<p>Predmet ove disertacije je oslovljavanje u nemačkom, srpskom i mađarskom jeziku (mađarskom jeziku u vojvođanskoj sredini) u neposrednoj usmenoj komunikaciji, posmatran sa makrolingvističkog i mikrolingvističkog stanovi&scaron;ta na osnovu primera dobivenih metodom ankete i intervjua, kao i onih zabeleženih u spontanim verbalnim interakcijama izvornih govornika nemačkog, srpskog i mađarskog jezika. Makrolingvistički pristup podrazumeva da će se isti parametri primeniti prilikom izbora ispitanika &ndash; starosna dob, pol i obrazovni nivo (tip obrazovne ustanove), te komunikativna situacija &scaron;to će omogućiti sociopsiholingvističku analizu dobijenih podataka za svaku pojedinačnu jezičku grupu, ali i njihovo kompariranje. Predstavljanje gramatičkih i leksičkih modela oslovljavanja u posmatranim jezicima, uz vođenje računa o njihovoj pragmatičkoj vrednosti omogućiće analizu sa mikrolingvističkog stanovi&scaron;ta za svaki jezik pojedinačno, a zatim za njihovo kontrastiranje.</p>

<p>Statistički jezički model, u teoriji, predstavlja raspodelu verovatnoća nad skupom svih mogućih sekvenci reči nekog jezika. U praksi, to je mehanizam kojim se estimiraju verovatnoće sekvenci, koje su od interesa. Matematički aparat vezan za modele jezika je uglavnom nezavisan od jezika. Međutim, kvalitet obučenih modela ne zavisi samo od algoritama obuke, već prvenstveno od količine i kvaliteta podataka koji su na raspolaganju za obuku. Za jezike sa kompleksnom morfologijom, kao &scaron;to je srpski, tekstualni korpus za obuku modela mora biti daleko obimniji od korpusa koji bi se koristio kod nekog od jezika sa relativno jednostavnom morfologijom, poput engleskog. Ovo istraživanje obuhvata razvoj jezičkih modela za srpski jezik, počev&scaron;i od prikupljanja i inicijalne obrade tekstualnih sadržaja, preko adaptacije algoritama i razvoja metoda za re&scaron;avanje problema nedovoljne količine podataka za obuku, pa do prilagođavanja i primene modela u različitim tehnologijama, kao &scaron;to su sinteza govora na osnovu teksta, automatsko prepoznavanje govora, automatska detekcija i korekcija gramatičkih i semantičkih gre&scaron;aka u tekstovima, a postavljaju se i osnove za primenu jezičkih modela u automatskoj klasifikaciji dokumenata i drugim tehnologijama. Jezgro razvoja jezičkih modela za srpski predstavlja definisanje morfolo&scaron;kih klasa reči na osnovu informacija koje su sadržane u morfolo&scaron;kom rečniku, koji je nastao kao rezultat jednog od ranijih istraživanja.</p> / <p>A statistical language model, in theory, represents a probability distribution over sequences of words of a language. In practice, it is a tool for estimating probabilities of word sequences of interest. Mathematical basis related to language models is mostly language independent. However, the quality of trained models depends not only on training algorithms, but on the amount and quality of available training data as well. For languages with complex morphology, such as Serbian, textual corpora for training language models need to be significantly larger than the corpora needed for training language models for languages with relatively simple morphology, such as English. This research represents the entire process of developing language models for Serbian, starting with collecting and preprocessing of textual contents, extending to adaptation of algorithms and development of methods for addressing the problem of insufficient training data, and finally to adaptation and application of the models in different technologies, such as text-to-speech synthesis, automatic speech recognition, automatic detection and correction of grammar and semantic errors in texts, and determining basics for the application of the models in automatic document classification and other tasks. The core of the development of language models for Serbian is defining morphologic classes of words, based on the information contained within the morphologic dictionary of Serbian, which was one of the results of a previous research.</p>

