<p>Funkcija nosa povezana je sa različitim anatomskim, fiziolo&scaron;kim i emocionalnim faktorima. Postoji mnogo teorija koje su poku&scaron;ale da objasne efekat ženskih polnih hormona (estrogena i progesterona) na fiziologiju nosa, ali sam mehanizam njihovog dejstva jo&scaron; uvek ostaje izazov za mnoge istraživače. Prethodno je opisano da ženski polni hormoni mogu da izazovu nazalnu opstrukciju, povećavajući ekspresiju histaminskih H1 receptora i menjajući koncentraciju neurotransmitera, &scaron;to dovodi do edema nosne sluznice i modifikacije nazalnog otpora. Kada je reč o mirisnoj funkciji na malom broju ispitanika i u različito dizajniranim studijama je pokazano da je u fazi ovulacije mirisni prag značajno niži u odnosu na folikularnu i luteinsku fazu, međutim ne postoje podaci o identifikaciji i diskriminaciji mirisa u menstrualnom ciklusu. Nizak nivo estrogena prouzrokovan fiziolo&scaron;kom atrofijom jajnika u postmenopauzi može dovesti do hiposmije ili čak anosmije, &scaron;to predstavlja jo&scaron; jedan dokaz o osetljivosti nazalne sluznice na estrogen.&nbsp; Cilj ovog istraživanja je bio da se ispita uticaj ženskih polnih hormona na respiratornu i mirisnu funkciju nosa u menstrualnom ciklusu i postmenopauzi. Istraživanje je u celosti prospektivno, sprovedeno je na Zavodu za fiziologiju, Medicinskog fakulteta, Univerziteta u Novom Sadu. Uključeno je 204 osoba ženskog pola koje su bile podeljene u dve grupe. Prvu grupu su činile 103 devojke uzrasta 23,126 &plusmn; 4,597 godina u reproduktivnom periodu sa regularnim menstrualnim ciklusom i 101 žena prosečnog uzrasta 60,069 &plusmn; 5,570 u postmenopauzi. Respiratorna i mirisna funkcija nosa procenjene su uz pomoć odgovarajućih standaradizovanih objektivnih i subjektivnih metoda. Funkcija donjih disajnih puteva ispitana je uz pomoć spirometrije. Kod žena u reproduktivnom periodu testiranje se vr&scaron;ilo u fazi ovulacije i lutealnoj fazi menstrualnog ciklusa, a kod ispitanica u postmenopauzi jednom. Nakon određivanja prvog plodnog dana ispitanice su uz pomoć standardizovanih urin - tračica za određivanje pika luteinizirajućeg hormona u urinu utvrđivale momenat ovulacije, dok se drugo testiranje u lutealnoj fazi vr&scaron;ilo sedam dana nakon prvog. Respiratorna funkcija nosa je značajno lo&scaron;ija u fazi ovulacije u odnosu na progesteronsku fazu menstrualnog ciklusa,ali se značajno ne razlikuje između žena u reproduktivnom periodu i žena u postmenopauzi. Subjektivni osećaj nazalne opstrukcije značajno se ne razlikuje u različitim fazama menstrualnog ciklusa, kao ni između testiranih populacija zdravih žena. Sposobnost identifikacije mirisa je statistički značajno slabija, a subjektivni osećaj intenziteta mirisa izraženiji u fazi ovulacije u odnosu na luteinsku fazu menstrualnog ciklusa. Međutim, sposobnost identifikacije mirisa značajno je lo&scaron;ija kod žena u postmenopauzi u odnosu na obe faze menstrualnog ciklusa. Reaktivnost nosne sluznice značajno je veća u fazi ovulacije u odnosu na lutealnu fazu menstrualnog ciklusa, ali se ista ne razlikuje između žena u reproduktivnom period i žena u postmenopauzi. Respiratorna i mirisna funkcije nosa u testiranim populacijama zdravih žena nisu značajno povezane.</p> / <p>The nasal function is associated with various anatomical, physiological and emotional factors. There are many theories that have tried to explain the effect of female sex hormones (estrogen and progesterone) on the nasal physiology, but the mechanism still remains unknown for many researchers. It has been previously described that female sex hormones can cause nasal obstruction by increasing the expression of histamine H1 receptors and altering the concentration of neurotransmitters, which leads to edema of the nasal mucosa and modification of nasal resistance. When it comes to olfaction on a small number of subjects and in differently designed studies, it was shown that in the ovulatory phase the olfactory threshold is significantly lower compared to the follicular and luteal phase, however there are no data on the identification and discrimination of odors in the menstrual cycle. Low estrogen levels caused by physiological atrophy of the ovaries in postmenopause can lead to hyposmia or even anosmia, which is another proof of the sensitivity of the nasal mucosa to estrogen.&nbsp; The aim of this study was to examine the effect of female sex hormones on respiratory and olfactory function of the nose in the menstrual cycle and postmenopause. The research is prospective and it was conducted at the Department of Physiology, Faculty of Medicine, University of Novi Sad. It included 204 females who were divided into two groups. The first group consisted of 103 women aged 23.126 &plusmn; 4.597 years in the reproductive period with a regular menstrual cycle and 101 women with an average age of 60.069 &plusmn; 5.570 in the postmenopausal period. The respiratory and olfactory function of the nose were assessed using appropriate standardized objective and subjective methods. The lower airway function was examined using spirometry. Young women in reproductive period were tested twice, in the ovulatory and luteal phase of the menstrual cycle, and the postmenopausal women were tested only once. After menstrual bleeding the participans used standardized urine strips consecutively day by day to determine ovulation (the peak of the luteinizing hormone (LH) in plasma which pointed out the estrogen plasma peak). The test was positive if two horizontal pink streaks appeared on the strip 5 to 10 minutes after the contact with the urine. One pink streak indicates a correctly performed test, while the second streak appears only if there is an LH peak. Within 24 hours of confirmed LH peak, the subjects were tested for the first time. The second measurement was performed in the luteal phase of the menstrual cycle (the progesterone plasma peak) seven days after the first one.&nbsp; The nasal respiratory function is significantly worse in the ovulatory phase compared to the luteal phase of the menstrual cycle, but it does not differ significantly between women in the reproductive period and postmenopausal women. The subjective sense of the nasal obstruction does not differ significantly in different phases of the menstrual cycle, as well as between tested populations of healthy women. The odor identification ability is statistically significant weaker and the subjective sense of odor intensity is more pronounced in the ovulatory phase compared to the luteal phase of the menstrual cycle. However, the ability to identify odors is significantly worse in postmenopausal women compared to both phases of the menstrual cycle. The reactivity of the nasal mucosa is significantly higher in the ovulatory phase compared to the luteal phase of the menstrual cycle, but it does not differ between women in the reproductive period and postmenopausal women. The respiratory and olfactory nasal functions in these tested populations are not significantly corelated.</p>

<p>In this thesis we generalize the well-known connections between closure operators, closure systems and complete lattices. We introduce a special kind of a partial closure operator, named sharp partial closure operator, and show that each sharp partial closure operator uniquely corresponds to a partial closure&nbsp; system. We further introduce a special kind of a partial clo-sure system, called principal partial closure system, and then prove the representation theorem for ordered sets with respect to the introduced partial closure operators and partial closure systems.<br />Further, motivated by a well-known connection between matroids and geometric lattices, given that the notion of matroids can be naturally generalized to partial matroids (by dening them with respect to a partial closure operator instead of with respect to a closure operator), we dene geometric poset, and show that there is a same kind of connection between partial matroids and geometric posets as there is between matroids and geometric lattices. Furthermore, we then dene semimod-ular poset, and show that it is indeed a generalization of semi-modular lattices, and that there is a same kind of connection between semimodular and geometric posets as there is between<br />semimodular and geometric lattices.</p><p>Finally, we note that the dened notions can be applied to im-plicational systems, that have many applications in real world,particularly in big data analysis.</p> / <p>U ovoj tezi uop&scaron;tavamo dobro poznate veze između operatora zatvaranja, sistema zatvaranja i potpunih mreža. Uvodimo posebnu vrstu parcijalnog operatora zatvaranja, koji nazivamo o&scaron;tar parcijalni operator zatvaranja, i pokazujemo da svaki o&scaron;tar parcijalni operator zatvaranja jedinstveno korespondira parcijalnom sistemu zatvaranja. Dalje uvodimo posebnu vrstu parcijalnog sistema zatvaranja, nazvan glavni parcijalni sistem zatvaranja, a zatim dokazujemo teoremu reprezentacije za posete u odnosu na uvedene parcijalne operatore zatvaranja i parcijalne sisteme zatvaranja. Dalje, s obzirom na dobro poznatu vezu između matroida i geometrijskih mreža, a budući da se pojam matroida može na prirodan nacin uop&scaron;titi na parcijalne&nbsp; matroide (defini&scaron;ući ih preko parcijalnih operatora zatvaranja umesto preko operatora&nbsp; zatvaranja), defini&scaron;emo geometrijske uređene skupove i pokazujemo da su povezani sa parcijalnim matroidima na isti način kao &scaron;to su povezani i matroidi i&nbsp; geometrijske mreže. Osim toga, defini&scaron;emo polumodularne uređene skupove i pokazujemo da su oni zaista uop&scaron;tenje polumodularnih mreža i da ista veza postoji&nbsp; između polumodularnih i geometrijskih poseta kao &scaron;to imamo između polumodularnih i geometrijskih mreža. Konačno, konstatujemo da definisani pojmovi&nbsp; mogu biti primenjeni na implikacione sisteme, koji imaju veliku primenu u realnom svetu, posebno u analizi velikih podataka.</p>

