Η παρούσα εργασία εστιάζει στον τρόπο επεξεργασίας των σύνθετων λέξεων της Νέας Ελληνικής (ΝΕ) στην Πρωτοπαθή Προοδευτική Αφασία με αγραμματικό λόγο (ΠΠΑ-α). Οι μέχρι τώρα έρευνες επικεντρώνονται κυρίως σε κλινικές περι- πτώσεις αφασίας από κάποια εστιακή εγκεφαλική βλάβη (ΕΑ), ενώ η ΠΠΑ δεν έχει μελετηθεί ως προς το ζήτημα αυτό τόσο στη ΝΕ όσο και διαγλωσσικά. Στόχο, λοι- πόν, της συγκεκριμένης εργασίας αποτελεί η εξέταση του κατά πόσο ελληνόφωνοι ασθενείς με ΠΠΑ-α παρουσιάζουν ελλείμματα στην κατονομασία σύνθετων λέξεων. Μέθοδος: Διεξαγωγή πειράματος κατονομασίας μέσω ορισμού (naming on definition task), το οποίο αφορά την κατονομασία σύνθετων λέξεων της ΝΕ. Συμμετέχοντες: 2 ΠΠΑ-α ασθενείς (ο πρώτος σε πιο πρώιμο στάδιο της ΠΠΑ-α σε σχέση με το δεύτερο) και 2 άτομα που συνιστούν την ομάδα ελέγχου (controls). Πειραματικό υλικό: 71 σύνθετα της ΝΕ, 45 υποτακτικά (π.χ. μολυβοθήκη, μαυροπί- νακας, σιγοτραγουδώ), 15 παρατακτικά (π.χ. αλατοπίπερο, βορειοδυτικός) και 11 εξωκεντρικά (π.χ. κοκκινομάλλης, κακόγουστος).Υποθέσεις: Σύμφωνα με τα πορίσματα της τρέχουσας βιβλιογραφίας, ασθενείς με αγραμματικού τύπου ΕΑ και ΠΠΑ-α εμφανίζουν παρόμοια επίδοση σε πειράματα που ελέγχουν τη μορφοσύνταξη (Thompson et al.). Έτσι, αναμένεται να έχουν εξί- σου παρόμοια επίδοση και όσον αφορά την επεξεργασία συνθέτων, αφού η σύνθεση αποτελεί μία αμιγώς μορφολογική διαδικασία. Βάσει του παραπάνω παραλληλι- σμού, υποθέτουμε πως οι ΠΠΑ-α ασθενείς θα κατονομάζουν ευκολότερα τα σημα- σιολογικά διαφανή σύνθετα (πρώτη υπόθεση), θα διατηρούν τη γνώση της δομής του συνθέτου (δεύτερη υπόθεση), θα διατηρούν τα όρια των επιμέρους συστατικών σε πιθανά λάθη υποκατάστασης ή παράλειψης (τρίτη υπόθεση), και θα προβαίνουν σε ανάκληση του συνθέτου μέσω τεμαχισμού στα επιμέρους συστατικά του (τέταρτηυπόθεση). Τέλος, αν το συστατικό-κεφαλή έχει κάποιο βασικό ρόλο στη διαδικασία της κατονομασίας, αναμένονται συστηματικά περισσότερα λάθη σε αυτό το συστα- τικό (πέμπτη υπόθεση). Ακόμη, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται και κάποια επιπλέον ερωτήματα που αφορούν το αν και κατά πόσο υπάρχει όντως σύ- γκλιση μεταξύ της ΠΠΑ-α και της ΕΑ-α στην κατονομασία σύνθετων λέξεων, το αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του είδους/αριθμού των λαθών και του τύπου συνθέτου και το αν υφίστανται πρόβλημα με συστατικά συγκεκριμένης γραμματικής κατηγο- ρίας. Αποτελέσματα: Τα αποτελέσματα του πειράματος ανέδειξαν σημαντικές διαφορές στην επίδοση των δύο ασθενών. Ειδικότερα, ο πρώτος ασθενης είχε περισσότερα λάθη υποκατάστασης, τα οποία σηματοδοτούν επίγνωση της σύνθετης δομής και ανάκληση του συνθέτου μέσω τεμαχισμού στα επιμέρους συστατικά του. Αντίθετα, η δεύτερη ασθενής είχε περισσότερα λάθη περίφρασης και απάντησης με μία λέξη- λέξημα, ενώ ο στόχος ήταν η απάντηση με σύνθετη λέξη. Έτσι, τα λάθη της δεύ- τερης ασθενούς παραπέμπουν σε μη επίγνωση της σύνθετης δομής και σε μία πιο ολιστική διαδικασία ανάκλησης του συνθέτου. Τέλος, τα περισσότερα λάθη και των δύο ασθενών έγιναν σε υποτακτικά σύνθετα της γραμματικής κατηγορίας του ονό- ματος, ενώ δεν εντοπίστηκε επίδραση τόσο της σημασιολογικής διαφάνειας όσο και της μορφολογικής κεφαλής. Συμπεράσματα: Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων γίνεται σαφές πως το στά- διο της διαταραχής καθορίζει και το είδος των γλωσσικών ελλειμμάτων. Συγκεκρι- μένα, στα πρώιμα στάδια της ΠΠΑ-α εμφανίζονται γλωσσικά ελλείμματα τα οποία συγκλίνουν με αυτά της ΕΑ-α, ενώ σε μετέπειτα στάδια η ικανότητα κατονομασίας πλήττεται σοβαρά διαμορφώνοντας ένα ιδιαίτερο κλινικό προφίλ, το οποίο δεν φαί- νεται