<p>U ovom istraživanju cilj je da na osnovu lične percepcije fenomena individualne vi&scaron;ejezičnosti kod studenata i studentkinja Filozofskog fakulteta, Univerziteta u Novom Sadu, ispitam njihove stavove prema vlastitoj dvo- i vi&scaron;ejezičnosti i utvrdim da li se, u kojoj meri i na koji način odvijaju međujezički uticaji u procesu učenja trećeg jezika.<br />U Vojvodini je u službenoj upotrebi srpski jezik i ćirilično pismo, mađarski, slovački, hrvatski, rumunski i rusinski jezik i njihova pisma (Statut AP Vojvodine (&bdquo;Službeni list APV&rdquo; br.17/09)) u skladu sa zakonom i pokrajinskom skup&scaron;tinskom odlukom, a na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu postoji duga tradicija istraživanja dvo- i vi&scaron;ejezičnosti u odnosu na jezik većinskog naroda (Mike&scaron; 1961, 1964, 1965, 1991; 1998; Mike&scaron; i Vlahović 1966; 1967; Mike&scaron; i Savić 1972, 1973, 1974; Genc 1973, 1979, 1981, 1985, 1991; Međe&scaron;i 2009; Tir 2002; Horakova 2002; Puja-Badesku 2009).<br />Korpus empirijskih podataka čine dve grupe odgovora: odgovori dvojezičnih studenata (26) i studentkinja (74) prve godine Filozofskog fakulteta u Novom Sadu &scaron;kolske 2011/12. godine (prosečna starost 21;8 godina) za koje su dobijeni podaci pomoću upitnika i odgovori dve trojezične alumnistkinje istog fakulteta (44 godine) za koje su dobijeni podaci audio zapisom njihovih ličnih ispovesti (životnih priča).<br />Upitnik ima sledeće celine: o maternjem jeziku, drugom i trećem jeziku, kao i međujezičkim uticajima; a audio zapisom su zabeleženi odgovori na slična pitanja u polustrukturiranom intervjuu. Prikupljeni podaci su analizirani na osnovu kombinacije mađarskog kao ugro-finskog i slovenskih (srpski/hrvatski, rusinski, slovački, ukrajinski, poljski, ruski), germanskih (nemački, engleski) i romanskih (rumunski, francuski, italijanski, &scaron;panski) kao idoevropskih jezika.<br />Dobijeni rezultati potvrđuju rezultate savremenih istraživanja dvo- i vi&scaron;ejezičnosti i pokazuju sledeće: bez obzira na tipolo&scaron;ke karakteristike jezika dvojezičnost efikasno utiče na usvajanje trećeg jezika (Ringbom 1987; Cenoz 2001; Jessner 2007; Gibbons 2009), &scaron;to je u ovom istraživanju dokumentovano za kombinacije jezika: mađarski kao ugro-finski i slovenski (srpski/hrvatski, rusinski, slovački, ukrajinski, poljski, ruski), germanski (nemački, engleski) i romanski (rumunski, francuski, italijanski, &scaron;panski) kao idoevropski jezici; drugi jezik ima veći uticaj na učenje trećeg jezika od prvonaučenog ili usvojenog jezika (Williams and Hammarberg 1998; Bardel and Falk 2007), ukoliko je kompetencija na visokom nivou, a izloženost drugom jeziku česta i dugotrajna i ukoliko su drugi i treći jezik tipolo&scaron;ki slični; transfer jezičkog znanja sprovodi se na nesvesnom nivou i to če&scaron;će u neformalnim, nego u formalnim situacijama, kao &scaron;to je potvrđeno i u drugim istraživanjima (Hoffmann 2007); komunikativna strategija opisivanja se če&scaron;će primenjuje u procesu stvaranja iskaza na trećem jeziku od strategije pravljenja hibridnih varijanti; kvalitativna analiza odgovora iz životnih priča potvrđuje osnovne rezultate dobijene na osnovu odgovora studenata i studentkinja i otkriva niz nijansi koje nije moguće dobiti upitnikom, a koje se odnose na kontekst, lična iskustva i sposobnosti da se metajezičke sposobnosti stave u funkciju učenja jezika.<br />Iako je trojezičnost po svemu sudeći budućnost civilizacijskog toka i obrazovnog sistema, možda čak i od pred&scaron;kolskog uzrasta, o ovom fenomenu ima jo&scaron; uvek malo literature. Na bazi rezultata dobijenih u ovom istraživanju, iako njihova pouzdanost nije apsolutna, jer zavise od ličnog procenjivanja fenomena, moguće je nanovo razmotriti postojeće teorije i ponovo opisati metalingvističke sposobnosti kada su u pitanju jezici koji nisu srodni u odnosu na jezike koji su srodni kada je u pitanju trojezičnost u Vojvodini.</p> / <p>The aim of this study is to investigate<br />attitudes towards personal bilingualism and<br />multilingualism and to determine if there is a<br />cross-linguistic influence in the third<br />language acquisition process, how and how<br />often it occurs, according to a personal<br />perception of the phenomenon of the<br />individual multilingualism among students at<br />the Faculty of Philosophy, University of Novi<br />Sad.<br />In Vojvodina, the officially used languages<br />are: Serbian, Hungarian, Slovak, Croatian,<br />Romanian and Ruthenian (AP of Vojvodina<br />Statute (&bdquo;Službeni list APV&rdquo; br.17/09)). At<br />the Faculty of Philosophy in Novi Sad<br />bilingualism, multilingualism and the<br />majority language has been traditionally<br />studied since its foundation (Mike&scaron; 1961,<br />1964, 1965, 1991; 1998; Mike&scaron; i Vlahović<br />1966; 1967; Mike&scaron; i Savić 1972, 1973, 1974;<br />Genc 1973, 1979, 1981, 1985, 1991; Međe&scaron;i<br />2009; Tir 2002; Horakova 2002; Puja-<br />Badesku 2009).