Πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες παρουσιάζουν τεχνητές ελλείψεις, όπου και δημιουργείται μια εικονική οικονομία με προσφορά και ζήτηση. Η δημιουργία νέων ψηφιακών υπηρεσιών και τεχνολογιών για τη παγκόσμια αγορά απαιτεί υποδομές και ανεπτυγμένες δεξιότητες που δεν μπορούν να προσεγγιστούν. Στόχος αυτής της εργασίας είναι να δημιουργήσουμε ένα χάρτη γνώσης του κλάδου. Στην εικονική οικονομία υφίστανται αρκετές μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες μέσω των ψηφιακών ελλείψεων, που χαρακτηρίζονται από μεγάλη επιτυχία ακόμη και με αξιοποίηση περιορισμένων δεξιοτήτων και υποδομών, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί o κλάδος παροχής υπηρεσιών στα διαδικτυακά παιχνίδια και η εξωτερική ανάθεση καθηκόντων στο πλήθος. Έχει εκτιμηθεί ότι 100 000 νέοι, χαμηλών δεξιοτήτων εργαζόμενοι σε χώρες όπως τη Κίνα και το Βιετνάμ κερδίζουν το βασικό τους εισόδημα συλλέγοντας εικονικό πλούτο και παρέχοντας υπηρεσίες σε παίκτες σε δημοφιλή διαδικτυακά παιχνίδια όπως το World of Warcraft. Η ζήτηση για αυτές τις υπηρεσίες προέρχεται από εκατομμύρια παίκτες με χρήματα τους οποίους ενδιαφέρει ο κόσμος των παιχνιδιών και οι κοινωνικές διασυνδέσεις , αλλά η έλλειψη χρόνου και υπομονής να φτάσουν το παιχνίδι σε ανεβασμένο επίπεδο, αρκετές φορές δεν φαντάζει εφικτό. Επίσης, το 2000 εμφανίσθηκε η εξωτερική ανάθεση καθηκόντων σε πλήθος, μέσω ενός ανοικτού καλέσματος μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων ή πλήθος αναλαμβάνουν να κάνουν κάποιες εργασίες. Τα πρώτα παραδείγματα έχουν να κάνουν με διαφημιστικές καμπάνιες. Έχει δημιουργηθεί μια αύξηση στην αγορά για τηn εξωτερική ανάθεση καθηκόντων στο πλήθος έναντι αμοιβής. Μια μελέτη αναφέρει ότι τα τελευταία 10 έτη πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι έχουν κερδίσει $1-2 δισεκατομμύρια. Η πρώτη αγορά στο κυβερνοχώρο με τέτοιου είδους εργασία ήταν το AMT(Amazon Mechanical Turk). / The widespread adoption of information and communication technologies (ICTs) in everyday life and commerce has given rise to new digital problems and challenges. Although information provided by networks is abundant, the human attention required to process it is limited. And although digital resources in principle are unlimited, many online platforms have artificial scarcities built into them as part of their design. The demand for these scarce resources, their supply, and the markets where the supply and the demand meet, constitute a computer-mediated virtual economy. Entrepreneurial opportunities in the virtual economy of digital scarcities have sometimes been successfully exploited, even with limited skills and infrastructure. A prominent example of this is the third-party gaming services industry. An estimated 100,000 young, low-skilled workers in countries such as China and Vietnam earn their primary income by harvesting virtual resources and providing player-for-hire services in popular online games such as World of Warcraft. The demand for these services comes from millions of wealthier players who have a serious interest in the game world and the social connections it facilitates, but lack the time (and patience) to reach far into the game alone. Since early 2000s, a new model called “crowdsourcing” has emerged alongside the traditional BPO (Business Process Outsourcing) model. It entails outsourcing tasks traditionally performed by employees or contractors to a large group of people (i.e. a crowd) through the Internet (Howe 2008).Typically this is done by issuing an open call for contributions on a website. Most early examples of crowdsourcing are extensions of marketing campaigns. A market study estimated that over the past ten years, over one million workers have earned $1-2 billion via crowdsourced work allocation (Frei 2009). The first market in cyberspace with this kind of work is AMT (Amazon Mechanical Market).