<p>Predmet istraživanja prikazanih u okviru doktorske diseracije su samopobudne vibracije pri obradi glodanjem. Na osnovu detaljne analize zakonitosti nastanka samopobudnih vibracija uspostavljena je određena paralela između glodanja i mikrogkodanja, za slučajeve kada je dubina rezanja veća od radijusa rezne ivice alata. Za tako usvojene pretpostavke, razvijeni su modeli unapređene numeričke simulacije procesa glodanja i mikroglodanja. Razvijeni modeli su svestrano verifikovani, s jedne strane, u segmentima gde postoje podaci u literaturi; poređenjem sa rezultatima drugih autora, a sa druge strane poređenjem sa sopstvenim eksperimentalnim ispitivanjima. Za eksperimentalno definisanje granične dubine rezanja pri glodanju predložena je inovativna metoda tangenti, a pri mikroglodanju, imajući u vidu raspoloživu mernu opremu, metoda hrapavosti obrađene površine. Matematički modeli i eksperimentalne metode su verifikovani pri obradi tri karakteristične vrste materijala i na dva obradna sistema pri glodanju, odnosno jednom materijalu i jednom obradnom sistemu pri mikroglodanju. Rezultati istraživanja su prezentovani kroz dvanaest poglavlja čiji sadržaj se navodi u nastavku.</p><p>U prvom, uvodnom poglavlju, ukazano je na značaj istraživanja samopobudnih vibracija pri makro i mikroglodanju. Prikazana je i aktuelnost istraživanja analizom broja naučnih radova koji se bave problematikom samopobudnih vibracija u periodu od poslednjih dvadeset pet godina.<br />Kroz drugo poglavlje detaljno su prikazana dosadašnja istraživanja samopobudnih vibracija pri makroglodanju, dok su u trećem poglavlju prikazana istraživanja samopobudnih vibracija pri mikroglodanju. Izvršena je analiza uticajnih parametri na graničnu dubinu rezanja, koja predstavlja osnovni pokazatelj dinamičke stabilnosti kako makro, tako i mikroobradnih sistema.<br />Na osnovu saznanja prikazanih u okviru drugog i trećeg poglavlja u četvrtom poglavlju su definisani ciljevi i hipoteze istraživanja.<br />Matematičke metode za definisanje karte stabilnosti obradnog sistema, prikazane su u petom poglavlju. Prikazana su dva matematička modela za definisanje karte stabilnosti pri makroglodanju, model srednjeg ugla kontakta alata u zahvatu i model Furijeovih redova. Prezentovana je numerička simulacija procesa obrade glodanjem, namenjena prvenstveno za simulaciju sila rezanja. Polazeći od prethodno prikazane ideje u okviru ovog poglavlja je razvijena nova matematička metoda predikcije granične dubine rezanja - unapređena numerička simulacija procesa glodanja.<br />U okviru šestog poglavlja prikazane su eksperimentalne metode identifikacije vibracija mašina alatki, odnosno eksperimentalno određivanje modalnih parametara obradnih sistema kao i metode detekcije samopobudnih vibracija pri glodanju. U cilju definisanja granične dubine rezanja, prikazana je metoda frekventne analize vibracija pri glodanju, kao metoda koja se često koristi u savremenim eksperimentalnim istraživanjima. Međutim, i matematičke i eksperimentalne metode analize vibracija pri glodanju imaju određena ograničenja. Polazeći od prethodnog, razvijena je inovativna metoda tangenti, bazirana na ranije korišćenoj metodi u okviru Laboratorije za mašine alatke Instituta za proizvodno mašinstvo FTN u Novom Sadu, i primeni savremenih mernih sistema. Pored toga, u ovom poglavlju je eksperimentalno potvrđen uticaj samopobudnih vibracija na kvalitet obrađene površine i geometrijsku tačnost obratka.<br />Metodologija sprezanja matematički i eksperimentalno definisanih funkcija frekventnog odziva elemenata mašine alatke prikazana je u sedmom poglavlju. Prezentovane su jednačine sprezanja pomerajnih odziva matematmički definisanih funkcija frekventnog odziva alata i držača alata, bazirane na Ojlerovoj teoriji grede, sa eksperimentalno definisanom funkcijom frekventnog odziva sklopa glavnog vretena mašine alatke.<br />U okviru osmog poglavlja razvijen je matematički model sila rezanja pri mikroglodanju. Predloženi model sila rezanja, koji uzima u obzir silu trenja između leđne površine alata i obrađene površine, implementiran je u unapređenu numeričku simulaciju glodanja čime je omogućena njena primena za definisanje graničnih dubina rezanja pri mikroglodanju.</p><p>Verifikacija razvijenih numeričkih i eksperimentalnih metoda za ispitivanje vibracija pri makroglodanju je prikazana u devetom poglavlju. Sproveden je niz eksperimentalnih ispitivanja, pri kojima su određivane granične dubine glodanja pri obradi tri različita materijala obratka (Al7075, 42CrMo4 i Ti-6Al-4V) na dva obradna sistema. Na osnovu ovih ispitivanjima izvršena je verifikacija unapređene numeričke simulacije glodanja i inovativne metode tangenti.<br />U desetom poglavlju prikazana je verifikacija metoda analize samopobudnih vibracija pri mikroglodanju. Primenom metodologije sprezanja pomerajnih odziva, definisani su modalni parametri obradnog sistema za mikroobradu, potrebni za definisanje graničnih dubina rezanja, tj. karte stabilnosti, unapređenom numeričkom simulacijom mikroglodanja. Karta stabilnosti definisana razvijenom unapređenom numeričkom simulacijom, verifikovana je eksperimentalno i poređenjem sa literaturnim izvorima.<br />U jedanaestom poglavlju data su zaključna razmatranja, kritički osvrt na ostvarene rezultate, i pravci budućih istraživanja.<br />Dvanaesto poglavlje prikazuje pregled korišćene literature, koju čini 218 referenci većim delom citirane u samom radu, a u zasebnom poglavlju dati su prilozi.</p> / <p>The subject of research presented in the doctoral dissertation are self-excited vibrations in milling. Based on a detailed analysis of the self-excited vibrations occurrence, a certain parallel has been established between macro and micromilling, for cases when the depth of cut is greater than the cutting edge radius of the tool. For such adopted assumptions, models of advanced numerical simulation of macro and micromilling processes were developed. The developed models were comprehensively verified, on the one hand, by comparison with the results of other authors, and on the other hand by comparison with own experimental results. An innovative tangent method has been proposed for the experimental definition of the cutting depth limit in milling, and the method of machined surface roughness has been proposed for micromilling, having in mind the available measuring equipment. Mathematical models and experimental methods were verified by machining three characteristic types of materials on two machining systems in macromilling, and one material on one machining system in micromilling. The results of the research are presented through twelve chapters, the content of which is listed below.</p><p>In the first, introductory chapter, the importance of the research of self - excited vibrations in macro and micromilling is pointed out. The topicality of the research is also presented by analyzing the number of scientific papers dealing with the issue of self - excited vibrations in the period of the last twenty - five years.<br />The second chapter presents in detail the previous research on self-excited vibrations during macromilling, while the third chapter presents research on self-excited vibrations during micromilling. An analysis of the influential parameters on the cutting depth limit was performed, which is a basic indicator of the dynamic stability of both macro and micromachining systems.<br />Based on the findings presented in the second and third chapters, the fourth chapter defines the goals and hypotheses of the research.<br />Mathematical methods for defining the stability lobe diagram of the machining system are presented in the fifth chapter. Two mathematical models for defining the stability lobe diagram for macromachining are presented, the model of the tool&rsquo;s mean contact angle and the model of Fourier series. Numerical simulation of the milling process is presented, intended primarily for the simulation of cutting forces. Starting from the previously presented idea, a new mathematical method for predicting the cutting depth limit has been developed within this chapter - an improved numerical simulation of the milling process.