Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή Περιφερειακών Δορυφόρων Λογαριασμών Τουρισμού (Π-ΔΛΤ) στον ελλαδικό χώρο αποτελεί ένα από τα κύρια ζητούμενα από πλευράς τουριστικής και γενικότερα οικονομικής πολιτικής σε επίπεδο περιφέρειας. Η παρούσα διατριβή προσεγγίζει το πλαίσιο των Δορυφόρων Λογαριασμών Τουρισμού (ΔΛΤ) και την μεθοδολογία προσαρμογής τους σε περιφερειακό επίπεδο. Παρεμβαίνει με τις απαραίτητες μεθοδολογικές αναδιατάξεις σε ένα συστηματοποιημένο πλαίσιο που προτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ) για την αξιολογική προσέγγιση των στατιστικών πηγών και δεδομένων με αναλυτική αξία για την κατάρτιση ΔΛΤ. Οι αναδιατάξεις στο πλαίσιο συντελούνται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο αφορά στην επέκταση των αναλυτικών του δυνατοτήτων σε περιφερειακό επίπεδο ανάλυσης. Σε δεύτερο επίπεδο οι τροποποιήσεις στο πλαίσιο ακολουθούν τις θεωρητικές και μεθοδολογικές αναθεωρήσεις που έχουν συντελεστεί στα προσφάτως αναθεωρημένα διεθνή πρότυπα για την τουριστική στατιστική, τους Δορυφόρους Λογαριασμούς Τουρισμού και τα μακροοικονομικά πλαίσια με τα οποία συνδέονται. Ως παράδειγμα εφαρμογής του αναβαθμισμένου πλέον πλαισίου έχει επιλεγεί η περίπτωση της Ελλάδος. Η μεθοδολογική και αξιολογική προσέγγιση της διατριβής επιφέρει βελτιώσεις στο πλαίσιο καταγραφής και αξιολόγησης του ΠΟΤ και χαρτογραφεί το στατιστικό σύστημα της χώρας κατά τρόπο συστηματοποιημένο ως προς τις αναλυτικές ανάγκες των Π-ΔΛΤ, συνιστώντας ένα από τα πρώτα θεμελιώδη βήματα προς την μακρά και απαιτητική πορεία για την κατάρτισή τους στην χώρα μας. / Designing and implementing Regional Tourism Satellite Accounts (R-TSA) in Greece is one of the key objectives in terms of tourism and general economic policy at regional level. This thesis approaches the Tourism Satellite Account (TSA) framework and its methodological adaptation to regional level. It proposes the necessary methodological adjustments in a systematic framework recommended by the World Tourism Organization (UNWTO) for documenting tourism statistics for TSA compilation. Framework adjustments take place at a twofold level: a) expanding the analytical capability at regional level and b) adapting the structure according to the theoretical and methodological revisions that have taken place in recently revised international standards for tourism statistics, Tourism Satellite Accounts and the macroeconomic frameworks with which they are linked. Greece has been chosen as a case study for applying the adjusted framework at regional level. The followed methodological and evaluative approach has improved the UNWTO framework for documenting tourism statistics and has led to a systemised mapping of the Greek statistical system in relation to the analytical needs projected for the compilation of R-TSAs, constituting one of the first fundamental steps towards a long and demanding process.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται τη διαδικασία διαμόρφωσης ενιαίας τουριστικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρακολουθώντας την πορεία της από την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων μέχρι σήμερα και εξετάζει τις επιδράσεις των ευρωπαϊκών θεσμικών εξελίξεων και πιο συγκεκριμένα των ευρωπαϊκών πολιτικών στον ελληνικό ξενοδοχειακό κλάδο Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται σε αδρές γραμμές το ιστορικό πλαίσιο εξέλιξης του τουριστικού φαινομένου και εν συνεχεία αναπτύσσεται ο τουρισμός στην παγκόσμια, ευρωπαϊκή και εθνική του διάσταση. Ακολούθως, αναλύεται ο ξενοδοχειακός κλάδος στην Ελλάδα μέσα από τις πιο σημαντικές πτυχές του, δεδομένου ότι θα αποτελέσει στις επόμενες ενότητες το όχημα διακρίβωσης των επιδράσεων των ευρωπαϊκών πολιτικών στις λειτουργίες του. Το δεύτερο μέρος εστιάζει στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την ίδρυσή της μέχρι τη Συνθήκη της Λισαβόνας και επικεντρώνεται ειδικά στις περιόδους, όπου θεσμικές μεταβολές διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ένταξη του τουρισμού στις Συνθήκες και στη διαδικασία διαμόρφωσης ευρωπαϊκής τουριστικής πολιτικής. Το τρίτο μέρος εξετάζει τις πολιτικές της Ε.