Ο όρος Web 2.0 εστιάζει στο χρήστη, στη σχεδίαση λογισμικού, και στο περιεχόμενο, το οποίο είναι αποτέλεσμα συνεισφοράς χιλιάδων χρηστών. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη δημιουργίας τόπων συνάντησης ανθρώπων με ίδια ή παρόμοια ενδιαφέροντα, οι κοινότητες πρακτικής. Οι κοινότητες πρακτικής (Communities of practice (CoPs)) έχουν γίνει σημαντικοί τόποι για ανθρώπους που αναζητούν και μοιράζονται εμπειρία και ενδιαφέροντα. Είναι τόποι συνεισφοράς γνώσης στους οποίους προσφέρεται γνώση στα μέλη που τις αποτελούν. Οι κοινότητες πρακτικής αποτελούνται από ομάδες ανθρώπων που συμμετέχουν σε μια διαδικασία συλλογικής εκμάθησης – γνώσης, μοιράζονται ένα ενδιαφέρον, ένα πάθος για κάτι και αλληλεπιδρούν για να μάθουν καλύτερα για αυτό. Αυτή η μεταπτυχιακή εργασία αναφέρεται στο χώρο των κοινοτήτων πρακτικής και συγκεκριμένα σε εκείνη που αφορά τους προγραμματιστές. Χρήστης εκκίνησης είναι εκείνος ο χρήστης της κοινότητας ο οποίος θέτει ένα αρχικό ερώτημα ή προβληματισμό και σύμφωνα κανόνες που θέτει ο ίδιος, δημιουργείται, με αυτόματο τρόπο, μία ομάδα εργασίας αποτελούμενη από χρήστες οι οποίοι έχουν ως κοινό ενδιαφέρον την επίλυση του ερωτήματος αυτού. Στα πλαίσια των κοινοτήτων πρακτικής αναπτύσσεται μία διαλεκτική συνεργασία ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας, που στόχο έχει την υποστήριξη των μελών ως προς συγκεκριμένα προβλήματα. Στις πιο πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν λύσεις εκ των προτέρων , έτσι δεν μπορούμε απλά να τις συλλέξουμε. Χρειάζεται λοιπόν να μελετηθούν ποια είναι τα προβλήματα εκείνα τα οποία απομακρύνουν τους χρήστες από την εύρεσή τους και με ποιους τρόπους μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. / The term Web 2.0 focus on: user, s/w development and content (which conclude from many users that share experience and interests). Due to the fact that many people gather on web sites looking for a solution to their problem, Communities of practice were developed (CoPs). CoPs have become important places for people who seek and share experience. This dissertation refers to CoPs and especially to the field that refers to computer programmers. Start user is the user that brings the initial question to the community. According to that, automatically, a group of people is created (according rules and metrics) in order to supply feedback to users of the community who deal with the specific subject (according to label tagging). In CoPs area, Argumentative Collaboration is developing between users, so that users can help each other. Need be, to study the problems that makes users difficult to find and how can we deal with this problem.

