<p>&nbsp;Osnovni cilj ove disertacije je prikaže efekte integracionih procesa na poljoprivredu Srbije. Poljoprivreda Srbije je sektor privrede koji sa sobom nosi velike potencijale zasnovane na resursima, tradiciji u bavljenju ovom granom privrede, povoljnoj klimi i odličnoj geostrate&scaron;koj poziciji zemlje, te su sve projekcije daljih razvojnih potencijala od izuzetnog značaja za pro&scaron;irivanje fonda naučnog i stručnog znanja. Međunarodni integracioni procesi u koje je na&scaron;a zemlja uključena, ali i oni kojih je Republika Srbija već postala član, u velikoj meri oblikuju poljoprivredno-prehrambeni kompleks zemlje. Takođe, neki od njih (a pre svega integracija u Evropsku uniju) posebnu pažnju posvećuju pitanjima ruralnog razvoja. Tokom procesa pristupa, kao i samim kasnijim članstvom, zemlja dobija (ili gubi) mogućnosti primene određenih mera politike u svrhu podsticanja razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja. Na taj način počinje oblikovanje ovog sektora privrede putem instrumenata koji su zajednički za sve članove multilateralnih sistema kojih zemlja postaje član. U ovoj disertaciji su kori&scaron;ćena dva metoda za predviđanje razvoja poljoprivrednog razvoja Srbije. Prvi pristup je zasnovan na PEATSIM modelu. PEATSIM (Partial Equilibrium Agricultural Trading Simulation Model) predstavlja Model parcijalne uravnotežene poljoprivredne trgovinske simulacije koji, na osnovu zadatih makroekonomskih podataka iz prethodnog desetogodi&scaron;njeg perioda i uz pretpostavku konstantne poljoprivredne i ekonomske politike pruža simulaciju budućih trgovinskih kretanja za odabrane poljoprivredne proizvode i regione porekla ovih proizvoda. Pored PEATSIM modela, primenjen je i tzv. ARIMA model (Autoregressive Integrated Moving Average). U analizi vremenskih serija od naročitog je interesovanja, sa aspekta ovog rada, posebna klasa stohastičkih procesa. Do nje se dolazi nametanjem izvesnih ograničenja na proces. Tako se defini&scaron;u stacionarne stohastičke procese na osnovu kojih se razvija klasa parametarskih stacionarnih modela vremenskih serija. Kao takav, ARIMA model je &scaron;iroko primenjivan za predviđanje budućih tokova poljoprivredne trgovine, kako na agregatnom nivou, tako i na nivou pojedinačnih proizvoda. Drugi pristup je zasnovan na komparativnoj analizi iskustava zemalja u okruženju (Poljska, Mađarska, Slovenija, Bugarska i Rumunija) koja su pro&scaron;la slične integracione procese koji predstoje Srbiji. Ova iskustva i efekti integracija na poljoprivredu su kori&scaron;ćena za dragoceni materijal za dono&scaron;enje zaključka i mera za redefinisanje agrarne politike Srbije. Posebno su značajni pregledi ograničenja domaće agrarne politike, osnovni pravci delovanja, neophodne institucionalne promene i očekivani efekti punog integrisanja Srbije u međunarodne institucije i organizacije.</p> / <p>&nbsp;Main goal of this dissertation is to present integration processes effects on agriculture of Serbia. Serbian agriculture is sector of economy with great potential built on resources, tradition in this sector, favourable climate and excellent geostrategic position of the country so every projection of further development of potentials is of vital importance for expanding scientific and experts knowledge in the area. International integration processes in which our country participates, together with organizations that Serbia is already member of, shape agri food complex of the country to a large extent. Also, some of these processes (in first place integration in European Union) are devoting special attention on issues related to rural development. During accession process and later membership, country gets (or looses) possibilities of implementation certain policy measures for supporting agriculture and rural development. By this starts shaping of this sector of economy using common instruments for all members of multilalateral systems country is