Η υπέρταση είναι μία από τις πιο διαδεδομένες νόσους του σύγχρονου κόσμου. Υπολογίζεται ότι το 25% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από υπέρταση, ενώ μόλις το 11% των νοσούντων λαμβάνει κανονικά αντιυπερτασική αγωγή και έχει ρυθμίσει την αρτηριακή του πίεση στα επιθυμητά επίπεδα. Η εμφάνιση υπέρτασης είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, και πολλές φορές η υπέρταση είναι σύμπτωμα άλλων υπαρχόντων νοσημάτων. Ωστόσο η αντιμετώπιση της πρέπει να είναι άμεση και αποτελεσματική, καθώς η αυξημένη πίεση του αίματος ενέχει άμεσα τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου με δυσάρεστες πολλές φορές συνέπειες. Σύμφωνα λοιπόν με αυτά τα δεδομένα είναι λογικό η αγορά των ανιυπερτασικών φαρμάκων να εμφανίζει μεγάλη ανάπτυξη και κατά συνέπεια ισχυρό ανταγωνισμό. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι από 1999 έως το 2003, η αγορά διπλασίασε τις πωλήσεις της σε €, ενώ υπάρχουν πολλές διαφορετικές κατηγορίες αντιυπερτασικών σκευασμάτων, που καθεμία έχει πολλά διαφορετικά πρότυπα και πολλά generic. φάρμακα και συνολικά ανταγωνίζονται σε αυτήν πάνω από 200 αντιυπερτασικά ιδιοσκευάσματα. Επίσης η αγορά αυτή εμφανίζει μεγάλη δυναμικότητα αφού ο ρυθμός ανανέωσής της με νέα σκευάσματα είναι μεγάλος. Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε την άποψη των γιατρών για τις κατηγορίες των αντιυπερτασικών σκευασμάτων και να διερευνήσουμε τους λόγους που τους ωθούν να συνταγογραφήσουν ένα αντιυπερτασικό σκεύασμα έναντι ενός άλλου. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι δύο ειδικότητες των γιατρών που κατά κύριο λόγο εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, είναι οι καρδιολόγοι και οι παθολόγοι προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε αν υπάρχουν διαφορές στην συνταγογράφηση των ειδικοτήτων αυτών και αν υπάρχει διαφοροποίηση στους παράγοντες που τους ωθούν να συνταγογραφήσουν ένα σκεύασμα έναντι ενός άλλου. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ξεκάθαρα η προτίμηση των γιατρών στους ΑΜΕΑ και στους Ανταγωνιστές των Υποδοχέων της Αγγειοτενσίνης ΙΙ, καθώς και η σαφής προτίμηση των καρδιολόγων στους ελεύθερους συνδυασμούς και των παθολόγων στους σταθερούς. Επίσης φάνηκε ότι η τιμή του φαρμάκου και κατ’ επέκταση το κόστος της συνταγής δεν αποτελεί ακόμη στην Ελλάδα σημαντικό κριτήριο που θα επηρεάσει την συνταγογράφηση των φαρμάκων, εν αντιθέσει με την τεκμηρίωση των κλινικών μελετών που σε συνδυασμό με την ιατρική ενημέρωση φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο. Αναφορικά με την διαφοροποίηση ανάμεσα σε καρδιολόγους και παθολόγους φάνηκε ότι τελευταίοι είναι πιο ευαισθητοποιημένοι πάνω στους παράγοντες που αφορούν την συμμόρφωση του ασθενούς και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Ωστόσο η έρευνα αυτή είχε μάλλον ποιοτικό χαρακτήρα και υπάρχει ακόμα ευρύ πεδίο μελέτης πάνω στους παράγοντες που επηρεάζουν την συνταγογράφηση ώστε να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ποσοτικά συμπεράσματα, ενώ υπάρχει ακόμη και ένας πολύ μεγάλος αριθμός παραγόντων που μένει να αξιολογηθεί ποιοτικά και ποσοτικά. / Hypertension is one of the most common diseases of the modern world. It is estimated that 25% of the adult population suffers from hypertension, and only 11% of them receives proper antihypertensive therapy and has achieved desirable levels of blood pressure. The development of hypertension is often due to many different factors, sometimes being one of the symptoms of another disease. In any case, hypertension must be effectively treated/controlled, as it bears the risk of occurrence of cardiovascular incidents, with unpleasant consequences. As a result of these facts, the antihypertensive drugs market shows a considerable growth rate, and it in just 4 years (1999-2003) has doubled its sales. On the other hand, the various categories of antihypertensive agents –each one having many prototypes