Η ανάπτυξη του λογισμικού ανοικτού κώδικα είναι μια καινοτόμος μέθοδος ανάπτυξης λογισμικού και εφαρμογών του, η οποία έχει να επιδείξειαρκετές επιτυχίες τα τελευταία οκτώ με δέκα χρόνια. Έτσι, έχουν διαμορφωθεί διάφορες θεωρίες για να εξηγήσουν την επιτυχία της, κυρίως από τη σκοπιά της οικονομικής επιστήμης και των επιστημών της οργάνωσης και της διοίκησης επιχειρήσεων. Η εργασία αυτή εξετάζει διάφορες πτυχές των ζητημάτων της ανάπτυξης του λογισμικού του ανοικτού κώδικα. Στo Κεφάλαιο 1, εισάγονται κάποιες βασικές έννοιες για το λογισμικό ανοικτού κώδικα και παρουσιάζονται μερικές από τις γνωστότερες άδειες χρήσης του ανοικτού λογισμικού. Ιδιαίτερα, εξετάζουμε τους ορισμούς και τις διαφορές μεταξύ του λογισμικού ανοικτού κώδικα και του ελεύθερου λογισμικού. Επίσης, εστιάζουμε την προσοχή μας στις εξής άδεις χρήσης: δημόσιας κυριότητας (public domain), BSD, καλλιτεχνικής άδειας, GPL και LGPL. Τέλος, δίνουμε μια σύντομη περιγραφή της χρονολογικής εξέλιξης των προσπαθειών ανάπτυξης του λογισμικού ανοικτού κώδικα. Στο Κεφάλαιο 2, αναλύονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της οργάνωσης και της ροής εργασίας στα έργα ανοικτού κώδικα. Αυτά αναφέρονται σε κάποια χαρακτηριστικά μεγέθη, στη δομή των έργων, στις διαδικασίες ανάπτυξής τους, στους χρήστες τους (την ομάδα στόχο), στην επικοινωνιακή-πληροφοριακή υποδομή και στην τεκμηρίωση των έργων αυτών. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, ο σκοπός είναι να μπορεί να περιγραφεί οποιοδήποτε έργο ανοικτού κώδικα και να μπορείεπίσης και να κατηγοριοποιηθεί. Μια τέτοια κατηγοριοποίηση διευκολύνει αφενός την έρευνα, μέσω του ορισμού εννοιών καθολικής ισχύος, και αφετέρου στηρίζει την οργάνωση των ίδιων των έργων, καθώς και την επιλογή τους από την ελεύθερη οικονομία. Στο Κεφάλαιο 3, ακολουθούμε τη δουλειά των Healy & Schussman (2003), οι οποίοι έχουν αναλύσει ένα πολύ μεγάλο δείγμα έργων ανοικτού κώδικα και, έτσι, έχουν εντοπίσει κάποια εντυπωσιακά δομικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων ανάπτυξης λογισμικού ανοικτού κώδικα. Οι Healy & Schussman παρατήρησαν ότι η κατανομή των έργων αυτών για μια σειρά από δείκτες των δραστηριοτήτων, που αναπτύσσονται σε αυτά, είναι εντυπωσιακά ανομοιόμορφη. Εντόπισαν όμως ένα σχετικά μικρό αριθμό έργων, που παρουσιάζουν στοιχεία ισχυρής συνεργατικής δραστηριότητας. Τα έργα αυτά υποτίθεται ότι είναι χαρακτηριστικά για τις τυπικές διαδικασίες ανάπτυξης, που ακολουθούνται για τη διαμόρφωση του ανοικτού κώδικα. Τα συμπεράσματα των Healy & Schussman συμφωνούν με προγενέστερες μικρότερης κλίμακας εμπειρικές έρευνες. Μελετώντας τις διαφορές μεταξύ ενεργών και ανενεργών έργων, οι Healy & Schussman προτείνουν ότι αυτές μπορούν να εξηγηθούν με βάση τα κοινωνικο-δομικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων ανάπτυξης των αντίστοιχων έργων, τα οποία έχουν τύχει ελάχιστης προσοχής στην υπάρχουσα βιβλιογραφία. Επιπλέον, όπως θα δούμε, οι Healy & Schussman διαμορφώνουν ορισμένες υποθέσεις εργασίας, μέσω των οποίων να μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή η "οικολογία" των έργων ανάπτυξης λογισμικού ανοικτού κώδικα. Στο Κεφάλαιο 4, προσπαθούμε να μελετήσουμε το φαινόμενο του λογισμικού ανοικτού κώδικα κάτω από το πρίσμα των οικονομικών. Πιο συγκεκριμένα, μας απασχολούν οι ρόλοι των συνεργατών στα έργα ανάπτυξης τέτοιου λογισμικού, είτε σαν μεμονωμένα άτομα ή σαν οργανώσεις, και οι σχέσεις τους με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ακόμη, κάνουμε μια συζήτηση