Ε., που έχουν ειδικό βάρος για τον τουριστικό τομέα και επιχειρεί να αναδείξει το θεσμικό αποτύπωμά τους στον τομέα και ιδιαίτερα στον ελληνικό ξενοδοχειακό κλάδο. Στο τέταρτο μέρος αναλύεται η μετάβαση από το εθνικό πρότυπο τουριστικής πολιτικής στο ευρωπαϊκό και επιχειρείται παράλληλα να προσεγγιστεί ο βαθμός διείσδυσης των μέτρων των ευρωπαϊκών πολιτικών στον ελληνικό ξενοδοχειακό κλάδο με εργαλείο τις επιπτώσεις των πολιτικών αυτών στην ίδρυση και τη λειτουργία της ξενοδοχειακής επιχείρησης. / The present thesis deals with the tourism policy-making in the European Union, following its steps from the birth of the European Communities to date . It traces the impact of the European institutional developments and more precisely of the European policies on the Greek hotel sector. The first part is dedicated to the historical framework of the evolution of tourism and to the presentation of the global, European and national dimensions of tourism development. A profile of the Greek hotel sector is then provided , since it will be the vehicle for screening the European policies that are affecting the daily operation of the hotel enterprises. The second part addresses the process of European integration from the establishment of the European Communities up to the Lisbon Treaty and highlights the periods when institutional changes played a key role to the foundation of European tourism policy The third part focuses on European policies that have a significant impact on the tourism sector and on the Greek hotel industry. The fourth part provides the context of the national tourism policy model and the transition from the national model to the European one, seeking to estimate the impact of the European measures on the Greek hotel enterprises.

Traditionally, tourism was placed second as a priority in the agenda of investors, policy makers, and academics. Nowadays, a significant reappraisal of its role in socioeconomic development is taking place, which values tourism as a source for earning export revenues, generating large numbers of jobs, promoting economic growth and a more services-oriented economy not only in developing but also in developed countries (UNCTAD, 2007). According to World Tourism Organization (WTO), the European Union (EU) numbered six Member States among the top 10 countries in the world welcoming the largest number of international tourist arrivals. Within the EU, receipts from international tourism in 2008 were highest in Spain, France, and Italy, followed by Greece and Portugal. Previous studies have attempted to explain destination and/or firm strategic positions by focusing on (mostly demand and supply side factors) prices, exchange rates, qualitative and other institutional factors. The unique memorable experiences provided to customers directly determine a business’s and ultimately destination’s competitiveness. However, the extant tourism literature has provided limited explanation of the factors that characterize these memorable tourism experiences. Why Experience? ● Because a trip is very high in experiential & hedonic characteristics ● Pine & Gilmore (1999) argued the emerging of an “experience economy” in which: companies personally engage consumers through staged events, experiences become offerings in the marketplace; and consumers’ hearts are captured by the memorability of the experience Subject of Research ● Differences in