<br />In the sixth chapter, experimental methods of machine tools vibration identification are presented, ie experimental determination of machining systems modal parameters as well as methods of self - excited vibrations detection during milling. In order to define the cutting depth limit, the method of vibrations frequency analysis during milling is presented, as a method that is often used in modern experimental research. However, both mathematical and experimental methods of milling vibration analysis have certain limitations. Starting from the previous one, an innovative tangent method was developed, based on the previously developed method, used within the Laboratory for Machine Tools, Institute of Production Engineering Facultz of Technical Sciences in Novi Sad, and the application of modern measuring systems. In addition, in this chapter, the influence of self - excited vibrations on the machined surface quality and the geometric accuracy of the workpiece is experimentally confirmed.<br />The methodology of machine tool elements mathematically and experimentally defined frequency response functions coupling is presented in the seventh chapter. The displacement responses coupling equations of mathematically defined tools and tool holders FRF&#39;s (based on Euler &#39;s beam theory) with the experimentally defined FRF of the machine tool main spindle assembly are presented.<br />Within the eighth chapter, a mathematical model of cutting forces in micromilling was developed. The proposed cutting forces model, which takes into account the friction force between the reliefe tool surface and the machined surface, is implemented in an advanced numerical micromilling simulation, which enables its application to define cutting depth limit in micromilling.</p><p>Verification of the developed numerical and experimental methods for vibrations analysis during macromachining is presented in the ninth chapter. A series of experimental tests were performed, during which the cutting depth limits were determined during the milling of three different workpiece materials (Al7075, 42CrMo4 and Ti-6Al-4V) on two machining systems.<br />In the tenth chapter, the verification of the methods of analysis of self-excited vibrations during micromilling is presented. Using the methodology of coupling displacement responses, the modal parameters of the machining system for micromachining are defined, needed to define the cutting depth limits, ie. stability lobe diagram, by advanced numerical micromilling simulation The stability lobe diagram, defined by the developed advanced numerical simulation, was verified experimentally and by comparison with literature sources.<br />The eleventh chapter provides concluding remarks, a critical review of the achieved results, and directions for future research.<br />The twelfth chapter presents an overview of the used literature, which consists of 218 references, mostly cited in the paper itself.</p>

<p>Uvod: Pojam &quot;sekretor&rdquo; ili &bdquo;nesekretor&quot; se odnosi na sposobnost pojedinca da luči antigene krvnih grupa ABO sistema u telesnim tečnostima. Određivanje ABO krvne grupe i sekretornog statusa, testom inhibicije hemaglutinacije pljuvačke i Lewis fenotipa na eritrocitima su važni u kliničkoj i forenzičkoj medicini, u odnosu na etiopatogenezu mnogih bolesti. Nesekretorstvo ABO krvnogrupne supstance je udruženo sa če&scaron;ćom pojavom autoimunih inflamatornih oboljenja među kojima su i seronegativne spondiloartropatije. Veća učestalost seronegativnih spondiloartropatija među osobama koje imaju HLA-B27 antigen predstavlja polaznu osnovu stanovi&scaron;ta da genetski faktori u kombinaciji sa faktorima sredine utiču na pojavu seronegativnih spondiloartropatija u genetski predisponiranih individua. Teza istražuje značaj testa inhibicije hemaglutinacije plijuvačke i određivanja ABO i Lewis fenotipa na eritrocitim u dijagnostici seronegativnih spondiloartropatija. Ciljevi i hipoteze: Cilj istraživanja je bio da se utvrdi učestalost nesekretora i sekretora ABO krvnogrupne supstance i Lewis fenotipa u grupi obolelih od seronegativnih spondiloartropatija i izvr&scaron;iti poređenje rezultata u odnosu na grupu zdravih ispitanka. Pretpostavljeno je da postoji značajno veći broj nesekretora ABO krvnogrupne supstance u obolelih od seronegativnih spondiloartropatija u odnosu na zdrave ispitanike. Pretpostavljeno je i da postoji značajno veća učestalost nesekretora ABO krvnogrupne supstance u obolelih od seronegativnih spondiloartropatija sa negativnim HLA-B27 antigenom. Pretpostavljeno je da kod osoba obolelih od seronegativnih spondiloartropatija dolazi do promene Lewis fenotipa na eritrocitima u odnosu na sekretorni status u pljuvačci. Metode: Sprovedena je longitudinalna prospektibvna studija. Ispitanici stariji od &scaron;est godina oba pola podeljeni su u dve randomizovane grupe. Eksperimentalnu grupu sačinjavalo je 110 ispitanika sa dijagnozom oboljenja iz grupe seronegativnih spondiloartropatija. Kontrolnu grupu sačinjavalo je 103 dobrovoljna davaoca krvi, bez dijaghnoze oboljenja iz grupe seronegativnih spondiloartropatija. Ispitanicima kontrolne i eksperimentalne grupe određena je pripadnosti ABO krvnogrupnom sistemu, sekretorni status i Lewis fenotip, dok je osobama eksperimentalne grupe određen i fenotip HLA-B27. Uključujući kriterijumi osim navedenog bili su da ispitivane osobe ženskog pola nisu trudinice i da ispitanici obe grupe nisu primali transfuziju krvi tri meseca pre uključivanja u istraživanje. Rezultati: Rezultati istraživanja ukazuju da nesekretori ABO krvnogrupne supstance imaju 1,63 puta veći rizik (veću učestalost), oboljevanja od seronegativnih spondiloartropatija u odnosu na zdravu populaciju ispitanika, kao i da smanjena ekspresija Lewis (b) antigena predstavlja doprinoseći faktor razvoja seronegativnih spondiloartropatija. Ustanovljeno je da pod uticajem seronegativnih spondiloartropatija dolazi do izmene Lewis fenotipa na eritrocitima obolelih. Verovatnoća dokazivanja oboljenja iz grupe seronegativnih spondilartropatija među obolelima veća je za 11% kod nesekretora fenotipa HLA-B27- u odnosu na obolele nesekretore fenotipa HLA-B27+. Zaključak: Sekretorni status i Lewis fenotip predstavljaju zasebne dijagnostičke biohemijske markere nezavisne od HLA-B27 antigena koji doprinose ranijem otkrivanju osoba koje imaju predispoziciju razvoja oboljenja iz grupe seronegativnih spondiloartropatija.</p> / <p>Introduction:The term secretory state referes to ability of individual to secrete ABO blood group antigens in body fluids. Determination of the ABO blood group antigens and secretory status by hemagglutionation inhibition test using saliva as well as Lewis phenotype on erythrocytes are important in clinical and forensic medicine, in relation to the etiopathogenesis of many diseases. Non secretory status of ABO blood groupantegens is related with higher incidence of autoimmune inflammatory disease which include seronegative spondyloarthropathyes. Increased frequency of seronegative spondyloarthropathies among people who have the HLA-B27 antigen is starting point of the view that genetic factors in combination with environmental factors influence the occurence of seronegative spondyloarthropathies in genetically predisposed individuals. The tesis explores the significance of the hemagglutionation inhibition test of saliva and determination of ABO and Lewis antigens in diagnostics of seronegativespondyloarthropathyes. Goals and hypothesis: The aim of this study was to determine the frequency of non secretors and secretors of ABO blood group antigens and Lewis phenotype in a group of patient with seronegative spondyloarthropathies and make comparsion to the healthy examined group. It was assumed that there is a significantly higher number of non secretors of ABO blood group antigens among the patients with seronegative spondyloarthropathies compared to healthy examined persons. It was assumed that there is a significantly higher number of non secretors of ABO blood group antigens among the patients with seronegative spondyloarthropathies who do not have HLA-B27 antigen. It was assumed that in patients with seronegative spondyloarthropathies Lewis phenotype on erythrocits can be changed in relation to the secretory status in the saliva. Methods: We performed a prospective longitudinal study. Respondants older than six years of both gender were divided into two randomized groups. Experimental group is consisted of 110 patients diagnosed with seronegative spondyloarthropathy. The control group consisted of 103 blood donors who did not have diagnosed disease from the group of seronegative spondyloarthropathies. To the subjects of the control and experimental groups was determined ABO blood group antigens, secretory status and Lewis phenotype, while to the subjects of experimental group also was designated HLA-B27 phenotype. Including criteria other than the above were that among female respondants were not pregnant, and that both groups of respondants did not receive a blood transfusion three months before joining the study. Results: The resuts of the study showed that non secretors of ABO blood group antigens have a 1,63 times higher rise (higher incidence) of developing disease from the group of seronegative spondyloarthropathies compared to a healthy population of subjects, as well as that decreased expression of Lewis antigens (b) represents a contributing factor for development of seronegativespondyloarthropathies. It was found that under the influence of seronegative spondyloarthropathies there are changes in Lewis phenotype on erythrocytes of patients. It was found that under the influence of seronegative spondyloarthropathies there are changes in Lewis phenotype on erythrocytes of patients. Probability for confirmation seronegative spondyloarthropathies is higher for 11% among non secretors who have HLA-B27 negative phenotype in comparison to non secretors who have HLA-B27 positive phenotype. Conclusion: Secretory status and Lewis phenotype are separate diagnostic biochemical markers independent of HLA-B27 antigen that contribute to the early detection of people who have a predisposition of the disease from the group of seronegative spondyloarthropathies.</p>