becoming a member. Two methods for forecasting agricultural development of Serbia are used in this dissertation. First one is based on PEATSIM model. PEATSIM (Partial Equilibrium Agricultural Trading Simulation Model) presents model of partial balanced agricultural trade simulation which, based on set macroeconomic data from past ten years period and under assumption of constant future agricultural and economic policy, provides simulation of future trade flows for selected agricultural products and originating regions. Apart from PETSIM model it is also applied so called ARIMA model (Autoregressive Integrated Moving Average). In time series analyses it is of paramount importance, from this dissertation aspect, special class of stochastic processes which is reached by imputing certain limitations to the process. This way, stationary stochastic processes are defined which serve as a basis for development of classes of parameter stationary time series models. As such, ARIMA model has been widely used for forecasting future agricultural trade flows, on aggregate and individual products level. Second approach is based on comparative analyses of neighbouring countries experiences (Poland, Hungary, Slovenia, Bulgaria and Romania) which went through similar integrations processes which are ahead of Serbia. These experiences and agricultural integration effects are used as valuable material for defining conclusions and measures for redefinition of Serbian agricultural policy. Particularly important are limitatations of domestic agrarian policy, basic directions of interventions, necessary institutional changes and expected effects of complete Serbian integration in international institutions and organizations.</p>

<p>U radu je predstavljena sinteza i karakterizacija&nbsp; novog fulerenol/doksorubicin nanokompozita, sintetisanog sa ciljem dobijanja potencijalne nove nanoformulacije postojećeg antineoplastika doksorubicina, koja bi pokazala veću biolo&scaron;ku aktivnost uz smanjenje neželjenih sporednih efekata koje sam lek izaziva, na prvom mestu kardiotoksičnosti.</p><p>Nanokompozit fulerenol/doksorbicin je okarakterisan brojnim&nbsp; metodama prateći dva osnovna eksperimentalna pristupa: molekulsko-spektroskopske metode (XPS, denzitometrija i transportne osobine, NMR, UPLC, Ramanska i UV-spektroskopija, SFM) i metode&nbsp; nanokarakterizacije (DLS, AFM, TEM), kao i računske simulacije(RDF). Osnovni cilj ispitivanja je bila detekcija postojanja&nbsp;nekovalentnog nanokompozita koji ostvaruju doksorubicin i fulerenolske nanočestice u vodenom rastvoru. Rezultati karakterizacije jasno i nedvosmisleno ukazuju na postojanje nekovalentnih interakcija unutar nanokompozita, &scaron;to dalje utiče na organizaciju i udruživanje čestica, a &scaron;to uslovljava i drugačiju biolo&scaron;ku aktivnost takvog sistema u odnosu na pojedinačne komponente.&nbsp; Rezultati biolo&scaron;kih ispitivanja na&nbsp;<em>in vitro</em>&nbsp;modelu različitih tumorskih ćelijskih linija pokazuju&nbsp; značajan&nbsp;antiproliferativni efekat nanokompozita, kao i selektivnost prema tumorskim u odnosu na zdravu ćelijsku liniju. Eksperimenti na <em>in vivo</em> modelu zebrica potvrđuju smanjenje toksičnosti nanokompozita u poređenju sa lekom, primarno kardiotoksičnosti. Računske simulacije, mikroskopski i spektroskopski podaci, kao i rezultati&nbsp; <em>in vitro</em> i <em>in vivo</em> studija ukazuju na to da nekovalentne interakcije između fulerenola i doksorubicina mogu biti ključni korak u stvaranju sinergističkog sistema za dostavu leka u biolo&scaron;ki sistem.</p><p>Multipotentnost fulerenola kao nanonosača lekova i nespecifičnost strukture doksorubicina kao leka, ukazuje na to da bi fulerenol mogao biti efikasan nanonosač i drugih antineoplastika, &scaron;to daje prostora za unapređenje antitumorskih osobina lekova posredstvom istovremene administracije leka.