για τις νέες οικονομικές δυνατότητες, που ανοίγονται από τη χρήση του λογισμικού ανοικτού κώδικα. Έτσι, έχει ενδιαφέρον να δούμε τις επιχειρήσεις από τρεις διαφορετικές γωνίες: σαν χρήστες, σαν συνεργάτες και σαν παροχείς υπηρεσιών για την ανάπτυξη του λογισμικού αυτού. Τέλος, με βάση το έργο BerliOS, συζητάμε κάποια παραδείγματα μακροοικονομικών προοπτικών στην ιδιωτική πρωτοβουλία, τις νέες αγορές και τη Νέα Οικονομία, που μπορούν να προκύψουν από την υιοθέτηση του επιχειρησιακού μοντέλου του λογισμικού ανοικτού κώδικα. Στο Κεφάλαιο 5, ακολουθούμε την ανάλυση του Kelty (2001) για το κατά πόσο μπορεί κανείς να δει το ελεύθερο-δωρεάν λογισμικό σαν ένα κοινωνικό αγαθό παρόμοιο με την επιστήμη. Ιδιαίτερα, ο Kelty εξετάζει κατά πόσον το ελεύθερο-δωρεάν λογισμικό είναι - όπως η επιστήμη - μια "οικονομία ανταλλαγής δώρων", η οποία λειτουργεί με το δικό της νόμισμα. Ο βασικός ισχυρισμός του Kelty είναι ότι στην περίπτωση αυτή της οικονομίας του λογισμικού ελεύθερου και ανοικτού κώδικα, το νόμισμα των πληρωμών δεν είναι τίποτε άλλο παρά η φήμη, που αποκτούν οι ατομικοί ή συλλογικοί παράγοντες, οι οποίοι με τη συνεργασία τους συμβάλουν και συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του λογισμικού αυτού. Έτσι, ο Kelty εξετάζει τα ζητήματα της φήμης και της αναγνώρισης της συμβολής, αφενός μέσω μιας συνοπτικής θεωρητικής ανασκόπησης της ιστορίας των επιστημών κι αφετέρου με τη σύγκριση - τόσο μεταφορικής όσο και πραγματικής - των διαφορετικών εννοιών της "συναλλαγής" και της "πνευματικής ιδιοκτησίας", που εμφανίζονται σε διάφορους τομείς της επιστήμης και της οικονομίας. Στο Κεφάλαιο 6, ακολουθώντας τη σχετική εργασία του Edwards (2001a), η ανάπτυξη του λογισμικού ανοικτού κώδικα αντιμετωπίζεται σαν μια διαδικασία, που γίνεται στα πλαίσια μιας "επιστημικής κοινότητας". Με τον όρο αυτό, αποδίδεται το γεγονός ότι, σε μια τέτοια κοινότητα, η ανάπτυξη του λογισμικού είναι μία διαδικασία ανοικτής μάθησης, στην οποίαν τα εμπλεκόμενα μέρη, συνεισφέροντας με το προσωπικό έργο τους στην επίτευξη των ομαδικών στόχων, ταυτόχρονα μορφώνονται και μαθαίνουν πολλές χρήσιμες γνώσεις από τη συνεργασία, την αλληλεπίδραση και την αλληλοβοήθεια με τους άλλους συνεργάτες. Ιδιαίτερα, εισάγοντας τις θεωρητικές έννοιες της "εγκατεστημένης μάθησης" και της "νομιμοποιημένης περιφερειακής συμμετοχής", ο Edwards μελετά πώς οι μαθησιακές διαδικασίες αυτές συμβάλουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μιας επιστημικής κοινότητας, που αναπτύσσει λογισμικό ανοικτού κώδικα. Ο συνδυασμός αυτών των δύο εννοιών φαίνεται να είναι καρποφόρος και ικανός να εξηγήσει μερικές από τις εμπειρικές παρατηρήσεις τέτοιων κοινοτήτων, ρίχνοντας άπλετο φως στα ζητήματα της κατανόησης των κινήτρων, της συμπεριφοράς και της δυναμικής των ομάδων, που εμπλέκονται σε τέτοια έργα. Στο Κεφάλαιο 7, γίνεται μια συζήτηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας για την πληροφορική στην εκπαίδευση. Το βασικό ερώτημα, που τίθεται, είναι αν τελικά το μάθημα της πληροφορικής ,έτσι όπως διδάσκεται, υπηρετεί τον αρχικό στόχο της πολιτικής, με τον οποίο οι υπολογιστές εισέβαλλαν στην εκπαίδευση. Εξετάζονται κάποια προβλήματα, που έχει η χρήση του κλειστού-εμπορικού λογισμικού στην εκπαίδευση. Παρατίθενται μια σειρά από πλεονεκτήματα για τη χρήση του λογισμικού ανοικτού κώδικα στην εκπαίδευση, τα οποία του προσδίδουν σαφώς μεγαλύτερη παιδαγωγική αξία. Βεβαίως, σχολιάζονται τα συνήθη επιχειρήματα εναντίον του λογισμικού ανοικτού κώδικα. Στο τέλος, γίνεται