Η Νάξος παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα της διατήρησης μεγάλου αριθμού βυζαντινών ναών, πολλοί από τους οποίους χρονολογούνται στην πρώτη χιλιετία και, επομένως, προσφέρεται για τη μελέτη της εξέλιξης από την παλαιοχριστιανική στη μεσοβυζαντινή αρχιτεκτονική.
Μετά από συνοπτική αναφορά στην μέχρι σήμερα έρευνα, την ιστορία και την τοπογραφία του νησιού, εξετάζονται συνολικά εξήντα πέντε μνημεία, με έμφαση σε όσα χρονολογούνται από το τέλος της παλαιοχριστιανικής περιόδου (μέσα 7ου αι.) έως την εποχή κατά την οποία αποκρυσταλλώθηκαν τα χαρακτηριστικά της μεσοβυζαντινής αρχιτεκτονικής (μέσα 11ου αι.). Στα τριάντα τέσσερα αυτά μνημεία αφιερώνεται ειδικό λήμμα, με περιγραφή, ανάλυση της οικοδομικής ιστορίας και βιβλιογραφία, το οποίο συνοδεύεται από σχέδια σε ενιαία κλίμακα 1:100, τις περισσότερες φορές πρωτότυπα. Η τεκμηρίωση των υπολοίπων μνημείων γίνεται συνοπτικότερα. Στη συνέχεια, γίνεται σύνθεση των παρατηρήσεων ως προς την τυπολογία, την κατασκευή, τις μορφές και τη χρονολόγηση των μνημείων, ούτως ώστε να διατυπωθούν τα τελικά συμπεράσματα, που αφορούν στην εξέλιξη της βυζαντινής ναοδομίας στο νησί, την ένταξη του φαινομένου στο πλαίσιο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και στην ιστορική του ερμηνεία.
Τα συμπεράσματα της εργασίας συνοψίζονται στα ακόλουθα:
1. Μέχρι τα μέσα του 9ου αιώνος, η ναξιακή ναοδομία παρακολουθεί τη γενικότερη πορεία της αρχιτεκτονικής, αλλά καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις περιορισμένες οικονομικές και τεχνικές δυνατότητες που επιφέρει η ιστορική συγκυρία. Μετά από ένα κενό, που ταυτίζεται με την περίοδο της Αραβοκρατίας στην Κρήτη, αρχίζει μία περίοδος ανάκαμψης, που, ως τα μέσα του 11ου αιώνος, προσδιορίζεται από το παρελθόν, με ελάχιστα νέα στοιχεία. Μετά από τα μέσα του 11ου αιώνος, τα στοιχεία αυτά επικρατούν, ώστε να διαμορφωθεί ένα νέο ύφος, με χαρακτήρα λαϊκό και καταγωγή από την τοπική παράδοση, η οποία έχει ως αφετηρία την αρχιτεκτονική της όψιμης παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι επιδράσεις από την επίσημη αρχιτεκτονική του Βυζαντίου περιορίζονται σε ελάχιστα μνημεία.
2. Η ναξιακή ναοδομία δεν αποτελεί φαινόμενο τοπικό, αλλά μέρος μιας ευρύτερης ενότητας, τα γνωρίσματά της οποίας δεν οφείλονται σε συνειδητές κοινές μορφολογικές και αισθητικές επιλογές αλλά έχουν προκύψει από τη μετάπλαση των χαρακτηριστικών της παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής, στο πλαίσιο μιας μακρόχρονης εξελικτικής διαδικασίας.
