Η εκπόνηση της Διατριβής Διπλώματος Ειδίκευσης με τίτλο «Η Εφαρμογή των Ενεμάτων στην Αποκατάσταση των Μνημείων» είχε ως στόχο τη συνοπτική προσέγγιση και παρουσίαση της σύνθεσης και της εφαρμογής των ενεμάτων στην αποκατάσταση των μνημείων. Η εργασία αυτή δεν αποσκοπεί να προτείνει πρακτική λύση στο θέμα της αποκατάστασης των μνημείων με τη χρήση των ενεμάτων, καθώς κάτι τέτοιο δε θα ήταν εύκολο να πραγματοποιηθεί στα πλαίσια μιας μεταπτυχιακής εργασίας. Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας προσδιορίζεται η έννοια του ενέματος και της τεχνικής του και γίνεται και μια συνοπτική ιστορική αναδρομή στη χρήση τους από την αρχή της εμφάνισης τους στα Ρωμαϊκά μνημεία, μέχρι και σήμερα με την εμφάνιση των νέων υλικών. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στις κατηγορίες των ενεμάτων. Συγκεκριμένα διαχωρίζονται με βάση τη σύνθεσή τους στα πολυμερή και στα υδραυλικά και γίνεται λεπτομερή αναφορά στα υλικά που απαρτίζουν τη σύνθεσή τους. Στο τρίτο κεφάλαιο καθορίζονται οι επιθυμητές ιδιότητες των ενεμάτων στις τρεις τους φάσεις, την υγρή, κατά τη διάρκεια της πήξης τους και μετά τη στερεοποίηση τους, ενώ στο τέταρτο γίνεται η ανάλυση των ιδιοτήτων αυτών, με κυριότερη την ενεσιμότητα, και των παραγόντων που τις επηρεάζουν. Επιπρόσθετα αναλύονται και τα μηχανικά χαρακτηριστικά των ενεμάτων και της λιθοδομής με βάση πειραματικά αποτελέσματα που πραγματοποιήθηκαν σε δοκίμια στο εργαστήριο, δηλαδή αντοχή σε θλίψη και σε εφελκυσμό, καθώς και η συνάφεια που αναπτύσσεται μεταξύ τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναφέρονται τα κριτήρια σχεδιασμού των υδραυλικών ενεμάτων σε συνδυασμό με τα βασικά δεδομένα που επηρεάζουν το σχεδιασμό τους και τονίζονται οι απαιτούμενες έρευνες και μελέτες που πρέπει να γίνονται προκειμένου να είναι σωστός ο σχεδιασμός τους. Συγχρόνως γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο ρόλο που παίζουν τα ενέματα στη στερέωση των μνημείων καθώς και των προτερημάτων και των μειονεκτημάτων που έχει η εφαρμογή τους. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι μέθοδοι εφαρμογής τους, με κυριότερη την εισαγωγή ενεμάτων υπό πίεση, και τα υλικά και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται. Στο έβδομο παρατίθενται παραδείγματα εφαρμογής ενεμάτων σε μνημεία με πιο σημαντικά, τον Παρθενώνα, την Ι.Μ Δαφνίου, τον Όσιο Λουκά στη Βοιωτία και την Αγία Ειρήνη στην Αθήνα. Στις εφαρμογές αυτές τονίζεται ο στόχος και τα κριτήρια σχεδιασμού της κάθε επέμβασης αλλά και οι λόγοι που οδήγησαν στην τελική επιλογή της σύνθεσης των ενεμάτων. Επιπλέον γίνεται και μια απλή αναφορά και σε άλλα μνημεία που χρησιμοποιήθηκαν ενέματα όπως είναι στη Θεσσαλονίκη. Τέλος αναφέρονται τα γενικά συμπεράσματα και οι προβληματισμοί που προέκυψαν από τη Διατριβή Διπλώματος Ειδίκευσης. Μέσα από την παρούσα έρευνα προκύπτει ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της χρήσης των ενεμάτων είναι ότι αποτελούν επέμβαση μη ορατή η οποία επιτυγχάνει την επισκευή και ενίσχυση της λιθοδομής των μνημείων με τη μικρότερη δυνατή διατάραξη και χωρίς αλλαγή του αρχικού φορέα. Αυτό σημαίνει πως διατηρούνται στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι υπάρχουσες παραμορφώσεις και κάθε ιστορική πληροφορία του μνημείου, χωρίς να αλλοιώνεται η εξωτερική του μορφή και συγχρόνως επιτυγχάνεται η αποκατάσταση της συνέχειας μεταξύ των ρηγματωμένων και αποδιοργανωμένων τμημάτων της λιθοδομής ή του αρχιτεκτονικού μέλους με ταυτόχρονη βελτίωση της αντοχής του φορέα. Παρόλο που η χρήση τους ενδείκνυται κυρίως λόγω του ότι