Ένα από τα πιο γνωστά και κοινά αρωματικά φυτά της Ελληνικής χλωρίδας είναι η ρίγανη (Origanum vulgare ssp. hirtum), η οποία αποτελεί μέρος της «μεσογειακής» δίαιτας και κύριο συστατικό της Ελληνικής διατροφής, ιδιαίτερα της Κρητικής, για την οποία υπάρχουν εργασίες που αποδεικνύουν ότι προστατεύει την ανθρώπινη υγεία από καρδιακές παθήσεις και πολλές μορφές καρκίνου. Εξεταζόμενη από άποψη, περιβαλλοντική και οικονομική παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη χώρα μας. Η ρίγανη έχει τη μεγαλύτερη οικονομική αξία από τα υπόλοιπα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που παράγονται στην Ελλάδα, γιατί οι αντιοξειδωτικές της ιδιότητες σε συνδυασμό με την αντιβακτηριακή και αντιμυκητιακή της δράση, την καθιστούν περιζήτητη στις βιομηχανίες τροφίμων και φαρμάκων. Τα φαρμακευτικά και αρωματικά χαρακτηριστικά της τα οφείλει στην περιεκτικότητα της σε αιθέριο έλαιο και στη χημική του σύσταση. Για τους λόγους αυτούς η αύξηση της παραγωγής της και η διατήρηση ή επαύξηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν ο περιορισμός της ποιοτικής υποβάθμισης που υφίσταται η ρίγανη λόγω του μικροβιακού φορτίου που αναπτύσσει, κυρίως κατά το στάδιο της συλλογής ή αποθήκευσής της. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, εξετάστηκε ως τρόπος απολύμανσης της ρίγανης κατά τη διάρκεια αποθήκευσής της η χρήση αερίου όζοντος. Η επιλογή του όζοντος βασίστηκε στην άριστη απολυμαντική δράση που εμφανίζει σε μικροοργανισμούς και έντομα ακόμα και σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις, καθώς επίσης και σε μία σειρά πλεονεκτημάτων του, με κυριότερα την ταχύτατη δράση του σε συνδυασμό με το υψηλό δυναμικό οξειδοαναγωγής που διαθέτει, καθιστώντας το ισχυρό οξειδωτικό παράγοντα. Η μελέτη της απολυμαντικής δράσης του όζοντος πραγματοποιήθηκε σε πραγματικά δείγματα εμπορικού προϊόντος, το οποίο βρέθηκε επιμολυσμένο με δύο μικροοργανισμούς, το εντεροβακτήριο (Enterobacter aerogenes) και τον επιδερμικό σταφυλόκοκκο. Στα πλαίσια της εργασίας αυτής αναπτύχθηκε διάταξη για οζονισμό ρίγανης, αλλά και άλλων αρωματικών και μη φυτικών υλικών, με προοπτικές εφαρμογής των αποτελεσμάτων της σε μεγαλύτερη κλίμακα (στη βιομηχανία), ενώ παράλληλα εξετάστηκε η ποιοτική και ποσοτική σύσταση του αιθέριου ελαίου της ρίγανης σε σχέση με την επίδραση του όζοντος. Με βάση τα αποτελέσματα που προέκυψαν, μπορεί να εξαχθεί το γενικό συμπέρασμα ότι η προτεινόμενη διεργασία (χρήση όζοντος) είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στην απολύμανση της ρίγανης, εκμηδενίζοντας το μικροβιακό φορτίο αυτής, χωρίς να επιδρά τόσο στα ποσοτικά όσο και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελικού εμπορικού προϊόντος. Η διεργασία αυτή μπορεί να επεκταθεί, κατά την κρίση μας, και σε άλλα αρωματικά φυτά, και όχι μόνο, συνεισφέροντας στην επίλυση ενός σημαντικού προβλήματος της αντίστοιχης βιομηχανίας διασφαλίζοντας υψηλή αξία στο τελικό εμπορικό προϊόν. / One of the most known and common medicinal plants of Greek flora is origan (Origanum vulgare ssp. hirtum), which makes part of the so-called “Mediterranean” diet and is a major component of the Greek nutrition, especially of that Cretan, for which there are papers demonstrating that protects human health from heart diseases and many forms of cancer. Considered in environmental and economic terms, shows a particular interest in our country. Origano has the highest economic value from the other aromatic and medicinal plants produced in Greece, because the antioxidant properties in combination with its antibacterial and antifungal action, making it much sought after in the food and pharmaceutical industries. Its medicinal and aromatic characteristics are due to its essential oil content and chemical composition. For these reasons, its increased production and maintenance or enhancement of its quality characteristics shows an exceptional interest. The purpose of this study was to limit the qualitative deterioration “suffered” because of origano microbial load that develops, mainly during the collection or storage. To achieve this, the use of ozone gas, as a method of origano disinfection during storage, has been examined. The selection was based on ozone disinfecting excellent action showing in microorganisms and insects even at very low concentrations, as well as a series of advantages, mainly the most rapid action combined with its high redox potential available, making it a powerful oxidizing agent. The study of ozone disinfectant action was conducted on commercial product actual samples, which were found contaminated with two microorganisms, the enterobacterium (Enterobacter aerogenes) and epidermal staphylococcus. As part of this work, a device was developed for origan ozonization, and other aromatic and non-plant materials, with potential application results in a larger scale (manufacturing), while also the qualitative and quantitative composition of the origan essential oil with regards to ozone effect has been examined. Based on the results obtained, it can be concluded that the proposed process (use of ozone) is extremely effective in decontamination of origan, by completely reducing its microbial load, without affecting both the quantitative and the qualitative characteristics of the finished commercial product. This process can be extended, at our discretion, to other herbs also, and beyond, contributing to solving an important problem of the respective industry ensuring a high value to the finished commercial product.

