Ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος είναι μία θεμελιώδης διαδικασία τόσο για την ανάπτυξη όσο και για την άμυνα και διατήρηση της δομής και της οργάνωσης όλων των πολυκύτταρων οργανισμών. Τα αιμοκύτταρα της μύγας της Μεσογείου υφίστανται απόπτωση με φυσιολογικούς μηχανισμούς κατά την μεταμόρφωση του εντόμου από το 3ο προνυμφικό στάδιο μέχρι και την νυμφοποίηση. Η απόπτωση των αιμοκυττάρων είναι δυνατό επίσης να επάγεται από εξωγενή χημικά ή φυσικά ερεθίσματα (κυκλοεξαμίδιο, ανισομυκίνη, λιποπολυσακχαρίτη, σταυροσπορίνη, θερμοκρασιακό σοκ). Η έκφραση και φωσφορυλίωση των κινασών FAK, Src, ERK, PI-3K και Akt εξαρτάται από τo στάδιο ανάπτυξης, ενώ το μέγιστο της έκφρασης και φωσφορυλίωσής τους παρατηρείται στο στάδιο της λευκής νύμφης, όπου σημειώνεται και το μέγιστο της απόπτωσης. Η απόπτωση φαίνεται να επηρεάζεται από τα σηματοδοτικά μονοπάτια των Ras/ERK, FAK/Src και PI-3K/Akt. Ενώ ακόμα, πειράματα αποσιώπησης του RNA της κινάσης των εστιών προσκόλλησης (FAK) έδειξαν ότι στη διαδικασία της αναπτυξιακά ρυθμιζόμενης απόπτωσης σημαντική είναι η συμμετοχή της FAK καθώς και των στόχων που έπονται αυτής (downstream), τα σηματοδοτικά μόρια Src, ERK, PI-3K p85a, και Akt. Η κυτταροφαγία είναι μία βασική ενδογενής ανοσολογική απόκριση των οργανισμών έναντι των παρασίτων και άλλων παθογόνων. Τα αιμοκύτταρα των εντόμων αναγνωρίζουν μία πληθώρα «ξένων» για τον οργανισμό βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων και αποκρίνονται ενεργοποιώντας διάφορες σηματοδοτικές οδούς μέσω των επιφανειακών υποδοχέων τους με τελικό αποτέλεσμα την κυτταροφαγία. Πειράματα αποσιώπησης της έκφρασης της β υπομονάδας των ιντεγκρινών έδειξαν ότι στα αιμοκύτταρα της μύγας της Μεσογείου η κυτταροφαγία των βακτηρίων E. coli πραγματοποιείται μέσω των ιντεγκρινών, ενώ στη συνέχεια ενεργοποιείται το σηματοδοτικό μονοπάτι FAK/MAP. Επίσης προσδιορίστηκε ότι η FAK ρυθμίζει την κυτταροφαγία των βακτηρίων E. coli μέσω των MAP κινασών και της Src. Τα σηματοδοτικά μόρια των FAK, Src και ERK βρέθηκαν να συμμετέχουν σε κοινό πρωτεϊνικό σύμπλοκο. Τελικός αποδέκτης των παραπάνω μηχανισμών σηματοδότησης που διέπουν τις ενδογενείς ανοσοαποκρίσεις των αιμοκυττάρων φαίνεται να είναι ο μεταγραφικός παράγοντας Elk-1-like, ο οποίος φωσφορυλιώνεται κατά την κυτταροφαγία των βακτηρίων E. coli καθώς και των σφαιριδίων λάτεξ. Η φωσφορυλίωση του Elk-1-like πραγματοποιείται μέσω των FAK, Src και ΜΑΡ κινασών. Πειράματα οσμωτικής ένθεσης αντισωμάτων έναντι του Elk-1 έδειξαν ότι η έκφραση της Elk-1-like πρωτεΐνης στα αιμοκύτταρα ρυθμίζει την κυτταροφαγία των βακτηρίων της E. coli. Μετά την πιστοποίηση της λειτουργικής σχέσης μεταξύ της FAK και της Elk-1-like πρωτεΐνης κατά την κυτταροφαγία, βρέθηκε ότι ο Elk-1- like μεταγραφικός παράγοντας εντοπίζεται στους ίδιους υπo-κυτταρικούς χώρους με την FAK και ότι τα δύο παραπάνω μόρια συμμετέχουν σε κοινό πρωτεϊνικό σύμπλοκο. Ακολούθησε η διερεύνηση της σχέσης των δύο παραπάνω μηνυματοφόρων μορίων, FAK και Elk-1 στα HK-2 κύτταρα του ανθρώπου. Διαπιστώθηκε ότι τα δύο μηνυματοφόρα μόρια FAK και Elk-1 συνεντοπίζονται, σχηματίζοντας πρωτεϊνικό σύμπλοκο κοντά στην περιφέρεια του πυρήνα των HK-2 κυττάρων, παρουσία υψηλής συγκέντρωσης γλυκόζης (25mM). Αναστέλλοντας την έκφραση του Elk-1 στα HK-2 κύτταρα με την τεχνική