μια προσπάθεια να εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα και να διατυπωθούν κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις για τις ευεργετικές δυνατότητες, που έχει το λογισμικό αυτό στις εκπαιδευτικές και μαθησιακές διαδικασίες. Στο Κεφάλαιο 8, περιγράφουμε μια σειρά από λογισμικά ανοικτού κώδικα, που ήδη χρησιμοποιούνται ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση. Πρόκειται για λογισμικό σε σχέση με εφαρμογές γραφείου, επεξεργασίας εικόνας και διαφόρων οπτικοποιήσεων (visualizations) - π.χ., σχημάτων και γραφικών παραστάσεων - εφαρμογών στα μαθηματικά, στη διαχείριση βάσεων δεδομένων, στο Internet κ.λπ. Τέλος, κάνουμε μια σύντομη παρουσίαση των περιεχομένων του έργου KDE-Edutainment, μιας προσπάθειας για την ανάπτυξη λογισμικού ανοικτού κώδικα, που συνδυάζει μάθηση και διασκέδαση. Σαν Παράρτημα, στο Κεφάλαιο 9, δίνουμε έναν κατάλογο χρήσιμων ιστοσελίδων και ιστοτόπων, στους οποίους μπορούν να βρεθούν πολλές περισσότερες πληροφορίες για το λογισμικό ανοικτού κώδικα και τις εφαρμογές του στην εκπαίδευση. / Not available

Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο επιτακτική είναι η ανάγκη αξιοποίησης των ψηφιακών δεδομένων τα οποία συλλέγονται και αποθηκεύονται σε διάφορες βάσεις δεδομένων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη ραγδαία αύξηση του όγκου των δεδομένων αυτών επιβάλλει τη δημιουργία υπολογιστικών μεθόδων με απώτερο σκοπό τη βοήθεια του ανθρώπου στην εξόρυξη της χρήσιμης πληροφορίας και γνώσης από αυτά. Οι τεχνικές εξόρυξης δεδομένων παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις περιπτώσεις όπου η πηγή των δεδομένων είναι οι ροές δεδομένων ή άλλες μορφές όπως τα XML έγγραφα. Σύγχρονα συστήματα και εφαρμογές όπως είναι αυτά των κοινοτήτων πρακτικής έχουν ανάγκη χρήσης τέτοιων τεχνικών εξόρυξης για να βοηθήσουν τα μέλη τους. Τέλος ενδιαφέρον υπάρχει και κατά την αξιολόγηση λογισμικού όπου η πηγή δεδομένων είναι τα αρχεία πηγαίου κώδικα για σκοπούς καλύτερης συντηρησιμότητας τους. Από τη μια μεριά οι ροές δεδομένων είναι προσωρινά δεδομένα τα οποία περνούν από ένα σύστημα «παρατηρητή» συνεχώς και σε μεγάλο όγκο. Υπάρχουν πολλές εφαρμογές που χειρίζονται δεδομένα σε μορφή ροών, όπως δεδομένα αισθητήρων, ροές κίνησης δικτύων, χρηματιστηριακά δεδομένα και τηλεπικοινωνίες. Αντίθετα με τα στατικά δεδομένα σε βάσεις δεδομένων, οι ροές δεδομένων παρουσιάζουν μεγάλο όγκο και χαρακτηρίζονται από μια συνεχή ροή πληροφορίας που δεν έχει αρχή και τέλος. Αλλάζουν δυναμικά, και απαιτούν γρήγορες αντιδράσεις. Ίσως είναι η μοναδική πηγή γνώσης για εξόρυξη δεδομένων και ανάλυση στην περίπτωση όπου οι ανάγκες μιας εφαρμογής περιορίζονται από τον χρόνο απόκρισης και το χώρο αποθήκευσης. Αυτά τα μοναδικά χαρακτηριστικά κάνουν την ανάλυση των ροών δεδομένων πολύ ενδιαφέρουσα ιδιαίτερα στον Παγκόσμιο Ιστό. Ένας άλλος τομέας ενδιαφέροντος για τη χρήση νέων τεχνικών εξόρυξης δεδομένων είναι οι κοινότητες πρακτικής. Οι κοινότητες πρακτικής (Communities of Practice) είναι ομάδες ανθρώπων που συμμετέχουν σε μια διαδικασία συλλογικής εκμάθησης. Μοιράζονται ένα ενδιαφέρον ή μια ιδέα που έχουν και αλληλεπιδρούν για να μάθουν καλύτερα για αυτό. Οι κοινότητες αυτές είναι μικρές ή μεγάλες, τοπικές ή παγκόσμιες, face to face ή on line, επίσημα αναγνωρίσιμες, ανεπίσημες ή και αόρατες. Υπάρχουν δηλαδή παντού και σχεδόν όλοι συμμετέχουμε σε δεκάδες από αυτές. Ένα παράδειγμα αυτών είναι τα γνωστά forum συζητήσεων. Σκοπός μας ήταν ο σχεδιασμός νέων αλγορίθμων εξόρυξης