Σήμερα η επιστήμη υπόσχεται νέες ανακαλύψεις που θα μας επιτρέπουν να ζούμε όχι μόνο περισσότερο αλλά και καλύτερα. Πρωτεύοντα ρόλο σε αυτή τη διαπίστωση κατέχει η φαρμακοβιομηχανία, όπου μέσω της συνεχούς έρευνας και ανάπτυξης παράγει νέα, καινοτόμα, πρωτότυπα φάρμακα. Τα πρωτότυπα φάρμακα εξακολουθούν να κατέχουν ηγετική θέση στην παγκόσμια φαρμακευτική αγορά, παρόλο που μετά τη λήξη της πατέντας τους δέχονται έντονες πιέσεις από την παραγωγή των αντίστοιχων γενοσήμων φαρμάκων. Είναι απαραίτητο να τονιστεί ο σημαντικός ρόλος των πρωτοτύπων στην προστασία της δημόσιας υγείας, όταν μάλιστα στην ελληνική αγορά έχουν εισέλθει μια πλειάδα γενόσημων φαρμάκων, υπό το μανδύα της οικονομικής κρίσης και της περιστολής των φαρμακευτικών δαπανών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα διπλωματική εργασία προσπαθεί να αναζητήσει τους λόγους και τα κίνητρα της συνταγογράφησης των πρωτότυπων φαρμάκων από τους Έλληνες γιατρούς, μέσα σε ένα ταραχώδες συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον. Ουσιαστικά λοιπόν αναζητήσαμε ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που κάνουν τους γιατρούς να συνταγογραφούν τα πρωτότυπα φάρμακα και πως αυτοί σχετίζονται με μια σειρά εξωτερικών παραγόντων. Τα ευρήματα της μελέτης προέκυψαν από τις απαντήσεις που έδωσαν 83 γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων. Για την επιλογή των γιατρών δόθηκε έμφαση στη συμμετοχή ειδικοτήτων που έχουν υψηλή συνταγογράφηση, με κύριες ειδικότητες τους παθολόγους και τους ορθοπεδικούς. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε γιατρούς των περιοχών των νομών Αχαΐας, Ηλείας και Κεφαλονιάς. Τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προέκυψαν μετά τη στατιστική ανάλυση των απαντήσεων που δόθηκαν ήταν: 1) η πολύ μεγάλη αποδοχή που εξακολουθούν να έχουν τα πρωτότυπα φάρμακα από την ελληνική ιατρική κοινότητα, ακόμα και όταν υπάρχουν αντίστοιχα γενόσημα, 2) το ευρύτερο πλαίσιο των παραγόντων που επηρεάζουν τη συνταγογραφία των γιατρών είναι: α) η αποτελεσματικότητα, β) το κύρος/όνομα της φαρμακευτικής εταιρίας, γ) η τιμή του φαρμάκου, δ) η καινοτομία, ε) η ασφάλεια/ανεπιθύμητες ενέργειες, 3) οι εταιρίες με πρωτότυπα φάρμακα επηρεάζουν τη συνταγογραφία των γιατρών ανάλογα με το κύρος και το όνομά τους, 4) η άσχημη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα καθώς και τα μέτρα που έχουν ληφθεί στο χώρο της υγείας, δείχνουν να στρέφουν κάποιους γιατρούς από τα πρωτότυπα προς τα γενόσημα, 5) οι «διαμορφωτές γνώμης» επηρεάζουν σχετικά τη συνταγογραφία των Ελλήνων γιατρών, μόνο όμως όταν εμφανίζονται σε συνέδρια και συμπόσια ως ανεξάρτητοι επιστήμονες, ενώ δεν την επηρεάζουν καθόλου ως προσκεκλημένοι ομιλητές σε εταιρικές εκδηλώσεις, 6) οι πρακτικές marketing των εταιριών με πρωτότυπα υπερτερούν από τις αντίστοιχες των εταιριών με γενόσημα, 7) ο ιατρικός επισκέπτης επηρεάζει θετικά τη συνταγογραφία των γιατρών όταν είναι καλά ενημερωμένος για το φάρμακό του, 8) παρατηρείται τάση των γιατρών για χαμηλό ρίσκο στη συνταγογράφηση, 9) τα γενόσημα φάρμακα είναι πολύ πιο πιθανό να συνταγογραφηθούν σε αδύναμες οικονομικά και κοινωνικά ομάδες. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε πως οι Έλληνες γιατροί εξακολουθούν να εμπιστεύονται τόσο τα πρωτότυπα φάρμακα που προστατεύονται με πατέντα, όσο και τα πρωτότυπα εκτός πατέντας φαρμακευτικά σκευάσματα (σκευάσματα δηλαδή τα οποία αν και κυκλοφόρησαν ως πρωτότυπα έχουν απολέσει την προστασία της πατέντας τους). Παρόλο όμως που θεωρούν τα προαναφερθέντα φάρμακα αποτελεσματικά και αξιόπιστα, μια σειρά από εξωτερικούς παράγοντες τους δημιουργεί την τάση να κινηθούν προς την κατεύθυνση των γενοσήμων, περισσότερο από ότι στο πρόσφατο παρελθόν. / Today science promises new discoveries that will allow us to live not only longer but also better. The pharmaceutical industry plays a leading role to this fact where through continuous research and development, new, innovative, brand named drugs are produced. Brand named drugs continue to hold the leading place in the global pharmaceutical market, although after the expiration of their patent they face severe pressure from the production of their counterparts, generic drugs. It is essential to emphasize the important role that brand named drugs have to the protection of the public health, even though at the same time many unknown generic drugs have entered the Greek pharmaceutical market under the justification of the financial crisis and the containment of pharmaceutical expenditures. Under this prism, the present thesis tries to determine the reasons and the motivations of Greek physicians for