αποσιώπησης γονιδίων σημειώθηκε αύξηση της απόπτωσης καθώς επίσης και σημαντική μείωση της έκφρασης των FAK και MAP κινασών. Τα παραπάνω ευρήματα συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι ο Elk-1 ρυθμίζει την απόπτωση όπως επίσης φαίνεται να ρυθμίζει και την έκφραση των σηματοδοτικών μορίων των FAK/Src και ΜΑΡΚ μονοπατιών στα HK-2 κύτταρα. / Programmed cell death (apoptosis) is an evolutionary conserved process, crucial for the development and maintenance of multicellular organisms. Medfly hemocytes undergo apoptosis during larval-pupal transformation. Hemocytes also undergo apoptosis in response to external chemical or physical stimuli (cycloheximide, anisomycin, lipopolysaccharide, staurosporine and heat shock). Expression and phosphorylation of FAK, Src, ERK, PI-3K and Akt appear to be dependent upon developmental stages. The maximum expression and phosphorylation of the above signalling molecules appeared in hemocytes of the white pupal stage, which is also the peak of apoptosis levels. FAK/Src, Ras/ERK and PI-3K/Akt signalling pathways are involved in the regulation of apoptosis. Furthermore, FAK silencing experiments show that FAK, as well as, its downstream targets (Src, ERK, PI-3K, Akt) are involved in the developmentally regulated apoptosis. Phagocytosis is an important innate immune response against pathogens and parasites. Insect hemocytes, responsible for cellular defense responses, recognize a variety of foreign biotic and abiotic targets and respond by activating several intracellular signalling pathways via hemocyte surface receptors, leading to phagocytosis. Integrin beta-subunit silencing experiments demonstrated that the uptake of bacteria by insect hemocytes is regulated by integrins and results to the activation of FAK/MAPKs signalling pathways. Focal adhesion kinase and its downstream targets (MAPKs and Src) are also implicated in the process of phagocytosis. In addition, experimental results strongly support a physical association between FAK, Src and ERK. The above signalling cellular innate immune responses result to the phosphorylation of Elk-1-like transcription factor in E. coli/latex beads-challenged hemocytes. Elk-1-like protein is a downstream target for FAK/Src and MAPKs pathways, which is phosphorylated via activation of MAPKs. Osmotic loading experiments using Elk-1 antibodies demonstrated the dependence of phagocytosis from Elk-1-like protein. In light of the functional association of FAK with Elk-1-like protein, confocal microscopy analysis shows that these two signalling molecules are localized in the same subcellular compartments, where co-localization also occurs. In light of the functional and physical association of FAK with Elk-1-like protein in medfly hemocytes, we explored whether an analogous functional and physical association between these two essential molecules also exists in mammalian cell systems, in particular, in HK-2 human cells. Indeed, FAK and Elk-1 are co-localized in the periphery of the nuclear membrane in glucose activated cells. Elk-1 silencing in HK-2 cells increased apoptosis, whereas the levels of FAK and MAPKs were significantly decreased. The above results suggest that Elk-1 appears to affect apoptosis via regulating the expression of FAK and MAPKs.

