Η χλωρίδα της Κύπρου περιλαμβάνει περί τα 1910 taxa. Από αυτά, τα 143 είναι αποκλειστικά ενδημικά (ποσοστό ενδημισμού ~7,4%). Τα περισσότερα από τα ενδημικά φυτά της Κύπρου εντοπίζονται στις δύο οροσειρές του νησιού, την οροσειρά του Τροόδους, όπου φιλοξενούνται 94 ενδημικά φυτά, του Πενταδάχτυλου με 56, καθώς και στη χερσόνησο του Ακάμα, όπου απαντούν 33 ενδημικά taxa. Αρκετά από τα φυτά της Κύπρου, θεωρούνται σπάνια και απειλούμενα και εντάσσονται, σύμφωνα με την IUCN σε κατηγορίες απειλής. Ο αριθμός των σπανίων ειδών που περιλαμβάνονται στο “Κόκκινο Βιβλίο” της χλωρίδας της Κύπρου ανέρχεται σε 328 taxa. Μέχρι σήμερα, έχουν μελετηθεί κυτταρολογικά περίπου μόνο 280 taxa (~14,7%) της χλωρίδας της Κύπρου. Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική μελέτη σε 25 σπάνια, ενδημικά, απειλούμενα και ενδιαφέροντα φυτικά είδη της κυπριακής χλωρίδας. Τα φυτά συλλέχθηκαν από διάφορες περιοχές του νησιού και καλλιεργήθηκαν στον ερευνητικό βοτανικό κήπο του Πανεπιστημίου Πατρών. Πραγματοποιήθηκε κυτταρολογική ανάλυση των taxa και συγκεκριμένα, προσδιορισμός του χρωμοσωματικού αριθμού και της μορφολογίας του καρυοτύπου. Επί πλέον, όπου αυτό κατέστη δυνατόν, παρατίθεται το καρυογράμμα, το ιδιογράμμά και τα μορφομετρικά δεδομένα των χρωμοσωμάτων τους. Η ανάλυση των καρυοτύπων των μελετηθέντων ειδών, έγινε σε ημιμόνιμα παρασκευάσματα, με την τεχνική της σύνθλιψης (squash technique) και χρώση Feulgen. Επίσης, δίνονται, για τα μελετηθέντα είδη, χάρτες της γεωγραφικής τους εξάπλωσης στο νησί, στοιχεία για τις ταξινομικές τους σχέσεις και την οικολογία τους και γίνονται προτάσεις για την παρακολούθηση, διατήρηση και διαχείριση τους. Από τα 25 taxa, που μελετήθηκαν κυτταρολογικά στην παρούσα μελέτη, 4 αναφέρονται ως ενδημικά, δύο εκ των οποίων, εντάσσονται και σε κατηγορία απειλής, 10 επίσης, ανήκουν σε κατηγορία απειλής, σύμφωνα με τα δεδομένα του “Κόκκινου Βιβλίου” της χλωρίδας της Κύπρου και τα υπόλοιπα 10 δεν ανήκουν σε καμία από τις δύο ομάδες, αλλά, παρουσίασαν κυτταρολογικό ενδιαφέρον. Ειδικότερα, σε 2 από τα 25 είδη της μελέτης αυτής (Taraxacum aphrogenes και Crypsis factorovskyi), δίνεται ο χρωμοσωματικος τους αριθμός, ο καρυότυπος τους και στοιχεία της μορφολογίας των χρωμοσωμάτων τους, για πρώτη φορά. Επίσης, στο είδος Bellevalia nivalis, ο ένας από τους δύο πληθυσμούς που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έδωσε 2n = 16 + 1B και ο άλλος 2n = 16 χρωμοσώματα. Η παρουσία Β-χρωμοσώματος, αναφέρεται για πρώτη φορά στο είδος αυτό. Από την παρουσία, του Β-χρωμοσώματος και σε συνδυασμό με τα διαφορετικά επίπεδα πολυπλοειδίας (B. trifoliata 2n = 8), μπορούμε να υποθέσουμε ότι το γένος βρίσκεται σε ενεργή χρωμοσωματική διαφοροποίηση. Για το ενδημικό και συγχρόνως Τρωτό (VU) είδος της χλωρίδας της Κύπρου, Taraxacum aphrogenes (2n = 4x = 32), δίνεται για πρώτη φορά ο χρωμοσωματικός αριθμός και ο καρυότυπος του. Το είδος είναι τετραπλοειδές, με τα περισσότερα χρωμοσώματα του είναι μετακεντρικά (m). Στο Crypsis factorovskyi, το οποίο αναφέρεται επίσης ως Τρωτό (VU) είδος της κυπριακής χλωρίδας, η μορφολογία του καρυοτύπου είναι 2n = 10m + 2m-SAT + 6sm + 2st = 20 και δίνεται για πρώτη φορά. Επιπροσθέτως σε 11 από τα μελετηθέντα taxa (Achillea maritima, Aegilops bicornis, Bellis sylvestris, Delphinium peregrinum, Epipactis veratrifolia, Ipomoea imperati, Lotus cytisoides, Matthiola tricuspidata, Mentha aquatica, Mesembryanthemum nodiflorum, Phyla nodiflora), δίνονται κυτταρολογικά δεδομένα για πρώτη φορά, σε κυπριακούς πληθυσμούς. Από τα ανωτέρω αναφερθέντα είδη τα Achillea maritima (2n = 18), Aegilops bicornis (2n = 14), Delphinium peregrinum (2n = 16), Epipactis veratrifolia (2n = 40), Ipomoea imperati(2n = 30), Lotus cytisoides (2n = 14), Matthiola tricuspidata (2n = 14) και Phyla nodiflora (2n = 36), είναι όλα διπλοείδή taxa. Για τα είδη, Bellis sylvestris (2n = 36), Mesembryanthemum nodiflorum (2n = 36) και Mentha aquatica (2n = 