Competitiveness of Regional Destination ● A business’s competitiveness is directly determined by the unique memorable experiences provided to customers. ● Therefore, it is important to investigate the impact that the experience’s perception and expectations can have on the diversification of tourism product & the competitiveness of international regional destinations It is well known that Traveller’s perceptions of different destinations, their awareness of alternative options and their perception of the extent to which these destination’s services could fulfil their expectations are crucial to tourist flows. A destination’s services should adapt and change in a way that suits the evolving consumer’s preferences in order for these destinations to maintain and/or enhance their competitiveness. Knowledge of tourist’s expectations, motivations, attitudes and differences among different cultural groups can create an environment within which by performing in an adaptive way, destinations will enhance their competitiveness. Therefore this research aims to offer the following contribution: ● Thorough literature review on the global tourism picture & the role of experience ● A novel approach by introducing a tourist’s enhanced role in defining the concept of experience ● Provide industry managers a generalized information on cross cultural differences Intend do so by trying to Evaluate the motivating experience factors that lead travellers from different cultural origins to different preferences when selecting their travel destination. Examine traveller’s anticipations, motivations and attitudes while reinterpreting experiences in a cross cultural setting. Assess the respective relevance and importance of the identified factors in the destination’s competitiveness as well as cross cultural influences and differences that lead to choosing differently while deciding to visit or revisit a destination. This research will also try to address practical and theoretical implications as well as suggestions for future research. / Ο τουρισμός αποτελούσε παραδοσιακά δεύτερη προτεραιότητα στην ατζέντα επενδυτών, υπεύθυνων χάραξης πολιτικής και ακαδημαϊκών. Σήμερα, πραγματοποιείται μια ουσιαστική επανεκτίμηση του ρόλου του στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, θεωρώντας ότι συνιστά πηγή εσόδων, ότι δημιουργεί μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας και ότι προωθεί την οικονομική ανάπτυξη και μια οικονομία περισσότερο προσανατολισμένη στις υπηρεσίες, τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες (UNCTAD, 2007). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (ΠΟΤ), έξι κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα κορυφαίων παγκοσμίως χωρών με τον μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων διεθνών τουριστών. Στην ΕΕ, τα έσοδα από τον διεθνή τουρισμό το 2008 ήταν υψηλότερα στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, και ακολούθησε η Ελλάδα και η Πορτογαλία. Προηγούμενες μελέτες επιχείρησαν να εξηγήσουν στρατηγικές θέσεις προορισμών και/επιχειρήσεων, εστιάζοντας (κυρίως παράγοντες προσφοράς και ζήτησης) σε τιμές, συναλλαγματικές ισοτιμίες, ποιοτικούς και λοιπούς θεσμικούς παράγοντες. Οι μοναδικές, αξέχαστες εμπειρίες που προσφέρονται απευθείας στους πελάτες καθορίζουν την ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης και, τελικά, ενός προορισμού. Ωστόσο, η υπάρχουσα βιβλιογραφία για τον τουρισμό δεν έχει εκτενώς επεξηγήσει τους παράγοντες που χαρακτηρίζουν και καθορίζουν αυτές τις αξέχαστες τουριστικές εμπειρίες. Γιατί γίνεται λόγος για εμπειρία ● Γιατί ένα ταξίδι έχει πολλά χαρακτηριστικά εμπειρίας και ηδονής ● Οι Pine & Gilmore (1999) μίλησαν για την εμφάνιση μιας «οικονομίας εμπειρίας»στην οποία οι εταιρείες προσελκύουν προσωπικά τους