<p>Osnovni cilj teze bio je razvoj modela za vrednovanje indikatora&nbsp;razvoja sistema&nbsp;upravljanja otpadom zasnovanog na višekriterijumskoj analizi.Svrha ovog&nbsp;istraživanja bila je da se identifikuju ključni indikatori&nbsp;koji imaju najveći uticaj&nbsp;na razvoj sistema upravljanja otpadom i koji predstavljaju glavne&nbsp;prepreke prilikom&nbsp;kreiranja uspešnih strategija upravljanja otpadom u Republici&nbsp;Srbiji i drugim&nbsp;zemljama u razvoju. Za ovo istraživanje bilo je potrebno pribaviti&nbsp;stručna mišljenja&nbsp;donosilaca odluka iz različitih zemalja koji imaju iskustva&nbsp;u sektoru upravljanja&nbsp;otpadom u zemljama u razvoju. Primenjena metodologija zasniva&nbsp;se na kombinovanoj&nbsp;primeni analitičkog hijerarhijskog procesa, metodi višekriterijumske&nbsp;analize, i&nbsp;preferencijalnoj glasačkoj metodi poznatoj kao Borda metod,&nbsp;koja pripada teoriji&nbsp;društvenog izbora.</p> / <p>The main aim of the thesis was to develop an evaluation model of development indicators of waste management system based on multicriteria analysis. The objective of this research was to identify key indicators and sub-indicators that have the highest influence on the development of a waste management system and that represent the main obstacles when creating successful waste management strategies in Serbia and other developing contries. For this researches, it was necessary to obtain the qualified opinions of decision makers from different countries who have experience in the sector of waste management in developing countries. The applied methodology is based on a combined use of the analytic hierarchy process, from the multi-criteria decision-making set of tools, and the preferential voting method known as Borda Count, which belongs to social choice theory.</p>

<p>U okviru disertacije analizirano je prisustvo različitih postojanih zagađujućih<br />materija u abiotskim i biotskim uzorcima iz različitih regiona, uključujući i uzorke<br />zemlji&scaron;ta iz Novog Sada i okolnih naselja, i to zagađujuće materije organskog<br />(policiklične aromatične ugljovodonike, polihlorovane bifenile i organohlorne<br />pesticide) i neorganskog (te&scaron;ki elementi) porekla. Dobijeni rezultati uvr&scaron;teni su u<br />baze zajedno sa relevantnim podacima iz međunarodnih radova i na taj način<br />formirane su baze koje prevazilaze lokalne interese pojedinačnih istraživanja.<br />Primenom multivarijacionih metoda analize ovakvih baza utvrđen je stepen<br />zagađenosti ispitivanih uzoraka u odnosu na rezultate iz literature, a takođe je<br />razmatrana struktura formiranih multidimenzionalnih baza sa ciljem analize<br />raspodele postojanih zagađujućih jedinjenja u posmatranim matriksima i<br />identifikacije zajedničkih izvora zagađenja. Primenom različitih (matematičkih)<br />predtretmana podataka u bazama, a zatim njihovom analizom izabranim<br />multivarijacionim metodama, izvr&scaron;ena je procena uticaja predtretmana na<br />rezultate i mogućnosti njihove interpretacije, kao i ispitivanje zavisnosti između<br />posmatranih veličina i grupisanje uzoraka. Specifični ciljevi istraživanja su<br />omogućili da se:<br />- utvrde sličnosti i razlike pri kori&scaron;ćenju različitih načina izražavanja<br />analitičkih rezultata (apsolutne vrednosti koncentracije nasuprot relativnih<br />procentualnih udela, tzv. kompozicionih podataka) u okviru baza<br />podataka i pri izdvajanju informacija iz multidimenzionalnih baza<br />primenom multivarijacionih metoda,<br />- utvrdi uticaj različitih načina pripreme (obrade) podataka pre primene<br />multivarijacionih metoda radi dobijanja potpunijih informacija u cilju bolje<br />interpretacije podataka i smanjenja dimenzija baza podataka;<br />- ispitaju regionalne i vremenske razlike i/ili sličnosti između prisustva<br />posmatranih jedinjenja u abiotskim i biotskim matriksima radi uočavanja<br />dominantnih izvora zagađenja u određenim oblastima i vremenskim<br />periodima uz istovremenu karakterizaciju eksperimentalno ispitanih<br />uzoraka u odnosu na uzorke iz drugih regiona.