<p>Ova doktorska disertacija ima za cilj sticanje naučnog saznanja o nivou i<br />značaju uticaja verbalno-vizuelnog materijala sa sredstava vizuelnih komunikacija na<br />usvajanje vokabulara engleskog kao stranog jezika. Dosada&scaron;nja istraživanja vezana za<br />ovu temu se uglavnom usredsređuju na mlađi uzrast učenika, dok se ova disertacija<br />bavi proučavanjem pomenute pojave na univerzitetskom nivou ˗ kod studenata<br />engleskog jezika i književnosti.<br />Ovo istraživanje je bazirano na četiri izvora podataka: (1) upitniku koji su<br />popunili studenti prve, druge, treće i četvrte godine (N=71) s ciljem da omogući op&scaron;te<br />podatke o studentima i da se stekne uvid u njihova mi&scaron;ljenja i stavove o upotrebi<br />verbalno-vizuelnog materijala u nastavi vokabulara, kao i o značaju sredstava<br />vizuelnih komunikacija na usvajanje vokabulara engleskog kao stranog jezika; (2)<br />testu kao sastavnom delu eksperimenta sa paralelnim grupama, koji je sproveden na<br />uzorku studenata druge i četvrte godine (N=41) gde je verbalno-vizuelni materijal<br />kori&scaron;ćen kao eksperimentalni faktor; (3) izve&scaron;tajima koje su studenti eksperimentalnih<br />grupa imali obavezu da pi&scaron;u nakon obavljene nastave vokabulara kako bi na taj način<br />autorka dobila jasniju sliku i detaljnije podatke o sprovedenoj eksperimentalnoj<br />nastavi i (4) intervjuu koji je obavljen sa odabranim studentima iz eksperimentalnih i<br />kontrolnih grupa druge i četvrte godine (20 intervjua). Na ovaj način, istraživanjem<br />koje se oslanja na četiri izvora podataka, prikupljeni su detaljni podaci o pojavi koja<br />se istražuje, a time se obezbeđuje pouzdanost i validnost metodologije koja je<br />kori&scaron;ćena.<br />Rezultati istraživanja su analizirani kvantitativno i kvalitativno. Na osnovu<br />konačnih rezultata dobijenih analizom celokupnog materijala, može se zaključiti da je<br />uticaj verbalno-vizuelnog materijala sa sredstava vizuelnih komunikacija na usvajanje<br />vokabulara engleskog kao stranog jezika generalno pozitivan. Takođe, primećeno je<br />da je taj uticaj statistički značajan kod usvajanja značenja i pisanja reči, ali ne i kod<br />usvajanja oblika i manje-frekventnih reči. Iako su mi&scaron;ljenja i stavovi studenata o<br />značaju verbalno-vizuelnog materijala, kao i o sprovedenoj eksperimentalnoj nastavi<br />pozitivni, uočeno je da oni od svih strategija učenja vokabulara najređe koriste<br />strategije pamćenja koje podrazumevaju kori&scaron;ćenje verbalno-vizuelnog materijala.<br />Potencijal ovog istraživanja je u tome &scaron;to se daju predlozi za podučavanje vokabulara<br />engleskog kao stranog jezika sa upotrebom vi&scaron;e verbalno-vizuelnog materijala na<br />univerzitetskom nivou, sa ciljem da se pomogne studentima da &scaron;to lak&scaron;e i uspe&scaron;nije<br />usvoje nove reči, ali i u cilju postizanja kreativnijeg i zanimljivijeg okruženja u samoj<br />nastavi.</p> / <p>This thesis aims to explain the level and the importance of visual-verbal<br />material influence on EFL vocabulary acquisition. The previous studies on this topic<br />focus mainly on younger learners, while this thesis examines the research<br />phenomenon at the university level among English language and literature students.<br />The research is based on four data sources: (1) the questionnaire which was<br />completed by all the students (N=71) with the aim to provide general data of the<br />sample and to get the clearer picture about their thoughts and attitudes towards using<br />visual-verbal material in the classroom, as well as towards the importance and the<br />influence of visual communication on EFL vocabulary acquisition; (2) the test as a<br />part of the experiment with parallel groups, conducted with the second and the fourth<br />year students (N=41) where visual-verbal material was used as an experimental<br />factor; (3) the narratives which students of the two experimental groups were obliged<br />to write after vocabulary classes, in order to provide broad picture and more precise<br />data about the experimental classes, and (4) the interview with the selected students<br />from both year of study experimental and control groups (20 interviews). This kind of<br />research, based on these four data sources, was the way to collect the precise data<br />about the research phenomenon, and also to provide the reliability and the validity of<br />the used methodology.