96) αναφέρονται πολυπλοειδείς χρωμοσωματικοί αριθμοί. Τα δύο πρώτα, είναι τετραπλοειδή και το τρίτο οκταπλοειδές. Ο χρωμοσωματικός αριθμός καθώς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η μορφολογία του καρυοτύπου, των υπολοίπων ειδών που μελετήθηκαν κυτταρολογικά, έχει αναφερθεί και κατά το παρελθόν. Εν τούτοις, λόγω του ιδιαίτερου κυτταρολογικού ενδιαφέροντός τους εξετάσθηκαν νέοι πληθυσμοί των ειδών: Allium roseum, Anacamptis pyramidalis, Arum dioscoridis, Bellevalia trifoliata, Centaurea aegialophila, Colchicum troodi, Cyclamen cyprium, Ornithogalum chionophilum, Pancratium maritimum, Scilla morrisii και Tulipa agenensis. Συγκεκριμένα, το Allium roseum, 2n = 4x = 32, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Τρωτό (VU) για την χλωρίδα της Κύπρου. Η Anacamptis pyramidalis (2n = 72), αποτελεί ένα οκταπλοειδές είδος και προστατεύεται από την Σύμβαση CITES. Η μελέτη του πολυπλοειδούς καρυοτύπου του Arum dioscoridis (2n = 28), οδήγησε στην υπόθεση της αλλοπολυπλοειδούς προέλευσης του. Από την μελέτη καρυοτύπων της Bellevalia trifoliata (2n = 8), διαπιστώθηκε διαφορετικός αριθμός SAT-χρωμοσωμάτων από τις μέχρι σήμερα αναφορές. Η Centaurea aegialophila (2n = 22), η οποία προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία, περιλαμβάνεται στο κατάλογο απειλούμενων ειδών της IUCN 1993. Από την κυτταρολογική της μελέτη προέκυψε διπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός με τα περισσότερα χρωμοσώματα να είναι μετακεντρικά (m). To ενδιαφέρον είδος Colchicum troodi, χαρακτηριστικό είδος της μόνο της Ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της χλωρίδας της Κύπρου. Από την κυτταρολογική του μελέτη προέκυψε ο εξαπλοειδής χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 6x = 54. Το εθνικό φυτό της Κύπρο, Cyclamen cyprium, είναι πολυπλοειδές με χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 30. Tο Ornithogalum chionophilum, αποτελεί επίσης ένα από τα ενδημικά είδη της Κύπρου. Μελετήθηκαν κυτταρολογικά δύο πληθυσμοί του και έδωσαν τον ίδιο χρωμοσωματικό αριθμό 2n = 20. Το Pancratium maritimum, ανήκει στην κατηγορία απειλής, Σχεδόν Απειλούμενα (ΝΤ) και κατά την κυτταρολογική του μελέτη βρέθηκε διπλοειδές (2n = 22). Η ενδημική για την Κύπρο Scilla morrisii, εντάσσεται στην κατηγορία απειλής Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) και από την κυτταρολογική της ανάλυση βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 12. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του καρυοτύπου της είναι: η δευτερογενής περίσφιξη που παρουσιάζει ένα ζευγάρι ομολόγων υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων και η παρουσία δορυφόρων στο μικρότερο σε μέγεθος ζευγάρι ομολόγων, επίσης, υπομετακεντρικών (sm) χρωμοσωμάτων. Τέλος στο Κινδυνεύον (ΕΝ) είδος Tulipa agenensis, βρέθηκε ο χρωμοσωματικός αριθμός 2n = 24. Η μορφολογία του καρυοτύπου του δίδεται για πρώτη φορά σε κυπριακό πληθυσμό. Συμπερασματικά, η παρούσα μελέτη, των 25 σπανίων ενδημικών και ενδιαφερόντων ειδών της χλωρίδας της Κύπρου, με την χρήση της κλασσικής τεχνικής χρώσης των χρωμοσωμάτων, μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό κομμάτι στον δρόμο για μια ολοκληρωμένη κυτταρολογική μελέτη της κυπριακής χλωρίδας. / The flora of Cyprus consists of around 1910 taxa, 143 of which are exclusive endemic taxa (~7.4% of the indigenous flora). Most of the endemic plant species of Cyprus are located in the two mountain ranges of the island. These are the mountain range of Troodos and the Pentadachtylos mountain range, where 94 and 56, respectively, endemic plant species can be found. Apart from these, 33 endemic taxa flourish in the Akamas peninsula. Some of the Cyprus plant species are considered to be rare and threatened and are allocated, into threat categories, according to the IUCN criteria. The number of rare species, that is included in the “Red Data Book” of the Cyprus flora amounts to 