<br />The empirical data include two groups of<br />answers: answers that the first year (2011/12)<br />bilingual female (74) and male (26) students<br />(mean age 21;8) gave to questions about their<br />mother tongue, second and third language and<br />cross-linguistic influence in a questionnaire<br />and answers that the trilingual alumni of the same faculty (44 years old) gave in their oral</p><p>history.<br />The questionnaire includes questions about<br />mother tongue, second and third language, as<br />well as about cross-linguistic influences. The<br />questions in the semi-structured interview for<br />the oral history are about the same topics. The<br />obtained data are analyzed according to the<br />combination of Hungarian as Finno-Ugric<br />language and Slavic (Serbian/Croatian,<br />Ruthenian, Slovak, Ukrainian, Polish,<br />Russian), Germanic (German, English) and<br />Romance languages (Romanian, French,<br />Italian, Spanish) as Indo-European languages.<br />The obtained results confirm the<br />contemporary findings in bilingualism and<br />multilingualism research and show the<br />following: bilingualism has a positive<br />influence on third language acquisition<br />regardless of their typological characteristics<br />(Cenoz 2001; Jessner 2007) and in this<br />research it is confirmed for combination of<br />languages: Hungarian as Finno-Ugric<br />language and Slavic (Serbian/Croatian,<br />Ruthenian, Slovak, Ukrainian, Polish,<br />Russian), Germanic (German, English) and<br />Romance languages (Romanian, French,<br />Italian, Spanish) as Indo-European languages;<br />the second language has a greater influence<br />on the third language acquisition process than the first one (Williams and Hammarberg</p><p>1998; Bardel and Falk 2007), if the<br />competence is on the high level, the second<br />language exposure frequent and long, and if<br />the second and the third language are<br />typologically similar; the linguistic<br />knowledge is transferred subconsciously,<br />more often in informal than in formal<br />situations, as it is confirmed in other studies<br />(Hoffmann 2007); description as a<br />communicational strategy is more often used<br />than creation of hybrid forms; qualitative<br />analysis of the obtained answers in oral<br />histories confirm results obtained by the<br />questionnaire, but it also reveals various<br />nuances that cannot be found using<br />questionnaire, about the context, personal<br />experiences and abilities to use metalinguistic<br />awareness in the language learning process.<br />In spite of the fact that trilingualism is the<br />future in the civilization evolution and in the<br />educational system, even starting at the<br />preschool level, there is not enough literature<br />about the phenomenon. According to the<br />results obtained in this research, although<br />they are not absolutely reliable, since they<br />depend on a personal judgment of the<br />phenomenon, it is possible to redefine<br />existing theories and to describe<br />metalinguistic abilities again when</p>

<p>Osnovni cilj ove disertacije iz oblasti primenjene lingvistike je da ispita postojanje i uticaj jezičke anksioznosti na učenje engleskog jezika jer su istraživanja pokazala da se veliki broj osoba koje uče engleski jezik, bez obzira da li su to učenici mlađeg uzrasta, adolescenti ili odrasli, susreće se sa problemom jezičke anksioznosti. S obzirom da se dosada&scaron;nja istraživanja na ovu temu uglavnom fokusiraju na studente i odrasle polaznike, ova disertacija se bavi proučavanjem problema jezičke anksioznosti među učenicima vi&scaron;ih razreda osnovne &scaron;kole koji se često, učeći jezik u razrednoj situaciji, susreću s nemogućno&scaron;ću da se adekvatno izraze na engleskom jeziku, &scaron;to ne samo da utiče na njihov stav prema učenju jezika, već i na uspe&scaron;nost u savladavanju istog. Uzroci jezičke anksioznosti, kao i situacije koje doprinose pojavi straha od izražavanja na stranom jeziku, dobro su poznate i detaljno opisane u literaturi, a sagledavanje problema sa tačke gledi&scaron;ta onih koji su ga iskusili od izuzetne je važnosti da bi ovaj problem mogaoda se sagleda u celini. Prema tome, u okviru ovog istraživanja, problem jezičke anksioznosti među učenicima vi&scaron;ih razreda osnovne &scaron;kole sagledan je iz vi&scaron;e uglova i predstavlja sveobuhvatnu analizu ove pojave na osnovno&scaron;kolskom uzrastu.