<br />The results of the research were analyzed quantitatively and qualitatively. On<br />the basis of the final results, it can be concluded that the influence of the visual-verbal<br />material on EFL vocabulary acquisition is generally positive. It is also noticed that the<br />influence on the acquisition of word meaning and spelling was statistically significant,<br />but the influence on acquisition of word form and low-frequency words was not<br />statistically significant. Although students&rsquo; attitudes towards the importance of visualverbal<br />material and conducted experimental classes are positive, it is noticed that<br />students very rarely use memory strategies (visual-verbal material usage). The<br />potential of this research lies in the prepositions of teaching EFL vocabulary at the<br />university level with more visual-verbal annotations, with the aim to help students in<br />easier and more successful acquisition of English language vocabulary, as well as in<br />order to help teachers in achieving more creative and more interesting surrounding for<br />EFL vocabulary classes.<br />&nbsp;</p>

<p>Razvojna disleksija je specifičan deficit čitanja uprkos prosečnoj inteligenciji, &scaron;kolovanju i obrazovnom okruženju, a u odsustvu senzornih ili psihijatrijskih poremećaja. Disortografija predstavlja otežano učenje pravopisa maternjeg jezika u vreme kada su deca istog uzrasta, sposobnosti i obuke već savladala pravopisna pravila. Deficit fonolo&scaron;ke obrade obja&scaron;njava disleksiju i disortografiju kao posledicu individualnih smetnji u fonolo&scaron;kom procesiranju koja se ispoljava kao slabost u sposobnosti stvaranja veze između fonema i grafema. Ciljevi ovog istraživanja bili su da se utvrdi nivo razvijenosti fonolo&scaron;ke svesnosti kod dece sa disleksijom i disortografijom, zatim u kojoj meri govorno jezički poremećaji utiču na ispoljavanje disleksije i disortografije, kao i da se utvrdi da li postoji razlika u ispoljavanju ovih smetnji u odnosu na pol dece. Istraživanje je obuhvatilo 689 dece, od prvog do trećeg razreda osnovne &scaron;kole čiji je maternji jezik srpski. Deca su podeljena u grupe u odnosu na razred koji pohađaju. Za procenu fonolo&scaron;ke svesnosti primenjen je test FONT koji obuhvata osam tipova zadataka:spajanje slogova, slogovna segmentacija, identifikovanje početnog fonema, prepoznavanje rime, fonemska segmentacija, identifikovanje zavr&scaron;nog fonema, eliminacija fonema, fonemska supstitucija i spajanje slogova. Brzina, tačnost, fluentnost čitanja i razumevanje sadržaja pročitanog procenjena je testom čitanja The Gray Oral Reading Tests-GORT 5. Za potrebe ovog istraživanja urađena je kros-kulturalna adaptacija testa, prema vodiču za adaptaciju u odnosu na jezičke i kulturalne različitosti. Za procenu razvijenosti govora i poznavanje reči, apstraktne inteligencije, faktora distraktibilnosti i koncentracije, kao i procene vizuomotorne koordinacije, kori&scaron;ćeni su subtestovi Revisk-revidirane skale za merenje inteligencije. Skalom za procenu pravopisnog nivoa rukopisa procenjeno je prepoznavanje semantičkih oblika i njihovo kori&scaron;ćenje u kontekstu saop&scaron;tavanja misaonih sadržaja. Rezultati pokazuju da najveći broj dece, od prvog do trećeg razreda, ima razvijeno čitanje u kategoriji proseka. U drugom i trećem razredu 61 dete (13.7%) ispoljava disleksiju, a 82 (18,4%) dece disortografične smetnje. Deca sa disleksijom i disortografijom če&scaron;će imaju deficit fonolo&scaron;ke svesnosti u odnosu na decu tipičnog razvoja. Deca sa disleksijom