είναι επέμβαση μη ορατή που δεν αλλοιώνει την εξωτερική μορφή του μνημείου, το θέμα των ενέσεων δεν έχει εξαντληθεί ερευνητικά. Υπάρχουν ακόμα θέματα που πρέπει να εξετασθούν και που έχουν να κάνουν με πραγματικά δεδομένα, δηλαδή με τη συμπεριφορά του ενέματος μετά την εφαρμογή τους σε μνημεία. Για το λόγο αυτό η σύνθεση και η συμπεριφορά των ενεμάτων εξακολουθεί να ερευνάται και να βελτιώνεται. Αυτό σημαίνει πως η πραγματοποίηση όλων των απαιτούμενων δοκιμαστικών εφαρμογών και ελέγχων πριν και κατά τη διάρκεια του έργου είναι απαραίτητο να περιλαμβάνονται στο συνολικό σχεδιασμό των εργασιών στερέωσης και αποκατάστασης των μνημείων. / This progect refers to grouting as a method for the repair of masonry monuments.More specific the meaining of the word grouting is being analysed, the types of the grout and some applications in the monuments of masonry

Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο την παρουσίαση των επεμβάσεων στα δύο μνημεία τον Παρθενώνα και τον ναό του Επικουρίου Απόλλωνα. Δύο μνημεία με πολύ μεγάλη ιστορική και αρχιτεκτονική αξία όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται ο στόχος της διατριβής και γίνεται μία εκτενής αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού ναού. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τα έργα αναστήλωσης καθώς και οι βασικές αρχές προστασίας των μνημείων. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στα υλικά και τους τρόπους δόμησης των παλαιών κτιρίων από φέρουσα τοιχοποιία, στα αίτια των βλαβών και στις τυπικές μορφές τους, καθώς και στους τρόπους εκτίμησης της παθολογίας των κατασκευών. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρονται τα αίτια των επεμβάσεων συντήρησης με γενική περιγραφή των κυριότερων μορφών φθορών και των τεχνικών συντήρησης που χρησιμοποιούνται σήμερα. Στα δύο επόμενα κεφάλαια παρουσιάζονται η ιστορία, τα χαρακτηριστικά και οι επεμβάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί κατά το παρελθόν στα δύο μεγάλα μνημεία τον Παρθενώνα και τον ναό του Επικουρίου Απόλλωνα καθώς και οι σύγχρονες. Τέλος στο τελευταίο κεφάλαιο μέσα από τη μελέτη και παρουσίαση των δύο μνημείων γίνεται προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων για τις αρχές που διέπουν τις επεμβάσεις σήμερα και το πώς αυτό επηρρεάζει τη πολιτιστική μας κληρονομιά. / This thesis is to present the interventions in both monuments, the Parthenon and the Temple of Epicurean Apollo. Two monuments of great historical and architectural value not only for Greece but also for all the world. The first chapter deals with the goal of the thesis and elaborates in reference to the basic features of the ancient Greek temple. The second chapter describes the institutional framework projects restoration and the basic principles of protection of monuments. The third chapter refers to the materials and methods of construction old masonry buildings, causes lesions and typical forms, as well as ways to assess the pathology of construction. The fourth chapter presents the causes of maintenance with general description of the main damage forms and technical maintenance that is currently used. In the next two chapters,the history, characteristics and interventions that have taken place in the past in two major monuments the Parthenon and the Temple of Epicurean Apollo and modern are presented. Finally, the last chapter,through the study and presentation of the two monuments, attempts inference to the principles of interventions today and how this affects our cultural heritage.

Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η απόδειξη της αναγκαιότητας ενός συστήματος διαχείρισής αρχαιολογικών έργων, αξιοποιώντας μεθόδους διαχείρισης τεχνικού έργου, προσαρμοσμένες στη λογική και τη φύση του αρχαιολογικού έργου. Στόχος της εργασίας αυτής, είναι η ανάπτυξη μιας πρότασης μεθοδολογίας διαχείρισης του αρχαιολογικού έργου έτσι ώστε η διαχείριση αυτή να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του αρχαιολογικού έργου και όχι μια ευκαιριακή παρέμβαση σε αυτό. Πιο συγκεκριμένα η εργασία αυτή επιδιώκει να παρουσιάσει και να αναλύσει τις ιδιαιτερότητες των αρχαιολογικών έργων και να δώσει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα: • Τι ορίζουμε ως αρχαιολογικό έργο; Ποια η φύση και η λογική του αρχαιολογικού έργου; • Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες ενός αρχαιολογικού έργου και κατά πόσο διαφοροποιείται αυτό από ένα κοινό τεχνικό έργο; • Σε ποιο βαθμό μπορεί ένα αρχαιολογικό έργο να θεωρηθεί διαχειρίσιμο; Τέλος, έγινε προσπάθεια μελέτης του τρόπου διαχείρισης του αρχαιολογικού έργου καθώς και με βάση την παρούσα νομοθεσία, σε ποιο βαθμό μπορεί να εφαρμοσθεί στην πράξη μια μέθοδος διαχείρισης. / Main purpose of this study is to demonstrate the necessity of a system of management of archaeological projects, utilizing technical project management methods, tailored to the logic and nature of the archaeological project. Through this work we are aiming to develop a proposal for a methodology of archaeological project management so that management is an integral part of the archaeological project and not an opportunistic intervention on it. More specifically, this paper aims to present and analyze the particularities of archaeological projects in general and give answers to the following questions: • What we define as an archaeological project? What is the nature and logic of an archaeological project? • What are the specifics of an archaeological project and how it differs from any other technical project? • To what extent can an archaeological project be considered manageable? Efforts were made to study how archaeological project management can be organized, to what extent can be practically applied as a method of project management, under current legislature.

Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η περιγραφή και αναγνώριση των λίθων του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας, τόσο μακροσκοπικά όσο και μικροσκοπικά. Η περιγραφή και αναγνώριση των λίθων έγινε με τη βοήθεια κυρίως πολωτικού μικροσκοπιόυ αλλά και ηλεκτρονικού μικροσκοπίου για την αναγνώριση ορυκτών που δεν είναι ορατά με το πολωτικό μικροσκόπιο. Στη συνέχεια γίνεται περιγραφή των φθορών που οι λίθοι έχουν υποστεί είτε λόγω φυσικών διεργασιών όπως διάβρωση- αποσάθρωση, είτε λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων πάνω σε αυτούς. Η αναγνώριση και ονοματολογία των φθορών έγινε μακροσκοπικά, ενώ χρησιμοποιήθηκε επίσης και περιθλασιμετρία ακτίνων-Χ. Τέλος, παρατίθενται τρόποι που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των φθορών. / The aim of the study is to identify and describe, macroscopically and microscopically (optical and electronic microscopy), five main lithotypes of Eleusina’s archaeological place. Furthermore, it have been observed macroscopically the weathering forms on the stones of the monument and the alternation that take place on the surface of the stones due to industrial pollutants. X- ray diffraction have been also used. Finally, conservation methods are proposed for the treatment of the monuments.

Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή έχει ως στόχο τη διερεύνηση ζητημάτων διατήρησης και ανάδειξης πολιτιστικών αγαθών, καθώς και το θέμα της ένταξής τους στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Έτσι, διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Το πρώτο αφορά στο θεσμικό πλαίσιο, κάτω από το οποίο λαμβάνουν χώρα οι όποιες προσπάθειες στο ζήτημα της διαφύλαξης, αλλά και σε θεωρητικές ή τεχνικές προσεγγίσεις και παράγοντες που σχετίζονται με την ανάδειξη. Το δεύτερο μέρος εκθέτει την πολεοδομική και ιστορική εξέλιξη του χώρου της Πάτρας, εντοπίζοντας την περισσότερο πάσχουσα και υποβαθμισμένη περιοχή στο κέντρο της πόλης, τον ενδιάμεσο χώρο της Άνω και της Κάτω πόλης, ενώ στο τρίτο μέρος γίνεται προσπάθεια υλοποίησης σε μορφή σχεδιαστικών προτάσεων, στην συγκεκριμένη περιοχή, όλων εκείνων των πορισμάτων που διεξήχθησαν από το πρώτο μέρος. / The present postgraduate thesis aims at the investigation of maintenance and distinction of cultural goods, as well as the subject of integration in the modern way of life. Thus, it is structured in three parts. First part concerns in the institutional frame, which has to do with the subjects of safeguarding, but also in theoretical or technical approaches and factors that are related with the distinction. In the second part is exposed the urban and historical development of Patras. It is also located the region in the centre of city which suffers and is downgraded the most, and for this thesis will be called as the intermediary space of Upper and Down city of Patras, while in the third part takes place an effort of effectuation of a scheme, considered all the conclusions that were carried out by the first part, by design proposals, for the particular region.