<br />Istraživanje za ovu doktorsku disertaciju sprovedeno je među učenicima &scaron;estog i osmog razreda osnovne &scaron;kole, a bazirano je na istraživanju me&scaron;ovitim metodama. Upotrebom ankete čiji je sastavni deo upitnik skaler ispitano je 287 učenika s ciljem da se otkrije da li je i u kojoj meri jezička anksioznost prisutna među učenicima koji engleski jezik uče u razrednoj situaciji. Kvantitativno istraživanje je potom dopunjeno kvalitativnim, gde su putem intervjua ispitana 22 učenika &scaron;estog razreda, koji su zahvaljujući ovoj metodi imali priliku da svojim rečima opi&scaron;u stavove, iskustva i probleme sa kojima se susreću učeći engleski jezik u okviru redovne nastave.<br />Rezultati dobijeni putem ankete analizirani su kvantitativno, dok su podaci dobijeni putem intervjua analizirani kvalitativno. Na osnovu konačnih rezultata dobijenih u ovom istraživanju može da se zaključi da je jezička anksioznost prisutna među učenicima vi&scaron;ih razreda osnovne &scaron;kole i da je njen uticaj na učenje engleskog jezika u razrednoj situaciji značajan. Drugim rečima, analizom dobijenih rezultata uočeni su stvarni uzroci jezičke anksioznosti u razrednoj situaciji, &scaron;to daje značajan potencijal ovom istraživanju. Sagledavajući problem jezičke anksioznost iz perspektive učenika jasnije su vidljivi faktori koji direktno utiču na stvaranje pozitivnih stavova prema stranom jeziku &scaron;to, ukoliko se shvati ozbiljno, može da doprinese smanjenju nivoa jezičke anksioznosti u razrednoj situaciji, a samim tim i da motivi&scaron;e učenike da engleski jezik &scaron;to bolje savladaju.</p>

<p>Ova disertacija bavi se analizom potreba studenata informacionih tehnologija u nastavi engleskog jezika u Srbiji. Analiza potreba najvi&scaron;e je fokusirana na tri aspekta nastave engleskog jezika: (1) odnos kurseva op&scaron;teg engleskog jezika i jezika struke; (2) značaj i vladanje četirima jezičkim ve&scaron;tinama (pisanjem, govorom, čitanjem i slu&scaron;anjem); (3) na zadatke i aktivnosti koje ispitanici vide najkorisnijim za razvijanje četiri jezičke ve&scaron;tine u nastavi engleskog jezika na departmanima informacionih tehnologija u Srbiji.<br />Istraživanje je sprovedeno u toku akademske 2011/2012. godine na osam departmana informacionih tehnologija u pet gradova u Srbiji. Tri su izvora podataka koja je autorka koristili pri prikupljanju podataka: (1) upitnik za studente (775 studenata II i III godine informacionih tehnologija); (2) upitnik za profesore i asistente (77 profesora i asistenata koji predaju stručne informatičke predmete); (3) strukturisani intervju (16 studenata (II i III godine), 10 asistenata i 10 profesora stručnih predmeta); Nakon &scaron;to su prikupljeni svi podaci, analizirani su kvantitativno (standardna devijacija, aritmetička sredina, korelacije i t-test) i kvalitativno (upotrebom principa utemeljene teorije).<br />Dobijeni podaci upućuju da su potrebe studenata informacionih tehnologija delimično zadovoljene. Utvrđeno je da nastavu engleskog jezika na departmanima informacionih tehnologija ne bi trebalo organizovati dihotomno, samo u okviru kurseva op&scaron;teg engleskog jezika i engleskog jezika struke, i linearno, za sve studente isto, već stepenovano, da se na osnovu utvrđenog znanja pri upisu na fakultet određuje na kojem stepenu student počinje sa učenjem engleskog jezika. U skladu sa tim, potrebno je definisati obavezne kurseve kao i konkretna znanja i ve&scaron;tine koje je potrebno usvojiti do kraja &scaron;kolovanja, ali je takođe potrebno ponuditi i određeni broj izbornih kurseva i fakultativnih aktivnosti na engleskom jeziku u cilju pobolj&scaron;anja ili obogaćivanja znanja engleskog jezika. Ispitujući značaj i vladanje u okviru četiri ve&scaron;tine, utvrđeno je da su ve&scaron;tine kojima studenti najbolje vladaju čitanje i slu&scaron;anje, ve&scaron;tina koju vide kao najpotrebniju je čitanje, dok su ve&scaron;tine koje bi trebalo da usavr&scaron;e pisanje i govor koje smatraju neophodnim, naročito u domenu poslovne komunikacije. Bitno je naglasiti i razliku između mikrove&scaron;tina, u okviru četiri navedene ve&scaron;tine, koje su izdvojili studenti sa fakulteta i studenti sa visokih &scaron;kola. Pri analizi aktivnosti, koje su studenti naveli u intervjuima, u cilju razvijanja četiri navedene ve&scaron;tine uočena je tendencija prema integrisanju vi&scaron;e ve&scaron;tina u ovladavanju navedenih aktivnosti i prema upotrebi kompjutera u učenju jezika.<br />Značaj ove studije ogleda se u predstavljanju okvira za organizovanje nastave engleskog jezika na departmanima informacionih tehnologija na fakultetima i na visokim &scaron;kolama, u ponudi utvrđenih žanrova koji su predstavljeni kroz presek tipa kursa engleskog jezika i jezičkih ve&scaron;tina i u navedenim svojstvima koja su direktno u vezi sa potrebama studenata koje se odnose na organizaciju nastave engleskog jezika, na sadržaje koje je potrebno obraditi i na metodologiju podučavanja engleskog jezika.</p>

