Με αφετηρία υπάρχουσες έρευνες που διαπιστώνουν τη συστηματική σχέση μεταξύ επιπέδου φωνολογικής επίγνωσης, κατά το προαναγνωστικό στάδιο, και της μετέπειτα μάθησης του γραπτού λόγου (ανάγνωσης και ορθογραφημένης γραφής), σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε η παρούσα έρευνα σκοπός της οποίας ήταν η συστηματική διερεύνηση του ρόλου της φωνολογικής επίγνωσης στη μάθηση του γραπτού λόγου για την ελληνική γλώσσα. Για την εξέταση της παραπάνω ερευνητικής πρότασης συγκροτήθηκαν τελικά (αφού εξετάστηκε ένας μεγάλος αριθμός μαθητών νηπιαγωγείου), τρεις ομάδες μαθητών όσο το δυνατόν ομοιογενείς, εξισωμένες ως προς τη χρονολογική ηλικία, το δείκτη νοημοσύνης και το κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλον και κυρίως ως προς το χαμηλό έως ανύπαρκτο επίπεδο φωνολογικής επίγνωσης που διέθεταν. Οι μαθητές αυτοί εκπαιδεύτηκαν κατά τη διάρκεια παρακολούθησης του προγράμματος του νηπιαγωγείου και για διάστημα περίπου οχτώ εβδομάδων ως προς τα ακόλουθα: η πρώτη ομάδα (πρώτη πειραματική) στην ικανότητα αναγνώρισης και χειρισμού (ανάλυσης, σύνθεσης, απαλοιφής) των φωνημικών στοιχείων των λέξεων του προφορικού λόγου (φωνολογική επίγνωση), η δεύτερη (δεύτερη πειραματική) σε ασκήσεις οπτικο- χωρικού περιεχομένου, ενώ η τρίτη ομάδα παρέμεινε ως ομάδα ελέγχου ακολουθώντας το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Οι μαθητές αυτοί αξιολογήθηκαν αργότερα κατά τη διάρκεια φοίτησής τους στην πρώτη, δευτέρα και τρίτη τάξη του δημοτικού σχολείου στην αναγνωστική, ορθογραφική και αριθμητική ικανότητα. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας φαίνεται να ενισχύουν την άποψη της συστηματικής και αιτιώδους σχέσης μεταξύ φωνολογικής επίγνωσης και μάθησης της ανάγνωσης και ορθογραφημένης γραφής, ειδικά στην πρώτη αλλά και δευτέρα τάξη του δημοτικού σχολείου, καθώς οι μαθητές που εκπαιδεύτηκαν σε αυτή τη γνωστική ικανότητα παρουσίασαν συστηματική υπεροχή έναντι των άλλων δύο ομάδων στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου. Διαπιστώνεται, ωστόσο, ότι η υπεροχή της πρώτης ομάδας παύει να είναι τόσο συστηματική στην τρίτη τάξη καθώς παρατηρείται τάση σύγκλισης των ομάδων και σαφής βελτίωση της αναγνωστικής και ορθογραφικής τους ικανότητας. Η άσκηση επίσης, σε δραστηριότητες οπτικο-χωρικού περιεχομένου δε φαίνεται να ασκεί συστηματική επίδραση στη μάθηση της ανάγνωσης καθώς η ανάπτυξη της φωνολογικής ικανότητας φαίνεται να είναι η πιο απαραίτητη αλλά και αναγκαία προϋπόθεση για τη μάθηση της ανάγνωσης και ορθογραφημένης γραφής της ελληνικής γλώσσας. Η αριθμητική ικανότητα, ωστόσο, δε φαίνεται να επηρεάζεται από τη γνώση ή μη των φωνημικών στοιχείων του προφορικού λόγου καθώς, τόσο οι μαθητές που εκπαιδεύτηκαν όσο και αυτοί που δεν εκπαιδεύτηκαν στην αναγνώριση των δομικών στοιχείων του προφορικού λόγου, παρουσίασαν περίπου την ίδια επίδοση στα κριτήρια αριθμητικής ικανότητας. / -

Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να εξετάσει τις στρατηγικές μάθησης της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής, τις οποίες εφαρμόζουν οι Έλληνες μαθητές που φοιτούν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου και το κατά πόσο αυτές είναι σύμφωνες με το μοντέλο της διττής θεμελίωσης της ανάγνωσης που έχει προταθεί για τη μάθηση της ανάγνωσης στην αγγλική γλώσσα. Η συγκεκριμένη έρευνα εντάσσεται στο πλαίσιο μια ευρύτερης διευρωπαϊκής προσπάθειας (LiteracyAcquisitioninEuropeanOrthographies) για τη διερεύνηση της μάθησης της ανάγνωσης σε διαφορετικά ορθογραφικά συστήματα γραφής. Συγκεκριμένα, στην παρούσα εργασία επιχειρήθηκε να διερευνηθεί διαχρονικά η μάθηση της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής των μαθητών. Για το λόγο αυτό η έρευνα κινήθηκε σε δύο άξονες. Ο πρώτος αφορούσε τη μελέτη της ανάπτυξης των αναγνωστικών και ορθογραφικών δεξιοτήτων 50 μαθητών της Α΄ τάξης, οι οποίοι εξετάσθηκαν σε τέσσερις διαφορετικές χρονικές στιγμές κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στην Α΄ Δημοτικού. Στο δεύτερο άξονα της μελέτης αξιολογήθηκε η αναγνωστική και ορθογραφική ανάπτυξη 100 μαθητών της Α΄, Β΄, Γ΄και Δ΄ τάξης του δημοτικού σχολείου. Η αναγνωστική επίδοση των μαθητών αξιολογήθηκε με βάση το χρόνο και την ακρίβεια ανάγνωσης λέξεων και ψευδολέξεων, ενώ συνυπολογίστηκαν μεταβλητές όπως η ορθογραφική συνέπεια, το μήκος, η συλλαβική δομή, η συχνότητα κ.