i disortografijom ispoljavaju deficit svih elemenata koji čine fonolo&scaron;ku svesnost. Elementi fonolo&scaron;ke svesnosti kod dece mlađeg &scaron;kolskog uzrasta čiji je maternji jezik srpski, predstavljaju značajne prediktore za sticanje čitanja i pravopisa. Govorno jezički poremećaji zastupljeni su kod 137 dece (19.9%), od prvog do trećeg razreda. Kod dece sa govorno jezičkim poremećajima se če&scaron;će ispoljava disleksija i disortografija u odnosu na decu tipičnog razvoja. Najveći broj dece sa disleksijom i disortografijom ima podprosečne rezultate na subtestu Rečnik. Disleksija i disortografija, kao i deficit fonolo&scaron;ke svesnosti su če&scaron;će zastupljeni kod dečaka, ali ta razlika nije značajna. U odnosu na rezultate istraživanja napravljen je Protokol za detekciju, procenu i korekciju disleksije i disortografije.</p> / <p>Developmental dyslexia is a specific reading deficit occurring in spite of average intelligence, appropriate schooling and educational environment, in the absence of any sensory or psychiatric disorders. Dysorthography represents a child`s impaired acquisition of the orthography of his/her mother tongue at the age when children of equal abilities and schooling have already mastered orthographic rules. A deficit in phonological awareness explains both dyslexia and dysorthography as a consequence of individual difficulties in phonological processing displayed as impairment in creating associations between phonemes and graphemes. The aims of this research were to establish the level of development of phonological awareness in children with dyslexia and dysorthography, the extent to which speech disorders affect dyslexia and dysorthography, and if there is a difference in their frequency with regard to gender. The study included 689 children, attending 1st, 2nd and 3rd grade of primary school, whose mother tongue was Serbian. Children were divided into groups according to school grade. For the assessment of phonological awareness the FONT test was used which entails eight types of tasks: syllable blending, syllable segmentation, identifying the initial phoneme, recognizing rime, phoneme segmentation, identifying the ending phoneme, phoneme deletion, and phoneme substitution. Reading accuracy, fluency and comprehension were assessed by The Gray Oral Reading Tests &ndash; GORT 5. For the purposes of this study, a cross-cultural adaptation was performed, in accordance with the guidelines provided in the guide for adaptation regarding linguistic and cultural differences. Subtests of the REVISK &ndash; revised scale for the assessment of intelligence were used to assess the developmental level of speech and vocabulary, attention and distractibility, as well as visual-motor coordination. A scale for the assessment of the orthographic level of handwriting was used to recognize semantic forms and their application in the context of conveying thought content. The results show that the majority of children, attending 1st, 2nd and 3rd grade have an average reading ability. 61 children (13.7%) attending 2nd and 3rd grade have dyslexia, while 82 (18.4%) have difficulties with the orthography. These children more often have a phonological awareness deficit compared to typically developing children. Children with dyslexia and dysorthography display a deficit in all the elements of phonological awareness. The elements of phonological awareness have proven to be significant predictors of mastering reading and writing in children attending lower grades of primary school, whose mother tongue is Serbian. Speaking disorders were found to be present in 137 (19.9%) children attending 1st, 2nd and 3rd grade. These children more often have dyslexia and dysorthography compared to typically developing children. The majority of children with dyslexia and dysorthography have below average results on the Vocabulary subtest. Dyslexia and dysorthography, as well as the phonological awareness deficit are more present in boys but the gender difference is not significant. In accordance with our results, a protocol was developed to detect, assess and correct dyslexia and dysorthography.</p>

