Η αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη (αλλά και των υπόλοιπων νεοπλασματικών νοσημάτων) δεν περιλαμβάνει απλώς την ανεύρεση νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Αφορά και την κατοχύρωση ορισμένων δεικτών που μπορούν να μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για την ύπαρξη της νόσου, αλλά και του σταδίου εξέλιξης που βρίσκεται έτσι ώστε να παίρνονται οι πλέον σωστές αποφάσεις για την διαχείριση του ασθενούς. Η βιβλιογραφική αναφορά που ακολουθεί θα ασχοληθεί εκτενώς με αυτά τα ζητήματα (δηλ. τους δείκτες νόσου/σταδίου νόσου του καρκίνου του προστάτη) και ιδιαίτερα με μια υποομάδα αυτών: των μοριακών δεικτών της σταδιοποίησης της λεμφαδενικής νόσου στον καρκίνο του προστάτη. Αφορά μια πολλά υποσχόμενη μερίδα μοριακών δεικτών στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου που ενδέχεται να επηρεάσει και την προσέγγιση άλλων συμπαγών όγκων. / Use of new molecular markers for staging of lymph node disease in the prostate cancer.

Σκοπός: Να διερευνηθεί η επίδραση της καθημερινής χορήγησης σιλδεναφίλης στα επίπεδα διαλυτών δεικτών της ενδοθηλιακής λειτουργίας σε άνδρες με στυτική δυσλειτουργία. Μέθοδοι: Ασθενείς πάνω από 18 ετών με στυτική δυσλειτουργία αγγειακής αιτιολογίας για πάνω από 6 μήνες, είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με νοσολογικές καταστάσεις ισχυρά συσχετιζόμενες με ενδοθηλιακή δυσλειτουργία όπως σακχαρώδης διαβήτης/μεταβολικό σύνδρομο, υπέρταση και στεφανιαία νόσος, έλαβαν σιλδεναφίλη 25 mg ημερησίως από του στόματος για 4 εβδομάδες. Δείκτες της ενδοθηλιακής λειτουργίας μετρήθηκαν στο πλάσμα στην αρχή και το τέλος της θεραπείας χρησιμοποιώντας τυπικές μεθόδους και εμπορικά διαθέσιμα υλικά. Αποτελέσματα: 112 άνδρες με μέση ηλικία (SD) 60,6 (7,3) έτη ολοκλήρωσαν το θεραπευτικό πρωτόκολλο. Η χορήγηση 25 mg σιλδεναφίλης καθημερινά για 4 εβδομάδες μείωσε σημαντικά τα επίπεδα της ενδοθηλίνης-1 σε σύγκριση με την αρχή της θεραπείας (2,83 ± 1,63 έναντι 3,24 ± 1,90 pg/ml, p<0,001). Σημαντικές αλλαγές παρατηρήθηκαν επίσης για το οξείδιο του αζώτου (ΝΟ) (35,12 ± 21,14 έναντι 31,91 ± 16,28 pmol/lt, p=0,01), τα επίπεδα της cGMP (3,79 ± 2,37 έναντι 2,70 ± 1.34 pmol/ml, p<0,001) και τον παράγοντα von Willebrand (956,08 ± 514,25 έναντι 1007,42 ± 466,25 mU/ml) αλλά όχι και για τους άλλους δείκτες που μετρήθηκαν (θρομβομοδουλίνη και Ε-σελεκτίνη). Η στυτική λειτουργία βελτιώθηκε επίσης. Συμπεράσματα: Η σιλδεναφίλη σε καθημερινή χορήγηση βελτιώνει την ενδοθηλιακή λειτουργία όπως αυτή εκτιμάται με τα επίπεδα βιολογικών δεικτών σε ασθενείς με στυτική δυσλειτουργία. Αυτά τα αποτελέσματα συμφωνούν με άλλες μελέτες που δείχνουν όμοια αποτελέσματα με θεραπεία με αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης 5. Η κλινική σημασία των αποτελεσμάτων αυτών χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. / Objective: To investigate the impact of daily sildenafil on levels of soluble molecular markers of endothelial function in men with erectile dysfunction. Methods: Patients over 18 years of age with erectile dysfunction of vascular aetiology for more than 6 months, either alone or in combination with disease states strongly associated with endothelial dysfunction such as diabetes/metabolic syndrome, hypertension and coronary artery disease, received sildenafil 25 mg orally for 4 weeks. Markers of endothelial function were measured in plasma at baseline and end-of-treatment using standard methods and commercially available kits. Results: 112 men with mean (SD) age of 60.6 (7.3) years completed the protocol. Sildenafil 25mg daily for 4 weeks significantly reduced endothelin-1 levels compared to baseline (2.83 ± 1.63 vs. 3.24 ± 1.90 pg/ml, p<0.001). Significant changes were also observed for nitric oxide (35.12 ± 21.14 vs. 31.91 ± 16.28 pmol/lt, p=0.01) and cyclic guanosine monophosphate (3.79 ± 2.37 vs. 2.70 ± 1.34 pmol/ml, p<0.001) and von Willebrand factor (956.08 ± 514.25 vs. 1007.42 ± 466.25 mU/ml) levels but not for the other biomarkers measured (thrombomodulin and E-selectin). Erectile function was significantly improved. Conclusions: Daily sildenafil improves endothelial function as assessed by levels of biomarkers of endothelial function in patients with erectile dysfunction. This is in agreement with other studies showing similar benefits with phosphodiesterase 5 inhibitor treatment. The clinical implications of this finding need further investigation.