να συγκλίνει ξεκάθαρα με κάποιον άλλο παθολογικό πληθυσμό. Αναλυτικό- τερα, στα αρχικά στάδια το πρόβλημα εδράζεται στην ενεργοποίηση της φωνολο- γικής μορφής της λέξης, ενώ οι μορφολογικοί κανόνες φαίνεται ότι διατηρούνται (γνώση της σύνθετης δομής, ορίων των συστατικών). Αντίθετα, σε μετέπειτα στά- δια το πρόβλημα εντοπίζεται στην ενεργοποίηση τόσο της φωνολογικής όσο και της μορφολογικής δομής του συνθέτου. Σε ό,τι αφορά τα υποτακτικά σύνθετα, η αυξη- μένη δυσκολία που δημιουργούν μπορεί να συσχετιστεί με τη λειτουργική σχέση των επιμέρους συστατικών τους. Εν κατακλείδι, η παρούσα εργασία αποτελεί μία πρώτη προσπάθεια μελέτης της σύνθεσης στην ΠΠΑ-α. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έφερε στο φως μία σειρά από γλωσσικά ελλείμματα, τα οποία αναμένεται να ελεγχθούν σε μεγαλύτερο δείγμα ΠΠΑ-α ασθενών για τον καθορισμό ασφαλέστερων συμπερασμάτων. / The present study is focused on the agrammatic variant of Primary Progressive Aphasia (PPA-a), which is a language impairment caused by neurodegenerative disease and characterized by difficulties in processing the grammatical aspects of speech (Mesulam, 2013). PPA-a has not examined about the grammatical deficits in Modern Greek (MG). Therefore, the aim of the present study is to examine if the Greek-speaking individuals with PPA-a have problems in naming compound words in MG. Procedure: Naming definition task of compound words in MG. Participants: Two patients with PPA-a (the first patient is in earlier stage of the disease than the other patient). Stimulus set: 71 compounds in MG, 45 subordinate compounds (e.g. [molivo’θici]>pencil case, [mavro’pinakas]>blackboard), 15 coordinate compounds (e.g. [alato’pipero]>salt and pepper, [vorioδiti’kos]>northwest) and 11 exocentric compounds (e.g. [kokkino’malis]>redhead, [ka’koγustos]>vulgar/tasteless). Hypotheses: According to the recent bibliography, agrammatic patients caused by stroke (StrAgr) and PPA-a patients have common performance in tasks which examine the morphosyntax (Thompson et al. 2013). So, PPA-a is expected to have the same deficits with StrAgr in naming compounds, given that compounding is a pure morphological procedure. Specifically, we expected compound effect, semantic transparency effect and lexical access through decomposition. Results: The error analysis showed differences in the performance of the two patients respect to the stage of the disease. Specifically, in the early stage substitution errors were occurred, supporting compound effect and a view of lexical access through decomposition. On the contrary, noncomposed semantic paraphasias and single words errors were occurred mainly at a later stage , indicating a more holistic access. Finally, the most errors were in subordinate compounds, whereas no effect of headedness and semantic transparency were found. Discussion: The results produce clear evidence that the stage of the PPA-a can affect the kind of the linguistic deficits. Specifically, in the initial stages, the linguistic deficits resemble with those of StrAgr patients with problems in the activation of the phonological form of the compound, whereas the morphological rules are intact. On the other hand, the naming competence is more impaired and distinctly different from other pathological populations at a later stage. Specifically, there are problems in the activation of both the phonological and the morphological compound forms. Finally, the increased difficulty with subordinate compounds will be correlated with the grammatical relations holding between the constituents.

