<p>Jedan od doprinosa ove disertacije je realizacija modela prenosivog<br />mernog sistema za karakterizaciju senzora uz mogućnost daljinskog<br />pristupa rezultatima merenja. U LTCC tehnologiji je fabrikovan<br />senzor za merenje pH vrednosti, na bazi TiO2 filma na alumina<br />substratu, koji je karakterisan razvijenim mernim sistemom. Izvršena<br />je i obrada podataka dobijenih prilikom karakterizacije senzora<br />formiranjem polinomske statičke karakteristike i modelovanjem<br />senzora ekvivalentnom električnom mrežom. Predložen je novi<br />neiterativni metod estimacije vrednosti parametara modela koji, u<br />poređenju sa metodom najmanjih kvadrata, omogućava jednostavniju<br />estimaciju uz kraće vreme izvršavanja.</p> / <p>One of the contributions of this research is a model of the portable electronic<br />measurement system for sensors characterization with remote access to the<br />measurement results. In LTCC technology a TiO2-based pH sensor is<br />fabricated on the alumina substrate and it was characterized with developed<br />measurement system. Experimentally obtained data was analyzed with<br />polynomial sensor characteristic as well as equivalent electric circuit (model).<br />A new method for parameter estimation of the used 2R-1C model is<br />presented and comparison with complex nonlinear least squares was<br />performed.</p>

<p>U disertaciji je kreiran novi model<br />konkurentnosti malih i srednjih preduzeća u<br />tranzicionim uslovima u funkciji optimizacije<br />performansi, održanja i sticanja konkurentnosti.<br />Istraživanje omogućuje identifikovanje ključnih<br />indikatora konkurentnosti malih i srednjih<br />preduzeća u tranzicionim uslovima, ali i njihovu<br />evaluaciju, na taj način pružajući malim i<br />srednjim preduzećima neophodan alat koji<br />omogućuje efikasno praćenje i procenu<br />konkurentnosti, merenje efikasnosti poslovanja,<br />upoređivanje sa konkurentima, kao i<br />formulisanje adekvatne konkurentske strategije.<br />U disertaciji se na odgovarajući način može<br />sagledati signifikantnost eksternih faktora<br />okruženja, kao i konkurentskih strategija i<br />njihova korelacija sa identifikovanim ključnim<br />indikatorima konkurentnosti malih i srednjih<br />preduzeća u tranzicionim uslovima, čime se<br />uspostavlja veza između konkurentnosti malih i<br />srednjih preduzeća u tranzicionim uslovima i<br />primene odgovarajućih strategija u poslovanju.</p> / <p><span style="font-size:10px;">A new competitiveness model of small and<br />medium sized enteprises in transitional context<br />has been created in this dissertation, as a<br />function of performance optimization,<br />maintenance and acquisition of competitiveness.<br />This research enables identification of key<br />competitiveness indicators of small and medium<br />sized enterprises in transition economies, as well<br />as their evaluation, thus providing small and<br />medium sized enteprises with a necessary tool<br />for efficient monitoring and assessment of<br />competitiveness, business efficiency<br />measurement, benchmarking, as well as<br />formulation of adequate competitive strategies.<br />The significance of external environmental<br />factors, as well as of competitive strategies, and<br />their correlation with the identified key<br />competitiveness indicators of small and medium<br />sized enteprises in the transitional context can<br />be adequately observed, thus establishing the<br />relationship between competitiveness of small<br />and medium sized enterprises in transition<br />economies and implementation of adequate<br />business strategies.</span></p>

<p>U radu se istražuje mogućnost primene metoda i instrumenata kontrolinga u logističkim preduzećima. Utvrđuju se performase kvaliteta logističke usluge, merila i metodologija praćenja. Poseban značajan rezultat je razvijen model za primenu logističkog kontrolinga u industrijskim sistemima. Prikazano je testiranje predloženom modela i na osnovu toga biće izvr&scaron;ena pode&scaron;avanja modela.</p> / <p>This paper examines the possibility of applying mehtods and instruments of controlling in logistics companies. Logistics services quality of performance are being determined, measurements and monitoring mehtodology. Result that is particularly significant is the developed model for implementation of logistics controlling in industrial systems. Testing of the proposed model is displayed and, based on this, the model settings will be performed.</p>