Breast cancer is among the well-researched type compared to other common types of cancer. However, there still remain important open issues for investigation. One of these issues is the clarification of the importance of certain biological factors, such as histological tumour grade and estrogens reception (ER) status, to clinical management of the disease. Until now, histological grading and ER status assessment is based on the visual evaluation of breast tissue specimens under the microscope. More specifically, grading is determined on the visual estimation of certain histological features, on H&E (Hematoxylin & Eosin) stained specimens according to the World Health Organization (WHO) guidelines, whereas ER-status is assessed as the percentage of expressed nuclei on immunohistochemically stained (IHC) specimens as suggested by the American Society of Clinical Oncology (ASCO) protocol. Recent studies have attempted to examine whether histological tumour grade relates to ER status. Such a relation seems to be of importance in the various treatment strategies followed in breast tumours. However, the quantification of ER status presents certain weaknesses: a) there is a lack of consensus among experts regarding the protocol to be followed for calculating the ER status; b) an exact estimate of the ER status is difficult to be obtained, since the latter would require manual counting of positively expressed nuclei. In clinical practice often a gross estimate is obtained by the histopathologists through visual inspection on representative specimen areas. Consequently, the evaluation of ER status, which has been considered by previous studies as the key measure for assessing the correlation between ERs and tumour grade, is prone to the physician’s subjective estimation. Therefore, more reliable methods are needed. This thesis has been carried out in the search of such alternative, more reliable, methods. Accordingly, the aims of the present thesis are: (i) to develop a reliable segmentation methodology for detection of ER-expressed nuclei in breast cancer tissue images stained with IHC, (ii) to objectively quantify ER status in breast cancer tissue images stained with IHC, (iii) to investigate potential correlation between ER status and histological grade by combining information from IHC and H&E stained breast cancer tissue images obtained from the same patient, (iv) to establish evidence for linking chromatin texture variations with textural variations on ER-expressed nuclei, (v) to investigate the potential of the proposed hybrid supervised pattern recognition strategies to other challenging fields of medical image processing and analysis. To address the above issues and in search of reliable methods for quantitatively assessing ER status and its correlation with histological grade based, a novel hybrid (unsupervised-supervised) pattern recognition methodology has been designed, developed and implemented for the analysis of breast cancer tissue images. Moreover, it will be shown that proper modification of the proposed methodology may result to generalize pixel classification approach suitable for processing and analysis of medical images other than microscopic such as Computed Tomography Angiography images. / Σε σχέση με άλλες μορφές καρκίνου, ο καρκίνος του μαστού είναι μεταξύ των ευρέως μελετημένων τύπων καρκίνου, ωστόσο, υπάρχουν ακόμη σημαντικά ανοικτά ζητήματα προς διερεύνηση. Ένα από αυτά τα είναι ο προσδιορισμός της σπουδαιότητας ορισμένων βιολογικών παραγόντων, όπως ο βαθμός διαφοροποίησης της κακοήθειας (ΒΔΚ) του όγκου και το επίπεδο έκφρασης των Οιστρογονικών Υποδοχέων (ΟΥ), στην κλινική