</p> / <p>The focus of this thesis was the synthesis and characterization of a novel fullerenol/doxorubicin nanocomposite, with the aim to obtain a potential nanoformulation of antineoplastic drug doxorubicin, which would&nbsp; express greater biological activity and lower level of adverse effects than the drug itself, in the first place cardiotoxicity.</p><p>Nanocomposite fullerenol/doxorubicin was characterized by means of numerous methods&nbsp; following two main experimental approaches: molecular-spectroscopic methods (XPS, densitometry and transport properties, NMR, UPLC, Raman and UVspectroscopy, SFM) and mehods of&nbsp; anocharacterisation&nbsp; (DLS, AFM,&nbsp; TEM), as well as computer simulations (RDF). The goal of characterization was detection of&nbsp; non-covalent interactions within nanocomposite that are established between fullerenol nanoparticles and doxorubicin in aqueous solution. The results clearly indicate the existence of non- covalent interactions within nanocomposite that affect the organization and assembling of the particles, which further exhibit different biological activity of such a system in comparison to components themselves. Results of biological activity on <em>in vitro </em>model of different tumor cell lines show significant antiproliferative effect of&nbsp; nanocomposite, as well as selectivity towards tumor cell lines. Experiments conducted on <em>in vivo</em> zebrafish model confirm the lowering ofthe adverse effects of the drug, especially cardiotoxicity, in case when nanocomposite was applied. Computer simulations, microscopic and&nbsp; spectroscopic results combined with encouraging <em>in vitro </em>and <em>in vivo</em> results point out&nbsp; that non-covalent interactions between fullerenol nanoparticles and doxorubicin may present the keyrole in formation of a synergistic system for nanodrug delivery into biological system. Multipotential of fullerenol nanoparticles as a nanocarrier and non-specific structure of doxorubicin as a drug imply that fullerenol may serve as a efficient nanocarrier of numerous other antineoplastics, which further allows the improvement of antitumor properties of drugs withsimultaneous drug administration.</p>

<p>Predmet istrživanja ove doktorske disertacije predstavljaju morfo-funkcionalni i motorički status fudbalera, odnosno specijalno programirani sistem treninga u letnjem pripremnom periodu kod fudbalera seniorskog uzrasta različitih rangova takmičenja. U okviru rada na disertaciji sprovedeno je inicijalno i finalno merenje morfo-funkcionalnih i motoričkih sposobnosti fudbalera kao i efikasnost efekata tretmana. Imajući u vidu da se na fudbalskim utakmicama ostvaruju mnogobrojni zadaci, a koji se odnose na različite segmente psihosomatskog statusa, u centar ovog istraživanja postavljena je problematika koja je vezana za iznalaženje puteva za efikasniju realizaciju fudbalske igre.<br />U metodologiji fudbalskog treninga postoji veliki broj vežbi. Važno je odabrati najpotrebnije od njih. Još je važnije da se te vežbe međusobno kombinuju i povežu na takav naćin koji će omogućiti da se kompleksno rešavaju potrebni zadaci, odnosno da uče igrače komponentama na kojima se temelji fudbal. Ona adaptacija koja se stvara kod fudbalera u pripremnom periodu pomoću određenog modeliranja tokom treninga, treba da se prenese na utakmicu i da se u njoj ispolji. Dakle treba težiti da fizički trening koji se primenjuje u pripremnom periodu daje momentalne i trajnije efekte, a strateški cilj celokupnog trenažnog procesa je uspešnost u takmičenju. Neposredni značaj ovog istraživanja ogleda se u mogućnosti stručne, teorijske i praktične nadgradnje fudbalskih trenera u pogledu modifikacije treninga. Dalje značaj rada ogleda se u traganju za novim sredstvima i metodama kako bi inovirali trenažni proces, u cilju ostvarenja što boljih vrhunskih rezultata.