- / -

Η Τέταρτη Διάσταση, μία από τις ωριμότερες και μεστότερες συνθέσεις του Γιάννη Ρίτσου, κατέχει ξεχωριστή θέση στο εκτεταμένο και πολυδιάστατο έργο του ποιητή. Δύο είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν σαφώς από τα υπόλοιπα: η θεατρική διάσταση αφενός (μια «σκηνική» εισαγωγή και ένας «σκηνικός» επίλογος πλαισιώνουν ένα μονόλογο που απαγγέλλεται μπροστά σε ένα βουβό ακροατή) και αφετέρου η μυθική προέλευση των περισσότερων ποιημάτων. Από τα δεκαεπτά πολύστιχα ποιήματα της συλλογής τα δώδεκα είναι «αρχαιόμυθα», αφορμώνται, δηλαδή, από τον αρχαίο ελληνικό μύθο. Ήδη, οι τίτλοι των περισσοτέρων προϊδεάζουν για το θέμα που θα επακολουθήσει. Ο Αγαμέμνων, ο Ορέστης, Η επιστροφή της Ιφιγένειας, η Χρυσόθεμις, η Περσεφόνη, η Ισμήνη, ο Αίας, ο Φιλοκτήτης, Η Ελένη και η Φαίδρα μας εισάγουν στο γνωστό μυθολογικό σύμπαν. Η επαφή, όμως, με τα παραπάνω κείμενα αρκεί για να φανερώσει ότι ο μύθος αποτελεί μόνο την αφετηρία για την ανάπτυξη νέων προβληματισμών και θέσεων. Η παράθεση και μόνο των τίτλων είναι αρκετή για να δείξει ότι «ο Ρίτσος μοιάζει να προτιμάει το λόγο των γυναικών». Οι οκτώ από τους δώδεκα μονολόγους απαγγέλλονται από γυναικείες μορφές. Επιπλέον, ως κυρίαρχη μορφή των συνθέσεων αυτών προβάλλεται μία ακόμα γυναίκα, η μυθική Κλυταιμνήστρα. Παρόλο, που η ίδια δεν παρουσιάζεται αυτοπροσώπως, είναι σχεδόν παντού παρούσα στις αναφορές των υπολοίπων προσώπων. Γίνεται φανερή η προσπάθεια του Ρίτσου μέσω της έμμεσης παρουσίασης, να δικαιώσει και να αποκαταστήσει στη συνείδησή μας τη δυσφημισμένη από την αρχαία γραμματεία γυναίκα του Αγαμέμνονα. Οι μυθικές γυναικείες μορφές, που παρουσιάζει στο σύγχρονο αναγνώστη ο Ρίτσος, δεν μπορούν να θεωρηθούν αποκομμένες από το μυθικό πλαίσιο από το οποίο προέρχονται. Άρα είναι σκόπιμο, στα πλαίσια της συγκεκριμένης εργασίας, να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής προσέλαβε τον αρχετυπικό μύθο μέσω του εντοπισμού των ομοιοτήτων και διαφορών των ηρωίδων του Ρίτσου με τα αντίστοιχα αρχαιοελληνικά πρότυπά τους. Πιο συγκεκριμένα, καθώς πρόκειται για μορφές προερχόμενες κυρίως από το δράμα, οι μονόλογοι έχουν ως διακείμενα τις κλασικές τραγωδίες των μεγάλων τραγικών ποιητών . Επομένως, η μελέτη μας θα επικεντρωθεί στην εξακρίβωση του βαθμού και του τρόπου πρόσληψης από αυτές μη λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιρροές από ενδιάμεσες πηγές που τυχόν να εντοπίζονται στα συγκεκριμένα έργα. Μετά από μια σύντομη αναφορά στις διαφορετικές εκδοχές του εκάστοτε μύθου στην αρχαία ελληνική γραμματεία, θα μελετηθεί ο τρόπος που διαχειρίζεται ο ποιητής αυτό το παραδεδομένο υλικό με την διατήρηση ή τροποποίηση στοιχείων. Τέλος, θα ερευνηθεί πώς ανασημασιοδοτούνται οι γυναικείες μορφές και ποια χαρακτηριστικά προσλαμβάνουν μέσα στο νέο ποιητικό τους περιβάλλον. / --

Οι χειρονομίες και οι κινήσεις, εκτός από εξωτερικά, εκφραστικά μέσα αποτελούν φορείς νοημάτων και μηνυμάτων. Στο αρχαίο ελληνικό θέατρο δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη προσέγγιση για την ερμηνεία των χειρονομιών και η δυσκολία έγκειται στο γεγονός, ότι προσπαθούμε μέσω των συμβολισμών που χρησιμοποιούμε στην σύγχρονη καθημερινότητα, να προσεγγίσουμε την υποκριτική των τραγικών και κωμικών ηθοποιών, γεγονός στο οποίο ελλοχεύει ο κίνδυνος να παραπλανηθούμε ως αναγνώστες των δραματικών κειμένων. / The gestures and movements, except of external, ways of expression they are considered to be carriers of signs and messages. In the ancient greek theatre there isn’t a clear approach for the explanation of the gestures and the difficulty is in the fact that we try by the symbols we use in the contemporary everyday life, to approach the drama of the tragical and comical actors, fact to which there is the danger for us to be decepted as readers of the dramatic passages.

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να ανιχνεύσει και να σκιαγραφήσει την πορεία του θεσμού του φεστιβάλ των Φιλίππων από τη χρονιά έναρξής του (1957) έως και σήμερα, δίνοντας έμφαση στην παραστασιακή πολιτική του Φεστιβάλ ως προς τις παραγωγές αρχαίου ελληνικού δράματος και επιχειρώντας παράλληλα να ανιχνεύσει την ιδιαίτερη ταυτότητά του. Σε γενικές γραμμές διακρίνονται τέσσερις περίοδοι στη διαχρονική πορεία του Φεστιβάλ. Η πρώτη ορίζεται από την τετραετία κατά την οποία τίθενται τα θεμέλια του Φεστιβάλ από τον αρχαιολόγο Δημήτριο Λαζαρίδη και τον φιλόλογο Χαράλαμπο Λαλένη (1957-1960). Επόμενο σταθμό συνιστά η πορεία του Φεστιβάλ στο πλαίσιο του νεοσύστατου Κ.Θ.Β.Ε. (1961-1983). Η διοργάνωσή του από τον Δήμο Καβάλας κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαπενταετίας (1984-1999) και, τέλος, η τελευταία δεκαπενταετία κατά την οποία την ευθύνη για τη διοργάνωσή του αναλαμβάνει το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας (2000-2014), ορίζουν τις δύο τελευταίες περιόδους. / The aim of this paper is to trace and to outline the way the institution of the Filippi festival evolved through the years, emphasizing the performance policies of the festival regarding the ancient drama production and trying at the same time to detect its special identity. In general four period are discerned through the festival evolution over the years. The first is defined by the four year period through which the foundations of the festival are laid by the archaeologist Dimitrios Lazarides and the philologist Charalabos Lalenis. Next station constitutes the evolution of the festival in the field of the newly set up National Theater of Northern Greece. Its organization by the Municipality of Kavala during the next 25 years period and finally the last 15 years period during which the responsibility for its organization is taken up by the Municipal Peripheral Theater of Kavala mark the last two periods.