<br />Postignuti rezultati predstavljaju jedinstvene rezultate primene multivarijacionih<br />metoda na bazama sastavljenim od podataka dobijenim u različitim<br />istraživanjima iz sveta o prisustvu postojanih zagađujućih materija u izabranim<br />abiotskim i biotskim uzorcima, doprinoseći tako analizi njihove op&scaron;te raspodele.</p> / <p>Presence of different pollutant classes of both organic (polycyclic aromatic<br />hydrocarbons, polychlorinated biphenyls and organochlorine pesticides) and<br />inorganic origin (heavy elements) were analysed in abiotic and biotic matrices<br />from various regions, including Novi Sad and its surrounding settlements.<br />Obtained results with available data published in the international articles were<br />included in the sets, forming the input matrices to be analysed by chemometric<br />techniques. Analysis of the created sets of data by multivariate approach was<br />performed due to determining pollution level of the investigated samples, as well<br />to elucidate the persistent pollutants distribution and profiles in the selected<br />matrices and to identify the common pollution sources.<br />Using different treatments of a set of input data, influence of these procedures to<br />results was assessed.<br />Specific aims of investigation were:<br />Determination of similarity and differences by using different ways of data<br />expression (apsolute values of concentrations as apposed to relative percent<br />fraction) in interpreration of multidimension data sets on the basis of multivariate<br />statistical approach<br />Determination of different processing of data before multivariate statistical<br />methods due to obtaining adequate information for interpretation of data and<br />reducing a set of original variables<br />Examination of regional and temporal differences and/or similarity among<br />presence of observed compounds in abiotic and biotic matrices due to<br />identification of dominant pollutant sources as well as comparative<br />characterisation of experimantally obtained data in relation to samples from<br />another regions worldwide.<br />Achieved results are unique examples of multivariate methods application on<br />large data sets with results on the occurance of pesistent organic compounds in<br />abiotic and biotic matrices obtained in different studies all over the world.</p>

<p>U radu se na osnovu eksperimentalnih podataka analizira konvektivno su&scaron;enje jedne sorte<br />jabuke u laboratorijskoj &scaron;aržnoj kondenzacionoj su&scaron;ari vlastite konstrukcije. Istražuju se uticaj<br />procesnih parametara na kinetiku su&scaron;enja i kvalitet su&scaron;enih proizvoda. U tu svrhu izabrana je &scaron;iroko<br />rasprostranjena sorta &bdquo;crveni deli&scaron;es&ldquo;, rezana na kolutove, početne relativne vlage oko 87% su&scaron;ena na<br />konačnu oko 7,5 - 8,5 %.<br />Relevantnost pojedinih faktora i njihov uticaj na vreme trajanja procesa i parametre kvaliteta<br />su&scaron;enih proizvoda određivani su metodom planiranog eksperimenta.<br />Cilj primene procedure faktorskih planova eksperimrenta je dobijanje matematičkih modela i<br />grafičkih prikaza uticaja procesnih parametara na promenu merenog svojstva.<br />Temperatura vazduha menjala se od 40 do 600C, uz brzinu strujanja od 1 do 2 m/s i relativnu<br />vlažnost vazduha od 55 do 75%. Utvrđene su krive kinetike su&scaron;enja a kvalitet su&scaron;enih jabuka ispitan<br />je instrumentalnom analizom i ocenom potro&scaron;ača o prihvatljivosti proizvoda. Dobijeni su su&scaron;eni<br />proizvodi visokog kvaliteta. Regresionom analizom eksperimentalnih podataka dobijeni su<br />matematički modeli koji opisuju zavisnost izlaznih veličina od procesnih parametara koji defini&scaron;u<br />režim su&scaron;enja. Izlazne veličine koje se prate (odzivi) i označavaju stanje sistema su: vreme trajanja<br />procesa su&scaron;enja, sadržaj ukupnih kiselina izražene kao jabučna i sadržaj ukupnih &scaron;ećera.<br />Na osnovu matematičkog modela prove&scaron;će se detaljna parametarska analiza istraživanog<br />procesa, uticaj pojedine ulazne veličine na sam proces i omogućiti predviđanje svojstava su&scaron;enog<br />proizvoda u različitim kombinacijama procesnih parametara.