</p> / <p>The topic of this PhD thesis are morpho -functional and motoric status of football players specially programmed system of training in summer preparation period with professional football players in different levels of competition. Initial and final measuring of morpho-functional and motoric capabilities of football players are given as a part of this thesis, also as the efficiency of treatment effects. Considering the fact that many tasks are completed during football matches and many of them are related to different segments of psycho somatic status, the care of this research are problems connected to finding solutions to more efficient football play. There are many exercises in methodology of football training. It is very It important to choose those that are the most needed. The more important is to combine and connect those exercises in the way that will ensure complex solution of needed tasks and therefore to teach players all components of<br />football. The adaptation achieved with football players in training period using specific modeling should be transferred to the match and shown during it. The aim of physical training in preparation period is to give longer effects. The strategic goal of training process is success in competition. Immediate significance of this research is in it&acute;s ability of professional, theoretical and practical upgrade of football couches concerning modification of training process. Further significance of the research is in the search for mew methods and assets for innovation of training process in order to achieve best results.</p>

<p>Polazeći od predmeta i sadržaja turizma (kombinacije odnosa obezbeđenja produkta, usluga i pogodnosti turizma, olak&scaron;ano je uočiti vi&scaron;eznačnost delovanja turizma na privredni razvoj Crnogorskog primorja. Za Primorje je od osobitog značaja pratiti ekonomske efekte turizma, koji se sastoji u sledećem: -neposrednom razvoju delatnosti iz kompleksa turističke privrede, - realizaciji značajnog deviznog priliva putem razvoja inostranog turizma - podsticanju razvoja manje razvijenih područja - posebne pogodnost treba videti u činjenici da se iz godine u godinu zakonomerno uvećava turistička tražnja - prihvatanje koncepta ubrzane industrijalizacije kao metoda razvoja. Kroz odvijanje procesa vlasničke, organizaciono-upravljačke i finansijske transformacije, hotelsko-turistička privreda nadalje će ostvarivati povoljniji&nbsp; kvalitet u ekonomiji.</p> / <p>In the wide area of the montenegrain coast, there are objects foreseen for recreation, nauticsm, commune activities and others, about which there will be said in the chapter. It was very difficult to get to any information about some of those objects, so that they will be analysed on a more general level, like the dwelling houses, temporary objects, sports grounds, as well as social and private institutions.</p>

<p>Radioterapija (RT) je jedan od najvažnijih modaliteta lečenja solidnih malignih tumora i koristi je vi&scaron;e od 50% pacijenata (52,3%) sa malignim tumorima. Nauka koja proučava efekte elektromagnetnog zračenja na biolo&scaron;ke sisteme naziva se radiobiologija. Radiobiologija se fokusira na odgovor ćelija, tkiva i organizma kao celine na jonizujuće zračenje i proučava mehanizme radiobiolo&scaron;kog odgovora. Izlaganje ćelija niskim dozama JZ koje su nakon određenog vremenskog intervala praćene uobičajenim radioterapijskim dozama naziva se radioadaptivno zračenje. Adaptivni odgovor u sebi može da sadrži nekoliko fenomena: hiperradiosenzitaciju/radiorezistenciju, &ldquo;bystander&rdquo; efekat i radioadaptivni efekat u užem smislu. O molekularnim mehanizmima koji stoje iza navedenih efekata ne zna se dovoljno. U ovom radu ispitivan je odgovor malignih i zdravih ćelija na različite modalitete jonizujućeg zračenja u cilju boljeg poznavanja puteva ćelijske smrti i preživljavanja. Potpuno razumevanje molekularnih puteva koji vode u apoptozu ili u preživljavanje ćelija nakon izlaganja jonizujućem zračenju moglo bi koristiti u iznalaženju novih i efikasnijih strategija