328 taxa. Until now, only about 280 taxa (~14.7%) of the Cyprus flora, have been karyologically studied. In the present study, 25 rare, endemic, threatened and interesting plants of the island were karyologically examined. The plants were collected from several regions and were cultivated in the experimental garden of the University of Patras. A karyotype analysis of the taxa was implemented, focusing specifically on the determination of the chromosome number and the morphology of the karyotype. Moreover, wherever possible, the karyogram, idiogram and morphometric data of their chromosomes, were given. The karyotype analysis of the investigated species has been made in semi-permanent preparations, using the squash technique and applying the Feulgen stain. In addition, distribution maps for Cyprus, elements of their taxonomic relationships and their ecology, are given for these taxa. Finally, proposals are made, regarding monitoring, conservation and management, as well. Out of the 25 taxa, that presented karyological interest and were, thus, hereby studied, 4 are reported as endemic, 2 of which, are also included in an IUCN threat category, according to the “Red Data Book” of the flora of Cyprus. Another 10 are also included in an IUCN threat category. More specifically, in 2 out of the 25 species used in this study (Taraxacum aphrogenes and Crypsis factorovskyi), the chromosome number, karyotype and elements of the chromosomes morphology, are given for first time. Furthermore, regarding the species Bellevalia nivalis, the two populations that were karyologically studied, demonstrated 2n = 16 and 2n = 16 + 1B chromosomes, repectively and the presence of B-chromosome, is being reported for first time in this species. For the endemic, Vulnerable (VU) species, Taraxacum aphrogenes (2n = 4x = 32), the chromosome number and karyotype morphology are given for first time. The species is tetraploid, most of its chromosomes being metacentric (m). As for Crypsis factorovskyi, that is also reported as a Vulnerable (VU) species of the Cyprus flora, the karyotype morphology is 2n = 10m + 2m-SAT + 6sm + 2st = 20, also given for the first time with this study. Additionally, for the Cypriot populations of 11 of the studied taxa, i.e. Achillea maritima, Aegilops bicornis, Bellis sylvestris, Delphinium peregrinum, Epipactis veratrifolia, Ipomoea imperati, Lotus cytisoides, Matthiola tricuspidata, Mentha aquatica, Mesembryanthemum nodiflorum, Phyla nodiflora, karyological data are given for the first time. From the aforementioned taxa, Achillea maritima (2n = 18), Aegilops bicornis (2n = 14), Delphinium peregrinum (2n = 16), Epipactis veratrifolia (2n = 40), Ipomoea imperati (2n = 30), Lotus cytisoides (2n = 14), Matthiola tricuspidata (2n = 14) and Phyla nodiflora (2n = 36), are all diploid. Concerning the species Bellis sylvestris (2n = 36), Mesembryanthemum nodiflorum (2n = 36) and Mentha aquatica (2n = 96), polyploid chromosome numbers are reported: the first two are tetraploid and the third is octaploid. Due to their particular karyological and conservation interest, new populations of the following species were also examined: Allium roseum, Anacamptis pyramidalis, Arum dioscoridis, Bellevalia trifoliata, Centaurea aegialophila, Colchicum troodi, Cyclamen cyprium, Ornithogalum chionophilum, Pancratium maritimum, Scilla morrisii and Tulipa agenensis, even though they have been karyologically studied from Cyprus in the past. Specifically, Allium roseum, 2n = 4x = 32, is reported as Vulnerable (VU) for the flora of Cyprus. Anacamptis pyramidalis (2n = 72), constitutes an octaploid species and is protected by the CITES Convention. The study of the polyploid karyotype of Arum dioscoridis (2n = 28), conclusion, of its allopolyploidy origin. The karyotypic study of Bellevalia trifoliata (2n = 8), revealed a new number of SAT-chromosome, for the species. Centaurea