<br />Rezultati istraživanja potvrđuju da se povećanjem temperature i smanjenjem relativne<br />vlažnosti agensa su&scaron;enja (vazduha) značajno smanjuje vreme procesa su&scaron;enja kolutova jabuke. Na<br />sadržaj ukupnih kiselina dobijen je značajan uticaj brzine srujanja vazduha, interakcije brzine<br />strujanja i temperature, temperature i relativne vlažnosti vazduha.<br />Očekujemo da će rezultati ovih istraživanja proizvesti dovoljno dobre matematičke modele<br />za dobijanje kvalitetnih su&scaron;enih proizvoda koji će se moći primeniti kao osnova za optimizaciju i<br />upravljanje procesima su&scaron;enja u poluindustrijskim i industrijskim razmerama.<br />Značaj predloženog istraživanja je, uz očekivani naučni doprinos, dobijanje su&scaron;enih<br />proizvoda ciljanih svojstava, uvažavajući kriterijum očuvanja kvaliteta, očuvanja energije i za&scaron;tite<br />okoline.</p> / <p>The thesis analyzes, on the basis of experimental data, convective drying of a sort of apple in<br />a laboratory batch condensation drying plant designed especially for the laboratory researches. The<br />influence of process parameters on drying kinetics and quality of dried products is examined. For this<br />purpose a widespread sort of apple called &bdquo;Red Delicious&ldquo; is chosen. It is cut into slices with the<br />starting and final moisture being about 87% and 7,5-8,5%, respectively.<br />The relevance of certain factors and their effect on the duration of the process and parameters<br />of the quality of dried products is determined by the method of planned experiment.<br />The procedure of factor plans of the experiment is applied in order to obtain mathematical<br />models and graphical illustrations of the influences of process parameters on the change of measured<br />characteristic.<br />Air temperature varies from 40 to 60&ordm;C, while the flow speed is from 1 to 2 m/s and relative<br />moisture of air is in the range from 55 to 75%. The curves of drying speed are identified and the<br />quality of dried apples is tested by instrumental analysis and consumers&rsquo; evaluation on the product<br />acceptability. The obtained dried products are of high quality. Regression analysis of experimental<br />data results in mathematical models describing dependance of output values on process parameters<br />which define drying mode. Output values (responses) which are monitored and which represent the<br />state of the system are: duration of drying process, content of total acids expressed as malic acid and<br />content of total sugars.<br />On the basis of mathematical model, a detailed parameter analysis of the process is carried<br />out as well as the influence of individual input value on the process itself and it will provide the<br />prediction of characteristics of dried products in various combinations of process parameters.<br />Research results confirm that the increase of temperature and decrease of relative moisture of<br />drying agents (air) significantly reduce the process of drying apple slices. The content of total acids is<br />significantly influenced by the speeds of air flow, interaction of flow speed and temperature,<br />temperature and relative air moisture.<br />The results of the research work are expected to produce mathematical models which are<br />good enough to achieve high quality dried products which can be applied as a basis for optimization<br />and control of drying processes in semi-industrial and industrial scopes.<br />In addition to expected scientific achievement, the presented research is significant for<br />obtaining dried products having defined qualities with regard to criteria of quality preservation,<br />energy conservation and environment protection.</p>