i modaliteta lečenja malignih tumora u cilju njihove potpune eredikacije. U istraživanju su kori&scaron;tene dve humane ćelijske linije ćelijska linija humanog kolorektalnog karcinoma HT-29 i ćelijska linija humanih fetalnih fibroblasta pluća MRC-5. Ćelije su zračene u dva režima različitim pre-iradijacionim dozama(0,03; 0,05 i 0,07Gy) i istom kurativnom dozom (2Gy) tokom 4 dana. Vi&scaron;ekratna primena niskih doza JZ nije značajno smanjila vijabilnost HT-29 ćelija, dok su dve radioadaptivne doze (0,05+2Gy i 0,07+2Gy), adekvatne doze JZ za radioterapijski postulat po&scaron;tede zdravih ćelija i bolji antitumorski efekat u odnosu na neradioadaptivno zračenje od 2Gy u toku 4 dana. Pokazana je mogućnost modulisanja ćelijskog odgovora na JZ uz pomoć niskih doza JZ koje su praćene dozom od 2Gy (radioadaptivni tip zračenja) u oba dizajnirana režima zračenja. Stepen o&scaron;tećenja hromozoma za većinu isporučenih doza pokazao dozno zavisni trend. Dozno-zavisno o&scaron;tećenje naslednog materijala izazvano radioadaptivnim zračenjem potvrđuje hipotezu da je stepen o&scaron;tećenja zdravih, MRC-5, ćelija manji nego u ćelijama kolorektalnog adenokarcinoma. Fragmentacija DNK je zabeležena za pojedine doze JZ u obe ćelijske linije, a uočena je i razlika u odgovoru zdrave i tumorske ćelijske linije. Detekcijom mutacija primarne sekvence fragmenta p53 gena pokazano je da se broj mutacija povećava sa povećanjem doze JZ. Oba režima radioadaptivnog zračenja, u obe ćelijske linije izazivaju vi&scaron;i nivo ekspresije p53. Ekspresija p38 MAPK proteina u HT-29 ćelijama bila je niža za sve isporučene doze JZ u odnosu na nezračene ćelije. U MRC-5 ćelijama, povi&scaron;ena ekspresija p38 MAPK utvrđena je samo u uzorcima koji su jednokratno primili samo niske doze JZ i dozu od 2Gy dnevno tokom 4 dana, u odnosu na nezračenu kontrolu. Razlike u ekspresiji ispitivanih proteina dobijene nakon primene dva režima radioadaptivnog zračenja posledica su delovanja niskih pre-iradijacionih doza JZ na modulisanje radiobiolo&scaron;kog odgovora obe ćelijske linije. Nivo ekspresije Bcl-2 i Bax proteina i njihov međusobni odnos, u obe ćelijske linije, su odraz različitog radiobiolo&scaron;kog odgovora ispitivanih ćelija koji zavisi od primenjenog režima zračenja.</p> / <p>Radiotherapy (RT) is one of the most important treatment modality for solid malignant tumors and it is applied in more than 50% of the patients (52.3%). Radiobiology id scientific discipline which studies the effects of electromagnetic irradiation on biological systems. Radiobiology focuses on the response of the cells, tissues and the organism as a whole to ionizing radiation and studying the mechanisms of radiobiological response. Exposure of cells to low-dose irradiation (priming dose) followed by challenging doses is called radioadaptive radiation. Adaptive response is described as several phenomena: hyperradiosensitivity / radiorezistence, &quot;bystander&quot; effect and radioadaptive effect in sensu strict. Molecular mechanisms underlying the above effects are not sufficiently known. In this study, the response of malignant and healthy cells on various modalities of ionizing radiation is explored in order to improve knowledge of pathways of cell death and survival. Fully understanding the molecular pathways leading to apoptosis or cell survival after exposure to ionizing radiation may be used in finding new and more effective strategies and modalities for the treatment of malignant tumors. The study used two human cell lines: human colorectal cancer HT-29 cell line and the human fetal lung fibroblast MRC-5. The cells were irradiated in two modalities using different pre-irradiation doses (0.03, 0.05 and 0,07Gy) and the same challenging dose (2Gy) for 4 days. Everyday use of low-dose did not significantly reduce the viability of HT-29 cells, while two radioadaptive doses (0.05 + 2Gy and 0.07+2Gy), are adequate doses for sparing healthy