<p>Izvod: UVOD: Metabolički zdrave gojazne osobe su okarakterisane odsustvom metaboličkog sindroma i/ili insulinske rezistencije i sistemske inflamacije. Mali je broj podataka o ulozi aktivnosti autonomnog nervnog sistema u razvoju kardiometaboličkih komplikacija kod gojaznih osoba, kao i o njegovoj vezi sa specifičnom distribucijom masnog tkiva. CILJ: Analiza varijabilnost srčane frekvencije (HRV) kod metabolički zdravih (MHO) i gojaznih osoba sa metaboličkim rizikom (MUO), analiza povezanosti HRV sa metaboličkim faktorima i distribucijom masnog tkiva, kao i analiza uzrasne dinamike HRV kod gojaznih osoba različitih kardiometaboličkih profila. MATERIJAL I METODE: Ukupno 125 gojaznih ispitanika oba pola podvrgnuto je antropometrijskim merenjima u cilju procene mase i distribucije masnog tkiva, izvr&scaron;ena je analiza telesne kompozicije, uzeti su uzorci krvi u cilju određivanja lipidskog i lipoproteinskog statusa, stanja glikoregulacije i nivoa inflamatornih markera, meren je krvni pritisak i procenjena je HRV tokom petominutne digitalne elektrokardiografije. Podaci su statistički obrađeni kori&scaron;ćenjem paketa SPSS 11.5. REZULTATI: HRV mere se nisu razlikovale statistički značajno među MHO i MUO mu&scaron;karcima. MHO žene su imale vi&scaron;e vrednosti RRNN, SDNN, RMSSD, pNN50, LF, HF i TP u odnosu na MUO žene, na čega metabolički profil utiče sa 6,6-11,2%(p˂0,01), predstavljeno kroz parcijalnu deljenu varijansu. Nakon antropometrijskih faktora uzetih u obzir, perzistirale su vi&scaron;e vrednosti HF kod MHO žena. Razlika u RRNN, pNN50 i TP između MHO i MUO premenopauzalnih žena (vi&scaron;e vrednosti za MHO, p˂0,05) se izgubila nakon kontrole za krvni pritisak. Insulinemija je uticala na pojave razlika u RRNN između MHO i MUO premenopauzalnih žena, parcijalna deljena varijansa 7,6%. SAD kod žena se negativno povezivao sa LF/HF i LFnorm, a pozitivno sa HFnorm, parcijalne deljene varijanse 8,4-11,9% (p˂0,05). Prednji nabor podlaktice kod žena se pozitivno povezivao sa LF i LF/HF, a negativno sa HFnorm (p˂0,01). Visceralna masna masa je predviđala značajno HRV mere mu&scaron;karaca, parcijalna deljena varijansa 13-34% (p˂0,01). U okviru gornjeg tercila HRV mera RMSSD, pNN50 i LF MUO osoba, HOMA indeks je statistički značajno niži (p˂0,05). Kod MUO osoba SDNN, RMSSD, lnpNN50, lnLF, lnHF i TP značajno su se smanjivali u uzrastu od 19-29 do 40-49 godina. Kod MHO osoba primetna je uzrasna promena HF mere u četvrtoj deceniji života. ZAKLJUČAK: MHO osobe ženskog pola imaju značajno vi&scaron;e vrednosti markera varijabilnosti srčane frekvencije u odnosu na MUO. Razlike u HRV merama su uslovljene kriterijumima metaboličke podele, predominantno insulinemijom, vrednostima krvnog pritiska i centralnom masnom masom. Kod žena centralna distribucija masnog tkiva korelira sa smanjenom srčanom simpatičkom aktivno&scaron;ću dok se periferna distribucija masnog tkiva povezuje obrnuto sa komponentama aktivnosti autonomnog nervnog sistema. Kod mu&scaron;karaca centralna masna masa, ali ne i periferna, je značajno povezana sa HRV. MUO osobe sa nižom HRV imaju veći stepen insulinske rezistencije, dok HRV ne utiče na insulinsku senzitivnost MHO osoba. Značajniji uzrasno zavisni pad HRV mera primetan je kod MUO osoba, pogađajući obe komponente autonomnog nervnog sistema za razliku od MHO osoba.</p> / <p>Abstract: INTRODUCTION: Metabolically healthy obese (MHO) individuals are characterized by absence of metabolic syndrome and/or insulin resistance and inflammation. Little is known about the role of autonomic nervous system in development of cardiometabolic complications in obese people and about its influence on the specific adipose tissue distribution. AIM: Analysis of the hearth rate variability (HRV) in metabolically healthy (MHO) and unhealthy (MUO) obese people, its connection with adipose tissue distribution, and age dependent dynamics of HRV. MATERIAL AND METHODS: A total of 125 obese patients of both sexes underwent anthropometric measurements in order to assess adipose tissue mass and distribution, body composition was assessed, blood samples were taken in order to analyze parameters of lipid and lipoprotein profile, condition of glycoregulation and inflammatory markers, blood pressure was measured and short term HRV was conducted. Data were statisticaly analyzed using SPSS 11.5. RESULTS: HRV measures did not differ significantly between MHO and MUO men. MHO women had higher values of RRNN, SDNN, RMSSD, pNN50, LF, HF and TP compared to the MUO women, influence of metabolic profile was 6,6-11,2% (p˂0,01), presented through partial shared variance. After controlling for anthropometric factors higher HF persisted in MHO women. Differences in RRNN, pNN50 and TP between MHO and MUO premenopausal women (higher values of MHO, p˂0,05) were lost after controlling for blood pressure. Insulinemia influenced the difference in RRNN between MHO and MUO premenopausal women, partial shared variance 7,6%. SAD in women was connected negatively with the LF/HF and LFnorm, and positively with HFnorm, partial shared variance 8,4-11,9% (p˂0,05). Anterior forearm skinfold in women correlated positively with LF and LF/HF, and negatively with HFnorm (p˂0,01). Visceral fat mass predicted significantly HRV in men, partial shared variance 13-34% (p˂0,01). Within the upper tertile of HRV measures RMSSD, pNN50 and LF in MUO people, HOMA was significantly lower (p˂0,05). In MUO SDNN, RMSSD, lnpNN50, lnLF,lnHF and TP significantly decreased in the period from 19-29 to 40-49 years. In MHO people the change in HF was noticeable in the fourth decade of life. CONCLUSION: MHO women have significantly higher levels of HRV markers comparing to the MUO. The differences in HRV measures are influenced by metabolic criteria used, predominantly by insulinemia, blood pressure and central fat mass. In women, central distribution of adipose tissue correlates with reduced cardiac sympathetic activity, while the connection of peripheral fat mass distribution with components of autonomic nervuos system activity is reverse. In men, central fat mass, but not peripheral, is significantly associated with HRV. MUO people with lower HRV have a higher degree of insulin resistance, while the level of HRV measures does not affect insulin sensitivity in MHO individuals. Significant age-dependent decrease in both ANS representatives of HRV measures was noticed in MUO people, unlike MHO individuals.</p>