and generics- compete strongly for bigger market shares. Today more than 200 antihypertensive drugs constitute the ethical antihypertensive market. Furthermore, the renewal rate of this market is quite high. In this research we tried to trace doctors’ opinion of the different classes of antihypertensive drugs, and to investigate the reasons that make them prescribe one drug instead of another. Considering that the main specialties that are involved in the confrontation of hypertension are cardiologists and pathologists, we tried to explore if there are differences in the way the two specialties prescribe and to reveal possible differences among the reasons which affect them to choose one drug over another. The results clearly showed the preference of doctors to ACE Inhibitors and ARBs, and that cardiologists prefer to prescribe spare antihypertensive drugs in contrast to pathologists who prefer to prescribe antihypertensive drugs with fixed combinations of different antihypertensive agents. It was also shown, that the price of the drug, and furthermore the cost of the prescription is not a very important criterion for doctors to modify their prescriptional habits. As opposed to this, the results of the clinical trials of the drugs, as well as the incidence of the calls that medical representatives pay to the doctors, play an important role in the final choice of the doctor. Pathologists seemed to be more considerate than cardiologists about factors that had to do with patient compliance and effectiveness of the therapy. This research had only qualitative characteristics. There are many factors still to be explored in the field of elements that urge doctors to choose a certain drug over all others, and many parameters still to be found to quantitatively explain the prescriptional habits of doctors.

Σήμερα η επιστήμη υπόσχεται νέες ανακαλύψεις που θα μας επιτρέπουν να ζούμε όχι μόνο περισσότερο αλλά και καλύτερα. Πρωτεύοντα ρόλο σε αυτή τη διαπίστωση κατέχει η φαρμακοβιομηχανία, όπου μέσω της συνεχούς έρευνας και ανάπτυξης παράγει νέα, καινοτόμα, πρωτότυπα φάρμακα. Τα πρωτότυπα φάρμακα εξακολουθούν να κατέχουν ηγετική θέση στην παγκόσμια φαρμακευτική αγορά, παρόλο που μετά τη λήξη της πατέντας τους δέχονται έντονες πιέσεις από την παραγωγή των αντίστοιχων γενοσήμων φαρμάκων. Είναι απαραίτητο να τονιστεί ο σημαντικός ρόλος των πρωτοτύπων στην προστασία της δημόσιας υγείας, όταν μάλιστα στην ελληνική αγορά έχουν εισέλθει μια πλειάδα γενόσημων φαρμάκων, υπό το μανδύα της οικονομικής κρίσης και της περιστολής των φαρμακευτικών δαπανών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η παρούσα διπλωματική εργασία προσπαθεί να αναζητήσει τους λόγους και τα κίνητρα της συνταγογράφησης των πρωτότυπων φαρμάκων από τους Έλληνες γιατρούς, μέσα σε ένα ταραχώδες συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον. Ουσιαστικά λοιπόν αναζητήσαμε ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που κάνουν τους γιατρούς να συνταγογραφούν τα πρωτότυπα φάρμακα και πως αυτοί σχετίζονται με μια σειρά εξωτερικών παραγόντων. Τα ευρήματα της μελέτης προέκυψαν από τις απαντήσεις που έδωσαν 83 γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων. Για την επιλογή των γιατρών δόθηκε έμφαση στη συμμετοχή ειδικοτήτων που έχουν υψηλή συνταγογράφηση, με κύριες ειδικότητες τους παθολόγους και τους ορθοπεδικούς. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε γιατρούς των περιοχών των νομών Αχαΐας, Ηλείας και Κεφαλονιάς. Τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προέκυψαν μετά τη στατιστική ανάλυση των απαντήσεων που δόθηκαν ήταν: 1) η πολύ μεγάλη αποδοχή που εξακολουθούν να έχουν τα πρωτότυπα φάρμακα από την ελληνική ιατρική κοινότητα, ακόμα και όταν υπάρχουν αντίστοιχα γενόσημα, 2) το ευρύτερο πλαίσιο των παραγόντων που επηρεάζουν τη συνταγογραφία των γιατρών είναι: α) η αποτελεσματικότητα, β) το κύρος/όνομα της φαρμακευτικής εταιρίας, γ) η τιμή του φαρμάκου, δ) η καινοτομία, ε) η ασφάλεια/ανεπιθύμητες ενέργειες, 3) οι εταιρίες με πρωτότυπα φάρμακα επηρεάζουν τη συνταγογραφία των γιατρών ανάλογα με το κύρος και το όνομά τους, 4) η άσχημη οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα καθώς και τα μέτρα που έχουν ληφθεί στο χώρο της υγείας, δείχνουν να στρέφουν κάποιους γιατρούς από τα πρωτότυπα προς τα γενόσημα, 5) οι «διαμορφωτές γνώμης» επηρεάζουν σχετικά τη συνταγογραφία των Ελλήνων γιατρών, μόνο όμως όταν εμφανίζονται σε συνέδρια και συμπόσια ως ανεξάρτητοι επιστήμονες, ενώ δεν την επηρεάζουν καθόλου ως προσκεκλημένοι ομιλητές σε εταιρικές εκδηλώσεις, 6) οι πρακτικές marketing των εταιριών με πρωτότυπα υπερτερούν από τις αντίστοιχες των εταιριών με γενόσημα, 7) ο ιατρικός επισκέπτης επηρεάζει θετικά τη συνταγογραφία των γιατρών όταν είναι καλά ενημερωμένος για το φάρμακό του, 8) παρατηρείται τάση των γιατρών για χαμηλό ρίσκο στη συνταγογράφηση, 9) τα γενόσημα φάρμακα είναι πολύ πιο πιθανό να συνταγογραφηθούν σε αδύναμες οικονομικά και κοινωνικά ομάδες. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε πως οι Έλληνες γιατροί εξακολουθούν να εμπιστεύονται τόσο τα πρωτότυπα φάρμακα που προστατεύονται με πατέντα, όσο και τα πρωτότυπα εκτός πατέντας φαρμακευτικά σκευάσματα (σκευάσματα δηλαδή τα οποία αν και κυκλοφόρησαν ως πρωτότυπα έχουν απολέσει την προστασία της πατέντας τους). Παρόλο όμως που θεωρούν τα προαναφερθέντα φάρμακα αποτελεσματικά και αξιόπιστα, μια σειρά από εξωτερικούς παράγοντες τους δημιουργεί την τάση να κινηθούν προς την κατεύθυνση των γενοσήμων, περισσότερο από ότι στο πρόσφατο παρελθόν. / Today science promises new discoveries that will allow us to live not only longer but also better. The pharmaceutical industry plays a leading role to this fact where through continuous research and development, new, innovative, brand named drugs are produced. Brand named drugs continue to hold the leading place in the global pharmaceutical market, although after the expiration of their patent they face severe pressure from the production of their counterparts, generic drugs. It is essential to emphasize the important role that brand named drugs have to the protection of the public health, even though at the same time many unknown generic drugs have entered the Greek pharmaceutical market under the justification of the financial crisis and the containment of pharmaceutical expenditures. Under this prism, the present thesis tries to determine the reasons and the motivations of Greek physicians for prescribing brand names drugs, within a turbulent and constantly changing external environment. Our basic purpose was to discover the factors that make the physicians prescribebrand named drugs and how these factors were related with a number of external factors. The findings of this thesis are derived from the answers given by 83 doctors of different specialties. The specialties were those that have high prescription capability, with pathologists and orthopedics being the two most numerous specialties. The research was conducted with the participation of doctors from the counties of Achaia, Ilia and Cephalonia. The most important findings that came up after the statistical analysis of the answers given were: 1) The great acceptance that brand named drugs still have from the Greek medical community, even when their counterpart generics exist in the market 2) The main factors that influence the doctors prescriptions are: a) the efficacy of the medicine b) the prestige / name of the pharmaceutical company c) the price of the medicine d) the innovation of the medicine e) the safety / side effects 3) The pharmaceutical companies that produce brand named drugs influence the doctors prescriptions by their prestige and good name 4) The financial crisis in Greece and the measures that have been taken by the state for reducing the pharmaceutical expenditures seem to influence