καταναλωτές μέσω σκηνοθετημένων εκδηλώσεων, όπου οι εμπειρίες γίνονται προσφορές στην αγορά και οι καρδιές των καταναλωτών σαγηνεύονται από την αξέχαστη εμπειρία. Θέμα της Έρευνας ● Διαφορές στην Ανταγωνιστικότητα των Περιφερειακών Προορισμών ● Η ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης καθορίζεται άμεσα από τις μοναδικές, αξέχαστες εμπειρίες που προσφέρονται στους πελάτες. ● Επομένως, είναι σημαντικό να ερευνηθεί ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει η αντίληψη της εμπειρίας και οι προσδοκίες στη διαφοροποίηση του προϊόντος τουρισμού και στην ανταγωνιστικότητα των διεθνών περιφερειακών προορισμών. Είναι ευρέως γνωστό ότι οι αντιλήψεις του ταξιδιώτη για τους διάφορους προορισμούς, η επίγνωση των εναλλακτικών επιλογών που έχει και η αντίληψη του βαθμού στον οποίο οι υπηρεσίες προορισμού θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες του, έχουν αποφασιστική σημασία για τις τουριστικές ροές. Οι υπηρεσίες ενός προορισμού θα πρέπει να προσαρμόζονται και να αλλάζουν σύμφωνα με τις εξελισσόμενες προτιμήσεις του καταναλωτή προκειμένου οι προορισμοί αυτοί να διατηρούν και/ή να ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους. Η γνώση των προσδοκιών, των κινήτρων, της νοοτροπίας του τουρίστα και των διαφορών μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων μπορεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο οι προορισμοί, αντιδρώντας κατά τρόπο προσαρμοστικό, θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Επομένως, σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να παράσχει τα εξής ● εις βάθος εξέταση της βιβλιογραφίας σχετικά με την εικόνα του παγκόσμιου τουρισμού και τον ρόλο της εμπειρίας ● μια καινοτόμα προσέγγιση με την εισαγωγή του ενισχυμένου ρόλου του τουρίστα στον ορισμό της έννοιας της εμπειρίας ● παροχή στους επικεφαλής του κλάδου γενικευμένων πληροφοριών σχετικά με τις διαπολιτισμικές διαφορές Κάτι τέτοιο επιδιώκεται μέσα από τα εξής ● Αξιολόγηση των παραγόντων δημιουργίας κινήτρων για την εμπειρία που οδηγούν τους ταξιδιώτες διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης σε διαφορετικές προτιμήσεις κατά την επιλογή του προορισμού ταξιδιού τους. ● Εξέταση των προσδοκιών, κινήτρων και της νοοτροπίας του ταξιδιώτη, δίνοντας ταυτόχρονα νέα ερμηνεία στις εμπειρίες μέσα από την διαπολιτισμική προοπτική ● Αξιολόγηση της σχετικής συνάφειας και σημασίας των προσδιορισμένων παραγόντων για την ανταγωνιστικότητα του προορισμού ● Αξιολόγηση των διαπολιτισμικών επιδράσεων και των διαφορών που οδηγούν σε διαφορετική επιλογή κατά τη λήψη απόφασης για την επίσκεψη ή την εκ νέου επίσκεψη ενός προορισμού. Η παρούσα έρευνα προσπαθεί επίσης να εξετάσει τις πρακτικές και θεωρητικές επιπτώσεις, καθώς και προτάσεις για μελλοντική έρευνα.

Το ζήτημα της μέτρησης των οικονομικών επιπτώσεων του τουρισμού (σε νομισματικά και μη νομισματικά μεγέθη) σε μία οικονομία αναφοράς έχει απασχολήσει έντονα την διεθνή κοινότητα. Ιδιαίτερα δε, έχει επισήμως αναγνωρισθεί ότι οι διάφορες μέχρι πρόσφατα σχετικές μετρήσεις ήταν αποσπασματικές, μη ορθολογικά συγκροτημένες και μη ολοκληρωμένες, έτσι ώστε να μην παρουσιάζεται η πραγματική συνολική εικόνα του ετήσιου μεγέθους του τουρισμού σε μία χώρα. Το ίδιο έχει αναγνωρισθεί επισήμως και στην Ελλάδα για τις διαδικασίες που ακολουθούντο έως σήμερα. Ο τουρισμός συνιστά ένα φαινόμενο που από οικονομικής απόψεως σημαίνει την ενεργοποίηση μίας ιδιαίτερα διαμορφούμενης ατομικής κατανάλωσης, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, από τους επισκέπτες στον τόπο της επίσκεψης. Για την ικανοποίηση αυτής της ζήτησης για κατανάλωση η πλευρά της προσφοράς πρέπει να ανταποκριθεί. Αυτό σημαίνει τη μεταβολή σε κάθε μακροοικονομικό μέγεθος σε μία οικονομία. Οι μεταβολές αυτές πρέπει να διερευνηθούν και να