prescribing brand names drugs, within a turbulent and constantly changing external environment. Our basic purpose was to discover the factors that make the physicians prescribebrand named drugs and how these factors were related with a number of external factors. The findings of this thesis are derived from the answers given by 83 doctors of different specialties. The specialties were those that have high prescription capability, with pathologists and orthopedics being the two most numerous specialties. The research was conducted with the participation of doctors from the counties of Achaia, Ilia and Cephalonia. The most important findings that came up after the statistical analysis of the answers given were: 1) The great acceptance that brand named drugs still have from the Greek medical community, even when their counterpart generics exist in the market 2) The main factors that influence the doctors prescriptions are: a) the efficacy of the medicine b) the prestige / name of the pharmaceutical company c) the price of the medicine d) the innovation of the medicine e) the safety / side effects 3) The pharmaceutical companies that produce brand named drugs influence the doctors prescriptions by their prestige and good name 4) The financial crisis in Greece and the measures that have been taken by the state for reducing the pharmaceutical expenditures seem to influence some doctors to prescribe more generics than they did in the past 5) “Opinion leaders” influence the prescription attitude of the Greek doctors only when they appear to congresses and forums as “independent” scientists. On the other hand they seem not to influence at all when they appear as speakers to any corporate event sponsored by a pharmaceutical company 6) Marketing practices of companies producing brand named drugs seem to be more effective than those that produce generic drugs 7) A medical representative that is well educated about his drug positively influences the prescription habits of the doctors 8) It is observed a tendency of doctors for taking low risk when they prescribe madicines to their patients 9) Generic drugs are more likely to be prescribed to low income and low social status groups of the population. In conclusion we can say that Greek doctors still trust not only the brand named drugs protected under patent, but also the off patent brand name drugs (brand named drugs that their patent has expired). Although they consider the aferementioned drugs effective and reliable, a number of external factors create a tendency for them to prescribe now more generic drugs than they used to prescribe in the recent past.

Στην Ελλάδα ο όρος “γενόσημα” φάρμακα έχει γίνει ευρέως γνωστός τον τελευταίο καιρό, παρ’ό,τι στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες του κόσμου η χρήση γενοσήμων είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες. Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει σκοπό να μελετήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση ασθενών-καταναλωτών και επαγγελματιών υγείας ως προς τα γενόσημα φάρμακα. Πιο συγκεκριμένα, μελετώνται διάφοροι παράγοντες που βρέθηκαν μέσα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση ότι επηρεάζουν τις πεποιθήσεις των ασθενών-καταναλωτών και των επαγγελματιών υγείας. Αρχικά, έγινε μια βιβλιογραφική ανασκόπηση σε μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με το θέμα των γενόσημων φαρμάκων. Στη συνέχεια, κατασκευάστηκαν δύο ερωτηματολόγια, ένα που απευθυνόταν σε ασθενείς-καταναλωτές και ένα που απευθυνόταν σε επαγγελματίες υγείας. Το πρώτο ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν 364 ασθενείς-καταναλωτές. Το δεύτερο συμπλήρωσαν 95 επαγγελματίες υγείας (ιατροί και φαρμακοποιοί). Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τα ερωτηματολόγια αναλύθηκαν στη συνέχεια με τη βοήθεια του προγράμματος SPSS. Από τις αναλύσεις που έγιναν, διαπιστώσαμε πως στους περισσότερους πλέον ασθενείς ο όρος «γενόσημα φάρμακα» είναι γνώριμος αλλά, υπάρχει έλλειψη σωστής πληροφόρησης. Παρόλα αυτά, οι μισοί σχεδόν ασθενείς έχουν θετική στάση προς τα γενόσημα φάρμακα και είναι διατεθειμένοι να τα χρησιμοποιήσουν μετά από σύσταση του ιατρού κυρίως, ή και του φαρμακοποιού. Επίσης, οι πιο σημαντικοί λόγοι που τους ωθούν να αγοράσουν ένα φάρμακο είναι η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του. Από τις αναλύσεις των απαντήσεων των επαγγελματιών υγείας διαπιστώσαμε πως υπάρχει έλλειψη γνώσεων και σωστής πληροφόρησης. Ενώ είναι πρόθυμοι να συνταγογραφήσουν/χορηγήσουν γενόσημα φάρμακα, παρόλα αυτά, προτιμάται η χρήση πρωτότυπων φαρμακευτικών