some doctors to prescribe more generics than they did in the past 5) “Opinion leaders” influence the prescription attitude of the Greek doctors only when they appear to congresses and forums as “independent” scientists. On the other hand they seem not to influence at all when they appear as speakers to any corporate event sponsored by a pharmaceutical company 6) Marketing practices of companies producing brand named drugs seem to be more effective than those that produce generic drugs 7) A medical representative that is well educated about his drug positively influences the prescription habits of the doctors 8) It is observed a tendency of doctors for taking low risk when they prescribe madicines to their patients 9) Generic drugs are more likely to be prescribed to low income and low social status groups of the population. In conclusion we can say that Greek doctors still trust not only the brand named drugs protected under patent, but also the off patent brand name drugs (brand named drugs that their patent has expired). Although they consider the aferementioned drugs effective and reliable, a number of external factors create a tendency for them to prescribe now more generic drugs than they used to prescribe in the recent past.

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες η βιομηχανία γενόσημων φαρμάκων σημειώνει παγκοσμίως σημαντική πρόοδο και ανάπτυξη. Η εκτεταμένη διείσδυση των γενόσημων φαρμάκων στο χώρο της υγείας δεν είναι καθόλου τυχαία και οφείλεται κατά κύριο λόγο στην οικονομική και αξιόπιστη θεραπευτική λύση που προσφέρουν. Με άλλα λόγια το πλεονέκτημά τους είναι ότι επιφέρουν ισότιμο θεραπευτικό αποτέλεσμα, όπως και τα πρωτότυπα φάρμακα, σε συνδυασμό με τον περιορισμό των φαρμακευτικών δαπανών. Η ιδιαιτερότητά τους αυτή καθορίζεται και εξασφαλίζεται μέσω του ελέγχου της βιοϊσοδυναμίας τους και της χρονικής λήξης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας των πρωτότυπων φαρμάκων. Από τα παραπάνω λοιπόν, σε συνδυασμό με τη δυσμενή παγκόσμια οικονομική κατάσταση και με τα διογκωμένα οικονομικά προβλήματα που ταλανίζουν το ελληνικό σύστημα υγείας και τους εθνικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς, καταδεικνύεται η ανάγκη ευρείας αποδοχής των συγκεκριμένων φαρμάκων από το σύνολο της ελληνικής ιατρικής κοινότητας. Για το σκοπό αυτό η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία επιδιώκει να διερευνήσει σε βάθος τις πεποιθήσεις, τα κίνητρα και τις συνταγογραφικές συνήθειες των Ελλήνων ιατρών όσον αφορά τα γενόσημα φάρμακα, τα οποία υπόσχονται τον άμεσο περιορισμό των φαρμακευτικών δαπανών χωρίς την υποβάθμιση της ωφέλειας και της ποιότητας ζωής των ασθενών. Τα ευρήματα που προέκυψαν από την έρευνα που διεξήχθη αποκλειστικά στο Νόμο Αχαΐας είναι σημαντικά και αναλύονται διεξοδικά παρακάτω. Παρολ’ αυτά σε γενικές γραμμές αξίζει να αναφερθεί: α) το υψηλό ποσοστό απόκρισης 75,7% στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, β) το υψηλό ποσοστό μετεκπαίδευσης των ιατρών που ανέρχεται στο 41.6%, γ) η εξοικείωση των ιατρών με τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο που φτάνει το 55.7%, δ) ότι το σύνολο των ιατρών συνταγογραφεί γενόσημα φάρμακα ανεξαρτήτως εάν έχουν θετική γνώμη για αυτά ή όχι, ε) ότι το πρωταρχικό και βασικότερο κριτήριο συνταγογράφησης είναι η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, ενώ και τα οικονομικά κίνητρα συμβάλλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό προς την κατεύθυνση αυτή, στ) ότι η απουσία κλινικών δοκιμών των γενόσημων φαρμάκων αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα υστέρησης συγκριτικά με τα πρωτότυπα φάρμακα, ζ) ότι υπάρχουν δευτερογενείς παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην αυξημένη συνταγογράφηση των γενόσημων φαρμάκων π.χ. κύρος-όνομα εταιρείας, η επιστημονική ενημέρωση κ.