<p>Poznavanje spektra x-zračenja kao i drugih osobina je od izuzetnog&nbsp; značaja&nbsp; kako za planiranje radijacione terapije tako i sa aspekta za&scaron;tite pacijenta i osoblja. Takođe, poznavanje svojstava&nbsp; neutrona&nbsp; nastalih&nbsp; u interakciji fotona sa materijalima<br />oko akceleratora, je od izuzetnog značaja sa dozimetrijskog aspekta. Poslednjih godina sve se vi&scaron;e upotrebljavaju linearni akceleratori bez homogenizacionog filtera tzv. FFF (<em>Flatteninig Filter Free</em>), a kako su karakteristike snopa u toma načinu rada akceleratora jo&scaron; uvek nedovoljno ispitane, njima smo posvetili posebnu pažnju. Urađena su i detaljna dozimetrijska merenja fotona kako u radu sa homogenizacionim filterom (FF) tako i bez njega (FFF), kao i dozimetrijsko merenje neutrona. Direktno merenje samog<br />spektra nekim od detektora (NaI ili HPGe) nije moguće zbog visokih intenziteta stoga smo u radu koristili indirektne metode i to aktivacionu analizu i atenuacionu analizu.<br />Urađena su detaljna dozimetrijska merenja ekvivalentne doze neutrona u terapijskoj sobi sa dva zaokreta hodnika i na osnovu rezultata predložena je korekcija metode za izračunavanje neutronske doze na ulaznim vratima.&nbsp; Fotoaktivacionimmerenjima, gde su se u oba načina rada terapijskog&nbsp; akceleratora pratile aktivnosti izomera ^115m In, ustanovljeno je da se kod dva tipa&nbsp; akceleratora&nbsp; (Elekta Versa HD, Varian TrueBeam)&nbsp; oblik spektra u visokoenergetskom delu znatno razlikuje, kao i da postoji razlika u obliku spektra na ivici polja i u njegovoj sredini.&nbsp; Atenuacionom analizom&nbsp; na osnovu&nbsp; standardnog metoda rekonstrukcije fotonskog spektra putem Laplasovih transforma, dobijene su izvesne razlike u oblicima spektara za dva režima rada. Takođe,&nbsp; rekonstrukcijom spektra putem odabira parametara korekcine funkcije koja bi teorijski oblik spektra (&Scaron;ifova funkcija) trebao da prevede u realan spektar za oba režima rada dobijene su izvesne razlike u oblicima spektra. Dozimetrijska merenja fotonske doze na ulaznim vratima terapijske sobe sa&nbsp; jednim zaokretom, sa i bez homogenizacionog filtera za različite veličine polja i sa i bez vodenog kanistera koji simulira pacijenta u snopu, pokazuju da je izmerena&nbsp; doza na ulaznim vratima u FFF modu rada uvek niža od izmerene doze u slučaju da se koristi homogenizacioni filter.</p> / <p>Knoweledge of the x-ray spectrum as well as other characteristics of the beam is of&nbsp; great&nbsp; importance both for the planning of radiotherapy as well as for the protection of patients and staff. Also, the knowledge of the neutron properties generated&nbsp; in the interaction of photons with materials around the accelerator is of great importance from the dosimetric aspect. In recent years, linear accelerators are increasingly used without a flattening filter, so-called FFF (<em>Flatteninig Filter Free</em>), and as the characteristics of the&nbsp; beam in this mode of operation of the accelerator&nbsp; are still insufficiently&nbsp; investigated, we paid special attention to them. Detailed dosimetric measurements of photons were performed both with (FFF) and without the flattening&nbsp; filter (FF), as well as the dosimetric measurement of the neutron. Direct&nbsp; measurement of the spectrum itself by detectors (NaI or HPGe) is not possible due to&nbsp; high intensities, therefore, we used indirect methods in this work, both activation analysis and attenuation analysis. Detailed&nbsp; dosimetric measurements of the&nbsp; neutron&nbsp; equivalent dose in the therapeutic&nbsp; room with two band maze&nbsp; were made and based on the results, correction of the method for calculating the neutron dose at the entrance door was proposed. It was found by photoactivation measurements, where the activities of the isomer ^115mIn were investigated, that in the two types of accelerators (Elekta Versa HD, Varian TrueBeam) the spectrum shape in the high-energy part is significantly&nbsp; different, and that there is a spectrum difference in the edge of the field and in the middle of the field. Attenuation analysis, based on the standard method of reconstructing the photon spectrum through Laplace transforms, showed&nbsp; some differences in the spectra of&nbsp; the two working&nbsp; modes&nbsp; of accelerators. Also, by reconstructing the spectrum by correction function&nbsp; that&nbsp; should transform&nbsp; the&nbsp; theoretical spectrum&nbsp; form (the Schiff function)&nbsp; into a real spectrum for both modes of operation, certain differences&nbsp; in spectrum shapes were&nbsp; obtained. Dosimetric measurements of the photon dose at the entrance door of treatment room&nbsp; with a single maze with and without a homogenizing filter for different field sizes and with and without a water canister&nbsp; which simulates&nbsp; the patient in a beam showed&nbsp; that the measured dose at the entrance door in the FFF mode is always lower&nbsp; than the measured doses in FF mode.</p>