Η FAK, οι MAPKs και ο μεταγραφικός παράγοντας Elk-1 έχει αναφερθεί ότι εμπλέκονται στις ίδιες κυτταρικές διαδικασίες, παρ’ όλα αυτά, η άμεση ή έμμεση αλληλεπίδρασή τους και οι ενδεχόμενες λειτουργίες τους δεν έχουν ακόμα τεκμηριωθεί. Σκοπός αυτής της διατριβής ήταν η περαιτέρω διερεύνηση των σηματοδοτικών μονοπατιών που ρυθμίζουν τη διαδικασία της κυτταροφαγίας και ειδικότερα την αποκάλυψη της φυσικής διασύνδεσης των παραπάνω σηματοδοτικών μορίων. Αρχικά, μελετήσαμε την υποκυτταρική κατανομή των FAK, ERK και Elk-1 στα αιμοκύτταρα της μύγας της Μεσογείου, παρουσία ή απουσία E. coli. Πειράματα ανοσοφθορισμού έδειξαν ότι οι FAK, MAPΚs και Elk-1 κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλο το κύτταρο, όμως παρουσία E. coli, φωσφορυλιώνονται και σταδιακά εισέρχονται στον πυρήνα. Στη συνέχεια, με συνεστιακή μικροσκοπία δείχθηκε ότι παρουσία E. coli, οι FAK και ERK φωσφορυλιώνονται και συνεντοπίζονται στην περιφέρεια του κυττάρου. Βιοχημική προσέγγιση επιβεβαίωσε ότι μόνο οι φωσφορυλιωμένες FAK και ERK συμπλοκοποιούνται. Ακολούθως, η φυσική διασύνδεση της FAK και του Elk-1 διερευνήθηκε με ανοσοσυγκατακρήμνιση, αντίστροφη ανοσοσυγκατακρήμνιση, ανάλυση κατά Western και ανοσοφθορισμό. Από τα πειράματα αυτά φάνηκε συμπλοκοποίηση μεταξύ του Elk-1 ή του pSer383Elk-1 και της FAK όχι όμως και της pTyr397FAK. Το σύμπλοκο FAK/Elk-1 εντοπίζεται, κυρίως, στον πυρήνα. Τέλος, πειράματα συνεστιακής μικροσκοπίας έδειξαν ότι η ERK συν-εντοπίζεται με τον Elk-1 σε μικρό βαθμό, όμως ανοσοσυγκατακρήμνιση, αντίστροφη ανοσοσυγκατακρήμνιση και ανάλυση κατά Western δεν αποκάλυψαν κάποια φυσική διασύνδεση μεταξύ της ERK και του Elk-1. / Focal adhesion kinase (FAK), mitogen-activated protein kinases (MAPKs) and the nuclear transcription factor Elk-1 have been reported to be implicated in the same cellular processes, however, their direct or indirect interaction and potential function(s) has not been documented. The goal of this study was to explore further the signaling pathways that regulate the process of phagocytosis and specifically to show the physical association of the above signaling molecules. Initially, we explored the subcellular distribution of FAK, ERK and Elk-1 in medfly haemocytes, treated in the presence or absence of E. coli. Immunofluorescence analysis demonstrated that FAK, MAP kinases and Elk-1 appear to localize throughout the cytoplasm but in the presence of E. coli they are phosphorylated and gradually imported in the nucleus. Furthermore, confocal analysis showed that in the presence of E. coli, FAK and ERK are phosphorylated and co-localized in the periphery of the cell. Biochemical approaches confirmed that only phosphorylated FAK and ERK are physical associated. Moreover, the physical association of FAK and Elk-1 was explored, using co-immunoprecipitation, reciprocal co-immunoprecipitation, Western blot and immunofluorescence analysis. These experiments revealed an association between Elk-1 or pSer383Elk-1 and FAK but not with pTyr397FAK. The FAK/Elk-1 complex is found, mainly, in the nucleus. Finally, confocal analysis demonstrated that ERK co-localizes with Elk-1 at a low level but co-immunoprecipitation, reciprocal co-immuno-precipitation and Western blot did not reveal a physical association between ERK and Elk-1.