<p>U ovoj disertaciji se proučavaju efekti primene autentičnih tekstova u nastavi nemačkog jezika na motivaciju, jezičko znanje i jezičke kompetencije studenata. Da bi se dati efekti izmerili, odnosno da bi se postavljene hipoteze istraživanja potvrdile ili opovrgnule sprovedeno je eksperimentalno istraživanje na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu od oktobra 2014. do juna 2015. godine sa studentima koji uče nemački kao izborni jezik, na nivou znanja A2. Pre početka istraživanja grupe su ujednačene po znanju, a zatim je sprovedeno inicijalno testiranje kojim su se merile tri jezičke ve&scaron;tine: slu&scaron;anje, čitanje i pisanje, kao i broj kori&scaron;ćenih reči (vokabular). Na početku istraživanja studenti su popunjavali i anketu o motivaciji za učenje nemačkog jezika, dok su nakon sprovedenog istraživanja, u junu, rađena finalna merenja.<br />Dobijeni rezultati pokazuju da je generalno interesovanje za učenje stranih jezika u eksperimentalnoj grupi nakon istraživanja statistički značajnije od kontrolne grupe, da studenti eksperimentalne grupe imaju pozitivnije i manje stereotipne asocijacije na Nemačku. Osim toga, u istraživanju je utvrđeno postojanje značajnih korelacija između stavova ispitanika prema Nemcima, nemačkom jeziku, nastavi nemačkog jezika, asocijacija na Nemačku i autentičnih tekstova. Istraživanje je, takođe, pokazalo da autentični tekstovi imaju pozitivne efekte na jezičko znanje i ve&scaron;tine, a ispitanici sami ocenjuju nastavu u kojoj se primenjuju autentični tekstovi efikasnijom od tradicionalne nastave koja se odvija uz pomoć udžbenika.</p>

<p>Analizirani su važniji predstavnici čisto-funkcionalnih programskih jezika i važniji načini njihove implementacije . Na osnovu uočenih osobina, jezici su podeljeni na klase. Definisan je novi medjujezik za implementaciju čisto-funkcionalnih programskih jezika kojim je moguće predstaviti vi&scaron;e klasa funkcionalnih programskih jezika nego postojećim medjujezicima. Konstruisani su algoritmi translacije 4 vi&scaron;a funkcionalna jezika u medjujezik i algoritmi prevodjenja medjujezika u ma&scaron;inske jezike 5 apstraktnih ma&scaron;ina. Diskutovani su neki praktični aspekti implementacije nedjujezika i izvr&scaron;ene analize performansi nekoliko&nbsp; realizovanih prevodilaca.</p> / <p>Important purely functional languages and important ways of their implementation are analyzed. Based on observed characteristics, functional languages are divided into appropriate classes. A new specialized intermediate code for implementation of functional programming languages is defined, which enable a representation of more classes of high-level functional languages than existing intermediate codes. Algorithms for translation of four high-level functional languages into intermediate code are constructed, as well as algorithms for compilation of intermediate code into five abstract machine languages. Performance of several implemented compilers are analyzed.</p>

<p>U rаdu se аnаlizirа predstаndаrdni leksikon,<br />temаtski ogrаničen ne slаvenizme i knji&scaron;ke reči<br />u trаgedijаmа i rаnim komedijаmа Jovаnа<br />Sterije Popovićа, iz fonetskog, tvorbenog i<br />funkcionаlnog аspektа</p> / <p>U radu se analizira predstandardni leksikon,<br />tematski ograničen ne slavenizme i knji&scaron;ke reči<br />u tragedijama i ranim komedijama Jovana<br />Sterije Popovića, iz fonetskog, tvorbenog i<br />funkcionalnog aspekta</p> / <p>The paper analyzes the prestandard lexicon,<br />thematically limited to Slavicisms and literary<br />words in the tragedies and early comedies by<br />Jovan Sterija Popovic, from the phonetic, word<br />formation and functional aspects.</p>