δεδομένων από τις κοινότητες πρακτικής με τελικό σκοπό να βρεθούν οι σχέσεις των μελών τους και να γίνει ανάλυση των εξαγόμενων δεδομένων με μετρικές κοινωνικών δικτύων ώστε συνολικά να αποτελέσει μια μεθοδολογία ανάλυσης τέτοιων κοινοτήτων. Επίσης η eXtensible Markup Language (XML) είναι το πρότυπο για αναπαράσταση δεδομένων στον Παγκόσμιο Ιστό. Η ραγδαία αύξηση του όγκου των δεδομένων που αναπαρίστανται σε XML μορφή δημιούργησε την ανάγκη αναζήτησης μέσα στην δενδρική δομή ενός ΧΜL εγγράφου για κάποια συγκεκριμένη πληροφορία. Η ανάγκη αυτή ταυτόχρονα με την ανάγκη για γρήγορη πρόσβαση στους κόμβους του ΧΜL δέντρου, οδήγησε σε διάφορα εξειδικευμένα ευρετήρια. Για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη δυναμική αυτή των δεδομένων, τα ευρετήρια πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να μεταβάλλονται δυναμικά. Ταυτόχρονα λόγο της απαίτησης για αναζήτηση συγκεκριμένης πληροφορίας πρέπει να γίνεται το φιλτράρισμα ενός συνόλου XML δεδομένων διαμέσου κάποιων προτύπων και κανόνων ώστε να βρεθούν εκείνα τα δεδομένα που ταιριάζουν με τα αποθηκευμένα πρότυπα και κανόνες. Από την άλλη μεριά οι διαστάσεις της εσωτερικής και εξωτερικής ποιότητας στη χρήση ενός προϊόντος λογισμικού αλλάζουν κατά τη διάρκεια ζωής του. Για παράδειγμα η ποιότητα όπως ορίζεται στην αρχή του κύκλου ζωής του λογισμικού δίνει πιο πολύ έμφαση στην εξωτερική ποιότητα και διαφέρει από την εσωτερική, όπως για παράδειγμα στη σχεδίαση η οποία αναφέρεται στην εσωτερική ποιότητα και αφορά τους μηχανικούς λογισμικού. Οι τεχνικές εξόρυξης δεδομένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη του απαραίτητου επιπέδου ποιότητας, όπως είναι ο καθορισμός και η αξιολόγηση της ποιότητας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις διαφορετικές αυτές διαστάσεις σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής του προϊόντος. Στα πλαίσια αυτής της διδακτορικής διατριβής έγινε σε βάθος έρευνα σχετικά με τεχνικές εξόρυξης δεδομένων και εφαρμογές τόσο στο πρόβλημα διαχείρισης πληροφορίας όσο και στο πρόβλημα της αξιολόγησης λογισμικού. / The World Wide Web has gradually transformed into a large data repository consisting of vast amount of data in many different types. These data doubles about every year, but useful information seems to be decreasing. The area of data mining has arisen over the last decade to address this problem. It has become not only an important research area, but also one with large potential in the real world. Data mining has many directives and handles various types of data. When the related data are for example data streams or XML data then the problems seem to be very crucial and interesting. Also contemporary systems and applications related to communities of practice seek appropriate data mining techniques and algorithms in order to help their members. Finally, great interest has the field of software evaluation when by using data mining in order to facilitate the comprehension and maintainability evaluation of a software system’s source code. Source code artifacts and measurement values can be used as input to data mining algorithms in order to provide insights into a system’s structure or to create groups of artifacts with similar software measurements. First, data streams are large volumes of data arriving continuously. Data mining techniques have been proposed and studied to help users better understand and analyze the information. Clustering is a useful and ubiquitous tool in data