Summary The language of television represents a burning problem which is somewhat underemphasized, in particular with respect to the language of children programs. Television inevitably influences children and contributes to the formation of their language skills. Therefore, the language of TV programs intended for children must be as clear, accurate and comprehensive as possible and the word carried in the ether shall be vivid, expressive and conform to the rules of standard language. The subject matter of this study is the borrowed vocabulary used in TV programs for children. Based on the material collected from programs „Gustavo enciklopedija“ and „Tele bim bam“ (the study material covers eight shows of „Gustavo enciklopedija“ program and eight shows of „Tele bim bam“ program broadcast over Lithuanian TV channel in the period from September 20, 2003 to February 1, 2004), the study has attempted at defining and describing the specifics of loanwords in oral language of children programs as well as at analyzing and comparing the structure of borrowed vocabulary and its use tendencies observed with respect to TV programs „Gustavo enciklopedija“ and „Tele bim bam“. The above shall be considered as constituting the study objective. It should be noted that the language of children programs is not homogeneous. Apart from the native words, the language of children programs uses quite a number of loanwords, including the international words, new borrowings, barbarisms and... [to full text]

This master thesis presents analysis of passive vocabulary, i.e. historicisms and archaisms, found in Lithuanian –Latvian (1964; 1995) and Latvian – Lithuanian (1977; 2003) dictionaries. The mentioned language units are the names of old-fashioned, obsolete things, phenomena, concepts and realia. They are the only mouthpieces of such concepts and that is why we cannot manage without them when speaking about phenomena of the past. Besides, historicisms and archaisms are terms of history, ethnography, archeology and other studies related to the past. A number of this kind of vocabulary can be used in indirect meaning. Passive vocabulary in this thesis is classified and discussed in the aspects of lexis, morphology and topicality. Historicisms and archaisms of the Lithuanian and Latvian languages (formation, grammatical categories, synonymy of passive vocabulary) are compared. The work also analyses how passive vocabulary (systems of labels) is presented in different dictionaries (bilingual, thesauruses) and whether the authors of different lexicographical publications acknowledge the same historicisms and archaisms. The thesis is performed applying the comparative, descriptive – analytical and calculating methods. Lexical and morphological classifications of historicisms and archaisms support the idea that the passive vocabulary found in bilingual Lithuanian – Latvian and Latvian – Lithuanian dictionaries are very diverse and heterogeneous. Historicisms and archaisms noted in... [to full text]

Žodžiai, kurie perteikia ne tik sąvoką, bet ir žadina vienokius ar kitokius jausmus, nuotaiką – gėrėjimąsi, pritarimą, gailestį, piktinimąsi ir kita, vadinami emocine leksika. Daugiausia remiamasi teoriniais bei tiriamaisiais šių kalbininkų darbais: J. Macienės (2005); A. Paulauskienės (1994), A. Gudavičiaus (2000; 2007), Jakaitienės (1980; 2010), Pikčilingio (2010) ir kt. Šio darbo objektas yra dviejų šiuolaikinių romanų: Lauros Sintijos Černiauskaitės „Kvėpavimas į marmurą“ (2010) ir Romualdo Granausko „Kenotafas“ (Vilnius, 2005), emocinė leksika. Ją sudaro daiktavardžių ir būdvardžių deminutyvai (jų semantika bei daryba) ir emocijų įvardijamoji leksika. Viena darbo dalis skirta teoriniams nuostatoms išnagrinėti, kita dalis – tiriamoji. Darbo tikslas – išsiaiškinti, kuo panaši ir kuo skiriasi šių dviejų prozininkų romanų emocinė leksika. Dėmesys skiriamas išnagrinėti šių romanų deminutyvų semantines grupes, jų vartojimą bei darybą ir emocijų įvardijamąją leksiką, kuri smulkiau skirstyta į vertinamąją ir nevertinamąją