μετρηθούν. Μόνο κάτω από αυτή τη διαδικασία είναι δυνατό να αναδειχθεί η συνεισφορά του τουρισμού στο σύνολο της οικονομίας, και να παρέχεται έτσι η αναγκαία πληροφορία για την χάραξη στρατηγικής και τις πολιτικές αποφάσεις, τόσο για το δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς, με βάση τη μέχρι σήμερα αδυναμία του κλασσικού εθνικολογιστικού συστήματος να παρέχει από την πλευρά της προσφοράς τις αναγκαίες αξιόπιστες μετρήσεις για την εξέλιξη του ετήσιου μακροοικονομικού μεγέθους του τουρισμού, αναπτύχθηκε και τέθηκε στη δημόσια διεθνή συζήτηση ένα ειδικό για το σκοπό αυτό εργαλείο, ο Δορυφόρος Λογαριασμός Τουρισμού (ΔΛΤ). Η διερεύνηση, η καταγραφή και η μεθοδολογική συγκρότηση του αναγκαίου για την Ελληνική οικονομία «ΔΛΤ» αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Η ανάλυση ξεκινά από την παρουσίαση του Συστήματος Εθνικών Λογαριασμών (ΣΕΛ) και των αδυναμιών να αντιμετωπίσει το τουριστικό φαινόμενο ως αναλυτική κατηγορία της εθνικής οικονομίας. Η εργασία συνεχίζεται με ανάλυση του ζητήματος του ΔΛΤ και καταλήγει ειδικά στην Ελληνική περίπτωση όσον αφορά την πρόοδο που έχει μέχρι σήμερα επιτευχθεί. Παρέχεται έτσι για πρώτη φορά για την ελληνική πραγματικότητα μία ολοκληρωμένη και προσαρμοσμένη παρουσίαση και ανάλυση των σχετικών ζητημάτων, με παράλληλη εμπειρική και μεθοδολογική κριτική των αντίστοιχων ενεργειών. Διευκρινίζονται έτσι τεκμηριωμένα διάφορα ζητήματα με κύριο αυτό του «τουριστικού τομέα» και της «τουριστικής βιομηχανίας». / The measurement of the economic impact of tourism (in monetary and non monetary data) in a reference economy is an issue of international concern. Especially, it has been officially accepted that the various relative measurements in the past were partial, not rationally structured, and not fully integrated. So, a complete picture for the real annual magnitude of tourism was not available. This is also the case of Greece for the procedures that have been followed in the past, as it has been officially accepted. From economic aspect, tourism is a phenomenon that means the activation of a specially formed individual consumption, for specific time, of visitors in the place of visit. In order this consumption demand to be satisfied, the supply side must meet it. That means the change in any macroeconomic item in an economy. These changes must be observed and measured. Only under this procedure the total contribution of tourism in an economy will be possible to be revealed, and the needed information for the strategic planning and political decisions, both for public and private sector, will be provided. Therefore, based on the weakness of the traditional system of national accounts to provide from the supply side the needed and credible measurements for the annual change of the size of tourism in macroeconomic terms, it has been developed and entered the international debate a special purpose tool, the Tourism Satellite Account (TSA). Researching, examine, writing down, and the methodological setting-up of the necessary for the Greek economy TSA constitute the subject of the present thesis. Starting point of the analysis is a presentation of the System of National Accounts and its weakness to cope with tourism phenomenon as a distinct category of national economy. An analysis of the TSA is following, and the doctoral thesis closes specifically with the case of Greece regarding the progress that has been achieved to date. Thus, for Greece, it is provided for the first time a complete and adapted presentation and analysis of that issue of concern, including an empirical and methodological criticism of the corresponding work. That leads in documenting and casting light on various issues, of which of much importance is that of “tourist sector” and “tourist industry”.