cells with better anti-tumor effects. The possibility of modulating the cellular response to the ionizing radiation was shown using low-doses followed by 2Gy (radioadaptive radiation) in both designed regimes of radiation. The level of chromosomal damage showed a dose-dependent trend. Dose-dependent damage to the genetic material caused by radiation confirms the hypothesis that the degree of damage to MRC-5 cells is smaller than the HT29 cells. DNA fragmentation differed between HT29 and MRC-5 cells. Detection of mutations in p53 gene fragment sequence increased with increasing doses. Both irradiation modalities, in both cell lines induce a higher level of p53 expression. Expression of p38 MAPK protein in the HT-29 cells was lower for all delivered doses compared to nonirradiated. In MRC-5 cells, increased expression of the p38 MAPK was found only in the samples that had only received on first day low-doses compared to the control nonirradiated cells. Differences in the expression of the tested proteins reflect different molecular mechanisms activated in normal and tumor cells. The level of Bcl.2 and Bax expression also reflected different radiobiological responses between normal and tumor cells, which depended on the applied irradiation regime.</p>

<p>Predviđena istraživanja u ovoj doktorskoj disertaciji su usmerena u<br />pravcu iznalaženja novih, efikasnijih i bržih mikrotalasno-stimulisanih<br />metoda hemijskih transformacija koje ne uključuju prisustvo<br />katalizatora i/ili organskih rastvarača. Primenom specijalnih silicijum-karbidnih reakcionih sudova, brzina i preciznost izvođenja<br />mikrotalasno-stimulisanih transformacija prikazana&nbsp; je kroz stresne<br />studije aktivnih farmaceutskih ingredijenata u SiC&nbsp; ploči, odnosno<br />HPLC/GC vialima kao reakcionim sudovima. Ispitano je postojanje<br />netermičkih mikrotalasnih efekata i njihov značaj za precizno tumačenje<br />rezultata mikrotalasne sinteze.<br />U drugom delu ove doktorske disertacije izvr&scaron;ena jemikrotalasno-stimulisana sinteza potencijalno biolo&scaron;ki aktivnih&nbsp; supstanci iz prirodnih<br />lako dostupnih materijala kao &scaron;to su naftenske kiseline. Sintetizovani su<br />amidi i estri individualnih i prirodnih naftenskih kiselina Velebit.<br />U radu je takođe ispitana biolo&scaron;ka aktivnost sintetizovanih derivata.<br />Proučavan je uticaj prirodnih naftnih kiselina Velebit injenih derivata<br />na rast pet sojeva&nbsp; Pseudomonassp., kao i uticaj odabranih sintetisanih<br />jedinjenja na proliferaciju pet&nbsp; ćelijskih linija humanih tumora pri&nbsp; čemu<br />je kao kontrola služila jedna zdrava humana ćelijska linija.</p> / <p>Scientific research predicted in this PhD thesis isdirected to ascertainment new, efficient and faster microwave-assisted methods of chemical transformations in the absence of catalysts and/or organic solvents. Applaying special silicon-carbide&nbsp; reaction vessels, speed and accuracy of microwave-assisted transformations are ilustrated within stress testing of active pharmaceutical ingredients in HPLC/GC vials placed in SiC plate. Existence of nonthermal microwave effects and their influence on &nbsp;accurate interpretation of microwave synthesis results are also investigated.&nbsp;<br />In the second part of this thesis microwave-assisted synthesis of potentionally biologically active compounds from readily available natural materials, such as &nbsp;naphthenic acid is accomplished. Amides and esters of individual and natural naphthenic acids Velebitare synthetised. The thesis also examined the biological activity ofthe synthesized products. The effect of natural petroleum acids&nbsp; Velebitand its derivatives are examined on the growth of five strains of Pseudomonas&nbsp;sp., and the impact of selected synthesized compounds on the proliferation of five human tumor cell lines in which a healthy human cell line is tused as the control.</p>