<p>Predmet ove doktorske disertacije je istraživanje interaktivnog učenja muzike i engleskog jezika primenom digitalnih medija. U fokusu istraživanja su dve matične nauke anglistika i muzička umetnost (muzička pedagogija), sa njihovim metodikama, metodikom nastave engleskog jezika i metodikom nastave muzičkih predmeta. Cilj rada je istraživanje mogućnosti metodičke primene različitih digitalnih medija kao podsticaja za unapređenje procesa povezivanja, integrisanja i korelacije sadržaja u interaktivnom učenju muzike i engleskog jezika. Pored toga, istražuju se mogućnosti primene različitih digitalnih medija radi unapređenja procesa učenja, stručnog usavr&scaron;avanja i profesionalnog razvoja nastavnika u obe nastavne oblasti. U prvom delu istraživačkog rada cilj je bio (primenom anketnog upitnika) istražiti moguće i trenutne načine povezanosti učenja muzike i engleskog jezika primenom digitalnih medija. U drugom delu rada, istraživani su inovativni nastavni sadržaji i načini njihove moguće primene u digitalnom okruženju radi podsticanja i unapređenja interaktivnog učenja muzike i engleskog jezika na različitim nivoima obrazovanja. Kvalitativnom analizom digitalnih medija, odnosno, digitalnih i virtuelnih okruženja za učenje predstavljeni su različiti načini povezivanja (integracije i korelacije) nastavnih sadržaja iz ovih naučnih disciplina, s ciljem da se ukaže na neke od postojećih mogućnosti, ali i da se podstaknu nova razmi&scaron;ljanja na tu temu. Na osnovu analize i rezultata istraživanja može se zaključiti da primena digitalnih medija u interaktivnom učenju muzike i engleskog jezika, može doprineti kao podsticaj i medijum prikazivanja obrazovnih sadržaja u usvajanju znanja i ve&scaron;tina, ali i uspe&scaron;nom integrisanju drugih umetnosti i medijske pismenosti u nastavi i učenju. Značaj ovog istraživanja je vi&scaron;estruk za teoriju usvajanja engleskog jezika, za teoriju muzičkog obrazovanja i CLIL nastave, dakle, za metodička, didaktička i andrago&scaron;ka pitanja okruženja učenja u oblastima nastave i učenja engleskog jezika i muzičkih predmeta.</p>

<p>Automatsko prepoznavanje govora je tehnologija koja računarima<br />omogućava pretvaranje izgovorenih reči u tekst. Ona se može<br />primeniti u mnogim savremenim sistemima koji uključuju komunikaciju<br />između čoveka i mašine. U ovoj disertaciji detaljno je opisana jedna<br />od dve glavne komponente sistema za prepoznavanje govora, a to je<br />jezički model, koji specificira rečnik sistema, kao i pravila prema<br />kojim se pojedinačne reči mogu povezati u rečenicu. Srpski jezik spada<br />u grupu visoko inflektivnih i morfološki bogatih jezika, što znači<br />da koristi veći broj različitih završetaka reči za izražavanje<br />željene gramatičke, sintaksičke ili semantičke funkcije date reči.<br />Ovakvo ponašanje često dovodi do velikog broja grešaka sistema za<br />prepoznavanje govora kod kojih zbog dobrog akustičkog poklapanja<br />prepoznavač pogodi osnovni oblik reči, ali pogreši njen završetak.<br />Taj završetak može da označava drugu morfološku kategoriju, na<br />primer, padež, rod ili broj. U radu je predstavljen novi alat za<br />modelovanje jezika, koji uz identitet reči u modelu može da koristi<br />dodatna leksička i morfološka obeležja reči, čime je testirana<br />hipoteza da te dodatne informacije mogu pomoći u prevazilaženju<br />značajnog broja grešaka prepoznavača koje su posledica<br />inflektivnosti srpskog jezika.