<p>Predmet izučavanja ove disertacije, osim poređenja različitih metoda procene rizika na&nbsp;osnovu karakterizacije kvaliteta sedimenta vodotokova Vojvodine, bilo je i ispitivanje&nbsp;mogućnosti imobilizacije te&scaron;kih metalau sedimentu primenom različitih remedijacionih&nbsp;tehnika kao i određivanje njihove efikasnosti (npr. solidifikacija/stabilizacija silikatnim&nbsp;materijalima, portland cementom, kalcijum-oksidom itd.) u zavisnosti od brojnih faktora.&nbsp;Osim pseudo-ukupnog sadržaja metala određene su i specifičnije frakcije metala sa posebnim<br />osvrtom na određivanje potencijalno biodostupnih frakcija.</p><p>Rezultati su ukazali da je naosnovu holandskih preporuka sediment pojedinih vodotokova&nbsp;Vojvodine (Begej, DTD-kanal,Nadela, Sava-&Scaron;abac) zagađen metalima (klasa 4) i da je&nbsp;neohodno izmuljivanje i remedijacija. Prema USEPA i kanadskim preporukama, neki uzorci&nbsp;su potencijalno toksični, ali nije zabeležena akutna toksičnost za test vrste u pornoj vodi. Za&nbsp;neke uzorke, i pored visoke pseudo-ukupne koncentracije (klasa 4), nije potvrđena&nbsp;potencijalna toksičnost na osnovu odnosa kiselog volatilnog sulfida i simultano ekstrahovanih&nbsp;metala. Dok se ne primene skuplje metode remedijacije i tretmana sedimenta, najbolje re&scaron;enje&nbsp;je izolovano skladi&scaron;tenje na specijalnim&nbsp; deponijama. Naredni koraci bi trebali da budu&nbsp;usresređeni na kontrolu i sprečavanje zagađenja kako bi se obezbedilo da revitalizacija ovih&nbsp;vodotoka ima trajni pozitivan uticaj na životnu sredinu i nesmetanu i bezbednu plovidbu, kao&nbsp;i na primenu određenih remedijacionih metoda. Poređenje rezultata koji su dobijeni različitim&nbsp;procenama kvaliteta sedimenta pokazalo je da ponekad nije dovoljan jedan pristup i da je&nbsp;potrebno je uključiti metode procene biodostupnosti, biotestove i aspekt radioaktivnosti. U&nbsp;uzorku sedimenta koji je kori&scaron;ćen za ispitivanje efikasnosti remedijacionih tretmana,&nbsp;pokazano je da cink, nikal i olovo imaju visok rizik po okolinu, jer seprocenat metala u&nbsp;izmenljivoj i karbonatnoj fazi kretao od 40.1 do 45.2%. Cr i Cd imaju umeren rizik, dok je&nbsp;bakar prisutan u ovim frakcijama u koncentraciji koja predviđa nizak rizik (5.3%). Ovo je u&nbsp;skladu i sa rezultatima analize porne vode i simultano ekstrahovanih metala i kiselog&nbsp;volatilnog sulfida.</p><p>Istraživanje prikazano u radu je dalo odgovor na pitanje da li remedijacija može uspe&scaron;no da&nbsp;ukloni zagađenje, u smislu imobilizacije metala u stanje kada oni vi&scaron;e neće biti opasnost po&nbsp;okolinu. Svi primenjeni tretmani doveli su dosmanjenja procenta kumulativno izluženih&nbsp;metala iz S/S sme&scaron;a, ali nijedna sme&scaron;a tretiranog sedimenta i ispitivanih imobilizacionih&nbsp;agenasa ne pripada grupi inertnog otpada ukoliko se kumulativne izlužene koncentracije&nbsp;metala porede sa koncentracijama koje za otpad propisuje Evropska Unija (2003/33/EC).&nbsp;Ukoliko nam je cilj dobijanje nehazardnog otpada onda moramo primeniti u tretmanu&nbsp;sedimenta kontaminiranog metalima najmanje 30% imobilizaconih agenasa (cementa,&nbsp;kalcijum-oksida). Najveća efikasnost u imobilizaciji metala postignuta je kori&scaron;ćenjem&nbsp;cementa i kalcijum-oksida u sme&scaron;i (30% cementa i 10% kalcijum-oksida) i primenom termičkog tretmana na vi&scaron;oj temperaturi (1100⁰C) sa glinom (20% gline) &scaron;to je zaključeno na osnovu koeficijenata difuzije i indeksa izlužljivosti. Dominantan mehanizam izluživanjametala iz ovih sme&scaron;a je difuzija.</p> / <p>This work is concerned with the comparison of the different methods of metal risk assessment&nbsp;in sediments based on examination of the qualityof water courses in Vojvodina. Besides, it&nbsp;deals with the possibility of applying remediation treatments of contaminated sediment and&nbsp;with the efficiency of the different methods, that is the techniques, for immobilization of&nbsp;sediment heavy metals by applying S/S and thermal treatments. A dominant mechanism is&nbsp;proposed for the process of leaching ofthe metals from treated mixtures.</p><p>Comparison of the results obtained by the different methods of sediment quality assessment&nbsp;showed that in some cases one approach to solving this problem is not &nbsp;sufficient. Metal&nbsp;concentrations in particular sediment samples (the Begej, the DTD Canal, the Nadela, the&nbsp;Sava at &Scaron;abac) indicate the presence of contamination, the analyzed samples being of Class 4.