<p>Cilj ovog rada je bio da se izvr&scaron;i kontrastivna ana-<br />IZ liza žanra tekstova o klasičnoj muzici na engleskom i srpskom jeziku koja bi omogućila predstavljanje ključnih jezičkih i sadržajnih sličnosti i razlika koje postoje među njima. U sklopu analize, žanr tekstova o klasičnoj muzici je sagledan i predstavljen kroz različite aspekte, a obavljena je i opsežna jezička analiza korpusa tekstova iz žanra, posebno za tekstove na engleskom jeziku i za one na srpskom. Nakon toga, obavljena je kontrastivna analiza, pomoću koje su uporedno sagledani rezultati dobijeni analizom žanra. Rezultati dobijeni u ovom radu mogu naći primjenu u četiri različita područja: u lingvističkim teorijama iz oblasti analize žanra i kontrastivne analize, pri upotrebi i kreiranju tekstova o klasičnoj muzici u okviru diskursne zajednice profesionalnih muzičara, prevođenju tekstova o klasičnoj muzici sa engleskog jezika na srpski i obrnuto i u nastavi engleskog jezika struke na visokoobrazovnim institucijama iz oblasti muzičke umjetnosti.</p> / <p>The aim of the paper was to perform a contrastive<br />AB genre analysis of texts on classical music in English and Serbian which would enable the presentation of key linguistic similarities and differences which exist between them. Within the analysis, the genre of texts on classical music was observed and presented through different aspects, and a comprehensive linguistic analysis of texts from the genre was performed as well, separately for texts in English and the ones in Serbian. After that, a contrastive analysis was performed, and by means of it the results obtained by the genre analysis were viewed comparatively. The results obtained in this paper introduce the genre of texts on classical music in the literature dedicated to genre analysis and contrastive analysis and can be applied in four different areas: linguistic theories dedicated to genre analysis and contrastive analysis, use and creation of texts on classical music within the discourse community of professional musicians, translation of texts on classical music from English to Serbian and vice<br />versa and ESP teaching at highe</p>

<p>Steroidna jedinjenja spadaju u grupu supstanci sa &scaron;irokim spektrom biolo&scaron;kog delovanja i predstavljaju dobru polaznu osnovu za sintezu mnogih derivata sa željenim biolo&scaron;kim potencijalom. Organskim sintezama se do&scaron;lo do velikog broja steroidnih derivata, od kojih su neki pokazali značajnu biolo&scaron;ku aktivnost, kao &scaron;to je citotoksičnost prema različitim ćelijskim linijama kancera. Karakterizacija novosintetisanih jedinjenja može se izvesti eksperimentalnim i računarskim (in silico) metodama. U ovoj doktorskoj disertaciji predstavljeno je eksperimentalno određivanje lipofilnosti 17&alpha;-pikolil i 17(E)-pikoliniliden androstanskih derivata primenom visokopritisne tečne hromatografije na obrnutim fazama, a potom hemometrijska analiza hromatografskog pona&scaron;anja (hromatografske lipofilnosti) QSRR pristupom. Hemijska struktura analiziranih derivata opisana je numerički, pomoću izračunatih molekulskih deskriptora. U drugom delu doktorske disertacija predstavljena je QSAR analiza citotoksične aktivnosti 17&alpha;-pikolil i 17(E)-pikoliniliden androstanskih derivata prema ćelijama androgen-receptor negativnog kancera prostate (AR-neg. PC-3). Odabir najkvalitetnijih QSRR i QSAR modela obavljen je na osnovu izračunatih statističkih parametara, a njihovo rangiranje izvedeno je primenom metode sume razlika rangova (SRD). Pored regresionih QSRR i QSAR hemometrijskih metoda, primenjene su i klaster analiza i analiza glavnih komponenata sa ciljem utvrđivanja sličnosti ili razlika između analiziranih derivata na<br />osnovu izračunatih molekulskih deskriptora.