analysis. With the rapid increase in web-traffic and e-commerce, understanding user behavior based on their interaction with a website is becoming more and more important for website owners and clustering in correlation with personalization techniques of this information space has become a necessity. The knowledge obtained by learning the users preferences can help improve web content, find usability issues related to this content and its structure, ensure the security of provided data, analyze the different groups of users that can be derived from the web access logs and extract patterns, profiles and trends. This thesis investigates the application of a new model for clustering and analyzing click-stream data in the World Wide Web with two different approaches. The next part of the thesis deals with data mining techniques regarding communities of practice. These are groups of people taking part in a collaborative way of learning and exchanging ideas. Systems for supporting argumentative collaboration have become more and more popular in digital world. There are many research attempts regarding collaboration filtering and recommendation systems. Sometimes depending on the system and its needs there are different problems and developers have to deal with special cases in order to provide useful service to users. Data mining can play an important role in the area of collaboration systems that want to provide decision support functionality. Data mining in these systems can be defined as the effort to generate actionable models through automated analysis of their databases. Data mining can only be deployed successfully when it generates insights that are substantially deeper than what a simple view of data can give. This thesis introduces a framework that can be applied to a wide range of software platforms aiming at facilitating collaboration and learning among users. More precisely, an approach that integrates techniques from the Data Mining and Social Network Analysis disciplines is being presented. The next part of the thesis deals with XML data and ways to handle huge volumes of data that they may hold. Lately data written in a more sophisticated markup language such as XML have made great strides in many domains. Processing and management of XML documents have already become popular research issues with the main problem in this area being the need to optimally index them for storage and retrieval purposes. This thesis first presents a unified clustering algorithm for both homogeneous and heterogeneous XML documents. Then using this algorithm presents an XML P2P system that efficiently distributes a set of clustered XML documents in a P2P network in order to speed-up user queries. Ultimately, data mining and its ability to handle large amounts of data and uncover hidden patterns has the potential to facilitate the comprehension and maintainability evaluation of a software system. This thesis investigates the applicability and suitability of data mining techniques to facilitate the comprehension and maintainability evaluation of a software system’s source code. What is more, this thesis focuses on the ability of data mining to produce either overviews of a software system (thus supporting a top down approach) or to point out specific parts of this system that require further attention (thus supporting a bottom up approach) potential to facilitate the comprehension and maintainability evaluation of a software system.