&nbsp;According to the Dutch regulations, a sedimentof &nbsp;Class 4 is of unacceptable quality and&nbsp;requires urgent intervention in the sense of sediment dredging, disposal into special depots,&nbsp;and, if possible, remediation. For some samples, despite a high pseudo-total concentration&nbsp;(Class 4), no potential toxicity was confirmed onthe basis of the ratioof the acidic volatile&nbsp;sulfide and simultaneously extracted metals. The results showed that, apart from chemical&nbsp;analyses, biological tests are also necessary, but also sequential extraction analysis, which can&nbsp;more clearly define the way of metal binding to the particular sediment fractions, to allow a&nbsp;more reliable prediction of metal mobility, potential toxicity and bioavailability. In the&nbsp;analysis of sediment quality it is also necessary toinclude the aspect of radioactivity, as it has&nbsp;been shown that the results of this analysis can, not only confirm some of the results of the&nbsp;other analyses, but also indicate the sediment age, origin of contamination and potential&nbsp;toxicity.The subsequent steps should be directed to the control and prevention of&nbsp;contamination, in order to ensure that the water course reviatalization has a lasting positive&nbsp;effect on the environment, an unimpared and safe navigation and application of remediation&nbsp;methods.</p><p>In the sediment sample (Class 4) that was usedfor the examination of the efficiency of it&nbsp;appeared that zinc, nickel and lead exhibit a high risk, as the percentages of these metals in&nbsp;the exchangeable and carbonate phases were in the range from 40.1 &nbsp;to 45.2%. On the other&nbsp;hand, chromium and cadmium exhibited a moderaterisk, whereas copperin these fractions&nbsp;was present at the levels corresponding to a low risk (5.3%). This is alsoin agreement with&nbsp;the results of pore water analysis and simultaneously extracted metals and acid volatile&nbsp;sulphide examinations.</p><p>The investigations presented in this work provided an answer to the question whetehr the&nbsp;remediation can successfully remove the contamination in the sense of the immobilization of&nbsp;metals in a state that will not be harmful tothe environment. All the treatments applied&nbsp;yielded a decrease of the percentage of cumulatively leached metals from the S/S mixtures,&nbsp;but none of the mixtures of treated sediments with the tested immobilization agents belongs to&nbsp;the group of inert materials if the cumulative leached concentrations are compared with the&nbsp;concntrations for the wastes given by the EU legislation (2003/33/EC). Ifthe goal is to obtain a non-hazardous material it is necessary to treat the contaminatedsediment with at least 30% of the immobilizing agent (cement or calcium oxide). Based on the diffusion coefficients and leachability index, the highest immobilization efficiency was achieved using a mixture of cement and calcium oxide (30% of cement and 10% of CaO) and by applying thermal treatment at a higher temperature (1100⁰C) with clay (20%). A dominant mechanism of leaching metals from these mixtures is diffusion.</p>

<p>Karcinom pluća predstavlja vodeći uzrok smrtnosti među svim malignim obolenjima, a uprkos dostignućima u dijagnostici i terapiji u poslednjih 30 godina nije do&scaron;lo do bitnog pobolj&scaron;anja izuzetno niske ukupne stope petogodi&scaron;njeg preživljavanja kod ovih pacijenata. U momentu otkrivanja bolesti preko trećine svih novootkrivenih slučajeva nalazi se u IV stadijumu bolesti. Precizno i adekvatno praćenje odgovora tumora na terapijski tretman kod obolelih od karcinoma pluća u IV stadijumu kao i &scaron;to ranije utvrđivanje progresije bolesti, odnosno neefikasnosti terapijskog tretmana kod ove grupe bolesnika od velikog je značaja, jer za ove pacijente hemioterapija predstavlja jedinu terapijsku opciju. Postojeće konvencionalne metode jednodimenzionalnih merenja i procena tumorskog odgovora na terapijski tretman prema RECIST kriterijumima ne koriste sve prednosti CT dijagnostike i oslanjaju se na subjektivnost manuelnih merenja. Primena naprednih radiolo&scaron;kih tehnika, poput volumetrije, mogu doprineti razvoju imidžing praćenja terapijskog odgovora tumora kod pacijenata sa karcinomom pluća. Cilj istraživanja je evaluacija primene jednodimenzionalnog i volumetrijskog merenja u proceni terapijskog odgovora karcinoma pluća vi&scaron;eslojnom kompjuterizovanom tomografijom. Metodologija: Istraživanjem po tipu prospektivne studije obuhvaćeno je 100 pacijenata obolelih od karcinoma pluća u IV stadijumu bolesti u vreme otkrivanja, koji su ispitivani u periodu od 2013. do 2016. godine u Institutu za plućne bolesti Vojvodine u Sremskoj Kamenici i koji su ispunili kriterijume za ulazak u