Η εξελικτική δυσλεξία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία στην κατάκτηση του γραπτού λόγου που δεν σχετίζεται με χαμηλό νοητικό δυναμικό, ελλιπείς εκπαιδευτικές ευκαιρίες ή κάποιο εμφανές αισθητηριακό ή νευρολογικό πρόβλημα. Σύμφωνα με την «υπόθεση των φωνολογικών αναπαραστάσεων», που έχει υποστηριχθεί από δεδομένα στην αγγλική γλώσσα, τα άτομα με δυσλεξία παρουσιάζουν δυσκολία στην επαρκή αποθήκευση και ανάσυρση ακολουθιών ήχων που απαρτίζουν λέξεις, δηλαδή στη διαμόρφωση επαρκών «φωνολογικών αναπαραστάσεων». Στην παρούσα εργασία εξετάστηκε συστηματικά η παραπάνω υπόθεση. Δύο ομάδες 25 (επιλεγμένων από την κοινή τάξη) και 20 (με επίσημη διάγνωση από το ΚΕΔΔΥ) δυσλεξικών μαθητών εξετάστηκαν παράλληλα με δύο ομάδες ελεγχου: η πρώτη ίδιας χρονολογικής ηλικίας και καλής αναγνωστικής ικανότητας και η δεύτερη μικρότερης χρονολογικής ηλικίας και ανάλογης αναγνωστικής ικανότητας με τους δυσλεξικούς. Διαπιστώθηκαν ήπιες δυσκολίες των δυσλεξικών αναφορικά με την ποιότητα των φωνολογικών τους αναπαραστάσεων, όπως αξιολογήθηκε από την ικανότητά τους στην κατονομασία εικόνων. Από την άλλη, οι συσχετίσεις της επίδοσής τους στην κατονομασία εικόνων με επιδόσεις σε δοκιμασίες επεξεργασίας εξερχόμενης και εισερχόμενης φωνολογικής πληροφορίας, αλλά και φωνολογικής επίγνωσης, βασισμένων μάλιστα στα ίδια στοιχεία του λεξικού με εκείνα που είχαν χρησιμοποιηθεί στη δοκιμασία κατονομασίας εικόνων, δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις ιδιαίτερα ισχυρές. Πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες για τις δυσκολίες των δυσλεξικών μαθητών στο φωνολογικό επίπεδο διερευνήθηκαν τόσο σε γνωστικό όσο και σε αντιληπτικό επίπεδο. Σε γνωστικό επίπεδο, ο παράγοντας της «συχνότητας» της φωνολογικής αναπαράστασης φάνηκε να σχετίζεται ισχυρότερα με την ποιότητα των φωνολογικών αναπαραστάσεων όλων των μαθητών ανεξάρτητα από το επίπεδο αναγνωστικής ικανότητας, σε σχέση με τον παράγοντα του «αριθμού των συλλαβών». Τέλος, σε αντιληπτικό επίπεδο εξετάστηκαν δύο παράμετροι της ακουστικής αντίληψης ως πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες των δυσκολιών των δυσλεξικών στη φωνολογική επεξεργασία: α. η αντίληψη ταχύτατα παρουσιαζόμενων ακουστικών ερεθισμάτων (Tallal) και β. η αντίληψη του κέντρου του ακουστικού ερεθίσματος (p-center, Goswami). Τα αποτελέσματα δεν φαίνεται να υποστηρίζουν τις υποθέσεις για πιθανά ελλείμματα στις συγκεκριμένες παραμέτρους ακουστικής αντίληψης που εξετάστηκαν. / Developmental dyslexia is a specific learning difficulty in acquiring literacy skills that manifests despite normal IQ, adequate educational opportunity and in the absence of any obvious sensory or neurological damage. According to the “Phonological Representations Hypothesis”, a hypothesis that has been supported by research in English, a core deficit for individuals with dyslexia is a difficulty in accurately storing and retrieving the sound sequences that make up words, or “phonological representations”. In this thesis the “Phonological Representations Hypothesis” of dyslexia was tested and elaborated. Two groups of 25 (chosen from normal classes) and 20 (with formal diagnosis from the National Center of Diagnosis, Differential Diagnosis and Educational Support of Greece) dyslexics were assessed alongside chronological age and reading ability matched groups. Mild difficulties of dyslexics were found as far as the quality of the phonological representations is concerned, as indexed by picture naming. Assossiations between performance in picture naming and performance on related input and output phonological processing tasks and phonological awareness taks were not in all cases strong. Possible reasons for dyslxexic’s phonological difficulties were investigated at both cognitive and perceptual levels. As far as the cognitive level is concerned, “frequency” rather than “ length” of the phonological representation was found to be associated more strongly with the quality of the phonological representation of all students independently of their reading ability. As far as the perceptual level is concerned, two different explanatory factors for dyslexic’s difficulties in phonological processing were assessed: a. perception of rapidly presented auditory stimuli (Tallal, 1980) and b. perception of the perceptual center of acoustic signals (p-center, Goswami, 2002). Results are not stronlgy supportive of the two hypotheses tested concerning deficits in parameters of perception of acoustic stimuli.