<p>Kako se efekat globalnog zagrevanja odigrava širom planete, tako se svetska populacija suočava sa verovatno jednim od najvažnijih socijalnih i naučnih fenomena-promenom parametara životne sredine usled zagađenja. Preduzimanje bilo kakve akcije zahteva precizna i tačna merenja parametara životne sredine u više desetina hiljada tačaka, postavljenih širom sveta. Pošto je finansijski skupo, a i praktično nemoguće napraviti tako veliki broj mernih stanica koje bi premrežile celu planetu, očigledno je da se moraju pronaći neka alternativna rešenja. Napravljen je merni sistem i realizovane su merne metode za udaljeno merenje parametara životne sredine. Ovaj sistem može biti realizovan kao stacionarna ili kao pokretna merna stanica. Radna hipoteza se zasniva na korišćenju statističke analize izmernih podataka, gde se dolazi do pretpostavke i dokaza o mogućnosti smanjenja broja senzora na mernoj stanici, jer se praćenjem jedne veličine (koncentracija ugljen-monoksida) može doći do pretpostavljene vrednosti druge veličine (koncentracija azot-dioksida) u slučaju da potiču iz istog izvora. A korišćenjem predikcije, pomoću regresionog modela &ndash; interpolacije i ekstrapolacije pokazala se mogućnost smanjenja broja mernih stanica. Naime, korišćenjem interpolacionih krivih moguće je na teritoriji jednog grada prikazati estimacije koncentracija gasova na osnovu podataka sa pokretne merne stanice. Takođe, na osnovu matematičkog ARMA modela pokazana je estimacija koncentracije gasova na osnovu prethodnih merenja.</p> / <p>As the effects of global warming are spreading globally, the world population encounters one of the most important social and scientific phenomena- changing the parameters of the environment due to pollution. Any conducted action requires precise and accurate measuring of the environmental parameters at several dozens of thousands points deployed around the world. Since financially, as well as practically, it is impossible to create such a large number of measuring stations which would network all over the planet, it is obvious that some alternative solutions must be found. A new measuring system is developed and measuring methods for remote measurement of environmental parameters are implemented. This system can be implemented as a stationary or mobile measuring station. The working hypothesis is based on the use of statistical analysis of measurement data. It leads to the possibility of reducing the number of sensors at measure station, as based on the monitoring of one value-gas concentration (the concentration of carbon monoxide) can be estimated values of other gas (the concentration of nitrogen - dioxide) in the case that they originate from the same source. Using prediction and regression models - interpolation and extrapolation have shown the possibility to reduce the number of measuring stations. Specifically, in the territory of one observedcity, by using interpolation curves, the estimation of concentrations of gases based on data from the measuring system can be shown. Also, based on a mathematical model (ARMA) estimation of concentrations of gases based on previous measurements is shown.</p>

<p>U disertaciji je prikazan i predložen novi metod merenja snage<br />i energije vetra koji se bazira na stohastičkoj digitalnoj mernoj<br />metodi (SDMM), umesto do sada korišćene standardne sempling<br />metode (SSM). Standard za merenje brzine vetra predstavlja<br />anemometar sa šoljicama, koji na svom izlazu daje sinusni napon<br />čija su amplituda i frekvencija linearno zavisne od brzine<br />vetra. Kako su snaga i energija vetra proporcionalne trećem<br />stepenu brzine vetra, u tu svrhu se primenjuje generalizovan<br />hardver namenjen za računanje proizvoda tri ulazna signala. Zbog<br />niskog frekvencijskog opsega ulaznog signala izvršeno je<br />značajno pojednostavljenje hardvera mernog uređaja. Teorijskom<br />analizom, simulacijom, a potom i eksperimentom potvrđena je<br />hipoteza istraživanja, da se SDMM uspešno može koristiti za<br />merenje snage i energije vetra.</p> / <p>In this dissertation а new wind power and energy measurement<br />method, based on Stochastic Digital Measurement Method (SDMM),<br />was elaborated and proposed, to replace the commonly used Standard<br />Sampling Method (SSM). The standard for wind speed measurement is<br />a cup anemometer that provides a sinusoidal voltage on its output,<br />having the amplitude and frequency linearly dependent of the wind<br />speed. Since the wind power and energy are proportional to the third<br />degree of the wind speed, the general case hardware has been designed<br />for the product calculation over three input signals. The low frequency<br />range of the input signal allows for a significant simplification of the<br />measuring instrument hardware. By theoretical analysis and<br />simulation, and consequently through an experiment the hypothesis of<br />this research was confirmed - that SDMM can be successfully used to<br />measure wind power and energy.</p>

