Η παρουσία λευκωματουρίας αποτελεί δυσμενή προγνωστικό παράγοντα για τους ασθενείς με σπειραματονεφρίτιδα (ΣΝ) χωρίς εντούτοις αυτό να επιβεβαιώνεται πάντα. Συνεπώς, είναι επιβεβλημένη η εύρεση περισσότερο ειδικών προγνωστικών δεικτών που να αντανακλούν τη διαδικασία επούλωσης της βλάβης ή εξέλιξής της σε ίνωση. Σκοπός, της παρούσας μελέτης ήταν η αναγνώριση πρώιμων δεικτών εξέλιξης της νεφρικής βλάβης σε ασθενείς με σημαντικού βαθμού λευκωματουρία. Ως τέτοιοι προγνωστικοί δείκτες μελετήθηκαν η έκφραση της τρανσγελίνης (SM22) και της τρανσγλουταμινάσης–2 (TG2). Η SM22 είναι μια πρωτεΐνη που εκφράζεται στα λεία μυϊκά κύτταρα και αποτελεί δείκτη της επιθήλιο-μεσεγχυματικής μετάπτωσης. Η TG2 αποτελεί ένα ένζυμο που επάγει τη νεφρική ίνωση μεταβάλλοντας την ομοιόσταση της εξωκυτταρίου θεμέλιας ουσίας. Η έκφραση της SM22 μελετήθηκε με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας και του ανοσοφθορισμού, σε νεφρικές βιοψίες 67 ασθενών με διάφορους τύπους ΣΝ, και συσχετίστηκε με την κλινική τους πορεία μετά πάροδο πενταετούς παρακολούθησης. Επιπλέον, εξετάστηκε με τη μέθοδο του συνεντοπισμού, κατά πόσον η έκφραση της SM22 συμπίπτει με αυτήν της α–ακτίνης των λείων μυϊκών ινών (α–SMA). Η έκφραση της TG–2 μελετήθηκε με ανοσοφθορισμό σε νεφρικές βιοψίες από 32 ασθενείς με μεμβρανώδη νεφροπάθεια (ΜΝ). Όλοι οι ασθενείς με ΜΝ έλαβαν αγωγή με κορτικοειδή και κυκλοσπορίνη για 24 μήνες και σε 14 από αυτούς διενεργήθηκε επαναληπτική βιοψία και έγινε περαιτέρω μελέτη της TG2. Ως ομάδα ελέγχου για την έκφραση των παραπάνω μορίων χρησιμοποιήθηκαν τομές από υγιείς περιοχές νεφρών. Από τους 67 ασθενείς που μελετήθηκε η έκφραση της SM22, οι 46 διατήρησαν σταθερή νεφρική λειτουργία. Στις βιοψίες ελέγχου η έκφραση της SM22 περιορίστηκε στο τοίχωμα των αγγείων ενώ στους ασθενείς με ΣΝ επεκτάθηκε εντός των σπειραμάτων και του διάμεσου χώρου. Η SM22 βρέθηκε να σχετίζεται με το βαθμό σπειραματικής σκλήρυνσης και ίνωσης του διάμεσου χώρου, με το βαθμό μεσαγγειακής υπερπλασίας και την έκβαση της νεφρικής λειτουργίας. Η μελέτη συνεντοπισμού της SM22 και της α-SMA ανέδειξε περιοχές όπου οι δύο πρωτεΐνες εκφράζονταν ταυτόχρονα ενώ σε άλλες κάθε πρωτεΐνη εκφραζόταν χωριστά. Κατά το διάστημα παρακολούθησης οι 22 από τους 32 ασθενείς με ΜΝ παρουσίασαν σταθερή νεφρική λειτουργία. Η έκφραση της TG2 βρέθηκε αυξημένη στις βιοψίες των ασθενών με ΜΝ σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Η έκφραση της TG2 στις βιοψίες διάγνωσης ήταν περισσότερο αυξημένη στους ασθενείς με πιο έντονη διάμεση ίνωση και σπειραματική σκλήρυνση. Τέλος, η TG2 βρέθηκε αυξημένη στους περισσότερους ασθενείς στην επαναληπτική βιοψία, ενώ οι ασθενείς που παρουσίαζαν έντονη αύξηση της διάμεσης ίνωσης στην επαναληπτική βιοψία είχαν και εντονότερη έκφραση της TG2 κατά τη διάγνωση της νόσου. Συμπερασματικά, η έκφραση της SM22 βρέθηκε αυξημένη στο νεφρικό ιστό ασθενών με ΣΝ, ενώ η μελέτη συνεντοπισμού της SM22 και της α–SMA ανέδειξε την παρουσία πιθανώς διαφορετικών υποπληθυσμών μυοϊνοβλαστών. Όσον αφορά την TG2, η έντονη έκφραση της στο νεφρικό ιστό ασθενών με ΜΝ, η οποία καθίσταται εντονότερη μετά τη χορήγηση ανοσοκατασταλτικής αγωγής, υποδηλώνει τη συμμετοχή της TG2 στους μηχανισμούς βλάβης και εξέλιξης της ΜΝ. Επιπρόσθετα, η πρώιμη ανίχνευση της TG2 πιθανόν να έχει ιδιαίτερη σημασία στη ΜΝ καθώς η αυξημένη έκφρασή της φαίνεται να προηγείται της διάμεσης ίνωσης. / It is well established that albuminuria is an unfavorable prognostic factor for patients with various types of glomerulonephritis (GN), however, this