Η παρούσα μελέτη διερευνά τη συμμετοχή της κινάσης της τριφωσφορικής ινοσιτόλης (PI3-kinase) στο σηματοδοτικό μονοπάτι που επάγεται παρουσία μικρομοριακών συγκεντρώσεων καδμίου (Cd 50 μΜ) σε αιμοκύτταρα του μυδιού Μ. galloprovincialis. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε με χρήση της ουσίας wortmannin (wort), που αποτελεί αναστολέα της δραστικότητας της PI3-kinase. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, αιμοκύτταρα που επωάστηκαν για 1 ώρα σε διαφορετικές συγκεντρώσεις wortmannin παρουσίασαν σημαντική μείωση της βιωσιμότητάς τους σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 50 nM. Επιπρόσθετα, κύτταρα που προ-επωάστηκαν με μη- τοξικές συγκεντρώσεις wortmannin, πριν την έκθεσή τους σε Cd 50 μΜ, παρουσίασαν σημαντική μείωση της ικανότητας του μετάλλου να προκαλεί αύξηση της θνησιμότητας των κυττάρων, παραγωγή σουπεροξειδικών ανιόντων (.O2 -) και νιτρικών οξειδίων (ΝΟ), καθώς και να επάγει την λιπιδική υπεροξείδωση. Παράλληλα, κύτταρα που επωάστηκαν με τον φωρβολεστέρα PMA (10 μg/ml), που αποτελεί σημαντικό αγωνιστή της πρωτεϊνικής κινάσης C (PKC) η οποία ευθύνεται για την επαγωγή της διαδικασίας της αναπνευστικής έκρηξης (παραγωγή .O2 - και ΝΟ, μέσω της ενεργοποίησης της NADPH οξειδάσης και ΝΟ συνθετάσης αντίστοιχα) έδειξαν σημαντική αύξηση των επιπέδων (.O2 -) και ΝΟ, συγκριτικά με τα κύτταρα ελέγχου. Η παρουσία της wortmannin (1 και 50 nM) σε κύτταρα που εκτέθηκαν στον φωρβολεστέρα PMA ανέστειλε σημαντικά της ικανότητα του τελευταίου να προκαλεί αύξηση των επιπέδων ΝΟ, ενώ τα επίπεδα (.O2 -) παρέμειναν υψηλά. Από τα αποτελέσματά μας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η PI3- kinase μπορεί να σχετίζεται με μια PKC-ανεξάρτητη επαγωγή της δραστικότητας της NO συνθετάσης, ενώ η αλληλεπίδρασή της με την PKC φαίνεται να οδηγεί στην επαγωγή της δραστικότητας της NAPDH οξειδάσης. / The involvement of PI3-kinase in cadmium (Cd) mediated oxidative effects on hemocytes of mussel M. galloprovincialis was investigated. According to the results, hemocytes pre-treated for 15 min with non-toxic concentrations of wortmannin (1 and 50 nM, as revealed by neutral red retention assay), a specific PI3-kinase inhibitor, showed a significant attenuation of Cd ability (at concentration of 50 μΜ) to promote cell death, superoxide anions (.O2 -) production, nitric oxide (NO) generation and lipid peroxidation (MDA content) in any case. Furthermore, wort-treated cells showed a significant attenuation of PMA (10 μg/ml) ability to induce NO generation but not .O2 - production. It seems that PI3-kinase in cells faced with pro-oxidants, such as Cd, could lead to a PKC-independent induction of NO synthase activity, while the existence of a cross-linking among PI3-kinase and protein kinase C is seemed fundamental for the regulation of NAPDH oxidase activity, probably through a PKC-dependent signaling pathway.

