Το θέμα που προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε στην παρούσα εργασία ήταν η κατανόηση των βασικών εννοιών από τα παιδιά με και χωρίς αυτισμό, μέσα από την εφαρμογή του «Boehm Test of Basic Concepts- Preschool Version». Το ψυχομετρικό αυτό εργαλείο, όντας σταθμισμένο, μας βοήθησε να δούμε συγκριτικά τα αποτελέσματα που σημείωσαν τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά σε σχέση με εκείνα που ανήκαν στο φάσμα του αυτισμού. Πιο συγκεκριμένα, σε αρχικό στάδιο, το τεστ μεταφράστηκε και εφαρμόστηκε σε παιδιά χωρίς αυτισμό. Τα αποτελέσματα φανέρωσαν πως τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά που ερωτήθηκαν δεν παρουσίασαν ιδιαίτερη δυσκολία στην κατανόηση των εννοιών που εξετάστηκαν. Ωστόσο, ένας μικρός αριθμός παιδιών φάνηκε να μην κατανοεί πλήρως κάποιες συγκεκριμένες έννοιες, τις οποίες και θεωρήσαμε προβληματικές. Στη συνέχεια, ακολούθησε η εφαρμογή του τεστ και σε παιδιά με διαταραχές αυτιστικού φάσματος. Ωστόσο, όπως είχε αρχικά προβλεφθεί τα παιδιά αυτά αντιμετώπισαν σαφώς μεγαλύτερες δυσκολίες και οι προβληματικές γι’ αυτά έννοιες ήταν πολύ περισσότερες σε σύγκριση με τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά. Συνεπώς, με βάση τα παραπάνω δεδομένα, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως το εργαλείο αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη γενική εκπαίδευση ως διαγνωστικό εργαλείο δυσκολιών ως προς την κατανόηση εννοιών. Τέλος, οι δυσκολίες αυτές ανέδειξαν την ανάγκη σχεδιασμού ειδικών προγραμμάτων διδασκαλίας ή ένταξης με σκοπό την όσο το δυνατόν βαθύτερη αποσαφήνιση τέτοιων εννοιών από την προσχολική κιόλας ηλικία. / The subject that we tried to approach in this graduation thesis was the understanding of basic concepts by children with and without autism, through the application of «Boehm Test of Basic Concepts- Preschool Version». This psychometric tool, being standardized, helped us in order to see the comparative results of the typically developing children and those who belong to the autism spectrum. In particular, at an early stage, the test was translated and applied to children without autism. The results revealed that typically developing children showed no particular difficulty in understanding the concepts examined. However, a small number of children seemed not to fully understand some specific concepts, which we considered problematic. At the second stage, what followed was the implementation of the test in children with autism spectrum disorders. However, as we initially supposed, these children clearly faced greater difficulties and the problematic concepts for them were much more compared to typically developing children .Therefore, according to these data, we conclude that this test could be used in general education as a diagnostic tool for difficulties in understanding concepts. Finally, these difficulties have highlighted the need for designing specific teaching programs or integration ones with a view to possible deeper clarification of such concepts from preschool age.

Η παρούσα εργασία αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης των γλωσσικών κι επικοινωνιακών δεξιοτήτων των ατόμων με αυτιστικές διαταραχές. Στόχος της είναι η περιγραφική προσέγγιση των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος κι η αναζήτηση των γλωσσικών περιοχών που εμφανίζονται προβληματικές στα αυτιστικά άτομα. Στο πρώτο μέρος γίνεται μια εισαγωγή στο φάσμα του αυτισμού και μια περιγραφή του θεωρητικού κι ιστορικού πλαισίου του. Κατόπιν της εισαγωγής, γίνεται παρουσίαση της σύγχρονης κατηγοριοποίησης των αυτιστικών διαταραχών, εξετάζοντας κάθε μία ξεχωριστά ως προς τα περιγραφικά τους στοιχεία κι επιδημιολογικά τους δεδομένα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το κύριο μέρος της εργασίας που αποτελείται από το θέμα της γλωσσικής ικανότητας των ενηλίκων και παιδιών με αυτισμό. Συγκεκριμένα, γίνεται ανάλυση της γλωσσικής ανάπτυξης αυτών μέσα από μια σύγκριση τους με τα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά και τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ, αλλά και άλλων πτυχών της γλωσσικής κι επικοινωνιακής ικανότητας όπως το επίπεδο παραγωγής, χρήσης και κατανόησης και επεξεργασίας. Σε αυτό το σημείο της εργασίας παρατίθενται κι αναλύονται δύο έρευνες από Έλληνες επιστήμονες που εξετάζουν τις γραμματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αυτιστικοί πληθυσμοί. Η πρώτη έρευνα αφορά στη χρήση των προσωπικών αντωνυμιών στην ελληνική γλώσσα από αυτιστικά παιδιά, συγκρίνοντας τα με άτομα με τυπική ανάπτυξη και με σύνδρομο Άσπεργκερ (Βογινδρούκας, 2005), ενώ η δεύτερη εξετάζει την κατανόηση και την ερμηνεία των αντωνυμιών (προσωπικές κι αυτοπαθείς) και της αναφοράς τους, αλλά και των ρημάτων με μη ενεργητική μορφολογία (παθητικά και αυτοπαθή) από παιδιά με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας καθώς και με υψηλού επιπέδου λεκτικές και μη λεκτικές ικανότητες. Τα αποτελέσματα των ερευνών συζητούνται σε σχέση με ευρήματα άλλων ερευνητών από τη διεθνή κι ελληνική βιβλιογραφία. Σε επόμενο στάδιο γίνεται περιγραφή της γλωσσικής συμπεριφοράς των αυτιστικών ατόμων στο πραγματολογικό επίπεδο βασισμένη σε σύγχρονες επιστημονικές μελέτες, αλλά κι επιπρόσθετες δυσκολίες στη φωνολογία και το φαινόμενο της ηχολαλίας, το οποίο κάνει πολύ συχνά την εμφάνισή του κατά την ανάπτυξη των παιδιών με αυτιστικές διαταραχές. Στο τέλος αυτού του μέρους, παρουσιάζονται νευρογλωσσολογικές 5 μελέτες κι έρευνες για τα συστήματα της δηλωτικής και διαδικαστικής μνήμης, τα οποία σχετίζονται με τη γλωσσική ικανότητα του ανθρώπου και παρουσιάζουν διαφορετική συμπεριφορά στους αυτιστικούς. Στο επόμενο μέρος ασχολούμαστε με εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας ή επικοινωνιακούς τρόπους που μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου και της γλωσσικής ικανότητας των αυτιστικών ατόμων, όπως το Makaton και το Pecs. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη νοηματική γλώσσα και στη χρήση της από αυτιστικούς πληθυσμούς ως υποβοήθηση της γλωσσικής ανάπτυξης ή κι ως μοναδικό εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας. Στο τελευταίο μέρος της παρούσας εργασίας συζητούνται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα από τις μελέτες κι έρευνες που παρατέθηκαν αλλά αναφέρονται και σημεία στα οποία θα πρέπει να σταθούν και να λάβουν υπ’ όψιν τους τυχόν μελλοντικές έρευνες πάνω στο ζήτημα της γλωσσικής ικανότητας σε άτομα που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού. / --