Η παρούσα πτυχιακή αφορά τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας με βάση τη θεωρία της κειμενοκεντρικής προσέγγισης. Περιλαμβάνει δύο μέρη: Πρώτον, τη θεωρητική θεμελίωση, στην οποία γίνεται αναφορά στις παιδαγωγικές προσεγγίσεις της κειμενοκεντρικής προσέγγισης και ιδιαίτερα του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Δεύτερον, περιλαμβάνει πρωτότυπο διδακτικό υλικό που σχεδιάστηκε και εκπονήθηκε, κατά τη διάρκεια της παρούσας πτυχιακής εργασίας, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες θεωρίες. Για το σχεδιασμό του διδακτικού υλικού έχουν επιλεγεί αυθεντικά κείμενα διαφόρων κειμενικών ειδών (π.χ. αφηγηματικά, περιγραφικά, επιχειρηματολογικά, επεξηγηματικά), τα οποία συνοδεύονται από δραστηριότητες υπερδομικής επεξεργασίας του κειμένου, λειτουργικής γραμματικής και παραγωγής γραπτού λόγου για όλες τις τάξεις του Δημοτικού. Μεταξύ των κειμένων περιλαμβάνονται και πολυτροπικά κείμενα. Σκοπός της παρούσας διδακτικής πρότασης αποτελεί η ανάπτυξη δεξιοτήτων όχι μόνο γλωσσικού αλλά και κοινωνικού γραμματισμού. / --

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτέλεσε ο σχεδιασμός του γλωσσικού μαθήματος για τους μη φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας που φοιτούν στο δημοτικό σχολείο με βάση τον αντίστοιχο σχεδιασμό του γλωσσικού μαθήματος που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων. Αρχικά εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν οι κειμενικοί και γραμματικοί στόχοι των σχολικών εγχειριδίων της Γ και Δ τάξης του δημοτικού σχολείου που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του Π.Ε.Μ. Στη συνέχεια έγινε εφαρμογή αυτού του γλωσσικού σχεδιασμού στα σχολικά εγχειρίδια της Γ και Δ τάξης που διδάσκονται σε όλα τα δημοτικά σχολεία της ελληνικής επικράτειας. Η έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρύτερου επιστημονικού ενδιαφέροντος για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως ξένης. Πρωταρχικός της στόχος ήταν να αναζητήσει σε ποιο βαθμό ο σχεδιασμός του γλωσσικού μαθήματος μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια του Π.Ι. είναι κατάλληλος και για τους αλλόγλωσσους μαθητές του ελληνικού σχολείου. Βασικό κριτήριο για αυτή την εφαρμογή υπήρξε ο γλωσσικός σχεδιασμός του Π.Ε.Μ. Συγκεκριμένα ερευνήθηκαν οι κειμενικοί και οι γραμματικοί στόχοι (φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη) των σχολικών εγχειριδίων της Γ και Δ τάξης του δημοτικού σχολείου. Η ανάλυση της έρευνας έδειξε πως ένα μεγάλο μέρος των κειμενικών και γραμματικών στόχων των σχολικών εγχειριδίων είναι πολύ απαιτητικοί για τους αλλόγλωσσους μαθητές αυτών των τάξεων. Μερικοί από αυτούς τους στόχους μπορούν ενδεχομένως να εφαρμοστούν μερικώς και άλλοι υπό κάποιες προϋποθέσεις. Η ύπαρξη του ενός και μοναδικού σχολικού εγχειριδίου στο ελληνικό σχολείο, διαμορφωμένου μάλιστα με βάση ένα σχεδιασμό για μαθητές φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την υιοθέτηση και εφαρμογή προσαρμοσμένου με τις εκάστοτε ανάγκες διδακτικού υλικού. Η υιοθέτηση του πολλαπλού-εναλλακτικού βιβλίου που θα καλύπτει τις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών και θα επιτρέπει την αυτενέργεια των εκπαιδευτικών θεωρείται απαραίτητη. / -

Η προοδευτική στροφή των σχολικών προγραμμάτων έχει αναδείξει τη σημασία αξιοποίησης των κειμένων μαζικής κουλτούρας στη γλωσσική διδασκαλία (Alvermann et al. 1999˙ Stevens 2001˙ Morrell 2002). Στην παρούσα εργασία θα διερευνηθεί σε ποιο βαθμό μαθητές/τριες της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού έχουν πρόσβαση σε μέσα (τηλεόραση, ραδιόφωνο, υπολογιστής κ.ά) τα οποία είναι φορείς κειμένων μαζικής κουλτούρας και σε ποιο βαθμό προτιμούν δραστηριότητες που εμπεριέχουν κείμενα μαζικής κουλτούρας (ακρόαση τραγουδιών, παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, πλοήγηση στο διαδίκτυο, ανάγνωση εξωσχολικών εντύπων, παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων και κινηματογραφικών ταινιών). Παράλληλα, θα μελετηθεί αν και σε ποιο βαθμό οι προτιμήσεις των παιδιών επηρεάζονται από διάφορους κοινωνικούς παράγοντες, καθώς και αν σχετίζονται με τις σχολικές επιδόσεις του/της μαθητή/τριας στο γλωσσικό μάθημα. Επιπλέον, διερευνάται αν και σε ποιο βαθμό οι προτεινόμενες διδακτικές πρακτικές από το ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα και το διδακτικό υλικό για το γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο αξιοποιούν και βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις προτιμήσεις και τις καθημερινές εμπειρίες των μαθητών/τριών από τον ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό τους χώρο. Τέλος, γίνεται σύγκριση των όσων καταδεικνύουν τα αποτελέσματα της έρευνάς μας με τις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές στην Ελλάδα, όπως περιγράφονται σε σχετικές έρευνες. H συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων από τους/τις μαθητές/τριες. Η έρευνα διεξήχθη σε πέντε δημόσια σχολεία του νομού Αχαΐας, τα οποία λειτουργούν σε περιοχές με διαφορετικό κοινωνικό επίπεδο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, τα παιδιά της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού φαίνεται να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην οπτική και ακουστική διάσταση των κειμένων μαζικής κουλτούρας. Φαίνεται να προτιμούν λιγότερο τα έντυπα κείμενα μαζικής κουλτούρας, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν μόνο τον γραπτό λόγο και την εικόνα, ενώ υπάρχει η τάση να προτιμούν τραγούδια και κείμενα της τηλεοπτικής μαζικής κουλτούρας, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν σύγχρονους σημειωτικούς τρόπους της ψηφιακής τεχνολογίας, όπως εικόνα, κίνηση και ήχο. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ανάμεσα στο ισχύον διδακτικό υλικό και τις εξωσχολικές πρακτικές γραμματισμού των παιδιών υπάρχει μια σημαντική αναντιστοιχία (Luke 2004). / -