leksiką. Šio darbo pagrindiniai uždaviniai yra surinkti ir išanalizuoti abiejų romanų daiktavardžių bei būdvardžių deminutyvus, išnagrinėti jų darybą, reikšmę, vartojimą; aptarti ir palyginti abiejų romanų daiktavardžių ir būdvardžių deminutyvų semantines grupes; išanalizuoti ir palyginti emocijų įvardijamosios leksikos žodžius; apibendrinti rastų daiktavardžių ir būdvardžių demintutyvų bei emocijų įvardijamosios leksikos vartosenos ypatumus. / Words that convey not only the concept, but also evoke some feelings and mood – delight, support, compassion, angriness and other are called emotional vocabulary. The object of this work is the emotional vocabulary of two modern novels: „Breathing into Marble“(2010) by Laura Sintija Černiauskaitė and „Cenotaph“(2005) by Romualdas Granauskas. It consists of diminutives of nouns and adjectives (their semantics and composition) and emotional identification vocabulary. One part of this work is devoted to analyze theoretical aspects and the other part is exploratory: J. Macienės (2005); A. Paulauskienės (1994), A. Gudavičiaus (2000; 2007), Jakaitienės (1980; 2010), Pikčilingio (2010) ir kt. The purpose of this work is to find out emotional vocabulary similarities and differences between these two prose writers‘novels. The attention is paid to analyze semantic groups of these two novels‘diminutives, usage of them and emotional identification vocabulary that is further divided to evaluative and non evaluative vocabulary. The main targets of this work are to collect and analyze the formation, meaning, usage of diminutives of both novels‘nouns and adjectives and to compare them; to discuss and compare the diminutives‘semantic groups of both novels‘nouns and adjectives; to analyze and compare emotional identification vocabulary words; to summarize usage peculiarities of founded nouns‘ and adjectives‘ diminutives and emotional identification vocabulary.

Darbe pateikiama įvairiais aspektais išnagrinėta L. S. Černiauskaitės romano Kvėpavimas į marmurą kalbinė raiška. Analizuojamas antraštės ir kūrinio bei atskirų jo dalių santykis, aptariama romano leksika, semantinės stiliaus figūros, sinonimiškai vartojamos kalbos priemonės. Dėmesys skiriamas ir romano sakinių įvairovei: aiškinamasi, kokiomis laiko formomis konstruojamas pasakojimas, kokios struktūros sakiniai dominuoja, kaip jie siejami, aptartos ir sintaksinės figūros. Romano tekstas yra ne tik prasmiškai ir formaliai siejamas, bet ir skaidomas – aptariama kompozicinė ir stilistinė teksto segmentacija. / Linguistic expression of the novel Kvėpavimas į marmurą (Breatning into Marble) by Laura Sintija Černiauskaitė analyzed from various aspects which presented in the thesis. The relation of the title and separate part of the novel are analyzed, the vocabulary, semantic stylistic devices, linguistic means used synonymously are discussed. The attention is paid also to variety of the novel sentences: the tenses constructing the narration are analyzed, the dominating sentence structures, their relation, syntactical figures are discussed. The text of the novel is related not only meaningfully and formally, but is also separated – compositional and stylistic segmentation of the text is discussed.

<p>U radu se razmatra status aktuelnih pozajmljenica u<br />srpskom jeziku iz perspektive leksikologije i<br />leksikografije. Za potrebe ovog razmatranja prikupljen je<br />korpus od 1000 pozajmljenica ekscerpiranih iz<br />relevantnih &scaron;tampanih medija. Prvi dio rada, nakon<br />osnovnih, uvodnih napomena o predmetu i cilju<br />istraživanja, bavi se teorijskim postavkama koje se ticu<br />pozajmljenica u leksikolo&scaron;koj i leksikografskoj literaturi.