Οι πολυφαινόλες είναι μια κατηγορία οργανικών χημικών ουσιών, που χαρακτηρίζονται από την παρουσία ενός ή περισσότερων υδροξυλίων, συνδεδεμένων με έναν ή περισσότερους αρωματικούς ή ετεροκυκλικούς δακτυλίους φαινόλης. Το ταννικό οξύ (ΤΑ), μια ειδική εμπορική μορφή της τανίνης, χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία και αποτελεί μία από τις κυριότερες ουσίες των βιομηχανικών λυμάτων που διοχετεύονται στα υδάτινα οικοσυστήματα και στο έδαφος. Παρόλο το γεγονός ότι οι πολυφαινόλες δρουν αντιοξειδωτικά στα κύτταρα, η ισορροπία μεταξύ της αντιοξειδωτικής και της οξειδωτικής δράσης τους είναι υπό διερεύνηση. Η παρούσα μελέτη διερευνά τις αντιοξειδωτικές και οξειδωτικές επιπτώσεις του ταννικού οξέος σε αιμοκύτταρα του μυδιού Mytilus galloprovincialis, παρουσία τοξικών συγκεντρώσεων καδμίου. Συγκεκριμένα, αιμοκύτταρα που εκτέθηκαν σε διαφορετικές συγκεντρώσεις ΤΑ (1, 10, 20, 40 και 60 μΜ) για 1 h, έδειξαν σημαντική μείωση της βιωσιμότητάς τους, μόνο σε συγκεντρώσεις ΤΑ μεγαλύτερες από 40 μΜ. Παράλληλα, αιμοκύτταρα που εκτέθηκαν σε μικρομοριακές συγκεντρώσεις του μετάλλου (50 και 100 μΜ) έδειξαν σημαντική μείωση της βιωσιμότητάς τους. Προκειμένου να προσδιορίσουμε την αντιοξειδωτική ή οξειδωτική ικανότητα του ΤΑ, αιμοκύτταρα που είχαν προηγουμένως προ-επωαστεί σε διαφορετικές συγκεντρώσεις ΤΑ για 15 min, εκτέθηκαν σε μικρομοριακές συγκεντρώσεις του μετάλλου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, κύτταρα που είχαν προ-επωαστεί σε συγκεντρώσεις ΤΑ 1- 40 μΜ, έδειξαν σημαντική αναστολή των οξειδωτικών επιπτώσεων του μετάλλου (παραγωγή σουπεροξειδικών ανιόντων/∙O2 −, οξειδίων του αζώτου/ ΝΟ, και προϊόντων λιπιδικής υπεροξείδωσης/ επίπεδα μηλονικής διαλδεϋδης), όσο και της ικανότητάς του να μειώνει τη βιωσιμότητα των κυττάρων, συγκριτικά με τις τιμές που μετρήθηκαν σε κύτταρα που εκτέθηκαν μόνο στο μέταλλο. Αντίθετα, σε κύτταρα που προ-επωάστηκαν σε ΤΑ 60 μΜ, πριν την έκθεσή τους στο μέταλλο, το ΤΑ εμφανίστηκε να δρα συνεργατικά με το μέταλλο. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ΤΑ σε μικρομοριακές συγκεντρώσεις 1-40 μΜ μπορεί να δράσει ως ένας ισχυρός αντιοξειδωτικός παράγοντας, ενώ σε υψηλότερες συγκεντρώσεις μπορεί να προκαλέσει οξειδωτικές επιπτώσεις, ανάλογες με αυτές που προκύπτουν από ισχυρούς οξειδωτικούς παράγοντες, όπως τα κάδμιο. / Polyphenols are well-known organic substances, mainly characterized by the presence of one or more hydroxyl groups on one or more aromatic or heterocyclic phenol rings. Tannic acid (TA), a specific commercial form of tannin is a natural polyphenol, widely used in food, pharmaceutical, leather and chemical industry. It is one of the main organic compounds of industrial effluents discharged into aquatic ecosystems and soil, causing environmental pollution. Despite the fact that a lot of studies reported that polyphenols could act as antioxidants in different cells, the balance between their antioxidant and pro-oxidant properties remains still unclear. According to the later, the present study investigates the antioxidant and pro-oxidant potency of TA in haemocytes of mussel Mytilus galloprovincialis in the presence or the absence of micromolar concentrations of cadmium (Cd). Specifically, haemocytes exposed to different concentrations of TA (1, 10, 20, 40 and 60 μΜ) for 1 h, showed a significant reduction of their viability, only in concentrations higher than 40 μΜ. Furthermore, cells exposed to micromolar concentrations of Cd (50 and 100 μΜ), showed significantly increased levels of cell death, compared to those observed in control cells. In order to investigate the antioxidant or pro-oxidant ability of TA, haemocytes pre-treated for 15 min with different concentrations of TA were exposed to micromolar concentrations of the metal. According to the results, cells pre-treated with TA 1-40 μΜ, showed a significant attenuation of Cd induced effects, such as the production of superoxide (∙O2 −) and nitric oxides (NO), MDA content as well as cell death, compared to those occurred in the presence of the metal alone. On the contrary, in cells pre-treated with TA 60 μΜ before their exposure to the metal, TA seemed to act synergistically with the metal. The results of the present study could lead to the suggestion that TA in concentrations ranged within 1 and 40 μΜ could act as a major antioxidant factor, whereas in higher concentrations TA could cause oxidant effects, similar with those caused by well-known pro-oxidants, such as cadmium.