α. Επιπλέον, η μελέτη περιελάμβανε και την αξιολόγηση μεταβλητών ελέγχου, το επίπεδο γλωσσικής επίγνωσης, τη νοημοσύνη, τη μνήμη κ.α. Με βάση την ανάλυση των δεδομένων προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: (1) οι μαθητές φαίνεται να κατακτούν γρήγορα και με σχετική ευκολία το στάδιο της θεμελιακής ανάγνωσης, (2) η ταχεία μάθηση των γραμμάτων, η γρήγορη ανάπτυξη των δεξιοτήτων φωνολογικής επίγνωσης και η ακολουθούμενη μέθοδος διδασκαλίας προωθούν την υιοθέτηση της αλφαβητικής στρατηγικής στην ανάγνωση κατά τα πρώτα στάδια, (3) δεν αποδεικνύεται η ύπαρξη του λογογραφικού σταδίου της ανάγνωσης στην ελληνική γλώσσα, (4) αντίθετα τα δεδομένα φαίνεται ότι επιβεβαιώνουν την ύπαρξη της ορθογραφικής στρατηγικής ανάγνωσης, (5) στο τέλος της Α΄ τάξης υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Έλληνες μαθητές βρίσκονται στο στάδιο της μορφογραφικής ανάγνωσης, (6) η βασική μονάδα αποκωδικοποίησης στην ανάγνωση φαίνεται ότι είναι η συλλαβή, (7) προς το τέλος της Α΄ τάξης οι μαθητές χρησιμοποιούν μια πιο ολική στρατηγική ανάγνωσης, η οποία δε φαίνεται να επηρεάζεται από τη δομή της συλλαβής ή τις ορθογραφικές συμβάσεις τις γλώσσας, (8) η θέση της εξαιρέσιμης συλλαβής αποτελεί παράγοντα που επιδρά τόσο στο χρόνο ανάγνωσης όσο και στο ποσοστό αναγνωστικής επιτυχίας και, (9) η απόδοση των μαθητών στην άσκηση της ταχείας κατονομασίας είναι δυνατό να προβλέψει τη μεταγενέστερη αναγνωστική επίδοση έως την τετάρτη τάξη του δημοτικού σχολείου. / The aim of this study was to examine the learning strategies of reading and spelling that Greek primary school children apply. Moreover, it is evaluated whether these strategies are compatible with the dual foundation model of reading development that has been proposed for learning to read in the English language. This study is part of a wider cross-european project (Literacy Acquisition in European Orthographies) that focuses on the investigation of learning to read in different orthographic writing systems. More specifically, the present thesis attempted to investigate reading development over time and for that reason a two-axis design was adopted. The first axis focused on the reading and spelling development of 50 children attending primary 1, who were evaluated in four different testing points throughout the year. The second axis assessed the reading and orthographic growth of 100 students of grades A΄, B΄, C and D΄. Reading achievement was evaluated on the basis of word and nonword reading fluency and accuracy, while variables as orthographic consistency, item length, syllabic structure, frequency etc were taken into account. Furthermore, this study included the evaluation of testing variables such as the level of phonological awareness, intelligence, working memory as well as control processes. Data analysis revealed the following conclusions: (1) children quite quickly and relatively easy acquire the foundation level of reading development, (2) the rapid acquisition of letter knowledge, the phonological awareness skills, as well as the standard reaching approach induce the development of the alphabetic process in the early stages of reading acquisition, (3) evidence acquired from data analysis does not support the existence of a logographic phase in reading development in the Greek language, (4) on the contrary, data analysis confirms the existence of an orthographic reading phase, (5) at the end of primary 1, children’s reading strategies appear compatible with the development of the morphographic phase of reading, (6) syllable seems to be the basic linguistic unit used in decoding, (7) towards the end of Primary 1 children tend to use a more holistic strategy in reading, which is not affected by either the syllabic structure or the orthographic conventions of the Greek language, (8) a position-of-irregularity effect can be detected on both reading speed and accuracy and, last but not least, (9) performance on rapid naming task may predict later reading performance through fourth grade.