<p>Jezik nad E je proizvoljan skup reci nad E, tj. proizvoljan podskup slobodnog monoida E*. Jezici nad datom azbukom formiraju al&shy; gebre jezika, sa operacijama unije, konkatenacije (dopisivanja red), Kleene-jeve iteracije i sa 0, {A} kao konstantama. Regularni jezici nad E su elementi podalgebre algebre jezika nad E generisane konačnim jezicima. Ispostavlja se da algebre jezika generi&scaron;u isti varijetet (i stoga zadovoljavaju iste iden&shy;titete) kao i algebre binarnih relacija snabdevene operacijama unije, kompozi&shy;cije, refleksivno-tranzitivnog zatvorenja i praznom relacijom i dijagonalom kao konstantama. Reč je o varijetetu Kleenejevih algebri, i slobodne algebre tog varijeteta su ba&scaron; algebre regularnih jezika. Na početku disertacije, izloženi su neki aspekti algebarske teorije automata i formalnih jezika, teorije binarnih relacija i univerzalne algebre, relevantni za ispitivanje identiteta na algebrama jezika. Zatim je dat klasični rezultat (Redko, 1964.) da varijetet Kleenejevih algebri nema konačnu bazu identiteta. Ovde je prikazan dokaz Conwaya iz 1971., budući da on sadrži neke ideje koje su se pokazale korisne za dalji rad. Glave 3 i 4 sadrže originalne rezultate usmerene na profinjenje Redkovog rezultata. Pokazano je da uzroci beskonačnosti baze identiteta za Kleenejeve algebre leže u interakciji operacija konkatenacije i iteracije jezika (odnosno, kompozicije i refleksivno-tranzitivnog zatvorenja relacija). Drugim recima, klasa redukata algebri jezika bez operacije unije nema konačnu bazu identiteta. To daje odgovor na problem D. A. Bredikhina iz 1993. godine. S druge strane, pro&scaron;irenjem tipa Kleenejevih algebri involutivnom operacijom inverza jezika, odnosno relacija, takođe se dolazi do beskonačno baziranih varijeteta, čime se re&scaron;ava problem B. Jonssona iz 1988. godine. Analogno, komutativni jezici nad E su proizvoljni podskupovi slobodnog komutativnog monoida E&reg;. U Glavi 5 je dokazano da se jednakosna teorija algebri komutativnih jezika poklapa sa jednakosnom teorijom algebre (regu&shy;larnih) jezika nad jednoelementnim alfabetom, &scaron;to daje odgovor na problem koji je jo&scaron; 1969. formulisao A. Salomaa u svojoj monografiji&nbsp; Theory of Au&shy;tomata.Na taj način, iz poznatih rezultata o jednakosnoj aksiomatizaciji komutativnih jezika se dobija jedna baza za algebre jezika nad jednoelement&shy;nim alfabetom, kao i veoma kratak dokaz poznate činjenice (takođe Redko, 1964.) da algebre komutativnih jezika nemaju konačnu bazu identiteta. Na kraju disertacije, identiteti Kleenejevih algebri se posmatraju u kon&shy;tekstu dinamičkih algebri. Reč je o algebarskoj verziji dinamičkih logika, koje su konstruisane sedamdesetih godina kao matematički model rada računara, kada se na njima izvr&scaron;ava program pisan u nekom imperativnom program&shy; skom jeziku. Na primer, problemi verifikacije i ekvivalentnosti programa se lako izražavaju preko identiteta dinamičkih algebri, tako da razne njihove jednakosne osobine odgovaraju pojmovima iz teorijskog računarstva. Takođe, interesatno je da je jednakosna teorija Kleenejevih algebri &rsquo;&rsquo; kodirana&rdquo; u konačno baziranoj jednakosnoj teoriji dinamičih algebri. Polazeći od poznatih rezul&shy;tata za dvosortne dinamičke algebre (pri čemu je jedna komponenta algebra istog tipa kao i Kleenejeve algebre, dok je druga Booleova algebra), neki od tih rezultata su transformisani i pro&scaron;ireni za Jonssonove dinamičke algebre (jednosortne modele dinamičkih logika). Na primer, ako se Kleenejeva algebra K može predstaviti kao konačan direktan proizvod slobodnih algebri varijeteta Kleenejevih algebri generisanih Kleenejevim relacionim algebrama, tada vari&shy;jetet K-dinamičkih algebri ima odlučivu jednakosnu teoriju. Odavde se izvodi da svaki varijetet Kleenejevih algebri generisan Kleenejevim relacionim algeb&shy;rama takođe ima odlučivu jednakosnu teoriju.</p> / <p>A language over &pound; is an arbitrary set of words, i.e. any subset of the free monoid &pound;*. All languages over a given alphabet form the algebra of languages, which is equipped with the operations of union, concate&shy;nation, Kleene iteration and 0, {A } as constants. Regular languages over &pound; are the elements of the subalgebra of the algebra of languages over &pound; generated by finite languages. It turns out that algebras of languages generate exactly the same variety as algebras of binary relations, endowed with union, rela&shy;tion composition, formation of the refelxive-transitive closure and the empty relation and the diagonal as constants. The variety in question is the vari&shy;ety of Kleene algebras, and the algebras of regular languages are just its free algebras. The present dissertation starts with several aspects of algebraic theory