σκευασμάτων, πιθανότατα λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης προς τον ΕΟΦ. Πιστεύεται πως η βελτίωση της αξιοπιστίας του Οργανισμού και η καλύτερη ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας θα συμβάλει στην αύξηση χρήσης των γενοσήμων. Το κράτος έχει θεσπίσει ήδη αρκετά μέτρα για την αύξηση χρήσης των γενοσήμων. Προτείνεται όμως, να γίνει μια πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια μέσα από τα κανάλια των επαγγελματιών υγείας, της φαρμακευτικής βιομηχανίας αλλά και των ασθενών-καταναλωτών, ώστε να αποδώσει η προσπάθεια αυτή και επιτευχθεί ο σκοπός της. / In Greece the term "generic" drugs has become widely known lately, although in Europe and other countries of the world, generics are known for decades. This thesis aims to study the factors that affect the attitude of patients-consumers and health professionals to generics. More specifically, it examines various factors found through the literature to influence the beliefs of patients, consumers and healthcare professionals. Initially, there was a literature review on studies of the literature on the subject of generic drugs. Then, we constructed two questionnaires, one aimed at patients-consumers and one that was aimed at health professionals. The first questionnaire was completed by 364 patient-consumers. The second was completed by 95 health professionals (doctors and pharmacists). The data collected from the questionnaires were then analyzed using the SPSS program. From the analyzes, we found that among most patients the term "generic" is familiar, but there is a lack of proper information. However, almost half patients have positive attitude towards generics and are willing to use them with the recommendation of a physician primarily, or a pharmacist. Also, the most important reasons that make them buy a drug is knowing it’s safe and effective. The analyzes of the responses of health professionals found that there is lack of knowledge and correct information among them. While they are willing to prescribe/dispense generics, however, original drugs are preferred, probably due to lack of confidence in the regional EMEA. According to them, improvement of the reliability of the Agency and better information of the health professionals will help increase the use of generics. The state has already adopted several measures to increase the use of generics. But it is proposed that a more integrated effort, through the channels of health professionals, pharmaceutical industry and patients and consumers should take place so that to this effort and purpose are achieved.

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες η βιομηχανία γενόσημων φαρμάκων σημειώνει παγκοσμίως σημαντική πρόοδο και ανάπτυξη. Η εκτεταμένη διείσδυση των γενόσημων φαρμάκων στο χώρο της υγείας δεν είναι καθόλου τυχαία και οφείλεται κατά κύριο λόγο στην οικονομική και αξιόπιστη θεραπευτική λύση που προσφέρουν. Με άλλα λόγια το πλεονέκτημά τους είναι ότι επιφέρουν ισότιμο θεραπευτικό αποτέλεσμα, όπως και τα πρωτότυπα φάρμακα, σε συνδυασμό με τον περιορισμό των φαρμακευτικών δαπανών. Η ιδιαιτερότητά τους αυτή καθορίζεται και εξασφαλίζεται μέσω του ελέγχου της βιοϊσοδυναμίας τους και της χρονικής λήξης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας των πρωτότυπων φαρμάκων. Από τα παραπάνω λοιπόν, σε συνδυασμό με τη δυσμενή παγκόσμια οικονομική κατάσταση και με τα διογκωμένα οικονομικά προβλήματα που ταλανίζουν το ελληνικό σύστημα υγείας και τους εθνικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς, καταδεικνύεται η ανάγκη ευρείας αποδοχής των συγκεκριμένων φαρμάκων από το σύνολο της ελληνικής ιατρικής κοινότητας. Για το σκοπό αυτό η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία επιδιώκει να διερευνήσει σε βάθος τις πεποιθήσεις, τα κίνητρα και τις συνταγογραφικές συνήθειες των Ελλήνων ιατρών όσον αφορά τα γενόσημα φάρμακα, τα οποία υπόσχονται τον άμεσο περιορισμό των φαρμακευτικών δαπανών χωρίς την υποβάθμιση της ωφέλειας και της ποιότητας ζωής των ασθενών. Τα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα που διεξήχθη αποκλειστικά στο Νόμο Αχαΐας είναι σημαντικά και αναλύονται διεξοδικά παρακάτω. Παρολ’ αυτά σε γενικές γραμμές αξίζει να αναφερθεί: α) το υψηλό ποσοστό απόκρισης 75,7% στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, β) το υψηλό ποσοστό μετεκπαίδευσης των ιατρών που ανέρχεται στο 41.6%, γ) η εξοικείωση των ιατρών με τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο που φτάνει το 55.7%, δ) ότι το σύνολο των ιατρών συνταγογραφεί γενόσημα φάρμακα ανεξαρτήτως εάν έχουν θετική γνώμη για αυτά ή όχι, ε) ότι το πρωταρχικό και βασικότερο κριτήριο συνταγογράφησης είναι η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, ενώ και τα οικονομικά κίνητρα συμβάλλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό προς την κατεύθυνση αυτή, στ) ότι η απουσία κλινικών δοκιμών των γενόσημων φαρμάκων αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα υστέρησης συγκριτικά με τα πρωτότυπα φάρμακα, ζ) ότι υπάρχουν δευτερογενείς παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην αυξημένη συνταγογράφηση των γενόσημων φαρμάκων π.