</p> / <p>Steroidal compounds belong to the group of substances with wide spectrum of biological activity and represent the basic material for synthesis of many derivatives<br />with preferred biological potential. A grate number of steroidal derivatives have been<br />obtained through organic syntheses, many of which have demonstrated significant<br />biological activity, such as cytotoxicity toward various cancer cell lines. Characterization of newly synthesized compounds can be achieved experimentally<br />and by computational approach (in silico). This doctoral dissertation describes<br />experimental determination of lipophilicity of 17&alpha;-picolyl and 17(E)-picolinylidene<br />androstane derivatives applying reversed-phase high pressure liquid chromatography followed by quantitative structure-retention relationship (QSRR)<br />chemometric analysis of chromatographic behaviour (chromatographic lipophilicity).<br />Chemical structure of the analyzed derivatives was described numerically by in silico<br />molecular descriptors. The second part of this dissertation describes quantitative<br />structure-activity relationship (QSAR) analysis of cytotoxic activity of 17&alpha;-picolyl and<br />17(E)-picolinylidene androstane derivatives toward androgen-receptor negative<br />prostate cancer cell line (AR-neg. PC-3). Selection of the best QSRR and QSAR<br />models was carried out based on their statistical parameters, and their ranking was<br />done by sum of ranking differences (SRD) method. Besides the regression QSRR and QSAR chemometric methods, cluster analysis and principal components analysis were conducted in order to reveal possible similarities and dissimilarities among the studied derivatives on the basis of calculated molecular descriptors.</p>

<p>Stanje Zemljine kore određeno je istovremenim i suprotstavljenim uticajem<br />endodinamičkih i egzodinamičkih procesa. Povr&scaron;inski slojevi omotača<br />Zemljine kore su u stalnom pokretu pod dejstvom uticaja, kao &scaron;to su<br />promena nivoa podzemnih voda, tektonske pojave, klizi&scaron;ta itd. Značajne<br />deformacije mogu se javiti kao posledica niza regionalnih i lokalnih<br />naponskih stanja, posebno u graničnim zonama litosfernih ploča, gde se<br />akumuliraju naponi i javljaju nelinearne innterseizmičke deformacije. U<br />disertaciji je prikazano istraživanje pomeranja Zemljine kore regionalnog<br />karaktera sa geodetskog aspekta, na osnovu ponovljenih opažanja metodom<br />satelitskog pozicioniranja, čime je dat doprinos multidisciplinarnom<br />razumevanju stanja Zemljine kore.</p> / <p>The state of the Earth&rsquo;s crust is determined by the simultaneous and opposed<br />influence of the endodynamic and exodynamic processes. The surface layers of<br />the Earth&rsquo;s crust envelope are in the state of permanent moving due to divers<br />influences, such as the level variation of underground waters, tectonic<br />phenomena, landslides, etc. Significant deformations can arise as a consequence<br />of a number of regional and local strain states, especially in the boundary zones<br />of lithosphere plates where strains are accumulated and non-linear interseismic<br />deformations appear. The subject of the thesis is a study of movements of the<br />Earth&rsquo;s crust of regional character from the aspect of geodesy, on the basis of<br />repeated observations by applying the satellite positioning method. In this way a<br />contribution is given to a multidisciplinary concept of the state of the Earth&rsquo;s crust.</p>

<p>Cilj ove disertacije je razvoj modela zasnovanog na analizi tokova<br />materijala (MFA) i analizi tokova supstanci (SFA) sistema<br />upravljanja biorazgradivim otpadom sa naglaskom na upravljanje<br />fosforom kao resursom. U zemljama u tranziciji kao što je Srbija<br />upravljanje biorazgradivim otpadom predstavlja poseban problem jer<br />se dovodi u direktnu vezu sa emisijama gasova sa efektom staklene<br />bašte i generisanjem procednih voda. Kako bi se razvila strategija<br />upravljanja biorazgradivim otpadom u skladu sa zahtevima EU<br />direktiva, razvijeni model je primenjen na sistem upravljanja<br />biorazgradivim otpadom u Srbiji, i dva alternativna scenarija. Na<br />osnovu rezultata primenjenog modela, sva tri razvijena scenarija<br />upravljanja biorazgradivim otpadom su evaluirana i izvršeno je<br />njihovo poređenje.