of automata and formal languages, theory of binary relations and universal alge&shy;bra, which are related to problems concerning identities of language algebras. This material is followed by the classical result (Redko, 1964) claiming that the variety of Kleene algebras have no finite equational base. We present the proof of Conway from 1971, since it contains some ideas which can be used for generalizations in different directions. Chapters 3 and 4 contain original results which refine the one of Redko. It is shown that the cause of nonfinite axiomatizability of Kleene algebras lies in the superposition of the concatenation and the iteration of languages, that is, composition of relations and reflexive-transitive closure. In other words, the class of -(--free reducts of algebras of languages has no finite equational base, which answers in the negative a problem of D. A. Bredikhin from 1993. On the other hand, by extending the type of Kleene algebras by the involutive operation of inverse of&nbsp; languages (converse of relations), we also obtain a nonfinitely based variety, which solves a problem of B. Jonsson from 1988. Analogously, commutative languages over E are defined as subsets of the free commutative monoid &pound;&reg;. It is proved in Chapter 5 that equational the&shy; ories of algebras of commutative languages and, respectively, of the algebra of (regular) languages over the one-element alphabet, coincide. This result settles a thirty year old problem of A. Salomaa, formulated back in his wellknown monograph&nbsp; Theory of Automata.Thus, we obtain an equational base for the algebra of one-letter languages, and, on the other hand, a very short proof of another Redko&rsquo;s result from 1964, according to which there is no finite equational base for algebras of commutative languages. Finally, identities of Kleene algebras are considered in the context of dy&shy;namic algebras, which are just algebraic counterparts of dynamic logics. They were discovered in the seventies as a result of the quest for an appropriate logic for reasoning about computer programs written in an imperative pro&shy; gramming language. For example, problems concerning program verification and equivalence can be easily translated into identities of dynamic algebras, so that many of their equational properties correspond to notions from computer science. It is also interesting that the whole equational theory of Kleene alge&shy; bras is &rsquo;&rsquo;encoded&rdquo; in the finitely based equational theory of dynamic algebras.<br />Starting with known results on two-sorted dynamic algebras (where one com&shy; ponent is an algebra of the same signature as Kleene algebras, while the other is a Boolean algebra), some of those results are transformed and extended for Jonsson dynamic algebras (that is, one-sorted models of dynamic logics). For example, if a Kleene algebra K can be represented as a finite direct product of free algebras of varieties of Kleene algebras generated by Kleene relation algebras, then the variety of K-dynamic algebras has a decidable equational theory. The latter yields that all varieties of Kleene algebras generated by Kleene relation algebras have decidable equational theories, too.</p>

<p>Ciljevi nastave engleskog kao stranog jezika u Japanu prolaze kroz velike promene dolaskom globalizacije i informacionih tehnologija, a jedna takva promena jeste uvođenje engleskog jezika na osnovno&scaron;kolskom nivou. Engleski kao strani jezik postaje obavezan u japanskom obrazovnom sistemu. Prema japanskoj obrazovnoj politici učenici počinju da uče engleski jezik u 5. razredu. U Srbiji situacija je drugačija u tom smislu da je engleski jezik obavezan predmet od 1. razreda osnovne &scaron;kole.<br />U ovoj doktorskoj disertaciji poku&scaron;aćemo da saznamo koje su to metode i tehnike u upotrebi u nastavi engleskog jezika u osnovnim &scaron;kolama u Japanu, kao i u Srbiji. Isto tako, poku&scaron;ačemo da utvrdimo njihovu adekvatnost u smislu postizanja zadatih ciljeva, a samim tim i zaključaka u vezi sa ispunjeno&scaron;ću ciljeva nastave stranih jezika &ndash; plana i programa propisanih od strane Ministrastva prosvete u obe države.