Με την παρούσα μελέτη αποπειρώμαστε να παρουσιάσουμε την εξελικτική πορεία του σκηνικού οικοδομήματος του αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Είναι μια διαδικασία που κρύβει πολλούς και πολύμορφους σκοπέλους, με ποικίλες και πολυδιάστατες ερμηνείες και απόψεις, με προσωπικές εκτιμήσεις, επιχειρηματολογημένες βάσει αρχαιολογικών ενδείξεων και προσωπικών ερευνών των διαφόρων μελετητών, με απώτερο σκοπό να αποσαφηνισθεί κατά το όσον είναι πιο δυνατό η δισεπίλυτη και δυσερμήνευτη εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής σκηνής. Για την αμεσότερη εισχώρηση στο θέμα και στην ευρεία διάσταση των στοιχείων που τη συναποτελούν, θεωρήσαμε σκόπιμο να διαμορφώσουμε τη δομή της παρούσης εργασίας κατά χρονολογική προσέγγιση των διαφόρων φάσεων αρχιτεκτονικής εξέλιξης του σκηνικού οικοδομήματος, και όπου κρίναμε πιο σημαντικό, την επί μέρους διάκριση της κάθε χρονολογικής προσέγγισης κατά πιο εξειδικευμένο υπο–θέμα. Σ’ αυτό το σημείο, καλό θα ήταν να διευκρινιστεί πως οι κατατιθέμενες απόψεις των διαφόρων μελετητών παρουσιάζονται είτε με συγκλίνουσα μορφή είτε ως αντίθετες εκτιμήσεις, που στόχος τους είναι η σφαιρική εντύπωση που αποτυπώνεται επί του θέματος. Από την πλευρά μας, σ’ ένα τόσο σύνθετο και τις περισσότερες φορές υποθετικό θέμα, κρίνουμε αναγκαίο να μην προβούμε σε προσωπικές εκτιμήσεις, κάτι που εξάλλου, θα ήταν παρακινδυνευμένο και θα μας οδηγούσε εκτός του σκοπού της παρούσης εργασίας. Έτσι, αρκούμαστε να ακολουθήσουμε την υποδεικνυόμενη βιβλιογραφία του επόπτη καθηγητή μας και να εστιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο στις προσεγγίσεις, τις έρευνες και τις εκτιμήσεις των ειδικών μελετητών, παρουσιάζοντάς τις συγκριτικά. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι οι τίτλοι που διαφαίνονται στα παρακάτω κεφάλαια περιλαμβάνουν ως περιεχόμενο τις φάσεις αρχιτεκτονικής και λειτουργικής εξέλιξης του σκηνικού οικοδομήματος με όλες τις μορφές που έλαβε ανά τους αιώνες. Θα προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε, πέραν των αρχαιολογικών ενδείξεων που προκύπτουν απ’ τα ανασκαφικά στοιχεία, και στις γραπτές μαρτυρίες λογοτεχνικών και μη πηγών. Επίσης, θα αποπειραθούμε, παρουσιάζοντας τις διάφορες θέσεις των μελετητών, να προσδιορίσουμε και τη λειτουργική υπόσταση του σκηνικού κτίσματος, σε σχέση με το αρχαίο ελληνικό δράμα, καθώς είναι δύο στοιχεία αλληλένδετα μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρούμενα. Αυτό είναι εύκολο να το κατανοήσουμε, εφόσον συνειδητοποιήσουμε ότι το δράμα προϋπήρχε και της σκηνής και του θεάτρου, με την έννοια του κτηριακού συγκροτήματος. Η ανάγκη της δρώσας πράξης ήταν αυτή που έθρεψε στους αρχαίους Έλληνες την ιδέα να αποπερατώσουν ολόκληρα κτηριακά κατασκευάσματα με σκοπό να εντάξουν σ’ αυτά την ανάγκη τους να παρακολουθήσουν τα πρώιμα αναπτυσσόμενα, τότε, δραματικά είδη. Ως εκ τούτου, θα ήταν μέγιστο σφάλμα και αμέλεια απ’ την πλευρά μας να μην παρακολουθήσουμε από κοινού τη δραματική εξέλιξη σε συνάρτηση με την αρχιτεκτονική. Ακόμη, καλό θα ήταν να τονίσουμε πως η ίδια η εξελικτική πορεία των δραματικών ειδών ήταν αυτή που τροφοδοτούσε την ιδέα για επαναπροσδιορισμό του σχεδίου της αρχιτεκτονικής όψης του θεάτρου και της σκηνής ειδικότερα στην κάθε εποχή. Οι σκηνοθετικές ανάγκες, όπως εξελίσσονταν τα δραματικά είδη, ήταν αυτές που υπαγόρευαν την αναπροσαρμογή και την τροποποίηση της ήδη υπάρχουσας όψης του θεατρικού κτίσματος. Τέλος, ολοκληρώνοντας αυτήν την πρώτη μας επαφή με τα γενικότερα σημεία του θέματος, χρήσιμο θα ήταν να αναφέρουμε ότι τα θέατρα που επιλέχτηκαν να παρουσιαστούν εκτενέστερα από άλλα, ιδίως κατά την περίοδο της ελληνιστικής εποχής, ήταν διότι, βάσει βιβλιογραφικών πηγών, είχαν περισσότερο υλικό για επιμέρους διερεύνηση, και ακόμα, ενείχαν κάποια στοιχεία, προερχόμενα από τεκμηριωμένες αρχαιολογικές πηγές, που έχριζαν πιο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, λόγω κάποιων πρωτοτυπιών που έφεραν. / With this work we try to show the steps taken, in order for the stage of ancient Greek theater to be architecturally developed.