</p> / <p>Automatic speech recognition is a technology that allows computers to<br />convert spoken words into text. It can be applied in various areas which<br />involve communication between humans and machines. This thesis primarily<br />deals with one of two main components of speech recognition systems - the<br />language model, that specifies the vocabulary of the system, as well as the<br />rules by which individual words can be linked into sentences. The Serbian<br />language belongs to a group of highly inflective and morphologically rich<br />languages, which means that it uses a number of different word endings to<br />express the desired grammatical, syntactic, or semantic function of the given<br />word. Such behavior often leads to a significant number of errors in speech<br />recognition systems where due to good acoustic matching the recognizer<br />correctly guesses the basic form of the word, but an error occurs in the word<br />ending. This word ending may indicate a different morphological category, for<br />example, word case, grammatical gender, or grammatical number. The<br />thesis presents a new language modeling tool which, along with the word<br />identity, can also model additional lexical and morphological features of the<br />word, thus testing the hypothesis that this additional information can help<br />overcome a significant number of recognition errors that result from the high<br />inflectivity of the Serbian language.</p>

<p>Циљ рада јесте да се на основу теоријско-<br />пројективне и емпиријске анализе теоријски<br />заснује систем наставе руског језика и то у<br />његовој препаративној, оперативној и<br />евалуационој димензији. Дато истраживање<br />усмерено је на сагледавање типолошких<br />одлика система наставе руског језика у<br />јединству његових конституенти у нижим<br />разредима основне школе и у том склопу<br />начела лингводидактичког обликовања свих<br />компонената макроструктуре уџбеника, при<br />чему није изостављена ни његова<br />метаструктура: приручници за наставнике и<br />радне свеске. Кад је реч о курикулуму,<br />имамо у виду све његове димензије, посебно<br />екстензитет, интензитет и редослед<br />наставних садржаја.</p> / <p>Cilj rada jeste da se na osnovu teorijsko-<br />projektivne i empirijske analize teorijski<br />zasnuje sistem nastave ruskog jezika i to u<br />njegovoj preparativnoj, operativnoj i<br />evaluacionoj dimenziji. Dato istraživanje<br />usmereno je na sagledavanje tipoloških<br />odlika sistema nastave ruskog jezika u<br />jedinstvu njegovih konstituenti u nižim<br />razredima osnovne škole i u tom sklopu<br />načela lingvodidaktičkog oblikovanja svih<br />komponenata makrostrukture udžbenika, pri<br />čemu nije izostavljena ni njegova<br />metastruktura: priručnici za nastavnike i<br />radne sveske. Kad je reč o kurikulumu,<br />imamo u vidu sve njegove dimenzije, posebno<br />ekstenzitet, intenzitet i redosled<br />nastavnih sadržaja.</p> / <p>The goal of this paper is to, on the grounds of<br />projective and empirical analysis, build the<br />system of Russian language teaching in its<br />preparational, operational and evaluational<br />dimensions. The research is oriented toward<br />comprehension of typological features of<br />teaching system within the sum of its<br />constituents in lower grades, as well as the<br />principles of lingvodidactic shaping of all the<br />components of macrostructure and<br />metastructure of a textbook, including teacher<br />manuals and workbooks. When it comes to<br />curriculum, the author kept in mind all of its<br />aspects, especially extensity, intensity and<br />sequencing of educational content.</p>

<p>U radu se analizira funkcionisanje determinativnih<br />padežnih sistema u romanijskim govorima Starog<br />Vlaha. Razmatraju se sintaksičko-semantičke<br />karakteristike padežnih konstrukcija koje su<br />sintaksički formalizatori semantičke kategorije<br />prostornosti, a zatim i one koje su sintaksički<br />formalizatori vi&scaron;e apstraktnih semantičkih kategorija,<br />a to su: temporalnost, kvalifikativnost (u okviru nje:<br />instrumentalnost, kvalifikativnost u užem smislu,<br />propratna okolnost, kriterijum / osnov<br />kvalifikativnog tipa, komparativnost,<br />kvantifikativnost), intencionalnost, kauzalnost,<br />kondicionalnost, koncesivnost i posesivnost.