<br />U narednom segmentu rada obja&scaron;njava se metodologija<br />primijenjena u radu, te se opisuju izvori za ekscerpciju<br />leksike. Zatim slijedi analiticki dio u kome se analizira<br />ekscerpirana leksika na fonolo&scaron;kom, morfolo&scaron;kom,<br />tvorbenom, leksikolo&scaron;kom, semantickom i pravopisnom<br />nivou. Time se pokazuje adaptiranost pozajmljenica na<br />razlicitim jezickim nivoima, i odnos savremene srpske<br />leksikografije prema ovom znacajnom segmentu aktuelne<br />leksike srpskog jezika. Posebni dijelovi rada izdvojeni su<br />za osvrt na problem vi&scaron;eclanih leksema, i zatim za<br />strukturu rjecnika. Razmatranje se zavr&scaron;ava zakljucnim<br />napomenama, u kojima se daje pregled cjelokupnog rada,<br />i skrece se pažnja na otvorena pitanja. Najobimniji dio<br />rada je rjecnik aktuelnih pozajmljenica u srpskom jeziku.<br />U ovom istraživanju se pokazalo da relevantna<br />leksikolo&scaron;ka i leksikografska literatura, kao ni<br />leksikografska praksa ne obuhvataju u dovoljnoj mjeri<br />vrlo slojevit i kompleksan nanos strane leksike u<br />savremenom srpskom jeziku.</p> / <p>The thesis discusses the position of the current<br />loanwords in the Serbian language from the lexicological<br />and lexicographical point of view. The corpus of 1,000<br />loanwords excerpted from the relevant press has been<br />collected for this study. After some basic and introductory<br />comments on the subject and the goal of the research, the<br />first part of the thesis deals with theoretical statements<br />concerning loanwords in lexicological and<br />lexicographical literature. The following segment of the<br />study explains the methodology applied in practice and<br />describes the sources of the excerpted lexis. The next is<br />the analytical part where the excerpted lexis is analysed<br />on the levels of phonology, morphology, word formation,<br />lexicology, semantics and ortography. It is used to show<br />the adaptibility of loanwords to different linguistic levels<br />and approach of the contemporary Serbian lexicography<br />towards this significant segment of the current lexis in the<br />Serbian language. Some specific parts of the thesis have<br />been selected as the review of the issue of composite<br />lexemes, as well as the structure of the lexicon. The study<br />is ended with the concluding notes where the overview of<br />the complete thesis is given and the attention is drawn to<br />the open questions. The most extensive part is the lexicon<br />of the current loanwords in the Serbian language. This<br />research has shown that relevant lexicological and<br />lexicographical practice do not adequately comprise quite<br />layered and complex accumulation of foreign lexis in the<br />contemporary Serbian language.</p>

<p>Studija REKCIJA GLAGOLA U GRČKOM I SRPSKOM JEZIKU sa gramatičkim rečnikom nastala je iz potrebe da se uporedi rekcija glagola u ovim jezicima i zatim predstavi u prvom takvom rekcijskom rečniku. Smatramo da je veoma bitna izrada rečnika glagolske rekcije za jezike koji su flektivni, tj. imaju razvijenu deklinaciju i složene paradigmatske odnose, jer će on biti od velike pomoći strancima pri usvajanju jezika. Upravo ta leksikografska i gramatička obrada rekcijskih odnosa u glagolskim frazama omogućiće strancu da bolje savlada važeća sintaksička i leksičkosemantička pravila jezika koji uči. Isto tako i izvorni govornik mora biti potpuno upoznat sa morfosintaksičkim pravilima udruživanja reči u svom jeziku, tačnije sa aktuelnom rekcijom maternjeg jezika. Budući da je rekcija grčkih i srpskih glagola nedovoljno istražena oblast i da nedostaju kontrastivne studije ova dva jezika, neophodni su istraživački poduhvati sa takvom tematskom i metodičkom orijentacijom. Dodajmo tome da mnogi rezultati dosada&scaron;njih istraživanja nisu mogli biti &scaron;ire prihvaćeni, jer nisu objavljivani u zasebnim knjigama ili specifičnim priručnicima, već u periodičnim publikacijama. Stoga ovakva analiza sa konfrotacionog aspekta, predstavlja doprinos proučavanju rekcije u oba jeziku, tačnije detaljnom sagledavanju rekcijskih sposobnosti glagolskih reči savremenog grčkog i srpskog jezika. Tu su izložena morfosintaksička pravila koja se tiču udruživanja glagola ne samo sa imenskim padežnim dopunama već i sa drugim tipovima dopuna. Analiza i razvrstavanje rekcijskih modela urađeni su na osnovu korpusa sačinjeno od primera sa vi&scaron;e od 650 grčkih glagola, za koje su dati odgovarajući ekvivalenti u srpskom jeziku.