Dans l’Antiquité, en Grèce, la tragédie joue un rôle important dans la vie des Grecs. Il y avait des concours tragiques pendant des fêtes religieuses ; surtout, pendant les Grandes Dionysies, avait lieu le concours tragique le plus important. Beaucoup de dramaturges y participaient et trois grands tragiques ont émergé, dont Eschyle a été le premier dramaturge illustre et connu. Il s’inspirait des sources mythiques et des légendes antiques. Il posait les questions et présentait sur scène les problèmes que les Athéniens rencontraient. Il faisait réfléchir les citoyens athéniens par ses tragédies. Il a introduit de nombreux personnages féminins dans l’espace théâtral et leur a accordé des rôles importants. Cela ne correspondait pas à la situation réelle des femmes grecques de cette période-là. Les femmes grecques devaient rester toujours dans le gynécée, s’occuper des affaires à l’intérieur de la maison, être en charge du filage et du tissage, rester toujours silencieuses sans se mêler des affaires politiques et donner naissance aux enfants pour assurer le renouvellement des générations. En revanche, les figures féminines du monde créé par Eschyle quittent leur gynécée, voyagent, s’exposent devant le public, s’expriment à haute-voix, se mêlent des affaires politiques, refusent le mariage et la maternité ou montrent peu d’amour maternel envers leurs enfants. Mais pourquoi le dramaturge se décide-t-il à mettre sur scène de si nombreuses figures féminines qui ont un rôle important ? D’abord, il ne faut pas oublier que les personnages féminins sont joués par les acteurs masculins et que les chœurs féminins sont constitués de choreutes masculins ; par conséquent, les figures féminines sont créées par le dramaturge Eschyle. Il y a plusieurs raisons : la beauté scénique qui séduit l’attention de l’auditoire ; la nature de femme qui est à l’origine des maux humains et son irrationalité qui pousse le développement tragique ; et la faiblesse féminine qui entraîne le manque de contrôle et de maîtrise de soi et qui rend les figures féminines aptes à jouer le rôle que les personnages masculins ont du mal à interpréter. / In ancient Greece, the tragedy plays an important role in the lives of Greeks. There were tragic contests during the religious holidays. During the Great Dionysia, there was the most important tragedy contest. Many playwrights participated in it and there emerged three great tragedians, the first playwright, Aeschylus included. He was inspired by the mythical sources and ancient legends. He showed the problems met by the Athenians on stage through mythical characters. His tragedies made the Athenians think about the problems. He showed many female roles in theatrical space and put them in an important place, which didn't correspond to the real situation of the Greek women in that period. These Greek women had to remain still in the harem, take care of household affairs, charge the spinning and the weaving, always remain silent without meddling in political affairs and give birth to children for the family. In contrast, the female figures in the world created by Aeschylus leave their harem, travel, expose themselves to the public, express themselves loudly, get involved political affairs, refuse marriage and show little maternal love towards their children. But why the playwright decides to make the many female figures on stage play the important roles? First, we need to notice that the female characters are played by male actors and that the female choirs consist of male choruses, therefore, the female figures are created by the playwright Aeschylus. There are several reasons for this : the beauty in the scene attracted the attention of the audience; woman is the source of human evil ; irrationality of women drives the development of the tragedy ; and the weakness of women decides their lack of self-control and make them more suitable to play the roles that male characters struggle to interpret.

L'étude du geste dramatique dans le théâtre d'Euripide s'attache principalement à la dimension verbale du geste théâtral. Elle n'envisage pas seulement les mots qui disent le geste comme un moyen de reconstituer le geste de l'acteur mais cherche à éclairer grâce à eux l'art dramaturgique du poète. Une première partie est consacrée à l'étude stylistique des énoncés regroupés en « motifs gestuels » et montre l'importance des gestes pathétiques de la filiav dans les tragédies d'Euripide. Dans une seconde partie, une analyse comparée de gestes dans des séquences parallèles chez les trois grands Tragiques permet de mesurer les variations du rapport entre parole poétique et spectacle dramatique d'un poète à l'autre, afin de mettre en lumière la spécificité de l'expression euripidéenne du geste et le renouvellement du pathétiquedans son théâtre. Y sont interrogées les conséquences qu'ont pu avoir sur l'écriture du geste les modifications de la pratique théâtrale au cours du ve siècle avant J.-C., l'évolution des tendances artistiques et le poids de la sensibilité personnelle et de la vision tragique de chaque poète. Dans la troisième partie sont examinées les expérimentations théâtrales auxquelles s'est livré Euripide autour de l'expression du geste, notamment dans ses dernières pièces, et quiremettent en question la nature du tragique. / This study focuses on gestures as indicated by the words in Euripides' tragedies. Words are not only here a means to reconstruct the actor's gesture on stage, but are analysed in order to enlighten the specificity of the poet's dramatic art. The first chapter presents a stylistic study of the gesture formulas, grouped according to « gestural patterns », and reveals theimportance of the pathetic gestures of filiav in Euripides' theatre. In the second chapter, the comparison of gestures in parallel scenes by the three Tragic dramatists sheds light on the differences between them in the relationship between dramatic text and stage action and on the novelty of Euripidean gestural expression and pathos. This comparison is linked to the evolution of tragic performance in the fifth century, to the evolution of artistic tendencies and to the poet's own sensibility. The third chapter is an analysis of Euripides' theatrical experiments involving dramatic gestures, especially in his late plays, and leads to a new definition of the tragic nature of Euripidean theater.