La présente étude s’inscrit dans le cadre plus vaste de la description des langues de l’aire linguistique Amdo. Cette région est caractérisée par la présence de langues sinitiques, mongoliques, tibétiques et turciques et, pour le salar et le tibétain, une situation de contact linguistique long d’environ sept siècles. Le salar est l’une des langues turciques les moins décrites et elle présente de nombreuses particularités dues à son isolement par rapport aux autres langues turciques. Il n’existe pas non plus de description des variétés de tibétain parlées dans la région salarophone, périphérique dans la tibétosphère. La perspective que nous adoptons ici est donc à la fois descriptive et comparative. Après un exposé des caractéristiques historiques et sociolinguistiques de cette situation de contact, nous analysons de façon détaillée des catégories grammaticales indexées dans le syntagme nominal et dans le prédicat. En particulier, nous proposons une nouvelle analyse des morphèmes de Temps-Aspect-Mode en salar et montrons que cette langue a copié en partie ses catégories évidentielles sur le modèle de celles du tibétain de l’Amdo. Nous nous intéressons ensuite aux problématiques liées à la valence verbale et aux effets du contact linguistique sur l’organisation accusative et ergative qui caractérisent respectivement le salar et le tibétain de l’Amdo. Nous analysons les marques casuelles à la fois comme relateurs, au sein du prédicat verbal, mais également comme converbe ou au sein des formes converbiales. Enfin, nous décrivons les catégories de voix grammaticalisées en salar et en tibétain, et montrons que celles-ci sont quasiment identiques dans les deux langues. / This study falls within the larger description of the languages of the Amdo linguistic area. This area is characterized by the coexistence of Sinitic, Mongolic, Tibetic and Turkic languages, and, regarding Salar and Tibetan, an approximately seven-century-long contact situation. Salar language remains one of the less described Turkic languages and, because of its isolation from the other Turkic languages, displays many specificities. There exists no description of the Amdo-Tibetan variety spoken in the Salar-speaking region either, this region being very peripheral in the Tibetosphere. The perspective taken in this study is thus both descriptive and comparative. After a depiction of the historical and sociolinguistic characteristics of this contact-situation, we analyse in detail the grammatical categories indexed in the nominal phrase and in the predicate. Notably, we suggest a new analysis of the Tense-Aspect-Mood morphemes in Salar and we show that the Amdo-Tibetan evidential categories have been partly copied in Salar. Then, the question of verb valency is addressed, and the effects of language contact on the Turkic accusative and on the Tibetic ergative organisation are explored. We analyze the case markers not only as markers of syntactic dependancy within the verb predicate, but also in their role as or in converbs. Finally, we describe the grammatical voices attested in Salar and in Amdo Tibetan, and show that the syntactic and semantic characteristics are almost identical in the two languages.

Ce travail porte sur les relatives dans les langues de l’aire Caucase – Anatolie de l’Est – Iran de l’Ouest dans une perspective aréale. Cette aire est connue pour concentrer une importante diversité génétique et typologique, avec une cinquantaine de langues appartenant à six familles distinctes : caucasique du Nord-Est, caucasique du Nord-Ouest, caucasique du Sud, turcique, indo-européenne et sémitique. Un grand nombre de ces langues sont en situation de contact et peuvent potentiellement s’influencer les unes les autres. Les relatives constituent une caractéristique intéressante à étudier dans une telle perspective car les constructions ayant fonction de relative peuvent varier selon nombreux paramètres d’une langue à l’autre ou au sein d’une même langue (position de la relative, finitude du verbe, etc.) ; chaque valeur possible pour un paramètre donné étant un trait pouvant potentiellement se diffuser. La première partie de cette thèse consiste en une description détaillée des stratégies de relativisation des langues de l’aire. Diverses stratégies sont identifiées, dont certaines couramment mentionnées dans la littérature, mais d’autres également plus atypiques du point de vue typologique. La deuxième partie consiste en une analyse des données décrites dans la première partie : après avoir identifié de manière précise les paramètres de variation et leurs différentes valeurs possibles parmi les stratégies disponibles de l’aire (environ 40 paramètres, 80 sous-paramètres et plus de 200 valeurs