<p>У докторској дисертацији Примена корелацијско-интеграцијског система у средњошколској настави српског језика и књижевности (у функцији побољшања постигнућа ученика на крају школске године) истраживања ће бити усмерена на трагање за иновативним начинима повезивања наставе језика са наставом књижевности како би се, непосредно, утицало на квалитет наставног процеса, односно, посредно, на подизање нивоа знања и резултата на завршним испитима. Полазећи од тезе да је мотивисан и ангажован ученик и активни учесник наставног процеса, способан да стечена знања из језичке културе примени у рецепцији књижевног дела &ndash; доказаћемо да се корелацијом и интеграцијом ова два подручја рада на часовима српског језика и књижевности у средњој школи постиже бољи успех ученика на такмичењима и испитима.<br />Докторска дисертација се састоји од теоријског дела и резултата емпиријских истраживања. Основне целине су: Корелација и иновације у настави, Корелацијско-интеграцијски методи у настави књижевности и српског језика,&nbsp;Методичке апликације и Емпиријска истраживања.</p> / <p>U doktorskoj disertaciji Primena korelacijsko-integracijskog sistema u srednjoškolskoj nastavi srpskog jezika i književnosti (u funkciji poboljšanja postignuća učenika na kraju školske godine) istraživanja će biti usmerena na traganje za inovativnim načinima povezivanja nastave jezika sa nastavom književnosti kako bi se, neposredno, uticalo na kvalitet nastavnog procesa, odnosno, posredno, na podizanje nivoa znanja i rezultata na završnim ispitima. Polazeći od teze da je motivisan i angažovan učenik i aktivni učesnik nastavnog procesa, sposoban da stečena znanja iz jezičke kulture primeni u recepciji književnog dela &ndash; dokazaćemo da se korelacijom i integracijom ova dva područja rada na časovima srpskog jezika i književnosti u srednjoj školi postiže bolji uspeh učenika na takmičenjima i ispitima.<br />Doktorska disertacija se sastoji od teorijskog dela i rezultata empirijskih istraživanja. Osnovne celine su: Korelacija i inovacije u nastavi, Korelacijsko-integracijski metodi u nastavi književnosti i srpskog jezika,&nbsp;Metodičke aplikacije i Empirijska istraživanja.</p> / <p>In the doctoral dissertation Application of correlation-integration system in the high school classes of Serbian Language and Literature (in order to improve students&rsquo; achievements at the end of the school year) the research will be focused on the search for innovative ways to relate the lessons of language to the lessons of literature in order to directly influence the quality of the teaching process, and indirectly to raise the level of knowledge and the results of the final exams.<br />Our starting point is going to be the idea that a motivated and engaged student is also an active participant in the educational process capable of applying the aquired knowledge of language culture to the reception of literary works. Thence, we are going to prove that through correlation and integration of these two fields of work in Serbian language and literature lessons high school students will achieve better results in competitions and in exams. This significant methodological study has been supported by a methodological research in the classroom.</p><p>The doctoral dissertation consists of a theoretical part and the results of the empirical research. Basic entities are: Correlation and innovation in classes, Correlation-integration method in the classes of literature and the Serbian language, Methodology applications and Empirical research.</p>

<p>Uvod: Kraniofacijalni sistem je svim svojim strukturama razvojno, funkcionalno i anatomski tesno vezan sa strukturama gornjih respiratornih puteva. Tako je svaki poremećaj u jednom od njih često praćen manjim ili većim poremećajem u drugom. Ovaj rad se bavi utvrđivanjem mogućnosti da se prepoznaju neki od orofacijalnih faktora kod dece koji bi mogli da uzrokuju ili povećaju ozbiljnost smetnji u disanju. Od posebnog je značaja činjenica da se većina autora bavi tretiranjem odrasle populacije, dok samo nastajanje poremećaja nije jasno obja&scaron;njeno. Zbog toga je ovaj rad zami&scaron;ljen kao doprinos saznanju o nekim od mnogih međusobno veoma kompleksno isprepletanih funkcionalnih i morfolo&scaron;kih poremećaja koji svi zajedno dovode do ovog potencijalno opasnog, a globalno prisutnog stanja. U ovom istraživanju posebna pažnja se obraća na uticaj poremećenih međuviličnih odnosa u sagitalnoj dimenziji (posteriorni odnos struktura donje vilice) kod dece koja nisu zavr&scaron;ila rast i kod koje se jo&scaron; uvek može terapijski delovati, kao i na sagitalnu uskost gornjih respiratornih puteva. Skeletno II klasa je poremećaj kraniofacijalnog razvoja koji se u dece leči, dok je kod odraslih sa zavr&scaron;enim rastom taj odnos vilica fiksiran. Ispravljanje morfolo&scaron;ke nepravilnosti kod dece koriguje se pravilnim usmeravanjem rasta, i normalizacijom poremećenih funkcija orofacijalne i nathioidne muskulature, &scaron;to se postiže primenom funkcionalnih ortodontskih aparata. Ciljevi i hipoteze: Op&scaron;ti cilj rada je da se doprinese saznanjima o dimenzijama struktura u periodu razvoja koje mogu u kasnijim životnim dobima da doprinesu nastanku smetnji u disanju i nekom od &scaron;irokog spektra poremećaja opisanih kao sindrom opstruktivnog prekida disanja u toku sna, kao i da se sagledaju mogućnosti ranog delovanja na njih. Metode: Ispitivanje je sprovedeno kao kombinacija studije preseka u svom prvom delu I kohortne studije u svom drugom delu, na Klinici za stomatologiju Vojvodine. Studijom je obuhvaćeno 98 ispitanika eksperimentalne grupe koji su ispunjavali kriterijume za uključivanje u studiju, odgovarajućeg uzrasta i kraniofacijalne morfologije (druga skeletna klasa i hiperdivergentan rast), kao i 70 (dve grupe po 35) ispitanika kontrolne grupe odgovarajućeg uzrasta kao reprezent op&scaron;te populacije. Kod svih ispitanika izvr&scaron;ena su standardna rendgenkefalometrijska merenja i utvrđene dimenzije gornjih respiratornih puteva, kao i struktura koje bi mogle da imaju uticaja na njih, jezika i mekog nepca. Dobijene vrednosti su upoređene statistički. Posle godinu dana ortodontskog lečenja malokluzije druge klase, pristupilo se ponovnom merenju istih struktura, upoređivanju sa kontrolnom grupom odgovarajućeg uzrasta, kao i utvrđivanju nastalih promena u odnosu na početni nalaz. Da bi se utvrdio stvarni opseg promena nastalih usled ortodontske terapije, upoređen je stepen promene i kod kontrolne grupe na početku i kraju opservacionog perioda. Rezultati: Utvrđene su sagitalne dimenzije gornjih respiratornih puteva kod ispitanika sa hiperdivergentnom malokluzijom klase II/1. Utvrđene dimenzije su značajno manje kod ispitanika sa klasom II/1 nego kod op&scaron;te populacije, na sva tri posmatrana nivoa, nivou nazofarinksa, nivou orofarinksa i nivou hipofarinksa. Ne postoji statistički značajna međuzavisnost između sagitalnih dimenzija gornjih respiratornih puteva i skeletnih odnosa u sagitalnoj dimenziji. Nakon ortodontskog lečenja funkcionalnim aparatima, kod ispitanika su se dimenzije gornjih disajnih puteva na sva tri posmatrana nivoa povećale. Zaključak: Nalazi potvrđuju da su gornji disajni putevi kod osoba sa hiperdivergentnom klasom II/1 uži nego kod ostatka populacije, kao i da uravnotežavanje njihovih morfofunkcionalnih odlika u toku rasta ortodontskim lečenjem dovodi i do skladnijeg razvoja faringealnih struktura koje izgrađuju gornje disajne puteve.</p> / <p>Introduction: Craniofacial system has all of its structures developmentally, functionally and anatomically closely related to the structures of the upper respiratory tract. Thus, any disturbance<br />in any of them is often accompanied by a disorder in the other. This paper is identifying opportunities to recognize some of the orofacial factors in children that could cause or increase the severity of breathing difficulties. Of particular importance is the fact that most authors deal with treating the adult population, while the mere emergence of the developmental disorder is not clearly explained. Therefore, this paper is conceived as a contribution to the knowledge of some of the many mutually very complex, interwoven functional and morphological disorders that together lead to this potentially dangerous, a globally present situation. In this study, special<br />attention is paid to the influence of irregular intermaxillary relationship in the sagittal dimension (posterior position of lower jaw) in children who have not yet completed growth and in which there still can be a therapeutic act, as well as the sagittal narrowness of the upper respiratory tract. Correcting morphological irregularities in children is acheived by modifying and directing the growth and normalization of disturbed functions of orofacial musculature, by the application of functional orthodontic appliances. Objectives and hypotheses: The overall objective of this paper is to contribute to the knowledge of the structures and dimensions of the structures during the period of development, which may in later stages of life contribute to the occurrence of disturbances in breathing and a wide spectrum of disorders described as obstructive sleep apnoea syndrome, as well as to examine the possibility of affecting them early. Methods: The study was conducted as a combination of cross-sectional study in the first part and cohort study in its second part. It was performed at the Clinic of Dentistry of Vojvodina. The study included 98 experimental group subjects who met the criteria for inclusion in the study, appropriate age and craniofacial morphology (second class and hyperdivergent skeletal growth), and 70 (two groups of 35) of controls, being of corresponding ages. Roentgenocephalometric features and the dimensions of the upper respiratory tract were assessed in all subjects, as well as structures that could influence them, tongue and soft palate. The values obtained were compared statistically. After a year of orthodontic treatment of class II malocclusion, re- measurement of the same structures was performed, as well as the comparison with a control group of corresponding age. Changes in relation to the initial findings were tracked. To determine the actual extent of the changes caused by orthodontic treatment, the degree of change was compared in the control group at the beginning and end of the observation period. Results: The sagittal dimensions of the upper respiratory tract are significantly smaller in patients with Class II/1 than in the general population in all three observed levels, the level of the nasopharynx, oropharynx, and the level of level of hypopharynx. There was no significant interdependence between the sagittal dimension of the upper respiratory tract and skeletal relationships in the sagittal dimension. After orthodontic treatment by the means of functional appliances, the dimensions of the upper airway in all three observed levels increased. Conclusion: The findings confirm that the upper airway in patients with hyperdivergent class II/1 malocclusion is narrower than in the rest of the population, as well as that balancing their morphofunctional facial features during growth by orthodontic treatment leads to the more harmonious development of the pharyngeal structures that make up the upper airways.</p>