Σε αυτή την εργασία μελετήθηκε η βιογεωχημεία του φυτού Origanum Majorana με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας. Το είδος Origanum Majorana είναι ένα αρωματικό βότανο με ποικιλία χρήσεων, τόσο του ίδιου του φυτού όσο και του αιθέριου ελαίου που παράγεται από αυτό, σε τομείς όπως η μαγειρική και η φαρμακευτική. Παρότι οι ιδιότητες του φυτού και του αιθέριου ελαίου είναι αρκετά γνωστές, οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί για τη γεωχημεία του φυτού είναι περιορισμένες. Σε αυτή τη μελέτη καθορίστηκαν τα επίπεδα των απαραίτητων μακρο-στοιχείων N, P, K, Ca και Mg και του μικρο-στοιχείου Mn, καθώς και των τοξικών ιχνοστοιχείων Pb, Cd, As, Hg και Cr στο φυτό Origanum Majorana. Ο Hg δεν ανιχνεύθηκε ενώ το Mn φαίνεται να συσσωρεύεται σε αυτό το είδος φυτού. Από συγκρίσεις μεταξύ φυτών του είδους Origanum Majorana με διαφορετική ηλικία και διαφορετική τοποθεσία ανάπτυξης, προέκυψε ότι το είδος αυτό συσσωρεύει τοξικά μέταλλα, όταν αναπτύσσεται σε ρυπασμένο περιβάλλον (επιβάρυνση από κυκλοφορία οχημάτων και αποθέσεις οικοδομικών απορριμμάτων) και όταν αυξάνει η ηλικία του φυτού. Αυτό σημαίνει, ότι ο τόπος και τα έτη καλλιέργειας του φυτού Origanum Majorana θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την ασφαλή κατανάλωσή του. Οι ιδιότητες αυτές του συγκεκριμένου είδους φυτού δηλώνουν ότι το φυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε διεργασίες φυτοεξυγίανσης ως βιοδείκτης ή βιοσυσσωρευτής τοξικών στοιχείων. Η ικανότητα του φυτού να συσσωρεύει βαρέα μέταλλα στους ιστούς του επηρεάζει τη χημική του σύσταση και ως εκ τούτου επιδρά άμεσα στον ανθρώπινο οργανισμό, στον οποίο εισέρχεται. Συνεπώς, για την προστασία του καταναλωτικού κοινού και της δημόσιας υγείας, είναι αναγκαία η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου που θα διέπει την καλλιέργεια και τη διάθεση των αρωματικών φυτών και βοτάνων στην αγορά, κάτι που προς το παρόν λείπει τόσο σε εθνικό όσο και σε Κοινοτικό επίπεδο. / In this study, the biogeochemistry of the plant Origanum Majorana was investigated aiming at the protection of public health. The species Origanum Majorana is an aromatic herb with a variety of uses, both of the plant and the essential oil produced from it, in areas such as culinary and medicine. Although the properties of the plant and the essential oil are well known, studies on the geochemistry of the plant are limited. In this work the levels of essential macro elements N, P, K, Ca, Mg and micro-component Mn, and toxic trace elements Pb, Cd, As, Hg and Cr in the plant Origanum Majorana were determined. Mercury was not detected while Manganese appears to accumulate in this plant. From comparisons between plants of the genus Origanum Majorana with different ages and different sites of cultivation, showed that this species accumulate toxic metals when growing in polluted environment (loaded by cars traffic and construction waste deposits) and with increasing age of the plant. This means that the location and years of cultivation of the plant Origanum Majorana should be considered for safe consumption. These properties of the plant species indicate that the plant could be used in phytoremediation processes as a bioindicator or bioaccumulator of toxic elements. The capacity of the plant to accumulate heavy metals in tissues affects the chemical composition of the plant and thus directly affects the human body, when entered. Therefore, to protect consumers and public health, it is necessary to establish a legislative framework governing the cultivation and marketing of aromatic plants and herbs, something that currently is absent both at national or EU level.