Moench, variety Keller), having been cultivated under conventional and alternative nutrient management strategies. Aim of the study was to ascertain whether the applied soil fertility practices of the biological management were sufficient in terms of the crop’s nitrogen nutrition, in order to achieve yields approaching those of the conventional one. Field experiments were conducted at the Patras’ University farm (lat. 38° 25΄ Β, long. 21° 8΄ Α) during the period 2003-2004. Dry matter growth followed the same pattern at both treatments, showing a sigmoid variation with time. Treatment had no effect on dry matter yields, which reached the 24,47 t ha-1 (leaves and stems), with stems accounting for 86,5 % of total dry matter yield. Dry matter yields were considered to be satisfying, as they matched the ones reported in literature for conventional management. The plant tissue nitrogen content exhibited an expected fluctuation during crop growth, while treatment had no major effect. Crop nitrogen uptake showed different patterns, with the biologically grown plants having acquired greater amounts during the early stages of development, which are considered to be the most determinative for plant nutrition. Despite the fact that the total amount of nitrogen uptaken by the plants of the biological treatment (10,39 g N m-2) was less than that of the conventional one (14,23 g N m-2), still the values were higher than those encountered in literature. Soil analysis suggested that the greater part of nitrogen acquired by the crop derived from nitrate nitrogen. Soil nitrogen management favoured the biologically treated plants, having at their disposal a significantly greater amount of available inorganic nitrogen throughout the growing season. Lastly, although nitrogen nutrition indices helped us to confirm some of the preceding outcomes, it is considered that they failed to reveal the actual nutritional state of the crop.