διαχείριση της νόσου. Μέχρι τώρα, η εκτίμηση του ΒΔΚ του όγκου και της έκφρασης των ΟΥ είναι βασισμένη στην οπτική αξιολόγηση ιστολογικών δειγμάτων, τα οποία λαμβάνονται από αντιπροσωπευτικές περιοχές του μαστού, στο μικροσκόπιο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο ΒΔΚ του όγκου καθορίζεται από την οπτική εκτίμηση ορισμένων ιστολογικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων σε ιστολογικά δείγματα που έχουν υποστεί χρώση Αιματοξυλίνης - Ηωσίνης (Heamatoxylin & Eosin-Η&Ε), ενώ σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικάνικης Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας, η έκφραση των ΟΥ πρέπει να εκτιμάται ως το εκατοστιαίο ποσοστό των εκφρασμένων πυρήνων σε δείγματα βαμμένα με ανοσοϊστοχημικές τεχνικές (Immunohistochemistry-IHC). Πρόσφατες μελέτες έχουν προσπαθήσει να εντοπίσουν εάν υπάρχει σύνδεση μεταξύ του ΒΔΚ του όγκου και της έκφρασης των ΟΥ στον όγκο, συσχετίζοντας τον ΒΔΚ από εικόνες με χρώση H&E με τον ποσοστό των εκφρασμένων ΟΥ σε δείγματα IHC. Αυτή η συσχέτιση φαίνεται να είναι σημαντική στις διάφορες ακολουθούμενες στρατηγικές για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Εντούτοις, ο προσδιορισμός της έκφρασης των ΟΥ παρουσιάζει ορισμένες αδυναμίες: α) υπάρχει σημαντική μεταβλητότητα μεταξύ των ειδικών σχετικά με το πρωτόκολλο που ακολουθείται για τον υπολογισμό της έκφρασης των ΟΥ, β) είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια η έκφραση των ΟΥ, δεδομένου ότι θα απαιτούσε τη μέτρηση του συνόλου των θετικά εκφρασμένων πυρήνων από τον ειδικό ιστοπαθολόγο. Στην κλινική πράξη, λαμβάνεται συνήθως μια χονδρική εκτίμηση από τον ιστοπαθολόγο, μέσω μικροσκοπίου, παρατηρώντας αντιπροσωπευτικές περιοχές των δειγμάτων όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση εκφρασμένων πυρήνων σε ΟΥ. Ως εκ τούτου, η αξιολόγηση της έκφρασης των ΟΥ, που έχει θεωρηθεί από προηγούμενες μελέτες ως βασική μέτρηση για τη συσχέτιση μεταξύ ΟΥ και του βαθμού διαφοροποίησης των όγκων, είναι επιρρεπής στην υποκειμενικότητα του ειδικού. Για τον λόγο αυτό απαιτούνται πιο αξιόπιστες μέθοδοι. Η παρούσα διατριβή πραγματοποιήθηκε σε αναζήτηση εναλλακτικών, πιο αξιόπιστων μεθόδων. Έτσι οι στόχοι της παρούσας διατριβής είναι: (i) η ανάπτυξη μιας αξιόπιστης μεθοδολογίας τμηματοποίησης ιστολογικών εικόνων μικροσκοπίας επεξεργασμένες με χρώση IHC για τον εντοπισμό των πυρήνων που εκφράζουν τους ΟΥ για την αντικειμενική ποσοτικοποίηση της έκφρασης των ΟΥ στον καρκίνο του μαστού, (ii) η διερεύνηση ενδεχόμενης σχέσης μεταξύ της έκφρασης των ΟΥ και του ΒΔΚ του όγκου, συνδυάζοντας την πληροφορία των ιστολογικών δειγμάτων, που προέρχονται από τον καρκινικό ιστό του ίδιου ασθενούς και έχουν υποστεί επεξεργασία με ανοσοϊστοχημική χρώση και με χρώση H&E, (iii) η διερεύνηση πιθανής συσχέτισης στις μεταβολές της υφής της χρωματίνης με τις μεταβολές στην υφή των πυρήνων που εκφράζουν τους ΟΥ, και (iv) η διερεύνηση της δυνατότητας της προτεινόμενης μεθοδολογίας σε άλλους τομείς επεξεργασίας και ανάλυσης ιατρικών εικόνων. Για την εκπλήρωση των ανωτέρω στόχων και σε αναζήτηση αξιόπιστων μεθόδων για την ποσοτικοποίηση της έκφρασης των ΟΥ και της σύνδεσή της με το ΒΔΚ του όγκου, σχεδιάστηκε, αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε μια νέα μεθοδολογία βασισμένη στην αναγνώριση προτύπων ημι-εποπτευόμενης μάθησης για την ανάλυση ιστοπαθολογικής εικόνας. Επιπλέον, η κατάλληλη τροποποίηση της προτεινόμενης μεθόδου μπορεί να οδηγήσει στη γενίκευση της μεθοδολογικής προσέγγισης της ταξινόμησης εικονοστοιχείων για την επεξεργασία και την ανάλυση ιατρικών εικόνων, πέρα αυτών της μικροσκοπίας, όπως εικόνες από Aγγειογραφία Υπολογιστικής Τομογραφίας.