<p>U disertaciji je dato jedno rešenje automatskog operativnog<br />upravljanja dvosmernom brodskom prevodnicom sa jednom komorom.<br />Kreiran je ekspertski sistem zasnovan na rasplinutoj (fuzzy) logici.<br />Upravljački sistem je testiran na modelu brodske prevodnice koji je<br />kreiran na osnovu statističkih podataka o gustini saobraćaja na<br />hidrosistemu DTD (Dunav-Tisa-Dunav), na osnovu tehničke<br />dokumentacije brodske prevodnice i na osnovu razgovora sa<br />operaterima. Sistem je zatim optimizovan globalnim algoritmima<br />optimizacije. Dobijeno rešenje se pokazalo značajno bolje u poređenju<br />sa standardnim algoritmima odluke.</p> / <p>This thesis presents a solution to automatic control of a two-way one-channel<br />ship lock. Expert system based on fuzzy logic is designed. This control<br />system is tested on model of ship lock created using statistical data of<br />transportation density on DTD (Danube-Tisa-Danube) channel, using<br />technical documentation of ship lock and interview with operators. The<br />system is further optimized with global optimization techniques. Given<br />solution proved to be significantly better than standard decision algorithms.<br />&nbsp;</p>

<p>Држава данас није више једини пружалац услуга безбедности, те због тога све већу улогу и значај добија приватни сектор безбедности. До ове појаве су, пре свега, довели преоптерећеност националних буџета, као и одређене тешкоће са којима су се суочавали органи унутрашње безбедности, који су били неспремни да адекватно одговоре на неке нове и савремене безбедносне проблеме. То је, између осталог, довело и до тзв. појаве ,,приватизације&ldquo; послова безбедности, којима су се полако сужавали послови полиције, а паралелно са тим ширили послови али и одговорност приватног обезбеђења.</p><p>Дугу традицију модела односа у виду сарадње и партнерства између полиције и приватног обезбеђења налазимо пре свега у Сједињеним Америчким Државама, Канади и Великој Британији, али исто тако и у поједним земљама Европске уније. Потреба за успостављањем ближих веза и подизања сарадње на још виши ниво посебно је интензивирана након катастрофалних последица терористичког напада 11. септембра 2001. године у Сједињеним Америчким Државама. Тероризам, али и остали савремени безбедносни проблеми с краја 20. и почетка 21. века дале су додатни импулс даљем приближавању полиције и агенција за приватно обезбеђење.</p><p>Односи између полиције и приватног обезбеђења су нужно условљени њиховим статусом, улогом и функцијом. Заштита личне и имовинске безбедности грађана представља основ за заједничко деловање, а јавно-приватно партнерство парадигму којом би се капацитети оба сектора искористили на најбољи могући начин. Предуслов за заједничко деловање ће свакако бити правна регулатива и опште усвојени стандарди који ће уважити интересе оба сектора. Наведено ће представљати гарант квалитета услуга које пружају лиценциране агенције за приватно обезбеђење. Различите историјске, друштвене, политичке, економске, безбедносне и правне околности у одређеним државама условиле су различите моделе сарадње и партнерства полиције и приватног обезбеђења.</p><p>Оно што је заједничко свим државам јесте да се под јавно-приватним партнерством подразумева постојање кооперативног споразума између јавних (локалних, регионалних или државних) и приватних актера који се удружују (размена људских и материјалних ресурса) како би остварили заједничке интересе и циљеве, при чему постоји договорен степен равноправности актера и јасна расподела надлежности и одговорности. Схваћен на овај начин, модел партнерства представља и продубљенији вид сарадње између полиције и приватног обезбеђења који покушава да ,,помири&ldquo; стално присутне и спорадичне антагонистичке ставове који међу њима постоје.</p><p>Што се тиче стања односа полиције и приватног обезбеђења у Републици Србији, можемо рећи да упркос реформским променама у систему националне безбедности извршеним након 2000. године, још увек не можемо говорити о постојању партнерских односа. Томе у прилог говоре и даље присутни проблеми који отежавају остваривање јавно-приватног партнерства. Да би се партнерство остварило, приватно обезбеђење ће нужно морати да се интегрише у систем националне безбедности. То нажалост још увек није учињено. Само правно уређена, планска, организована и перманентна сарадња ова два сектора биће у функцији остваривања оптималног стања безбедности у друштву и држави.</p><p>Релативно скоро позитивноправно регулисање приватног обезбеђења требало је, између осталог, да омогући институционализацију и формализацију сарадње са полицијом. Постојећа ,,сарадња&ldquo; је и даље на изразито ниском нивоу и заступљена је највише у областима обезбеђивања јавних скупова и спортских приредби. Доношењем Закона о приватном обезбеђењу 2013. године, Закона о полицији 2016. године као и других системских закона који уређују области деловања полиције и приватно обезбеђења, нису створене претпоставке које би омогућиле даље приближавање два сектора, њихову сарадњу и на крају партнерство.</p><p>Рад је структурисан у шест целина. У оквиру прве три целине осврнули смо се на општетеоријска питања везанa за безбедност, националну безбедност, систем националне безбедности, јавну и приватну безбедност. У четвртом делу смо анализирила искуства појединих развијених земља у погледу модела партнерства, са циљем идентификовања позитивних и негативних аспеката тог односа. У петом делу смо се осврнули на историјски развој приватне безбедности у нашој земљи и њену повезаност са полицијом до данас. Такође, анализирали смо и постојећи позитивно правни оквир организације и деловања полиције и приватног обезбеђења као и јавно-приватно партнерства. Након тога смо, уважавајући искуства развијених земаља, идентификовали области сарадње у којим је могуће остварити партнерске односе полиције и приватног обезбеђења у Републици Србији. Такође, извршили смо класификацију облика сарадње, као и идентификовање проблема који отежавају сарадњу и партнерство.</p><p>Шести и последњи део рада је посвећен спроведеном емпиријском истраживању које је за циљ имало утврђивање актуелног стања у области приватног обезбеђења, у смислу ставова о њиховом односу са полицијом, односно утврђивање области сарадње и партнерства полиције и приватног обезбеђења, као и проблема који отежавају ту сарадњу. У циљу утврђивања личних ставова и мишљења службеника обезбеђења и одређених припадника полиције, примењене су две технике у оквиру метода испитивања &ndash; анкета и интервју. На крају, у закључку смо се посебно осврнули на кључне резулатате спроведеног истраживања.</p> / <p>Država danas nije više jedini pružalac usluga bezbednosti, te zbog toga sve veću ulogu i značaj dobija privatni sektor bezbednosti. Do ove pojave su, pre svega, doveli preopterećenost nacionalnih budžeta, kao i određene teškoće sa kojima su se suočavali organi unutrašnje bezbednosti, koji su bili nespremni da adekvatno odgovore na neke nove i savremene bezbednosne probleme. To je, između ostalog, dovelo i do tzv. pojave ,,privatizacije&ldquo; poslova bezbednosti, kojima su se polako sužavali poslovi policije, a paralelno sa tim širili poslovi ali i odgovornost privatnog obezbeđenja.</p><p>Dugu tradiciju modela odnosa u vidu saradnje i partnerstva između policije i privatnog obezbeđenja nalazimo pre svega u Sjedinjenim Američkim Državama, Kanadi i Velikoj Britaniji, ali isto tako i u pojednim zemljama Evropske unije. Potreba za uspostavljanjem bližih veza i podizanja saradnje na još viši nivo posebno je intenzivirana nakon katastrofalnih posledica terorističkog napada 11. septembra 2001. godine u Sjedinjenim Američkim Državama. Terorizam, ali i ostali savremeni bezbednosni problemi s kraja 20. i početka 21. veka dale su dodatni impuls daljem približavanju policije i agencija za privatno obezbeđenje.