<br />Cilj ovog istraživanja jeste definisanje aktivnosti koje se koriste na časovima, interakcije između učenika i nastavnika, upotreba maternjeg jezika na času, kao i komunikacije na osnovu savremenih metodolo&scaron;kih težnji u nastavi engleskog jezika Na osnovu teorijsko-metodolo&scaron;kog okvira, ova studija ima za poku&scaron;aj da defini&scaron;e i uporedi način na koji nastavnici uvode aktivnosti na časovima engleskog, a koje se u smislu komunikacije odnose na osnovno&scaron;kolske politike u Japanu i Srbiji. Relevantno istraživanju, kori&scaron;ćen je metod triangulacije, te su podaci sakupljani putem opservacije časova, intevjua i ankete za nastavnike u elektronskom obliku. Takođe, izvr&scaron;ena je i komparativna analiza udžbenika odobrenih od strane oba ministarstva, a koji su u upotrebi u obe države.</p><p>Opservacije časova engleskog jezika u osnovnim &scaron;kolama u Japanu, kao i anonimno anketiranje nastavnika i intervjui pokazali su kod učenika motivaciju za učenje na visokom nivou, ali metode i aktivnosti kori&scaron;ćene na časovima zajedno sa visokim procentom upotrebe maternjeg jezika (japanskog) dovode do nedostatka komunikacije na času, a samim tim i nedostatka prave komunikacije na engleskom jeziku. Istim istraživanjem u Srbiji do&scaron;lo se do zaključka da je motivacija učenika za učenje engleskog jezika na visokom nivou, kao i da nastavnici teže &scaron;to manjoj upotrebi maternjeg jezika na času, osim kada je to zaista neophodno, kao &scaron;to su obrade gramatičkih jedinica i njihova obja&scaron;njenja, te da se u &scaron;kolama u Srbiji na časovima engleskog jezika teži animaciji učenika, podizanjem motivacije na najvi&scaron;i nivo.<br />Na osnovu dobijenih podataka izneti su zaključci i sugestije kako bi se pomoglo nastavnicima engleskog jezika, kao i implikacije za dalja istraživanja.</p> / <p>The goals of EFL teaching in Japan have<br />recently undergone drastic change, with<br />globalization and information technology&rsquo;s<br />arrival, one such change being the introduction<br />of English at the elementary-school level.<br />English as a foreign language (EFL) in Japan is<br />becoming a mandatory subject in compulsory<br />educational system. According to Japanese<br />educational policy, students are required to start<br />learning the English language in the fifth grade.<br />In Serbia, the situation is different, meaning that<br />EFL has been introduced as a mandatory subject<br />from the first grade of elementary school.<br />In this doctoral thesis we are primarily<br />interested in discovering the methods and<br />techniques used in English language teaching in<br />elementary schools in Japan, as well as in<br />Serbia, and their adequacy in terms of achieving<br />the aims, and therefore fulfillment of the<br />curricula and syllabi regulated by Ministries of<br />education in both countries.<br />The aim of this study is to define the<br />activities used in the classes, interaction<br />between students and teachers, the use of the<br />mother tongue in class, as well as<br />communication on the basis of contemporary<br />methodological aspirations in EFL Teaching.<br />Based on the theoretical-methodological<br />framework, this study attempts to define and<br />compare the ways teachers introduce classroom<br />activities in English that are communicative in<br />their given policy contexts in elementary<br />schools in Japan and Serbia. Using a qualitative<br />descriptive &ndash; triangulation method, relevant to<br />this study, data were gathered by classroom observations, interviews and also a survey for</p><p>teachers in electronic form were conducted. In<br />addition, comparative analysis of textbooks<br />approved by the Ministries and in use in both<br />countries, was conducted.<br />Observations of English lessons in<br />primary schools in Japan, as well as an<br />anonymous survey of EFL teachers revealed the<br />students&rsquo; motivation to learn English is at high<br />level, but the methods and activities used in<br />classes with a high percentage of use of the<br />mother tongue (Japanese) lead to the lack of real<br />English communication in the classroom. Other<br />findings in Serbia revealed the students&rsquo; high<br />motivation for learning English and teachers<br />tending to reduce the use of the mother tongue<br />in class, except when necessary, for presenting<br />and explaining grammar, thereof, English<br />classes in Serbian schools tend to animate<br />students, raising their motivation to the highest<br />level.<br />According to the data obtained,<br />conclusions and suggestions were made in order<br />to help EFL teachers, and recommendations for<br />future research and practice in both countries<br />were also given.</p>