</p> / <p>The aim of this dissertation is biodegradable waste management system model development based on material flow analysis (MFA) and substance flow analysis (SFA) with an emphasis on phosphorus management as a resource. In transition countries like Serbia, biodegradable waste management is a particular problem due to direct linkage with greenhouse gas emissions and leachate generation. In order to develop a biodegradable waste management strategy in accordance with the requirements of EU directives, developed model was applied to the biodegradable waste management system in Serbia, and two alternative scenarios. Based on the results of the applied model, evaluation and comparison of all three developed scenarios of biodegradable waste management is performed.</p>

<p>Predmet doktorske disertacije je analiza fonetskih i morfolo&scaron;kih gre&scaron;aka načinjenih prilikom učenja rumunskog jezika kao stranog jezika na Univerzitetu u Novom Sadu od &scaron;kolske 2010/11. do &scaron;kolske 2015/16. godine na nivoima A1 i A2. Korpus čine testovi zavr&scaron;nih ispita, kolokvijuma i usmenih delova ispita 159 studenata sa različitih studijskih grupa. Cilj rada je sistematizovanje gre&scaron;aka prema fonetskim i morfolo&scaron;kim nivoima i tipovima i opisivanje gre&scaron;aka prema uzrocima njihovog nastajanja.<br />Rad je podeljen na tri glavne celine. Prva celina sadrži predmet, cilj i zadatke istraživanja, zatim metode i tehnike istraživanja, kao i izvore za korpus. Druga celina započinje teorijskim okvirom, a nastavlja se pregledom postojeće relevantne literature o učenju stranog jezika, razmatranjem razloga za učenje stranog jezika, kao i uloge profesora u procesu učenja. Posebno su predstavljene gre&scaron;ke u učenju stranih jezika. Treća celina odnosi se na samu analizu dobijene građe, gre&scaron;aka i interpretaciju dobijenih rezultata. Ova celina podeljena je na dva veća poglavlja koja se bave fonetskom i morfolo&scaron;kom analizom gre&scaron;aka. U okviru poglavlja koje se bavi fonetskim gre&scaron;kama obrađene su sledeće oblasti: samoglasnici, diftonzi, triftonzi, alternacija samoglasnika, suglasnici, glasovne grupe ge, gi, ghe, ghi, ci, ce, chi, che, kao i alternacija suglasnika. U okviru drugog poglavlja, koje se bavi morfolo&scaron;kim gre&scaron;kama, obrađene su sledeće oblasti: pogre&scaron;na upotreba imenica, pogre&scaron;na upotreba određenog i neodređenog člana, gre&scaron;ke u upotrebi zamenica (lične zamenice u nominativu i akuzativu, povratno-refleksivne zamenice, pokazne zamenice), gre&scaron;ke u upotrebi prideva i gre&scaron;ke u upotrebi brojeva. U pomenutom poglavlju obrađena su i glagolska vremena (prezent, perfekat, futur I i kolokvijalni futur), kao i lični (konjunktiv i imperativ) i nelični glagolski načini (infinitiv i particip sa aktivnim značenjem). Na kraju poglavlja obrađeni su i predlozi (la i &icirc;n). Budući da su nastavni proces pratile promene koje se odnose na primenu modernih tehnologija u učenju stranog jezika i otklanjanju gre&scaron;aka, deo na&scaron;eg istraživanja je posvećen i tome.<br />Rezultati analize pokazali su da je najveći broj identifikovanih gre&scaron;aka zapravo na morfolo&scaron;kom nivou, ali da fonetske gre&scaron;ke predstavljaju prepreku u učenju rumunskog jezika. U najvećem broju primera ustanovili smo da su gre&scaron;ke unutarjezičkog karaktera, ali i da su studenti primenjivali strategije transfera iz maternjeg ili nekog drugog stranog jezika koji znaju. Namera nam je bila da ukažemo na koje gramatičke kategorije profesori, ali i studenti, moraju da obrate pažnju prilikom učenja rumunskog kao stranog jezika i koji su nedostaci nastavnog procesa. Rezultati istraživanja će se koristiti u nastavi rumunskog jezika kao stranog i<br />Fonetska i morfolo&scaron;ka analiza gre&scaron;aka u učenju<br />rumunskog jezika kao stranog jezika<br />mogu pomoći u kreiranju posebnog kurikuluma. Gre&scaron;ke se u dobroj meri mogu eliminisati kori&scaron;ćenjem posebnih metoda i vežbi, kao i inovacija u procesu nastave, jer je motivacija za učenje jezika mnogo veća.</p>