<p>Jedan od najvažnijih parametara kvaliteta električne energije u<br />distributivnoj mreži je harmonijski sastav naponskih i strujnih<br />signala. U disertaciji je razmatrano integrisano merilo harmonika,<br />na principu stohastičke rezonance. Uopštenje postojećeg teorijskog<br />modela rada merila, ostvareno je ukidanjem pojedinih pretpostavki o<br />idealizovanim uslovima rada: idealni intervali merenja, poznata i<br />nepromenljiva osnovna učestanost, idelane diterske sekvence. Na<br />osnovu teorijske analize, simulacija i praktičnih merenja, date su<br />procene reda veličine za svaku od navedenih grešaka. Na kraju je dato<br />šest preporuka za modifikaciju hardvera i načine obrade rezultata<br />merenja, koje mogu značajno poboljšati metrološke performanse<br />budućih generacija ovih merila.</p> / <p>One of the most important power quality indicators in power grids is the<br />harmonic composition of voltage and current signals. In this thesis an<br />integrated harmonic instrument has been considered, which operates on the<br />principle of the stochastic resonance. Generalization of the existing<br />theoretical model of the instrument was realized by terminating several<br />idealistic assumptions: perfect measurement intervals, known and stable<br />fundamental frequency, ideal dithering sequences. Based on the performed<br />theoretical analysis, simulations and practical measurements, estimates have<br />been given for each of the measurement error sources. Finally, six<br />recommendations were given for the modification of the hardware and the<br />results processing in order to achieve significantly better metrological<br />performances in future generations of this instrument.</p>

<p>Degradacija kvaliteta vazduh kao najosetljivijeg dela životne<br />sredine, predstavlja jedan od glavnih problema sa kojim se<br />suočava savremeno društvo. Saobraćaj, naročito kada je reč o<br />velikim urabanim sredinama, je identifikovan kao glavni izvor<br />hazardnog ugljen-monoksida. Formiranje modela predstavlja<br />neophodan preduslov u procesu prognoze koncentracije ugljen-<br />monoksida u ambijentalnom vazdhu, a samim tim i osnovu za<br />provođenja mera i aktivnosti u procesu poboljšanja stanja i<br />kvaliteta vazduha u velikim urbanim sredinama.</p> / <p>Degradation of quality of air, as the most fragile part of<br />environment, is one of the main problems that humanity faces<br />today. Traffic, particularly when it comes to large urban areas, has<br />been identified as a main source of hazardous carbon monoxide.<br />This model development is identified as a necessary postulate in a<br />process of foreseeing the amount of carbon monoxide in<br />surrounding air, and with that, this is also a basis for conducting<br />measures and activities that aim to improve overall air quality in<br />large urban areas.</p>