<br />Posebno se sagledavaju padežne konstrukcije s<br />primarno prostornim značenjem, kao izvornim<br />domenom, koje mehanizmom metaforizacije prostora<br />nalaze svoje mesto u sistemu formalizatora navedenih<br />apstraktnih semantičkih kategorija kao ciljnih<br />domena.</p> / <p>The thesis analyses the function of<br />determinative case systems in the Romanija<br />speech of the Stari Vlah region. It deals with<br />syntactic and semantic characteristics of case<br />constructions which act as syntactic formalisers<br />of the semantic category of spatiality as well as<br />those which are syntactic formalisers of more<br />abstract semantic categories, such as the<br />following: temporality, qualificability<br />(including instrumentality, qualificability in a<br />narrower sense, concomitancy, the criterion /<br />basis of the qualificative type, comparability<br />and quantifiability), intentionality, causality,<br />conditionality, concessionality and<br />possessiveness. A special attention is devoted to<br />the case constructions whose primary meaning<br />is that of spatiality, as their source domain,<br />which then by the mechanism of<br />metaphorisation of space find their place in the<br />system of formalisers of the aforementioned<br />abstract semantic categories as their target<br />domains.</p>

<p>kursa poslovnog engleskog jezika koji ima za cilj razvoj pragmatičke<br />kompetencije polaznika i unapređenje poslovne komunikacije na engleskom jeziku.<br />Uspostavljanje i održavanje uspe&scaron;ne poslovne komunikacije koja uključuje poslovne<br />ljude kojima je engleski jezik zajedničko sredstvo komunikacije zavisi od njihove<br />sposobnosti da koriste jezik na odgovarajući način u odgovarajućem poslovnom<br />kontekstu.<br />Istraživanje za disertaciju sastojalo se iz dva dela. U uvodnom delu<br />istraživanja učestvovali su predavači poslovnog engleskog jezika, studenti koji slu&scaron;aju<br />kurs poslovnog engleskog jezika i zaposleni polaznici koji pohađaju kurs poslovnog<br />engleskog jezika u &scaron;kolama stranih jezika. Cilj ovog dela istraživanja je bio da se<br />prikupe podaci o nastavi poslovnog engleskog jezika kod nas &ndash; na koji način se ona<br />organizuje i &scaron;ta bi trebalo uključiti u nastavu kako bi polaznici bili &scaron;to uspe&scaron;niji u<br />poslovnoj komunikaciji na engleskom jeziku.<br />Nakon toga usledilo je glavno istraživanje u kome je učestvovalo dvadeset<br />zaposlenih polaznika koji su pohađali kurs poslovnog engleskog jezika. Oni su bili<br />podeljeni u dve grupe, kontrolnu i eksperimentalnu, sa po deset polaznika. Obe grupe<br />su pohađale kurs poslovnog engleskog jezika. Kontrolna grupa je kurs slu&scaron;ala samo<br />na osnovu odabranog udžbenika, a eksperimentalna grupa je pohađala kurs koji je<br />izrađen na osnovu analize potreba i u skladu sa poslovnim situacijama u kojima oni<br />koriste engleski jezik. Pre početka kursa obe grupe su popunile upitnik sa op&scaron;tim<br />podacima o njima i upitnik za analizu potreba, ulazni test op&scaron;teg engleskog jezika i<br />ulazni test poslovnog engleskog jezika. Podaci dobijeni upitnikom za analizu potreba<br />upotpunjeni su pitanjima u prvom intervjuu. Napredak u sposobnosti kori&scaron;ćenja<br />engleskog jezika u poslovnoj komunikaciji obe grupe, posebno u pogledu kori&scaron;ćenja<br />govornih činova, praćen je tokom kursa pomoću pet testova nakon svake obrađene<br />teme.<br />Istraživanjem su dobijeni kvantitativni podaci (pomoću testa i upitnika) i<br />kvalitativni podaci (pomoću upitnika i intervjua) koji su detaljno analizirani. Na<br />osnovu analize svih podataka može se zaključiti da su polaznici iz eksperimentalne<br />grupe ostvarili primetno bolji napredak na testovima koji su pratili kurs, ali i u<br />sposobnosti poslovne komunikacije, &scaron;to je bio i cilj kursa.<br />Značaj ovog istraživanja je vi&scaron;estruk jer ukazuje na potrebu da se veća pažnja<br />posvećuje izradi kurseva poslovnog engleskog jezika za zaposlene polaznike,<br />detaljnoj analizi poslovnog konteksta u kome rade i njihovih stvarnih potreba. Takvi<br />kursevi omogućavaju polaznicima da lak&scaron;e i uspe&scaron;nije razviju svoju pragmatičku<br />kompetenciju i unaprede poslovnu komunikaciju.