3. Καθοριστικοί παράγοντες για την εξέλιξη της ναοδομίας στη Νάξο είναι: α) Η εμφάνιση της αραβικής απειλής στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνος, β) Η κάμψη της επιθετικότητας των Αράβων στα μέσα του 8ου αιώνος και η σχετική ανάκαμψη του Βυζαντίου στο Αιγαίο, κατά την περίοδο που εν πολλοίς συμπίπτει με την Εικονομαχία, κατά τη διάρκεια της οποίας κτίζεται μεγάλος αριθμός ναών, γ) Η κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες, που συνεπάγεται μία περίοδο μεγάλης ανασφάλειας στο Αιγαίο και πιθανό έλεγχο ορισμένων νησιών. Ένα από αυτά ήταν και η Νάξος, η οποία μαρτυρείται πως ήταν υποτελής σε αυτούς κατά το έτος 904, δ) Η ανακατάληψη της Κρήτης από την Αυτοκρατορία και η αποκατάσταση της ειρήνης στο Αιγαίο, ε) Η πολιτική των Κομνηνών για τα νησιά του Αιγαίου. / Among the numerous churches preserved on the island of Naxos, a considerable number dates back to the first millennium. Therefore, Naxos offers an ideal opportunity for studying the evolution from Early-Christian to Middle-Byzantine architecture.
After a brief account of the relevant bibliography as well as the history and topography of the island, sixty-five churches are examined, with emphasis to those which date from the end of the Early-Christian period (mid 7th century) to the time by which Middle-Byzantine architecture had acquired its main characteristics (mid 11th century). For each of these thirty-four churches there is a special entry, which includes a description, an account of its building history and bibliographical references. Each entry is followed by drawings on a scale of 1:100, in most cases original. The documentation of the remaining churches is less detailed. The comparative study of remarks on typology, construction, architectural forms and chronology, leads to the final conclusions on the evolution of church architecture, its integration to the general context of Byzantine architecture and its historical interpretation.
The general conclusions sum up as follows:
1. Until the mid 9th century, church architecture in Naxos follows the current architectural advances, but is to a great extent defined by the economic and technical decline caused by historic circumstances. After a gap in construction, which coincides with the period of the Arab occupation of Crete, a period of prosperity follows, when church architecture, until the mid 11th century, is defined by the past and very few new characteristics are introduced. After the second half of the 11th century, these new elements prevail, and, thus, a new architectural style is created. The new style is informal in character and derives from local tradition, which, in turn, traces its origins back to the architecture of the post-Justinian era. The formal architecture of Byzantium has a very limited impact, which is apparent only in rare cases.
2. Church architecture in Naxos is not a local phenomenon, but forms part of a wider context, whose common features do not derive from conscious morphological and aesthetic choices, but have resulted from the long evolutionary process Early-Christian architecture underwent.
3. The evolution of church architecture in Naxos is defined by: a) The emergence of the menace of the Arabs in the second half of the 7th century, b) The attenuation of the Arab aggression in the mid-8th century and the relative rise of the Byzantine Empire in the Aegean, during a period which mostly coincides with Iconoclasm, when a large number of churches is built on the island, c) The conquest of Crete by the Arabs and, possibly, their control of some islands, which provokes a period of great insecurity in the Aegean. One of them is Naxos, which in the year 904 is mentioned to be subject to taxation to the Arabs, d) The re-conquest of Crete by the Empire and the re-establishment of peace in the Aegean, e) The policy of the Komnenoi for the Aegean islands.
| Identifer | oai:union.ndltd.org:upatras.gr/oai:nemertes:10889/8392 |
| Date | 02 March 2015 |
| Creators | Ασλανίδης, Κλήμης |
| Contributors | Μαμαλούκος, Σταύρος, Aslanidis, Klimis, Κουφόπουλος, Πέτρος, Καλοπίση-Βέρτη, Σοφία, Βοκοτόπουλος, Παναγιώτης, Μπούρας, Χαράλαμπος, Πετρίδου, Βασιλική, Κορρές, Εμμανουήλ |
| Source Sets | University of Patras |
| Language | gr |
| Detected Language | Greek |
| Type | Thesis |
| Rights | 12 |
| Relation | Η ΒΚΠ διαθέτει αντίτυπο της διατριβής σε έντυπη μορφή στο βιβλιοστάσιο διδακτορικών διατριβών που βρίσκεται στο ισόγειο του κτιρίου της. |
Page generated in 0.0032 seconds