is not observed in all patients. It is therefore important to identify more specific prognostic markers that reflect the healing process of injury or the progression to fibrosis. The aim of this study was to identify early markers of progression to renal injury in patients with significant degree of albuminuria. As such markers the expression of transgelin (SM22) and transglutaminase–2 (TG2) was studied. SM22 is expressed specifically in smooth muscle cells and is an early marker of epithelial to mesenchymal transition. TG–2 is an enzyme that contributes to renal scarring through altering extracellular matrix homeostasis. SM22 was studied in 67 patients with various kinds of GN and a 5 year follow up. SM22 was identified in kidney sections at the time of diagnosis using immunohistochemistry and immunofluorescence. SM22 expression was examined concerning its correlation with the clinical course of GNs. The expression of alpha smooth muscle actin (a–SMA) and co-localization with SM22 was also investigated. TG2 expression was studied by immunofluorescence in kidney sections from 32 patients with MN. These MN patients were subsequently treated by combination of cyclosporine and prednisolone for 24 months with a repeat biopsy taken in 14. Kidney sections from the normal part of kidneys were used as normal controls for the expression of the aforementioned molecules. Forty six out of 67 patients, that transgelin was studied, showed stable renal function. In control biopsies SM22 and a-SMA were restricted to vascular wall whereas in patients with GN expression was extended within glomeruli and the interstitium. SM22 expression correlated to the degree of glomerular sclerosis and interstitial fibrosis, to the degree of mesangial proliferation and renal function outcome. Double staining for co-localization of both SMM22 and a-SMA showed that in some areas of kidney tissue both proteins were identified whereas in other areas the expression of either SM22 or a-SMA was predominant. Twenty two out of 32 patients with MN showed stable renal function. TG2 immunostaining was increased in sections from patients with MN compared to healthy controls. TG2 at diagnosis was more intense in patients with more severe interstitial fibrosis and advanced glomerular sclerosis. TG2 significantly increased in most patients in the repeat biopsies whereas patients that showed a marked increase in interstitial fibrosis in the repeat biopsy had significantly more TG2 expression in the first biopsy. In conclusion, intense SM22 expression was observed in the renal tissue of patients with different types of GN. The co-localization study of SM22 and a–SMA suggests that different subpopulations of myofibroblasts might be involved in the development of kidney injury. As far it concerns TG2, its’ expression is increased in MN patients and continues to increase despite treatment which is suggestive of its’ involvement in the development and progression of renal scarring. Moreover, early detection of TG2 might be of value in MN since increased TG2 production seems to precede extensive interstitial fibrosis.

