Η εργασία περιγράφει τις γεωφυσικές μεθόδους εντοπισμού ενάλιων αρχαιοτήτων και σε ορισμένα ναυάγια του κόσμου ποιες μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται συνήθως σε αυτές τις μεθόδους περιγράφονται μέσα στο κείμενο και είναιτο δορυφορικό σύστημα προσδιορισμού θέσης, το βυθόμετρο, ο τομογράφος υποδομής πυθμένα, η ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης, το θαλάσσιο μαγνητόμετρο και το κατευθυνόμενο βαθυσκάφος. Ακολούθως, περιγράφονται οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν στο ναυάγιο του Μαζωτού, στη Λάρνακα Κύπρου, τον Απρίλιο του 2009, από την ομάδα ΕΘΑΓΕΦΩ, του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Η εργασία περιέχει, επίσης, φωτογραφικό υλικό από τα όργανα και το σκάφος όπου δούλευε η ομάδα. / This document describes the geophysical methods to identify marine archaeological shipwrecks and what methods were used to some of the world's shipwrecks. The instruments commonly used in these methods are described in the text, such as geographic positioning system (GPS), the sonar, the sub-bottom profiler, the side-scan sonar, the marine magnetometer and the remotely operated vehicle. Also, it describes the methods that were used ih the shipwreck of Mazotos in Larnaca of Cyprus in April 2009, of the team of the Marine Geology and Physical Oceanography Laboratory, of Department of Geology, of Patras University. The document also includes photographs of the instruments and the boat where the team worked.

Η παρούσα μελέτη έγινε για την εύρεση στόχων των ναυαγίων κατά την ναυμαχία του Lepanto στην περιοχή της Ναυπάκτου με χρήση ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης, τομογράφου υποδομής πυθμένα και ανάλυση των αποτελεσμάτων με χρήση GIS. H επιλογή αυτών των συστημάτων βασίστηκε σε παρόμοιες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές άλλων ναυαγίων. Στην συνέχεια θα παρατεθεί η κάθε μελέτη ξεχωριστά. / --

Η σύγχρονη υφαλοκρηπίδα διατηρεί πολύτιμα αρχεία καταγραφής της ανθρώπινης ιστορίας, ως συνέπεια της επίκλυσης της θάλασσας σε μεγάλο τμήμα της χέρσου μετά το τέλος της τελευταίας παγετωνικής περιόδου. Επιπλέον, ο θαλάσσιος πυθμένας βρίθει ενδείξεων για τις ναυτικές δραστηριότητες του παρελθόντος, συχνά σε βάθη που ξεπερνούν το ανώτατο όριο αυτόνομης κατάδυσης. Οι θαλάσσιες γεωφυσικές μέθοδοι εφαρμόζονται με επιτυχία στην ενάλια αρχαιολογία, καταργώντας τους περιορισμούς και απλοποιώντας σημαντικά τις συμβατικές μεθόδους υποβρύχιας έρευνας. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται στον ακριβή εντοπισμό σε οποιοδήποτε βάθος και στη λεπτομερή χαρτογράφηση σε σύντομο χρονικό διάστημα (α) αρχαίων ναυαγίων και (β) καταβυθισμένων ανθρωπογενών κατασκευών και παλαιοακτών στην επιφάνεια του πυθμένα ή θαμμένων κάτω από χαλαρά ιζήματα. Μέσω αυτών επιτυγχάνεται η παλαιογεωγραφική ανάπλαση παράκτιων περιοχών. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της θαλάσσιας γεωφυσικής έρευνας που πραγματοποίησε το 2012 το Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω. του Πανεπιστημίου Πατρών στον κόλπο Caska της νήσου Pag στην Κροατία, με τη χρήση τομογράφου υποδομής πυθμένα 3.5kHz υψηλής διακριτικής ικανότητας και ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης E.G&G 272TD διπλής συχνότητας (100 & 500 kHz), στο πλαίσιο του γεω-αρχαιολογικού ερευνητικού προγράμματος “Cissa Antiqua” που διεξάγει το Πανεπιστήμιο του Zadar σε συνεργασία με το Centre Camille Jullian (CNRS). Στις σεισμικές τομογραφίες αναγνωρίστηκαν τρεις σεισμικές ενότητες πρόσφατων ιζημάτων πάχους 12μ. που επικάθονται στο ήπια πτυχωμένο γεωλογικό υπόβαθρο. Σύμφωνα με τη σεισμική στρωματογραφία και τη σύγχρονη παράκτια γεωμορφολογία της περιοχής, προτείνεται η ύπαρξη συνθηκών απόθεσης γλυκού και υφάλμυρου νερού πριν από τη σταδιακή επίκλυση της θάλασσας στον κόλπο της Caska κατά το Ολόκαινο. Επιπλέον, τα τελευταία 2.000 χρόνια διαπιστώνεται στην περιοχή μια επεισοδιακή συν-σεισμική καταβύθιση. Τέλος, η ταξινόμηση με το λογισμικό TargAn και η στατιστική ανάλυση των στόχων που αναγνωρίστηκαν στην επιφάνεια του πυθμένα, ανέδειξε έξι στόχους πιθανού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που προτείνονται για οπτική επαλήθευση. / Marine geophysical techniques can be successfully applied to underwater archaeology, speeding up survey and making it possible to detect features of archaeological interest lying on the seafloor or embedded in sediments even beyond conventional diving limits. There are two general approaches regarding the application of these techniques in underwater archaeology: they are being used to identify, locate and map (a) ancient shipwrecks and (b) submerged sites of archaeological interest (ancient settlements, ports, man-made structures and palaeo-shorelines), thus enabling the palaeogeographic reconstruction of coastal areas. The applicability of marine remote sensing techniques in underwater archaeology is high-lighted through the current study case. In the framework of the geo-archaeological research project “Cissa Antiqua”, directed by the University of Zadar and Centre Camille Jullian (CNRS) a detailed marine remote sensing survey was carried out by the Laboratory of Marine Geology and Physical Oceanography of the University of Patras in Caska bay, Pag island, Croatia. The data collected by high resolution 3.5kHz subbottom profiling and towed E.G&G dual frequency (100 & 500kHz) side-scan sonar system have been analysed for the objectives of this study. According to the 3.5kHz profiles, the upper 12m of sediments consist of three distinct seismic sequences overlapping the gentle folded acoustic basement. The results of the seismic data in correlation to the present coastal geomorphology of the area suggest that these sequences correspond to phases of inundation by brackish water, before sea-water flooded the gulf, as consequence of the rapid sea-level rise of the Holocene. Furthermore, archaeological and geological data of the area suggest an episodical co-seismic submergence during the last 2 kyrs. The side-scan sonar survey revealed a large number of targets lying on the seafloor. Six of them have been selected by TargaAn software as targets of potential archaeological interest.