possibles), plusieurs zones géographiques sont mises en évidence où une même stratégie ou une même valeur pour un paramètre donné sont partagées par des langues non nécessairement apparentées génétiquement. Pour plusieurs de ces zones, il semble s’agir d’un phénomène de convergence, étant donné que les langues concernées divergent de leurs familles génétiques respectives et/ou le trait ou la stratégie partagé(e) est atypique. Pour finir, plusieurs facteurs pouvant intervenir dans la diffusion ou non d’une stratégie ou d’un trait linguistique sont suggérés. / This work deals with relative clauses in an areal perspective, focusing on languages of Caucasus – Eastern Anatolia – Western Iran area. This area is known to display an important linguistic diversity (genetic as well as typological) with about fifty languages belonging to six distinct families: North-East Caucasian, North-West Caucasian, South-Caucasian, Turkic, Indo-European and Semitic. Most of these languages are in contact and may influence each other. Besides, relative clauses constitute an interesting field to investigate in an areal perspective, given that the constructions used as relative clauses may vary according to numerous parameters, crosslinguistically or within the same language (e.g., position of the relative clause, finiteness of the verbal form, etc.); each value for a given parameter is a feature that may possibly diffuse across languages.The first part of this work is a fine-grained description of the relativization strategies available in the area. Various strategies are identified. The area displays all strategies commonly mentioned in the literature, as well as some typologically less common strategies.The second part of the work is an analysis of the data. After identifying all variation parameters and their different values in the strategies available in the area (i.e., about 40 main variation parameters, 80 sub-parameters and more than 200 potential values), several geographical areas are highlighted where the same strategy or the same value for a given parameter is shared by languages that are not necessarily genetically related. For some of these areas, it seems that a convergence phenomena is involved given that languages may diverge with this respect from their respective genealogical families and/or the shared feature or strategy is typologically uncommon. Finally, some factors that could be involved in the occurrence or not of a language-contact induced change are suggested. / Bu tezde bölgesel bir açıdan Kafkas – Doğu Anadolu – Batı İran bölgesinde konuşulan dillerde sıfat işlevli yan tümceler inceleniyor. Hem genetik hem de tipolojik olarak dilsel zenginliği ile tanınan bu bölgede günümüzde altı farklı aileden (Kuzeydoğu Kafkas dilleri, Kuzeybatı Kafkas dilleri, Güney Kafkas dilleri, Türk dilleri, Hint-Avrupa dilleri, Sami dilleri) elliyi aşkın dil konuşulmaktadır. Bu dillerin çoğu birbirleri ile temas halindeler ve birbilerini etkileyebiliyorlar. Bu bakımdan, sıfat işlevli yan tümce olarak kullanılan yapıların diller arasında, hatta aynı dil içinde dahi birçok parametreye göre çeşitlilik gösterdiğini (örneğin yan tümcenin nitelediği ada göre konumu, yan tümcedeki fiil şekli (tam donanımlı ya da sıfat-fiil oluşu), vb.), ve bu parametrelerin alabileceği değerlerin bir dilden diğerine yayılabilen bir nitelikte olduğunu göz önüne alırsak, sıfat işlevli yan tümcelerin bölgesel ve karşılaştırmalı bir açıdan ele alınabilecek zengin bir çalışma konusu olduğu belirgin hale gelmektedir. Tezin ilk kısmında, adı geçen bölgede konuşulan dillerdeki sıfat işlevli yan tümce yapıları ayrıntılı bir şekilde belgeleniyor. Bu belgeleme literatürde sıkça bahsi geçen alışılmış yapıların yanı sıra çok bilinmeyen, atipik yapıları da gün yüzüne çıkarıyor.Tezin ikinci kısmında ise birinci kısımda belgelenen veriler çözümleniyor. Sıfat işlevli yan tümcelere ait tüm parametreleri ve bu parametrelerin alabileceği farklı değerleri (toplamda yaklaşık 40 ana parametre, 80 alt-parametre ve 200’den fazla olası değer) saptadıktan sonra, aynı yapıyı ya da belli bir parametreye ait aynı değeri kullanan fakat genetik açıdan birbiri ile ilişkisi olmayan dillerin oluşturduğu birtakım coğrafi alan tespit ediliyor. Bu alanların bazısında saptanan diller, kullandıkları sıfat işlevli yan tümce yapıları veya bu yapılardaki bazı parametrelerin aldığı değerler bakımından genetik olarak ilişkili oldukları dillerden farklılık gösterdiklerinden ve/veya kullandıkları yapıların tipolojik olarak alışılmış olmadıklarından dolayı, bu belirtilen alanlarda bir yöneşme (convergence) meydana gelme olasılığı yüksektir. Son olarak da bir yapının ya da belli bir parametre değerinin yayılıp yayılmamasına sebep olabilecek bir kaç etken öneriliyor.