<p>Uvod: Radikulopatija je obično praćena bolovima i drugim senzornim i motornim poremećajima, uz smanjenje kvaliteta života u različitom obimu. Algometrija kao visokosenzitivna metoda pruža objektivan uvid u stepen bola, dok se upotrebom upitnika na jednostavan način mogu proceniti karakteristike bola i biopsihosocijalni status pacijenta. Cilj: Istraživanje je sprovedeno kako bi se izmerili prag bola i prag tolerancije na bol kod pacijenata sa cervikalnom i lumbalnom radikulopatijom i utvrdila moguća povezanost bola sa biopsihosocijalnim faktorima. Materijal i metode: Studijom je pre započinjanja i posle zavr&scaron;avanja terapijskog ciklusa ispitano 60 pacijenata sa dijagnostikovanom cervikalnom radikulopatijom (30 mu&scaron;karaca i 30 žena) i 60 pacijenata sa dijagnostikovanom lumbalnom radikulopatijom (30 mu&scaron;karaca i 30 žena). Svi pacijenti su bili hospitalno lečeni u okviru Klinike za medicinsku rehabilitaciju, Kliničkog centra Vojvodine u Novom Sadu, a terapijski ciklus je u proseku trajao 14-21 dan. U istraživanju su kori&scaron;ćenitest za detekciju bola (Pain Detect Test), kratki upitnik o bolu (Brief Pain Inventory), indeks onesposobljenosti zbog bolova u vratu (Neck Disability Index), Kvebekova skala onesposobljenosti kod lumbalnog sindroma (Quebec Back Pain Disability Scale), bolnička skala za anksioznost i depresiju (Hospital Anxiety and Depression Scale), upitnik za procenu prisustva straha od fizičke aktivnosti/posla i njihovog izbegavanja (The Fear-Avoidance Beliefs Questionnaire)&nbsp; i skala katastrofizma bola (Pain Catastrophizing Scale). Rezultati: Nije uočena statistički značajna razlika algometrijskih vrednosti između pacijenata sa cervikalnom radikulopatijom i pacijenata sa lumbalnom radikulopatijom. Ustanovljeno je da osobe ženskog pola imaju niži prag bola i nižu toleranciju na bol od osoba mu&scaron;kog pola. Poređenjem algometrijskih vrednosti pre započinjanja i posle zavr&scaron;avanja terapijskog ciklusa zapaža se da je program rehabilitacije povoljno uticao na pacijente sa lumbalnom radikulopatijom, dok je kod pacijenata sa cervikalnom radikulopatijom do&scaron;lo do pogor&scaron;anja tegoba. Prisutna je negativna korelacija između vrednosti izmerenih algometrom i skorova za anksioznost, depresiju i strah od fizičke aktivnost i posla, &scaron;to znači da biopsihosocijalni faktori u velikoj meri utiču na bolnost. Zaključci: Kvantifikovanje i mapiranje bola uz pomoć algometra i utvrđivanje biopsihosocijalnog statusa putem upitnika će omogućiti primenu adekvatne terapije kod pacijenata, koja je zasnovana na individualnom pristupu. Istovremeno bi primenjenom metodologijom bila postignuta bolja verifikacija rezultata rehabilitacionog programa.</p> / <p>Introduction: Radiculopathy is usually accompained by pain and other sensory and motor disorders, with reducing the quality of life in different extent. Algometry as a highly sensitive method provides objective insight into the degree of pain, while the use of questionnaires in a simple way can estimate the characteristics of pain and the patient&#39;s biopsychosocial status. Objective: The study was conducted in order to measure the pressure pain threshold and pressure pain tolerance threshold in patients with cervical and lumbar radiculopathy and found a possible association of pain with the biopsychosocial factors. Materials and methods: The study examined 60 patients with cervical radiculopathy (30 men and 30 women) and 60 patients with lumbar radiculopathy (30 men and 30 women) before starting and after finishing treatment cycle. All patients were hospitalized in the Clinic for Medical Rehabilitation, Clinical Center of Vojvodina in Novi Sad, and a treatment cycle lasted an average of 14-21 days. Research was conducted using Pain Detect Test, Brief Pain Inventory, Neck Disability Index, Quebec Back Pain Disability Scale, Hospital Anxiety and Depression Scale, The Fear-Avoidance Beliefs Questionnaire and Pain Catastrophizing Scale. Results: There was no statisticallly significant difference in algometric values between patients with cervical radiculopathy and patients with lumbar radiculopathy. It was found that females have a lower pressure pain threshold and lower tolerance to pain than males. Comparing algometric values before starting and after finishing treatment cycle can be noted that the program of rehabilitation favorable influence on patients with lumbar radiculopathy, while in patients with cervical radiculopathy occured deterioration in subjective symptoms. There is a negative correlation between values measured by algometer and scores for anxiety, depression and fear of physical activity and work, which means that biopsychosocial factors greatly affect the pain. Conclusions: Quantification and mapping the pain by algometer and determination of biopsychosocial status through questionnaires will provide the implementation of appropriate therapy for patients, which is based on individual approach. At the same time, the applied methodology would be achieved better verification of the results in rehabilitation program.</p>