Η ΙgΑ νεφροπάθεια αποτελεί την πιο συχνή μορφή πρωτοπαθούς σπειραματονεφρίτιδας η οποία αντιμετωπίζεται με την εφαρμογή διαφόρων θεραπευτικών σχημάτων. Στο πρώτο σκέλος της παρούσας διδακτορικής διατριβής, αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα θεραπευτικών σχημάτων που χορηγήθηκαν με βάση τα κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά των ασθενών με ΙgΑ νεφροπάθεια για περίοδο παρακολούθησης 5 ετών. Στη μελέτη συμπεριελήφθησαν 50 ασθενείς, οι οποίοι χωρίστηκαν σε 4 ομάδες. Ασθενείς με φυσιολογική νεφρική λειτουργία και πρωτεϊνουρία <1,0 g/24h δεν έλαβαν ειδική αγωγή (Ομάδα Α, n=6). Ασθενείς με φυσιολογική νεφρική λειτουργία, πρωτεϊνουρία >1,0 g/24h και με ήπια έως μέτρια μεσαγγειακή υπερπλασία και διαμεσοσωληναριακή συμμετοχή αντιμετωπίστηκαν με αγωγή που περιελάμβανε α-ΜΕΑ και κορτικοστεροειδή (Ομάδα Β, n=23). Ασθενείς με αρχική κρεατινίνη ορού Scr<2,5 mg/dL, πρωτεϊνουρία >3,5 g/24h και/ή μέτριες έως σοβαρές ιστολογικές αλλοιώσεις αντιμετωπίστηκαν με συνδυασμό α-ΜΕΑ, κορτικοστεροειδών και άλλων ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων (Ομάδα Γ, n=18). Ασθενείς με αρχική τιμή Scr >2,5 mg/dL, με παρουσία σοβαρής σπειραματοσκλήρυνσης και διαμεσοσωληναριακής βλάβης αντιμετωπίστηκαν μόνο με α-ΜΕΑ και ιχθυέλαια (Ομάδα Δ, n=3). Από τους 50 ασθενείς, οι 9 (18%) παρουσίασαν διπλασιασμό της αρχικής κρεατινίνης ορού, 2 από την ομάδα Β (8,7%), 5 από την ομάδα Γ (27,7%) και 2 από την ομάδα Δ (66,7%). Από τους 7 ασθενείς που εμφάνισαν νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, ένας ήταν από την ομάδα Β (4,3%), 4 από την ομάδα Γ (22%) και 2 από την ομάδα Δ (66,7%). Ύφεση της πρωτεϊνουρίας παρατηρήθηκε σε όλους τους ασθενείς της ομάδας Β και σε 15 ασθενείς της ομάδας Γ (83,3%). Παρενέργειες παρατηρήθηκαν σε 3 (7,3%) ασθενείς που έλαβαν ανοσοκατασταλτική αγωγή. Σε ασθενείς με IgA νεφροπάθεια η χορήγηση εξατομικευμένου θεραπευτικού σχήματος που βασίζεται στα κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά ενός εκάστου των ασθενών φαίνεται ότι μπορεί να οδηγήσει στην επίτευξη του μέγιστου θεραπευτικού αποτελέσματος με τον ελάχιστο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. Στο δεύτερο σκέλος μελετήθηκαν δυνητικά πρώιμοι δείκτες εξέλιξης της νεφρικής βλάβης τόσο στον νεφρικό ιστό, όσο και σε ούρα ασθενών. Μελέτες στο γονιδίωμα και το πρωτέωμα υποδηλώνουν ότι η τρανσγελίνη πιθανόν εμπλέκεται στην νεφρική βλάβη μέσω ενεργοποίησης των μυοϊνοβλαστών. Σε τομές νεφρικού ιστού 67 ασθενών έγινε ανίχνευση με ανοσοϊστοχημική μέθοδο και ανοσοφθορισμό και ποσοτική εκτίμηση της παρουσίας αφενός μεν της τρανσγελίνης αφετέρου της α-ακτίνης των λείων μυϊκών ινών (α-SMA), γνωστού δείκτη ενεργοποίησης των μυοϊνοβλαστών στο νεφρικό ιστό. Έκφραση της τρανσγελίνης και της α-SMA εντοπίστηκαν στα σπειράματα και στο διάμεσο χώρο. Σε ασθενείς με IgA νεφροπάθεια και εστιακή τμηματική σπειραματοσκλήρυνση η έκφραση της τρανσγελίνης ήταν εντονότερη από αυτήν της α-SMA. Η ανοσοϊστοχημική έκφραση της τρανσγελίνης σχετιζόταν με το βαθμό σπειραματικής σκλήρυνσης (p=0,035) και ίνωσης του διάμεσου χώρου (p=0,047), με το βαθμό μεσαγγειακής υπερπλασίας (p=0,034), με την ύφεση της λευκωματουρίας (p=0,041) και την έκβαση της νεφρικής λειτουργίας (p=0,009). Η μελέτη συνεντοπισμού των τρανσγελίνης και α-SMA στο νεφρικό ιστό έδειξε ότι σε κάποιες περιοχές οι δύο πρωτεΐνες εκφράζονταν ταυτόχρονα και σε άλλες περιοχές κάθε πρωτεΐνη εκφραζόταν χωριστά. Έντονη παρουσία της τρανσγελίνης παρατηρήθηκε στο νεφρικό ιστό ασθενών με διάφορους τύπους σπειραματονεφριτίδων. Η παρουσία μυοϊνοβλαστών που παράγουν τρανσγελίνη ή α-SMA ή και τις δύο πρωτεΐνες μαζί, υποδηλώνει την πιθανή παρουσία διαφορετικών υποπληθυσμών μυοϊνοβλαστών στο νεφρικό ιστό ασθενών με διάφορους τύπους σπειραματονεφριτίδων. Επιπλέον, προσδιορίστηκαν τα επίπεδα απέκκρισης προφλεγμονωδών (IL-2, IL-17, TNF-α, INF-γ, IL-6) και αντιφλεγμονωδών (IL-4, IL-10, TGF-β1) κυτταροκινών