</p> / <p>This thesis in applied linguistics and language teaching focuses on designing a<br />business English course for the purpose of the development of pragmatic competence<br />of business English learners in order to improve their business communication in the<br />English language. Establishing and maintaining successful business communication<br />involving business people who use English as a common communication language<br />depends on their ability to use the language in an appropriate way in an appropriate<br />business context.<br />The research for this thesis consisted of two parts. The first part of the research<br />involved teachers of business English, students who attended business English<br />courses and employed learners who attended business English courses in private<br />language schools. The purpose of this part of the research was to collect the data on<br />business English language teaching, the way the courses are organized and what<br />should be included in the courses so that the learners are able to participate in<br />business communication in the English language.<br />This was followed by the main part of the research, which involved twenty<br />professionals attending a business English course. They were divided into two groups,<br />control and experimental, with ten learners in each group. Both groups attended a<br />business English course, however, the control group had a course based only on the<br />selected course book, and the experimental group had a course designed on the basis<br />of needs analysis and in accordance with the business situations in which they use<br />English language daily. Prior to the course learners in both groups completed a<br />general data questionnaire, a needs analysis questionnaire, general and business<br />English language entrance tests. The data gathered by the needs analysis questionnaire<br />were additionally clarified by the answers in the first interview. The learners&#39; progress<br />in using English in business communication in both groups, especially regarding the<br />use of speech acts, was monitored by five tests, one after each of the topics covered<br />during the course.<br />The data collected in the research, both quantitative (collected by tests and<br />questionnaires) and qualitative (collected by questionnaires and interviews), were<br />thoroughly analyzed. The analysis led to a conclusion that learners from the<br />experimental group showed substantially better improvement in tests and their overall<br />ability to communicate in business related contexts.<br />The significance of this research is manifold and suggests that greater attention<br />should be paid to designing business English courses for professionals and to a<br />thorough needs and business context analysis. Such courses would enable learners to<br />develop their pragmatic competence more successfully and, consequently, improve<br />their business communication.</p>

<p>У раду је истражен утицај нових модела рада на постигнућа ученика у настави српског језика и књижевности. Теоријски оквири рада усмерени су на разматрање наставних модела: од појмовног одређења, преко врста и подела, до моделовања процеса учења. Истражене су могућности примене осам одабраних нових наставних модела &ndash; егземпларног, индивидуализованог, интерактивног, проблемског, програмираног, пројектног, сарадничког и хеуристичког.<br />Како би се испитали ефекти примене нових наставних модела подржаних информационо-комуникационим технологијама (ИКТ) на постигнућа ученика, у односу на традиционални модел, спроведено је експериментално истраживање у четири сомборске средње школе &ndash; Средњој техничкој школи, Средњој економској школи, Средњој медицинској школи &bdquo;Др Ружица Рип&ldquo;, Гимназији &bdquo;Вељко Петровић&ldquo; и једној кулској школи &ndash; Економско-трговинској школи, у другом полугодишту школске 2014/15. године и током школске 2015/16. године на узорку од 1724 ученика из сва четири разреда.