</p><p>Odnosi između policije i privatnog obezbeđenja su nužno uslovljeni njihovim statusom, ulogom i funkcijom. Zaštita lične i imovinske bezbednosti građana predstavlja osnov za zajedničko delovanje, a javno-privatno partnerstvo paradigmu kojom bi se kapaciteti oba sektora iskoristili na najbolji mogući način. Preduslov za zajedničko delovanje će svakako biti pravna regulativa i opšte usvojeni standardi koji će uvažiti interese oba sektora. Navedeno će predstavljati garant kvaliteta usluga koje pružaju licencirane agencije za privatno obezbeđenje. Različite istorijske, društvene, političke, ekonomske, bezbednosne i pravne okolnosti u određenim državama uslovile su različite modele saradnje i partnerstva policije i privatnog obezbeđenja.</p><p>Ono što je zajedničko svim državam jeste da se pod javno-privatnim partnerstvom podrazumeva postojanje kooperativnog sporazuma između javnih (lokalnih, regionalnih ili državnih) i privatnih aktera koji se udružuju (razmena ljudskih i materijalnih resursa) kako bi ostvarili zajedničke interese i ciljeve, pri čemu postoji dogovoren stepen ravnopravnosti aktera i jasna raspodela nadležnosti i odgovornosti. Shvaćen na ovaj način, model partnerstva predstavlja i produbljeniji vid saradnje između policije i privatnog obezbeđenja koji pokušava da ,,pomiri&ldquo; stalno prisutne i sporadične antagonističke stavove koji među njima postoje.</p><p>Što se tiče stanja odnosa policije i privatnog obezbeđenja u Republici Srbiji, možemo reći da uprkos reformskim promenama u sistemu nacionalne bezbednosti izvršenim nakon 2000. godine, još uvek ne možemo govoriti o postojanju partnerskih odnosa. Tome u prilog govore i dalje prisutni problemi koji otežavaju ostvarivanje javno-privatnog partnerstva. Da bi se partnerstvo ostvarilo, privatno obezbeđenje će nužno morati da se integriše u sistem nacionalne bezbednosti. To nažalost još uvek nije učinjeno. Samo pravno uređena, planska, organizovana i permanentna saradnja ova dva sektora biće u funkciji ostvarivanja optimalnog stanja bezbednosti u društvu i državi.</p><p>Relativno skoro pozitivnopravno regulisanje privatnog obezbeđenja trebalo je, između ostalog, da omogući institucionalizaciju i formalizaciju saradnje sa policijom. Postojeća ,,saradnja&ldquo; je i dalje na izrazito niskom nivou i zastupljena je najviše u oblastima obezbeđivanja javnih skupova i sportskih priredbi. Donošenjem Zakona o privatnom obezbeđenju 2013. godine, Zakona o policiji 2016. godine kao i drugih sistemskih zakona koji uređuju oblasti delovanja policije i privatno obezbeđenja, nisu stvorene pretpostavke koje bi omogućile dalje približavanje dva sektora, njihovu saradnju i na kraju partnerstvo.</p><p>Rad je strukturisan u šest celina. U okviru prve tri celine osvrnuli smo se na opšteteorijska pitanja vezana za bezbednost, nacionalnu bezbednost, sistem nacionalne bezbednosti, javnu i privatnu bezbednost. U četvrtom delu smo analizirila iskustva pojedinih razvijenih zemlja u pogledu modela partnerstva, sa ciljem identifikovanja pozitivnih i negativnih aspekata tog odnosa. U petom delu smo se osvrnuli na istorijski razvoj privatne bezbednosti u našoj zemlji i njenu povezanost sa policijom do danas. Takođe, analizirali smo i postojeći pozitivno pravni okvir organizacije i delovanja policije i privatnog obezbeđenja kao i javno-privatno partnerstva. Nakon toga smo, uvažavajući iskustva razvijenih zemalja, identifikovali oblasti saradnje u kojim je moguće ostvariti partnerske odnose policije i privatnog obezbeđenja u Republici Srbiji. Takođe, izvršili smo klasifikaciju oblika saradnje, kao i identifikovanje problema koji otežavaju saradnju i partnerstvo.</p><p>Šesti i poslednji deo rada je posvećen sprovedenom empirijskom istraživanju koje je za cilj imalo utvrđivanje aktuelnog stanja u oblasti privatnog obezbeđenja, u smislu stavova o njihovom odnosu sa policijom, odnosno utvrđivanje oblasti saradnje i partnerstva policije i privatnog obezbeđenja, kao i problema koji otežavaju tu saradnju. U cilju utvrđivanja ličnih stavova i mišljenja službenika obezbeđenja i određenih pripadnika policije, primenjene su dve tehnike u okviru metoda ispitivanja &ndash; anketa i intervju. Na kraju, u zaključku smo se posebno osvrnuli na ključne rezulatate sprovedenog istraživanja.</p> / <p>The state is no longer the only provider of security services, and because of this, the private security sector is gaining an increasing role and importance. This phenomenon, above all, is led by the overload of national budgets, as well as certain difficulties faced by internal security authorities, who were unwilling to adequately respond to some new and contemporary security issues. This, among other things, has led to the so-called occurrence of &quot;privatization&quot; of security operations, which were slowly narrowing down the work of the police, and in parallel, expanded the tasks as well as the responsibilities of the private security sector.<br />A long tradition of modeling relationships in the form of cooperation and partnership between the police and private security sector is found primarily in the United States, Canada and the United Kingdom, but also in some European Union countries. The need for establishing closer ties and raising the cooperation to an even higher level was particularly intensified following the catastrophic consequences of the September 11, 2001 terrorist attacks in the United States. Terrorism, as well as other contemporary security problems at the end of the 20th and the beginning of the 21st century, gave further impetus to further relationships between the police and private security agencies.<br />Relations between police and the private security sector are necessarily conditioned by their status, role and function. The protection of personal and property safety of citizens is the basis for joint action, and public-private partnership is a paradigm that would use the capacities of both sectors in the best possible way. The precondition for joint action will certainly be legal regulations and generally adopted standards that will respect the interests of both sectors. The above will be a guarantee of the quality of services provided by licensed private security agencies. The different historical, social, political, economic, security and legal circumstances in certain countries have led to different models of cooperation and partnership between the police and private security sector.<br />What is common to all countries is that, under a public-private partnership, it implies the existence of a cooperative agreement between public (local, regional or state) and private actors joining (exchange of human and material resources) in order to achieve common interests and goals, where there is an agreed level of equality of actors and a clear distribution of competencies and responsibilities. Taken in this way, the model of partnership is a more comprehensive form of cooperation between the police and private security, which seeks to &quot;calm&quot; the constantly present and sporadic antagonistic attitudes that exist among them.<br />Regarding the state of relations between the police and private security in the Republic of Serbia, we can say that despite the reform changes in the national security system after 2000, we cannot yet talk about the existence of partnership relations. The problems that make public-private partnerships difficult are still present. In order to achieve partnership, private security will necessarily have to be integrated into the national security system. Unfortunately, this has not yet been done. Only legally regulated, planned, organized and permanent cooperation between these two sectors will be in the function of achieving an optimal state of security in society and the state.<br />Relatively near-positive regulation of private security should, among other things, enable the institutionalization and formalization of the cooperation with the police. Existing &quot;cooperation&quot; is still at a very low level and is most represented in the areas of securing public events and sports events. With the adoption of the Law on Private Security in 2013, the Law on Police in 2016, as well as other systemic laws regulating the fields of police and private security, no preconditions were established that would allow for further approximation of the two sectors, their cooperation and ultimately partnership.<br />The work is structured into six partitions. Within the first three, we looked at general-level issues related to security, national security, the national security system, public and private security. In the fourth part, we analyzed the experiences of some developed countries regarding the partnership model, with the aim of identifying the positive and negative aspects of this relationship. In the fifth part, we looked at the historical development of private security in our country and its connection with the police to this day. We also analyzed the existing positive legal framework for organization and operation of the police and the private security sector as well as public-private partnerships. After that, taking into account the experiences of the developed countries, we identified the areas of cooperation in which it is possible to achieve partnership relations between the police and the private security sector in the Republic of Serbia. We also performed a classification of forms of cooperation, as well as identification of problems that make cooperation and partnership difficult.<br />The sixth and final part of the paper is dedicated to the conducted empirical research aimed at determining the current situation in the field of private security, in terms of attitudes about their relationship with the police, that is, determining the field of cooperation and partnership</p>