ά., η) ότι οι συνταγογραφικές συνήθειες των ιατρών επηρεάζονται σε μικρό βαθμό από τους ιατρικούς επισκέπτες και σε μεγάλο βαθμό από το όνομα και το κύρος της φαρμακευτικής εταιρείας και θ) ότι δεν εισακούγονται σε μεγάλο ποσοστό 58.5% οι ανάγκες και οι προβληματισμοί των ιατρών από τα φαρμακευτικά στελέχη. Η παρούσα εργασία με τις συγκεκριμένες εστιάσεις προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τη στάση και τους πιθανούς προβληματισμούς των ελλήνων ιατρών σχετικά με τα γενόσημα φάρμακα και να προσδιορίσει τη συνταγογραφική συμπεριφορά αυτών. Απώτερος σκοπός του παραπάνω εγχειρήματος είναι να βοηθήσει από τη μεριά του στην ανάπτυξη και στη χάραξη πολιτικών και κατευθύνσεων που να είναι σε θέση να βελτιώσουν την οικονομική και κλινική εικόνα του πολύπαθου χώρου της ελληνικής δημόσιας υγείας. / Is it an undeniable fact that in the last decades the manufacture of generic medicinal products marks globally significant progress and development. The vast permeation of generic medicinal products in the health industry is not random at all and is mainly due to the economical and reliable therapeutic solution they offer. In other words, their advantage lies in the fact that they bring equivalent therapeutic results to the reference medicinal products, combined with a reduction of medicinal expenses. This specificity of theirs is determined and secured through the control of their bioequivalence and the expiration time of the letters patent of the reference medicinal products. From all the above and taking into consideration the unfavorable global economic situation and the inflated economic problems which deplore the greek health system and the national insurance organizations, rises the need for a vast acceptance of these particular medicinal products from the greek medical community in its entirety. For this reason, this particular thesis attempts to explore in depth the greek physicians’ beliefs, motives and prescription-writing practices as far as generic medicinal products are concerned – which promise the immediate reduction of medicinal expenses without downgrading the patients’ benefits and quality of living. The findings that emerged from the research which was carried out exclusively within the prefecture of Achaia are significant and are analysed in depth further below. Nevertheless, in general, it is worth mentioning: a) the high rate of responding (75.7%) to the completion of the questionnaire, b) the high rate of doctors’ further education/training which reaches 41.6% c) the doctors’ familiarization with new technologies and the internet which comes to 55.7%, d) the fact that the doctors as a body are prescribing generic medicinal products regardless of their positive or negative views on them, e) that the prime and most fundamental criterion in prescription-writing is the effectiveness of the drug, while economic motives contribute greatly towards this direction, f) that the absence of clinical tests on generic medicinal products is the most significant factor of their lacking in comparison to reference medicinal products, g) that there are secondary factors which can contribute to the increase in prescription of generic medicinal products such as the prestige/brand name of a company, scientific documentation, etc. h) that the physicians’ prescription habits are minorly affected from pharmaceutical representatives and majorly from the brand name and prestige of the pharmaceutical company and i) that in a high rate of 58.5% physicians’ needs and problems are not heard from pharmaceutical executives. This thesis with its particular focuses, attempts to decode greek physicians’ views and possible problems as far as general medicinal products are concerned and to define their attitude towards prescription. A further goal of this attempt is to help the development and tracing of political directions which can be able to improve the economic and clinical image of the much afflicted greek national health system.