Σα αρνητικά και θετικά κατά Gram βακτήρια E. coli και S. αureus αντίστοιχα αναγνωρίζονται και δεσμεύονται στην επιφάνεια των αιμοκυττάρων της C. capitata. Η πρόσδεση των βακτηρίων ενεργοποιεί τόσο τις β1 ιντεγκρίνες, όσο και σηματοδοτικά μονοπάτια που περιλαμβάνουν τα μόρια μεταγωγής σήματος Ras, Raf, MEK, ERK, FAK, Src, και GRB2. Οι παραπάνω ενεργοποιήσεις, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή του κυτταροσκελετού της ακτίνης και της τουμπουλίνης, καταλήγουν στην επαγωγή της έκκρισης μορίων απαραίτητων για την κυτταροφαγία των βακτηρίων που είναι και το τελικό αποτέλεσμα των παραπάνω διαδικασιών. Σα συνθετικά πολυμερή σφαιρίδια, αλλά και πιθανόν και άλλοι αβιοτικοί παράγοντες, παρότι δεν έχουν καμία προηγούμενη εξελικτική σχέση με τα αιμοκύτταρα, ως σύγχρονο προϊόν της ανθρώπινης γνώσης, αναγνωρίζονται και δεσμεύονται στην επιφάνεια των αιμοκυττάρων από άγνωστους μέχρις στιγμής υποδοχείς. Η κυτταροφαγία τους προωθείται μέσω ενεργοποίησης σηματοδοτικών μονοπατιών που περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση των μορίων FAK, Src και MAP κινασών καθώς και με τη συμμετοχή του κυτταροσκελετού της ακτίνης και της τουμπουλίνης. Ο LPS αναγνωρίζεται και δεσμεύεται στην επιφάνεια των αιμοκυττάρων, ενεργοποιεί άγνωστους μέχρις στιγμής υποδοχείς και διαμέσου σηματοδοτικών μονοπατιών που περιλαμβάνουν τις Ras, ενεργοποιεί τις MAP κινάσες και το σύστημα της έκκρισης. Αν και ενεργοποιεί και τις τρεις MAP κινάσες, μόνο η ERK και η p38 απαιτούνται τόσο στη διαδικασία της έκκρισης, όσο και στη διαδικασία της ενδοκυττάρωσής του. Η FAK, αν και ενεργοποιείται από τον LPS, δεν εμπλέκεται στην διαδικασία της ενδοκυττάρωσής του. Σα παραπάνω δείχνουν ότι τα αιμοκύτταρα έχουν αναπτύξει διακριτούς μηχανισμούς για την κυτταροφαγία των παθογόνων, των μικρομορίων και των αβιοτικών παραγόντων, γεγονός που δείχνει την ικανότητα εξέλιξης των εντόμων έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες της επιβίωσή τους. / Gram negative and Gram positive bacteria, E. coli and S. αureus respectively, are recognized and they are bound on the C. capitata hemocyte surface. After binding, they activate β1 integrins and intracellular signalling pathways, involving the kinases Ras, Raf, MEK, ERK, FAK, Src, and GRB2. This signal transduction, with the participation of the cytoskeleton of actin and tuboulin filaments, leads to a regulated secretion, that is a prerequisite for phagocytosis. Latex beads and probably other abiotic factors, despite having no previous evolutionary relation to the hemocytes, being a new product of human knowledge, are recognized and they are bound on the hemocyte surface, by hitherto unknown receptors. They activate intracellular signalling pathways that involves FAK, Src and MAP kinases and they promote, with the participation of actin and tuboulin cytoskeleton, their phagocytosis. LPS is recognized and bound on the hemocyte surface and activates so far unknown receptors and through unknown intracellular signalling pathways involving Ras, activates the MAP kinases and the regulated secretion. Although it activates all three MAPKs, only the ΕRΚ and p38 are required not only for the secretion, but also for its internalization. Although FAK is activated by LPS, it does not get involved in the process of its internalization. All of the above mentioned results indicate that the hemocytes have developed distinct mechanisms for phagocytosis of pathogens, micromolecules and abiotic factors, a fact that underlines insects evolutionary adaptations, so that they can survive.