studiju. Kod svih pacijenata obuhvaćenih istraživanjem, dva radiologa nezavisno su evaluirali sve CT preglede grudnog ko&scaron;a, izvr&scaron;ili jednodimenzionalna manuelna i volumetrijska merenja odabranih target lezija &scaron;to je omogućilo utvrđivanje unutarčitačke i međučitačke varijabilnosti i slaganja rezultata merenja target lezija primenom ispitivanih metoda. Na osnovu rezutata izvr&scaron;enih merenja urađena je kategorizacija terapijskog odgovora tumora primenom konvencionalnih RECIST kriterijuma kao i primenom modifikovanog sistema kategorizacije za volumetrijsku evaluaciju terapijskog odgovora sa modifikovanim optimalnim graničnim vrednostima za klasifikovanje progresije bolesti i pozitivnog odgovora na terapiju, izračunatim na osnovu ispitivanog uzorka (model 3Dindividual). Urađeno je poređenje manuelne i volumetrijske procene terapijskog odgovora primenom razičitih ispitivanih sistema klasifikacije uz utvrđivanje stepena različite klasifikacije i analizu preživljavanja pacijenata do pojave progresije bolesti. Uticaj morfolo&scaron;kih karakteristika &ldquo;target&rdquo; lezija na rezultate volumetrijskog merenja određen je analizom odstupanja izmerenog volumena tumora u odnosu na aritmetičku sredinu između grupa lezija ispitivanih morfoo&scaron;kih karakteristika. Rezultati: Primena volumetrijskog merenja, na ispitivanom uzorku, dovodi do niže stope varijabilnosti rezultata merenja dimenzija target lezija u odnosu na konvencionalnu manuelnu metodu merenja i u slučaju međučitačke varijabilnosti (0,9% vs 6,5%) i u pogledu unutarčitačke varijabilnosti (4,9% vs 0,9%). Volumetrijskom evaluacijom terapijskog odgovora tumora uz primenu modifikovanih graničnih vrednosti kategorizacije (model 3D-individual) postiže se značajno različita klasifikacija terapijskog odgovora u odnosu na primenu konvencionalnih RECIST kriterijuma. U slučaju volumetrijske evaluacije terapijskog odgovora, klasifikovanje pacijenata primenom novog sistema kategorizacije &rdquo;3D-individual&rdquo; dovodi do različite klasifikacije u 22,2 % slučajeva u poređenju sa RECIST ekvivalent kriterijumima za volumetriju, uz održavanje jednako dobre predikcije PFS ova dva sistema. Rezultati istraživanja pokazali su da izgled ivica lezija i odnos lezije prema okolnim anatomskim strukturama imaju srednji uticaj na varijabilnost rezultata volumetrijskih merenja. Zaključak: Primena volumetrijskog merenja kao novog aspekta morfolo&scaron;ke procene odgovora karcinoma pluća na primenjenu terapiju može unaprediti dono&scaron;enje terapijskih odluka kako u lečenju individualnih bolesnika tako i u vođenju kliničkih istraživanja.</p> / <p>Lung cancer is the leading cause of mortality among all malignancies, and despite advances in diagnostics and therapy over the past 30 years, there has been no significant improvement in the extremely low overall rate of a five-year survival with these patients. At the time of the diagnosis, more than a third of all newly discovered cases are at the IV stage of the disease. Precise and adequate monitoring of the response of the tumor to therapeutic treatment with lung cancer patients in IV stage, as well as the early detection of progression of the disease or inefficiency of therapy in this group of patients is of great importance as chemotherapy is the only therapeutic option for these patients. The existing conventional methods of one-dimensional measurement and assessment of tumor response to therapeutic treatment according to RECIST criteria do not use all the advantages of CT diagnostics and rely on the subjectivity of manual measurements. Advanced radiological techniques, such as volumetry, can contribute to the development of the image monitoring of the therapeutic response of tumors in patients with lung cancer. The aim of this study is to evaluate the application of one-dimensional and volumetric measurement in the assessment of the therapeutic response to lung cancer with multslice computerized tomography. Methodology: A study per type of prospective study included 100 patients with lung cancer at the IV stage of the disease at the time of detection, which were tested in the period between 2013 and 2016 at the Institute of Pulmonary Diseases of Vojvodina in Sremska Kamenica and met the criteria for entering the study. With all patients involved in the study, two radiologists independently assessed all CT chest exams, performed one-dimensional manual and volumetric measurements of selected target lesions, which enabled the determination of intraobserver and interobserver variability and the agreement of the target lesion measurement results using the test method. Based on the