χ. κύρος-όνομα εταιρείας, η επιστημονική ενημέρωση κ.ά., η) ότι οι συνταγογραφικές συνήθειες των ιατρών επηρεάζονται σε μικρό βαθμό από τους ιατρικούς επισκέπτες και σε μεγάλο βαθμό από το όνομα και το κύρος της φαρμακευτικής εταιρείας και θ) ότι δεν εισακούγονται σε μεγάλο ποσοστό 58.5% οι ανάγκες και οι προβληματισμοί των ιατρών από τα φαρμακευτικά στελέχη. Η παρούσα εργασία με τις συγκεκριμένες εστιάσεις προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τη στάση και τους πιθανούς προβληματισμούς των ελλήνων ιατρών σχετικά με τα γενόσημα φάρμακα και να προσδιορίσει τη συνταγογραφική συμπεριφορά αυτών. Απώτερος σκοπός του παραπάνω εγχειρήματος είναι να βοηθήσει από τη μεριά του στην ανάπτυξη και στη χάραξη πολιτικών και κατευθύνσεων που να είναι σε θέση να βελτιώσουν την οικονομική και κλινική εικόνα του πολύπαθου χώρου της ελληνικής δημόσιας υγείας. / Is it an undeniable fact that in the last decades the manufacture of generic medicinal products marks globally significant progress and development. The vast permeation of generic medicinal products in the health industry is not random at all and is mainly due to the economical and reliable therapeutic solution they offer. In other words, their advantage lies in the fact that they bring equivalent therapeutic results to the reference medicinal products, combined with a reduction of medicinal expenses. This specificity of theirs is determined and secured through the control of their bioequivalence and the expiration time of the letters patent of the reference medicinal products. From all the above and taking into consideration the unfavorable global economic situation and the inflated economic problems which deplore the greek health system and the national insurance organizations, rises the need for a vast acceptance of these particular medicinal products from the greek medical community in its entirety. For this reason, this particular thesis attempts to explore in depth the greek physicians’ beliefs, motives and prescription-writing practices as far as generic medicinal products are concerned – which promise the immediate reduction of medicinal expenses without downgrading the patients’ benefits and quality of living. The findings that emerged from the research which was carried out exclusively within the prefecture of Achaia are significant and are analysed in depth further below. Nevertheless, in general, it is worth mentioning: a) the high rate of responding (75.7%) to the completion of the questionnaire, b) the high rate of doctors’ further education/training which reaches 41.6% c) the doctors’ familiarization with new technologies and the internet which comes to 55.7%, d) the fact that the doctors as a body are prescribing generic medicinal products regardless of their positive or negative views on them, e) that the prime and most fundamental criterion in prescription-writing is the effectiveness of the drug, while economic motives contribute greatly towards this direction, f) that the absence of clinical tests on generic medicinal products is the most significant factor of their lacking in comparison to reference medicinal products, g) that there are secondary factors which can contribute to the increase in prescription of generic medicinal products such as the prestige/brand name of a company, scientific documentation, etc. h) that the physicians’ prescription habits are minorly affected from pharmaceutical representatives and majorly from the brand name and prestige of the pharmaceutical company and i) that in a high rate of 58.5% physicians’ needs and problems are not heard from pharmaceutical executives. This thesis with its particular focuses, attempts to decode greek physicians’ views and possible problems as far as general medicinal products are concerned and to define their attitude towards prescription. A further goal of this attempt is to help the development and tracing of political directions which can be able to improve the economic and clinical image of the much afflicted greek national health system.