<br />Резултати истраживања показују да су ученици у експерименталним групама, у којима су примењени нови наставни модели, имали виша постигнућа у односу на ученике контролних група, односно да су нови наставни модели ефикаснији од традиционалног.<br />Субјекатски положај ученика уз примену индивидуализације и диференцијације у новим наставним моделима, допринели су, уз виша постигнућа ученика и бројне продукте рада, и већој самосталности и ангажованости ученика, интерактивној комуникацији и лакшем препознавању даровитих и креативних ученика.</p> / <p>U radu je istražen uticaj novih modela rada na postignuća učenika u nastavi srpskog jezika i književnosti. Teorijski okviri rada usmereni su na razmatranje nastavnih modela: od pojmovnog određenja, preko vrsta i podela, do modelovanja procesa učenja. Istražene su mogućnosti primene osam odabranih novih nastavnih modela &ndash; egzemplarnog, individualizovanog, interaktivnog, problemskog, programiranog, projektnog, saradničkog i heurističkog.<br />Kako bi se ispitali efekti primene novih nastavnih modela podržanih informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT) na postignuća učenika, u odnosu na tradicionalni model, sprovedeno je eksperimentalno istraživanje u četiri somborske srednje škole &ndash; Srednjoj tehničkoj školi, Srednjoj ekonomskoj školi, Srednjoj medicinskoj školi &bdquo;Dr Ružica Rip&ldquo;, Gimnaziji &bdquo;Veljko Petrović&ldquo; i jednoj kulskoj školi &ndash; Ekonomsko-trgovinskoj školi, u drugom polugodištu školske 2014/15. godine i tokom školske 2015/16. godine na uzorku od 1724 učenika iz sva četiri razreda.<br />Rezultati istraživanja pokazuju da su učenici u eksperimentalnim grupama, u kojima su primenjeni novi nastavni modeli, imali viša postignuća u odnosu na učenike kontrolnih grupa, odnosno da su novi nastavni modeli efikasniji od tradicionalnog.<br />Subjekatski položaj učenika uz primenu individualizacije i diferencijacije u novim nastavnim modelima, doprineli su, uz viša postignuća učenika i brojne produkte rada, i većoj samostalnosti i angažovanosti učenika, interaktivnoj komunikaciji i lakšem prepoznavanju darovitih i kreativnih učenika.</p> / <p>In this paper, the effect of new models of work on students` achievement in Serbian language and literature teaching has been investigated. Theoretical frameworks are directed at observing the teaching models &ndash; from conceptual defining, over classes and classification to modelling the process of learning. The application possibilities of eight chosen new teaching models have been analysed &ndash; exemplary, individualised, interactive, problem- solving, programmed, projected, co-teaching and heuristic.<br />In order to investigate the effects of application of new teaching models supported by information-communication technologies (ICT) on students` achievements when compared to the traditional model, experimental research was carried out in four secondary schools in Sombor &ndash; Secondary Technical school, Secondary school of Economics, Secondary Medical school Dr Ruzica Rip, Grammar school Veljko Petrovic and one school in Kula &ndash; Secondary school of Economics and Trade during the second term of school year 2014/ 15 and throughout 2015/ 16 on 1724 students in all four years.<br />The results of the survey showed that students in experimental groups, in which new teaching models had been applied, had higher achievements when compared to students in control groups, meaning that new teaching models were more efficient than traditional methods.<br />Subject position of students, in addition to individualisation and differentiation in new teaching models contributed to greater achievements and numerous products of work, greater self- reliance and students` commitment, interactive communication and easier recognition of gifted and creative students.</p>