<p>Cilj &ndash; Prvi cilj istraživanja je kreiranje modela podataka i implementacija informacionog sistema zasnovanog na modelu za potrebe vrednovanja publikovanih naučno-istraživačkih rezultata. Model bi bio primenjen u CRIS UNS informacionom sistemu, kao podr&scaron;ka sistemu vrednovanja.<br />Drugi cilj istraživanja je utvrđivanje u kojoj meri i na koji način se može automatizovati proces evaluacije koji se zasniva na različitim pravilima i pravilnicima.<br />Metodologija &ndash; Kako bi se definisalo pro&scaron;irenje CERIF modela neophodno je bilo identifikovati različite aspekte podataka koji su prisutni u evaluaciji naučno-istraživačkih publikacija. Stoga, zarad potreba istraživanja, odabrana su i analizirana su dokumenta koja predstavljaju različite nacionalne pravilnike, okvire i smernice za evaluaciju.<br />Za modelovanje specifikacije arhitekture sistema za vrednovanje kori&scaron;ćeni su CASE alati koji su bazirani na objektno-orijentisanoj metodologiji (UML 2.0). Za implementaciju pro&scaron;irenja CERIF modela u CRIS UNS sistemu kori&scaron;ćena je Java platforma i tehnologije koji olak&scaron;avaju kreiranje veb aplikacija kao &scaron;to su AJAX, RichFaces, JSF itd. Pored navedene op&scaron;te metodologije za razvoj softverskih sistema kori&scaron;ćeni su primeri dobre prakse u razvoju informacionih sistema. To se pre svega odnosi na principe kori&scaron;ćene u razvoju institucionalnih repozitorijuma, bibliotečkih informacionih sistema, informacionih sistema naučno-istraživačke delatnosti, CRIS sistema, sistema koji omogućuju evaluaciju podataka itd.<br />Ekspertski sistem koji bi podržao automatizaciju procesa evaluacije po različitim pravilnicima odabran je na osnovu analize postojećih re&scaron;enja za sisteme bazirane na pravilima i pregleda naučne literature.<br />Rezultati &ndash; Analizom nacionalnih pravilnika i smernica dobijen je skup podataka na osnovu kojeg je moguće evaluirati publikovane rezultate po odabranim pravilnicima.<br />Razvijen je model podataka kojim se predstavljaju svi podaci koji učestvuju u procesu evaluacije i koji je kompatibilan sa CERIF modelom podataka.<br />Predloženi model je moguće implementirati u CERIF kompatibilnim CRIS sistemima, &scaron;to je potvrđeno implementacijom informacionog sistema za vrednovanje publikovanih naučno-istraživačkih rezultata u okviru CRIS UNS.<br />Ekspertski sistem baziran na pravilima može biti iskori&scaron;ćen za potrebe automatizacije procesa evaluacije, &scaron;to je potvrđeno predstavom i implementacijom SRB pravilnika u Jess sistemu baziranom na pravilima.<br />Praktična primena &ndash;Zaključci proiza&scaron;li iz analize pravilnika (npr. poređenje sistema i definisanje metapodataka za vrednovanje) se mogu primeniti pri definisanju modela podataka za CERIF sisteme i za sisteme koji nisu CERIF orijentisani.<br />Sistem za podr&scaron;ku vrednovanju publikovanih naučno-istraživačkih rezultata je implementiran kao deo CRIS UNS sistema koji se koristi na Univerzitetu u Novom Sadu čime je obezbeđeno vrednovanje publikovanih naučno-istraživačkih rezultata za različite potrebe (npr. promocije u naučna i istraživačka zvanja, dodele nagrada i materijalnih sredstava, finansiranje projekata, itd.), po različitim pravilnicima i komisijama.<br />Vrednost &ndash; Dati su metapodaci na osnovu kojih se vr&scaron;i vrednovanje publikovanih rezultat istraživanja po raznim nacionalnim pravilnicima i smernicama. Dat je model podataka i pro&scaron;irenje CERIF modela podataka kojim se podržava vrednovanje rezultata istraživanja u CRIS sistemima. Posebna prednost pomenutih modela je nezavisnost istih od implementacije sistema za vrednovanje rezultata istraživanja. Primena predloženog pro&scaron;irenje CERIF modela u CRIS sistemima praktično je pokazana u CRIS sistemu Univerziteta u Novom Sadu. Sistem za vrednovanje koji se bazira na pro&scaron;irenju CERIF modela pruža i potencijalnu interoperabilnost sa sistemima koji CERIF model podržavaju. Implementacijom informacionog sistema za vrednovanje, vrednovanje naučnih publikacija je postalo olak&scaron;ano i transparentnije. Potvrda koncepata da se ekspertski sistemi bazirani na pravilima mogu koristiti za automatizaciju vrednovanja, otvara totalno novi okvir za implementaciju informacionih sistema za podr&scaron;ku vrednovanja postignutih rezultata istraživanja.</p> / <p>Aim &ndash; The first aim of the research was creation of data model and implementation of information system based on the proposed model for the purpose of evaluation of published research outputs. The model is applied in CRIS information system to support the system for evaluation.<br />The second objective was determination of the manner and extent in which the evaluation process that is based on different rules and different rulebooks could be automated.<br />Methodology - In order to define the extension of the CERIF model, it was necessary to identify the various aspects of data which is relevant in evaluation of scientific research publications. Therefore, documents representing different national regulations, frameworks and guidelines for evaluations were selected and analyzed.<br />For the modeling of the system architecture, CASE tools were used, which are based on object-oriented methodology (UML 2.0). To implement the extension of the CERIF model within the CRIS UNS system, JAVA platform and technologies that facilitate creation of web applications such as AXAJ and RichFaces were used. In addition to this general methodology for development of software systems, best practice examples from the information systems development are also used. This primary refers to the principles used in development of institutional repositories, library information systems, information systems of the scientific-research domain, CRIS systems, systems that enable evaluation of data, etc.<br />The expert system that supports automation of the evaluation process by different rulebooks was selected based on analysis of the existing solutions for rule based systems and examination of scientific literature.<br />Results - By analysis of the national rulebooks and guidelines, a pool of data was gathered, which served as a basis for evaluation of published results by any analyzed rulebook.<br />A data model was developed, by which all data involved in the evaluation process can be represented. The proposed model is CERIF compatible.<br />The proposed model can be implemented in CERIF compatible CRIS systems, which was confirmed by the implementation of an information system for evaluation of published scientific research results in CRIS UNS.<br />An expert system based on rules can be used for the needs of automation of the evaluation process, which was confirmed by the presentation and implementation of the Serbian Rulebook by Jess.<br />Practical application - The conclusions raised from the analysis of rulebooks (e.g. Comparison of systems and defining metadata for evaluation) can be applied in defining the data model for CERIF systems and for systems that are not CERIF oriented.<br />The system for support of evaluation of published scientific research results was implemented as part of the CRIS UNS system used at the University of Novi Sad, thus providing evaluation of published scientific research results for different purposes (e.g. promotion in scientific and research titles, assignment of awards and material resources, financing of projects, etc.), according to different rulebooks and commissions.<br />Value &ndash; Metadata is provided on which basis the evaluation of published research results by various national rulebooks and guidelines is conducted. A data model and an expansion of the CERIF data model that supports the evaluation of the research results within CRIS systems are given. A special advantage of these models is their independence of the implementation of the system for evaluation of research results. The application of the proposed extension of the CERIF model into CRIS systems practically is demonstrated in the CRIS system of the University of Novi Sad. The system that implements an expansion of the CERIF model provides a potential interoperability with systems that support CERIF model. After the implementation of the information system for evaluation, the evaluation of scientific publications becomes easier and more transparent. A confirmation of the concept that the expert systems based on rules can be used in automation of the evaluation process opens a whole new framework for implementation of information systems for evaluation.</p>