καθώς και της χημειοκίνης MCP-1 σε ούρα ασθενών με IgA νεφροπάθεια και συγκρίθηκαν με αυτά υγειών εθελοντών δοτών καθώς και ασθενών με διαφόρους τύπους σπειραματο-νεφρίτιδας που βρίσκονταν σε κλινική ύφεση της νόσου. Μελετήθηκαν 97 ασθενείς με πρωτοπαθή σπειραματονεφρίτιδα και όλοι ήταν σε κλινική ύφεση μετά από ανοσοκατασταλτική αγωγή. Από τους 97 ασθενείς, οι 31 είχαν IgA νεφροπάθεια (IgAΝ), οι 36 μεμβρανώδη (MN) και οι 30 νόσο ελαχίστων αλλοιώσεων ή εστιακή τμηματική σπειραματοσκληρυνση (MC/FSGS). Τα επίπεδα των Th-κυτταροκινών και της MCP-1 μετρήθηκαν σε τυχαίο δείγμα ούρων και συγκρίθηκαν με τα επίπεδα 17 υγειών εθελοντών δοτών. Οι ασθενείς με σπειραματονεφρίτιδα, σε σύγκριση με τους υγιείς, είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα απέκκρισης σε όλες τις κυτταροκίνες που μελετήθηκαν, εκτός από την IL-4 και τον TNF-α. Στην ομάδα των ασθενών διαπιστώθηκε ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων του TGF- β1 και της MCP-1 (p=0,000, r=0,721). Σε ασθενείς με IgAΝ εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές στην απέκκριση των IL-2 (p=0,0345), IL-17A (p=0,005), TNF-α (p=0,0098), TGF-β1 (p=0,0092) και MCP-1 (p=0,0301) σε σύγκριση με ασθενείς με MN και στην απέκκριση της IL-2 σε σχέση με ασθενείς με MC/FSGS (p=0,0018). Η παρατήρηση αυτή υποδηλώνει τη συνεχιζόμενη παρουσία φλεγμονώδους διαδικασίας στο νεφρικό ιστό των ασθενών με διαφόρους τύπους σπειραματονεφριτίδων ακόμα και μετά την επίτευξη ύφεσης. Η διαφορετική έκφραση των Th κυτταροκινών μεταξύ των διαφόρων τύπων σπειραματονεφριτίδων μπορεί να αντανακλά ειδικούς δείκτες εξέλιξης της νεφρικής βλάβης αλλά αυτό απαιτεί περαιτέρω μελέτη. Η συνύπαρξη τόσο της Th1/Th17 όσο και της Th2 απόκρισης ενδεχομένως υποδηλώνει την πιθανή ύπαρξη ενός ανοσορυθμιστικού μηχανισμού που στοχεύει στην ανοσολογική ομοιόσταση του νεφρικού ιστού, ο οποίος χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. / IgA nephropathy represents a common glomerular disease treated by various therapeutic regimens. In the first part of the current thesis, the effect of different therapeutic regimens based on the severity of clinical and histological involvement, in the clinical outcome of patients with IgA nephropathy over a follow-up period of 5 years was estimated. Fifty patients were included in the study and were divided in four groups. Patients with normal renal function and proteinuria <1g/24h received no treatment (Group A, n=6). Patients with normal renal function, proteinuria >1g/24h and mild to moderate histological lesions received angiotensin converting enzyme inhibitors (ACEi) and corticosteroids (Group B, n=23). Patients with baseline serum creatinine (Scr) <2.5mg/dl, proteinuria >3.5g/24h and severe histological lesions received ACEi, corticosteroids and other immunosuppressive drugs (Group C, n=18). Patients with Scr >2.5mg/dl, glomerulosclerosis and tubulointerstitial fibrosis received ACEi and fish oil (Group D, n=3). Doubling of baseline Scr was observed in 9 of 50 patients (18%), 2 from group B (8.7%), 5 from group C (27.7%) and 2 from group D (66.7%). Out of 7 (14%) who reached ESRD, 1was from group B (4.3%), 4 from group C (22%) and 2 from group D (66.7%). Reduction of proteinuria was observed in all patients from group B and in 15 from group C (83.3%). Adverse reactions occurred in 3 (7.3%) patients treated with immunosupressive drugs. The choice of therapeutic regimen used in the treatment of patients with IgA nephropathy could be based on the severity of clinical and