<br />Rad se sastoji iz pet većih autonomnih celina. U prvom poglavlju (Uvodna razmatranja) određuje se osnovni okvir ovog istraživanja sa predmetom, ciljevima, tumačenjem teorijsko-metodolo&scaron;kog pristupa i opisom korpusa (rekcijskih rečnika i priručnika savremenog grčkog i srpskog jezika).<br />U drugom poglavlju (Pregled literature) dat je osvrt na relevantnu stranu literaturu vezanu za glagolski rod i dijatezu, valentnost predikata konfrontiranih jezika, rekciju glagola, kao i za druga gramatička učenja o udruživanju glagola sa dopunama. Tu se prezentuju op&scaron;teprihvaćeni zaključci o poliedarskom fenomenu rekcije i dopunama.<br />Treće poglavlje (Uporedna analiza rekcije grčkih i srpskih glagola) bavi se paralelnim izražavanjem i značenjem dopuna u obama jezicima, daju se rekcijski modeli i vr&scaron;i se njihova analiza. Zatim se analitičko razvrstavanje glagola sprovodi u skladu sa njihovim značenjskim potencijalom; na kraju sledi prezentiranje primećenih tendencija vezanih za upotrebu dopuna i ukazivanje na didaktičke i metodičke aspekte ovog rada.<br />U četvrtom poglavlju (Zaključna razmatranja) izvode se zaključci na osnovu rezultata istraživanja, postavljenih principa i teorijskih razmatranja o sistematskom formalizovanju sintaksičkih odnosa, ali i unutarrečeničnih konstituenata.<br />Zasebnu celinu u radu, odnosno peto poglavlje (naslovljeno Rekcijski rečnik), čini rečnička obrada rekcije grčkog i srpskog jezika. Najpre u glavnim crtama se ilustruje struktura obrađenih glagolskih lema, a onda se određuju najučestalija značenja, daju ekvivalentni primere na srpskom jeziku, doslovne i opisne prevode glagolskih leksema u odgovarajućem kontekstu. Ovo je prvi takav rečnik glagola za grčki jezik.</p>

The main theme of magistra’s work is ,,Charle’s Fransua L’Homond ,,Epitome Historiae Sacrae”: lexical peculiarities of translatings by S. Daukantas and S. Stanevičius. The main aim of this work is to make S.Daukantas Lithuanian – Latin index by translating of ,,Epitome Historiae Sacrae”. Problems of this work are: 1) determine field of this work, object, review work’s of other authors about ,,Epitome Historiae Sacrae”; 2) discuss main language peculiarities of ,,Žodrodys”; 3) index of S. Daukantas comparite with Lithuanian – Lowlander index of S. Stanevičius. There are literature’s review, analysis, comparative, syntesis methods in this work. It contains of introductory remarks, where are given linguistic works of S.Daukantas, authors, who wrote about ,,Žodrodys” (J.Kruopas, G.Subačius and other researchers) and the main part ,,Discussion of ,,Žodrodys”. It contains of three chapters, deduction, summary, literature list and few additions. In the first chapter of this work there are talking about S.Daukantas’ ,,Žodrodys” dialect peculiarities and spelling. Also review systems of vowels, digraphs and diphtongs, consonants. There also are talking about dialects morphology of S.Daukantas. The second chapter – lexics review of S. Daukantas’ ,,Žodrodys”. There are discussed themical groups of dictionary, lexics by origin of words. In the third chapter S. Daukantas’ ,,Epitome historiae sacrae” lexic is comparied with S. Stanevičius’ ,,Historyia... [to full text]

<p>Predmet istraživanja doktorske disertacije Rečnik vladarskih žitija arhiepiskopa Danila II (prema prepisu Danilovog zbornika u Arhivu SANU, 1553. god.) jeste leksika vladarskih žitija kraljice Jelene i kralja Milutina. U reĉniku su leksikografski obraĊene sve reĉi (tj. leksemske realizacije) i naznaĉena sva njihova pojavljivanja. Reĉnik je opisni: sa odrednicom, gramatiĉkom obradom, podatkom o frekvenciji, definicijom i primerima. Odrednice su normalizovane prema etimolo&scaron;kom pravopisu. Osnovno polazi&scaron;te u odreĊivanju znaĉenja zasniva se na kontekstu. Reĉnik sadrži 2.520 odrednica.</p> / <p>The research subject of Ph.D. thesis titled Rečnik vladarskih žitija arhiepiskopa Danila II (prema prepisu Danilovog zbornika u Arhivu SANU, 1553. god.) is a lexicon of hagiographies of queen Jelena and king Milutin. All words (i. e. lexeme realizations) from the lexicon are processed and their appearances are marked. The lexicon is descriptive: with determinant, grammatical processing, data on frequency, definition and examples. Determinants are normalized according to etymological orthography. A basic starting point to determine signification is context. Lexicon contains 2,520 determinants.</p>