aegialophila (2n = 22), which is protected by the Greek legislation, is included in the IUCN 1993 list of threatened species. Its karyological study showed a diploid chromosome number, consisting of mostly metacentric chromosomes (m). The interesting species Colchicum troodi, which is a characteristic species, restricted to the Eastern Mediterranean, constitutes a significant element of the flora of Cyprus. Its karyological study revealed a hexaploid chromosome number, 2n = 6x = 54. The species, considered as the national plant of Cyprus, Cyclamen cyprium, is polyploid, with a chromosome number of 2n = 30. Ornithogalumchionophilum, also constitutes one of the endemic species of Cyprus. Two of its populations were studied karyologically, and resulted in the same chromosome number: 2n = 20. Pancratium maritimum, belonging to the Near Threatened (NT) IUCN threat category, was found to be diploid (2n = 22). The karyological analysis of the Cypriot endemic, Scilla morrisii, included in the Critically Endangered (CR) threat category revealed a chromosome number of 2n = 12 and the main characteristics of its karyotype are the appearance of a secondary constriction in a pair of homologous submetacentric (sm) chromosomes and the presence of satellites in the smallest pair of homologous submetacentric (sm) chromosomes. Finally, the Endangered (EN) species Tulipa agenensis, was found to possess a chromosome number of 2n = 24. The karyotype morphology of its Cypriot population is given to it for first time. In conclusion, the present study of the 25 rare, endemic and interesting species of the flora of Cyprus, with the use of the classical karyological methodology (squash technique) with Feulgen staining, can be regarded as a small but significant contribution in the effort to advance the karyological study of the Cypriot flora.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή εκθέτονται η χλωρίδα των Βαρδουσίων ορέων καθώς και τα δεδομένα που προκύπτουν από την διερεύνηση – ανάλυσή της. Στο πεδίο της βλάστησης (φυτοκοινωνιολογία), έχει επιβεβαιωθεί σχεδόν το σύνολο των προηγούμενων αναφορών και έχει συμπληρωθεί με νέα δεδομένα όσο αφορά τις φυτοκοινωνιολογικές ομαδοποιήσεις. Συγχρόνως δικαιολογήθηκε και εξηγήθηκε η ύπαρξη των φυτοκοινωνιολογικών μονάδων σε σχέση με το σύνολο των οικολογικών παραγόντων που ήταν δυνατό να ληφθούν υπόψη (μικροκλίμα, εδαφικοί παράγοντες, γεωλογικό - πετρολογικό υπόστρωμα), συμβάλλοντας έτσι στην συνοικολογική προσέγγιση του θέματος. Επίσης όπου ήταν δυνατό έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί η δυναμική εξέλιξης των περισσότερων φυτοκοινωνιολογικών ομάδων, όπως αυτή διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση των περιβαλλοντικών μεταβλητών. Πιο κάτω ακολουθεί μια συνοπτική περιγραφή των σημαντικότερων σημείων της διδακτορικής διατριβής, καθώς και τα συμπεράσματα που μπορούν να διατυπωθούν από τα αποτελέσματα της ερευνητικής αυτής προσπάθειας. / In the present doctoral thesis the flora of Mt. Vardousia, as well as the data that have resulted from its analysis are presented. From a vegetation (plant sociology) point of view, almost all the previous reports on the mountain have been confirmed and have been enriched with new data as far as phytosociological groups are concerned. Additionally, the existence of certain phytosociological units was justified and explained based on the ecological factors that were possible to be measured (microclimate, soil, geology, geological substrate), contributing in this way to the synecological approach of the subject. Also, where feasible, an effort was done to study the dynamics of succession of most of the phytosociological groups, as they depend on various environmental variables. A concise description of the most important points of the doctoral thesis, as well as the conclusions that can be extracted from the results of this research follow.