<p>Cilj - Cilj istraživanja je razvoj modela, implementacija prototipa i verifikacija računarskog simulacionog sistema koji omogućuje rad sa nepreciznim geoprostornim podacima u realnim uslovima, i pro&scaron;irivanje postojećiim sistemima, razvoja novih algoritama za obradu, novih modela za reprezentaciju procesa i njihovu integraciju.<br />Metodologija - Za modeliranje neodređenosti i nepreciznosti u podacima i procesima kori&scaron;ćen je fazi pristup. Za razvoj softverskog sistema kori&scaron;ćen je objektni pristup (UML 2.0.), model vi&scaron;eslojne distribuirane softverske arhitekture, kombinacija vi&scaron;e objektno orijentisanih programskih jezika, i standardi iz oblasti prostornih podataka i procesa. Verifikacija je izvr&scaron;ena na primeru ekstrakcije prostornih osobina na<br />osnovu rasterskih mapa, i implementirana su dva prostorna procesa u skladu sa definisanim modelima.<br />Rezultati - Predloženi su modeli tačkastih (fazi tačka), pravolinijskih (fazi duž) i jednostavnih povr&scaron;inskih (fazi trougao, fazi krug) nepreciznih objekata pomoću fazi skupova. Date su definicije i osobine osnovnih prostornih operacija (prostorna merenja, prostorne funkcije i prostorne relacije). Dat je predlog za modeliranje geoprostornih procesa i algoritam za odreĎivanje fazi konveksnog omotača koji se odlikuje smanjenom računskom složeno&scaron;ću u odnosu na postojeće algoritme.<br />Ograničenja istraživanja/implikacije &ndash; Sistem ne obuhvata standardizovan format za razmenu nepreciznih prostornih podataka. To znači da se format razmene mora implementirati u softveru.<br />Praktične implikacije - Predloženi modeli mogu se, pre svega, koristiti u geografskim informacionim sistemima, ali i u analizi slike, te drugim zadacima koji zahtevaju modelovanje realnog prostora (robotika i slično).<br />Originalnost/vrednost &ndash; Originalni doprinosi su sledeći: novi modeli tačkastih (fazi tačka), pravolinijskih (fazi duž) i jednostavnih povr&scaron;inskih (fazi trougao, fazi krug) objekata, novi modeli osnovnih prostornih operacija (prostorna merenja, prostorne funkcije i prostorne relacije) i novi algoritam za odreĎivanje fazi konveksnog omotača koji se odlikuje smanjenom računskom složeno&scaron;ću u odnosu na postojeće algoritme.</p> / <p> Purpose- The purpose is model development, software prototype implementation and verification of the computer simulation system which provides support for imprecise data processing under real conditions, as well as extensions to existing systems, development of novel algorithms for data processing, new models for processes&rsquo; representation and their integration.<br /> Design/methodology/approach - Fuzzy approach is used for modelling uncertainties and imprecision. For the software system&rsquo;s development object approach (UML 2.0), multi-tiered distributed software architecture,<br /> combination of several object programming languages, and standards for geospatial data and processes are deployed. Verification is carried out by the example of spatial features extraction from raster maps which is applied to two spatial processes compliant to the proposed model.<br /> Findings- Models for point (fuzzy point), line (fuzzy line) and simple planar (fuzzy triangle, fuzzy circle) imprecise objects are proposed. The definitions and basic features of spatial operations (spatial measurements, spatial functions and spatial relations) are given. A proposal for modelling geospatial processes is given and the algorithm for fuzzy convex hull characterized by reduced computational complexity.<br /> Research limitations/implications - The system does not comprise standardized format for imprecise data interchange. This means that interchange format should be implemented within the software.<br /> Practical implications - The proposed models can be used, primarily for geographic information systems, but they can be also deployed in image analysis as well as tasks requiring modelling of the real space (robotics, etc.).<br /> Originality/Value - The main original contributions are: novel models for point (fuzzy point), line (fuzzy line) and simple planar (fuzzy triangle, fuzzy circle) imprecise objects, novel models for imprecise spatial operations (spatial measurements, spatial functions and spatial relations), and the algorithm for fuzzy convex hull characterized by reduced computational complexity.</p>