<p>Уз растуће цене енергената, данас је од пресудног значаја тачно мерење<br />протока флуида у индустријским процесима. Због своје једноставности,<br />поузданости и једноставног одржавања, мерне бленде су често<br />распрострањени мерни инструменти у многим индустријама.<br />Конвенционална мерна бленда са једним отвором (БЈО) је широко<br />заступљен мерни инструмент на бази диференцијалног притиска, али овај<br />инструмент има и одређене недостатке, који се могу превазићи мерном<br />блендом са више отвора (БВО). Предмет истраживања докторске<br />дисертације је била БВО. За истраживање су се користиле<br />експериментална и нумеричка метода, а истражили су се однос површине<br />отвора бленде и површине попречног пресека цеви &beta;, пад притисака,<br />губитак притисака, утицај угла излазне ивице мерне бленде, утицај<br />влажности гаса и утицај равних деоница испред и иза мерне бленде на<br />тачност мерења. Такође поред овога одредио се и губитак снаге који<br />настаје код различитих мерних бленди, поврат притиска, коефицијент<br />протока тј. коефицијент пада притиска. Представљени резултати у оквиру<br />докторске дисертације су показали бројне предности БВО у односу на БЈО.</p> / <p>Uz rastuće cene energenata, danas je od presudnog značaja tačno merenje<br />protoka fluida u industrijskim procesima. Zbog svoje jednostavnosti,<br />pouzdanosti i jednostavnog održavanja, merne blende su često<br />rasprostranjeni merni instrumenti u mnogim industrijama.<br />Konvencionalna merna blenda sa jednim otvorom (BJO) je široko<br />zastupljen merni instrument na bazi diferencijalnog pritiska, ali ovaj<br />instrument ima i određene nedostatke, koji se mogu prevazići mernom<br />blendom sa više otvora (BVO). Predmet istraživanja doktorske<br />disertacije je bila BVO. Za istraživanje su se koristile<br />eksperimentalna i numerička metoda, a istražili su se odnos površine<br />otvora blende i površine poprečnog preseka cevi &beta;, pad pritisaka,<br />gubitak pritisaka, uticaj ugla izlazne ivice merne blende, uticaj<br />vlažnosti gasa i uticaj ravnih deonica ispred i iza merne blende na<br />tačnost merenja. Takođe pored ovoga odredio se i gubitak snage koji<br />nastaje kod različitih mernih blendi, povrat pritiska, koeficijent<br />protoka tj. koeficijent pada pritiska. Predstavljeni rezultati u okviru<br />doktorske disertacije su pokazali brojne prednosti BVO u odnosu na BJO.</p> / <p>Nowadays, with rising energy prices, accurate flow measurement is playing an<br />important role in industrial processes. Due to its simplicity, reliability and ease of<br />maintenance, orifice flow meters are very common measuring instruments in<br />many industries. Conventional single-hole orifice (SHO) flow meter is widely<br />used differential pressure-based instrument, but this instrument has some<br />disadvantages that can be overcome by multi-hole orifice (MHO) flow meter. The<br />subject of the doctoral dissertation research was MHO flow meter. Experimental<br />and numerical methods were used for the research, whereas the ratio of the<br />orifice area and the cross-sectional pipe area &beta;, pressure drop, pressure loss,<br />angle of bevel influence, gas humidity influence and straight sections upstream<br />and downstream of the orifice influence on measurement accuracy were<br />investigated. Also, power loss for different orifice flow meters, pressure recovery,<br />discharge coefficient i.e. pressure drop coefficient were determined. Results<br />presented within the doctoral dissertation showed numerous advantages of<br />MHO compared to SHO.</p>

<p>U disertaciji je prikazano teorijsko i praktično istraživanje koje se<br />odnosi na utvrđivanje potrebnih i dovoljnih uslova za merenje<br />harmonika u realnoj elektrodistributivnoj mreži. Cilj istraživanja<br />doktorske disertacije je formulisanje merne metode i na metodi<br />baziranom hardveru - po mogućnosti minimalne rezolucije<br />primenjenih A/D konvertora - praktično dvobitnih za merenje<br />harmonika u realnoj elektrodistributivnoj mreži. Jednostavan<br />hardver omogućuje jednostavna paralelna merenja, kao i mali broj<br />izvora sistematske greške merenja, što je vrlo primenljivo u<br />merenjima u realnoj distributivnoj mreži.Simulacionom analizom, a<br />potom i eksperimentom potvrđena je hipoteza istraživanja.</p> / <p>The dissertation shows the theoretical and practical research related to the<br />determination of necessary and sufficient conditions for the measurement of<br />harmonics in a real power grid. The aim of the PhD research is to formulate<br />method and hardware based on the measurement method - preferably with<br />minimal resolution of applied A/D converter - practically 2-bit, for harmonics<br />measurement in a real power grid. Simple hardware allows simple parallel<br />measurements, as well as a small number of systematic measurement error,<br />which is applicable for measurement in the real power grid. Simulation<br />analysis, followed by the experiment, confirmed the hypothesis of this<br />research.</p>