<p>Кулинарска лексика уопште, као и<br />кулинарска лексика Војводине није до сада<br />детаљније са лексичко семантичког и<br />творбеног аспекта обрађивана (осим у<br />појединим приказима наших дијелектолога и<br />лексикографа), али је свакако она (не у<br />потпуности) део српских важнијих<br />дијалекатских речника (Од Вукова до<br />Речника српских говора Војводине) и<br />речника општег типа.<br />У истраживачком раду је примењена у нас<br />одомаћена теорија семантичких поља руског<br />етнолингвисте Никите Толстоја. У лексичко<br />семантичкој и творбеној анализи као и у<br />лексикографској обради примењен је<br />дескриптивни, лингвогеографски и<br />компаративни метод.<br />Обрађено је шеснаест семантичких поља:<br />Намирнице, Оброци, Припремање хране,<br />Зимница, Млеко , млечни производи и јела<br />од млека, Супе и чорбе, Јела од теста,<br />Јела од јаја, Јела од меса, Месне<br />прерађевине, Врсте меса и делови, Умаци,<br />Јела од поврћа, Колачи, слаткиши, Пића,<br />Јела приликом разних светковина.<br />Материјал је и лексикографски уобличен, а<br />потом картографисан.</p> / <p>Kulinarska leksika uopšte, kao i<br />kulinarska leksika Vojvodine nije do sada<br />detaljnije sa leksičko semantičkog i<br />tvorbenog aspekta obrađivana (osim u<br />pojedinim prikazima naših dijelektologa i<br />leksikografa), ali je svakako ona (ne u<br />potpunosti) deo srpskih važnijih<br />dijalekatskih rečnika (Od Vukova do<br />Rečnika srpskih govora Vojvodine) i<br />rečnika opšteg tipa.<br />U istraživačkom radu je primenjena u nas<br />odomaćena teorija semantičkih polja ruskog<br />etnolingviste Nikite Tolstoja. U leksičko<br />semantičkoj i tvorbenoj analizi kao i u<br />leksikografskoj obradi primenjen je<br />deskriptivni, lingvogeografski i<br />komparativni metod.<br />Obrađeno je šesnaest semantičkih polja:<br />Namirnice, Obroci, Pripremanje hrane,<br />Zimnica, Mleko , mlečni proizvodi i jela<br />od mleka, Supe i čorbe, Jela od testa,<br />Jela od jaja, Jela od mesa, Mesne<br />prerađevine, Vrste mesa i delovi, Umaci,<br />Jela od povrća, Kolači, slatkiši, Pića,<br />Jela prilikom raznih svetkovina.<br />Materijal je i leksikografski uobličen, a<br />potom kartografisan.</p> / <p>Culinary lexicon as such, as well as the<br />culinary lexicon of Vojvodina Region has so far<br />not been systematically examined in the lexicosemantic<br />and word-formation aspect (except for<br />some reviews of our dialectologists and lexicographers). However, it is (yet not</p><p>completely) a part of some major Serbian<br />dialect dictionaries (from Rječnik, a dictionary<br />by Vuk Stefanović Karadžić to Dictionary of<br />Serbian Vojvodina Speech) as well as the<br />range of general dictionaries.<br />The research implied the semantic field<br />theory developed by Russian ethno-linguist<br />Nikita Tolstoy, which is commonly applied<br />approach in our region. Lexico-semantic and<br />word-formation analysis as well as<br />lexicographic processing were performed<br />applying descriptive and linguo-geographic<br />methods.<br />Sixteen semantic fields were analyzed:<br />Foodstuffs; Meals; Food Preparation; Winter<br />Stores; Milk; Dairy Products and Dishes; Soups<br />and Stocks; Pasta and Savory Dishes; Egg<br />Dishes; Meat Dishes; Meat Products; Meat<br />Types and Cuts; Sauces; Vegetable Dishes;<br />Cakes, Cookies and Sweets; Drinks and<br />Beverages; Festive Foods. The material was<br />lexicographically edited and cartographed.</p>