results of the performed measurements, the categorization of the therapeutic response of the tumor with conventional RECIST criteria, as well as the application of a modified categorization system for volumetric assessment of the therapeutic response with modified optimal limit values for classification (progression of the disease and positive response to the therapy) was performed, calculated on the basis of the tested sample. Comparison of manual and volumetric estimates of the therapeutic response was made using various classification systems with the determination of the degree of difference in classification and analysis of survival of patients until the progression of the disease. The influence of morphological characteristics of target lesions on the results of volumetric measurement was determined by the analysis of the deviation of the measured tumor volume relative to the arithmetic mean between the groups of lesions of the examined morphological characteristics. Results: The application of volumetric measurements on the test sample leads to a lower rate of variability in the results of measuring the dimensions of the target lesions compared to the conventional manual measurement method, and in the case of interobserver variability (0.9% versus 6.5%) and in terms of intraobserver variability (4.9% to 0.9%). The volumetric assessment of the therapeutic response of the tumor using modified boundary categorization values (3Dindividual model) results in a significantly different classification of the therapeutic response in relation to the use of conventional RECIST criteria. In the case of volumetric assessment of the therapeutic response, the classification of patients using the new &ldquo;3D-individual&rdquo; categorization system leads to a misclassification in 22.2% of cases compared to RECIST equivalent to volumetric criteria, reflecting the equally good predictability of PFS in these two systems. The results of the study showed that the appearance of the lesion margins and relation to the surrounding anatomical structures influenced the variability of the results of volumetric measurements. Conclusion: The application of volumetric measurements as a new aspect of the morphological evaluation of lung cancer response to applied therapies can help in making therapeutic decisions both in the treatment of individual patients and in the conduct of clinical trials.</p>

<p>У овој докторској дисертацији дат је предлог модела за избор оптималног положаја мини хидроелектрана на основу техничких,<br />економских и еколошких критеријума. Време писања дисертације дешава се у тренутку када се Р. Србија али и земље чланице ЕУ све више окрећу производњи електричне енергије из обновљивих извора енергије. Основни недостатак приликом планирања изградње мини<br />хидроелектрана је одређивање њиховог оптималног положаја. Поред тога што је предложен начин за избор оптималног положаја, развијен је<br />и рачунарски програм чија је основна сврха брзо одређивање оптималног положаја за изградњу мини хидроелектрана на основу претходно наведених критеријума.</p> / <p>U ovoj doktorskoj disertaciji dat je predlog modela za izbor optimalnog položaja mini hidroelektrana na osnovu tehničkih,<br />ekonomskih i ekoloških kriterijuma. Vreme pisanja disertacije dešava se u trenutku kada se R. Srbija ali i zemlje članice EU sve više okreću proizvodnji električne energije iz obnovljivih izvora energije. Osnovni nedostatak prilikom planiranja izgradnje mini<br />hidroelektrana je određivanje njihovog optimalnog položaja. Pored toga što je predložen način za izbor optimalnog položaja, razvijen je<br />i računarski program čija je osnovna svrha brzo određivanje optimalnog položaja za izgradnju mini hidroelektrana na osnovu prethodno navedenih kriterijuma.</p> / <p>In this Ph.D dissertation the model for selecting the optimal locations for<br />small hydropower plants based on technical, economic and ecological criteria<br />was proposed. Its timing is not coincidental, as it appears at the moment<br />when both the Republic of Serbia and the EU Member States are making a<br />strong shift towards the production of electric power from renewable energy<br />sources. The main shortcoming in planning the construction of small<br />hydropower power plants is the model for determining their optimal location. Along with proposing a model for selecting the optimal location, the paper<br />offers a software tool developed during the research, the basic purpose of<br />which is to quickly determine the optimal locations for the construction of<br />small hydro power plants based on the above-mentioned criteria.</p>