histological involvement in order to achieve the maximun effect with less adverse reactions. In the second part potential early markers for progression of renal injury in both kidney tissue and urine of patients were studied. Genomic and proteomic studies suggest that transgelin represents a protein that may be involved in renal injury. Transgelin was identified in biopsy sections of 67 patients by immunohistochemistry and immunofluorescence. Its distribution was compared to that of α-smooth muscle actin (α-SMA), a marker of myofibroblast activation in the kidney. Transgelin and α-SMA expression was identified within glomeruli and interstitium. In patients with IgA nephropathy and focal segmental glomerulosclerosis, glomerular expression of transgelin was higher than that of α-SMA. The extent of transgelin immunostaining was related to mesangial proliferation (p=0.034), glomerular sclerosis (p=0.035), interstitial fibrosis (p=0.047) and to the clinical course (p=0.009). Colocalization studies showed that in some areas of kidney tissue both proteins were expressed with comparable intensity, whereas in other areas expression of either transgelin or α-SMA was predominant. Strong transgelin expression was observed in renal tissue of patients with glomerulonephritis. The observed differences in the pattern of transgelin and α-SMA expression suggest that either different subpopulation of myofibroblasts exist, or that these proteins are activated at different stages of renal injury/scarring. Moreover, the levels of pro-inflammatory (IL-2, IL-17, TNF-α, INF-γ, IL-6) and anti-inflammatory (IL-4, IL-10, TGF-β1) cytokines as well as chemokine MCP-1 excretion in the urine of patients with IgA nephropathy were measured and compared with those of healthy individuals and patients with various types of glomerulonephritis after clinical remission of the disease. Ninety seven patients with primary glomerulonephritis were studied. All patients were in clinical remission following immunosuppressive treatment. The original diagnoses were IgA nephropathy (IgAN) in 31, membranous nephropathy (MN) in 36, and minimal changes disease or focal segmental glomerulosclerosis (MC/FSGS) in 30 out of 97 patients. Th- cytokine and MCP-1 levels were measured in a random urine sample and compared to those of 17 healthy individuals. Subgroup analysis of various types of GN was also performed. Patients with glomerulonephritides had significantly higher urinary levels of all tested cytokines, apart from IL-4 and TNF-α, in comparison to healthy individuals. A strong positive correlation of TGF- β1 concentration in the urine with that of MCP-1 was noted in patients with various glomerulonephritides (p=0.000, r=0.721). Subgroup analysis showed statistically significant differences in the concentration of IL-2 (p=0.0345), IL-17A (p=0.005), TNF-α (p=0.0098), TGF-β1 (p=0.0092) and MCP-1 (p=0.0301) between patients with IgAN and MN. Furthermore, a significant difference was observed in the urinary levels of IL-2 between patients with IgAN and those with MC/FSGS (p=0.0018). Th-cytokines and MCP-1 urinary levels of IgAN patients in clinical remission showed an ongoing inflammation of renal tissue. The different concentration of Th cytokines in various types of GN, may represent specific markers of disease activity but this needs to be further investigated. The coexistence of Th1/Th17 and Th2 immune responses may suggest the presence of an immunoregulatory mechanism that triggers renal immune homeostasis.