Στην παρούσα μεταπτυχιακή εργασία καταβάλλεται μια προσπάθεια αξιολόγησης δύο σύγχρονων ηλεκτρονικών λεξικών της αγγλικής γλώσσας. Πρόκειται για τα λεξικά διπλής κατεύθυνσης "Χρυσή Έκδοση 2002" Αγγλικό-Ελληνικό Ελληνικό-Αγγλικό Λεξικό της Ματζέντα Ε.Π.Ε. και "G-Word for Windows 1993, Version 1.04" της Singular A.E. Ειδικότερα, έχοντας τρία διαφορετικά σημεία αναφοράς, τη δομική σύγκριση ανάμεσα στα προαναφερόμενα λεξικά, την εξέταση του βαθμού ισοδυναμίας που επιτυγχάνεται σε καθένα από αυτά μεταξύ της γλώσσας-προέλευσης και της γλώσσας-στόχου, καθώς και τη γενικότερη εκτίμηση της χρηστικότητάς τους, η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία κινείται πάνω σε τρεις διαφορετικούς άξονες. Ωστόσο, δομικά αποτελείται από πέντε κύρια κεφάλαια. Το πρώτο είναι καθαρά θεωρητικό, με τις πρώτες υποενότητες να αναφέρονται στις γενικές αρχές που διέπουν τις λέξεις. Όμως, γρήγορα το βάρος στρέφεται στο ζήτημα της ορθής δόμησης των δίγλωσσων λεξικών. Στο σημείο αυτό τίθενται αναλυτικά όλα τα είδη, καθώς και οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται κατά τη δημιουργία και το σχεδιασμό τους. Επίσης, θίγονται σοβαρά ζητήματα, όπως σε ποιους απευθύνονται τελικά τα δίγλωσσα λεξικά, ποιες οι προσδοκίες των χρηστών τους, κτλ. Τα θέματα που μας απασχολούν στο δεύτερο κεφάλαιο είναι κατά πόσο τελικά μπορεί να ισχύει η έννοια της ισοδυναμίας, κατά πόσο επηρεάζει η δήλωση και η συνδήλωση τα δίγλωσσα λεξικά και, τέλος, κατά πόσο περιπλέκουν την ήδη δυσχερή κατάσταση οι συμφράσεις και οι ιδιωτισμοί. Το τρίτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην αντιπαραβολή των τεχνικών χαρακτηριστικών που έχουν να επιδείξουν τα προαναφερόμενα λεξικά διπλής κατεύθυνσης, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύονται όλα τα επιμέρους θέματα της αξιολόγησης λεξικών. Ζητήματα όπως οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, τα κριτήρια που τίθενται, σε συνδυασμό με τις πραγματικές ανάγκες των χρηστών, εξετάζονται αρχικά μόνο θεωρητικά, ενώ στη συνέχεια καθορίζονται με απόλυτη ακρίβεια και σαφήνεια τα ειδικά μεθοδολογικά εργαλεία που θα τεθούν σε εφαρμογή για την αξιολόγηση της Χρυσής Έκδοσης 2002 και του G-Word 1993. Η εμπεριστατωμένη αξιολόγηση που ακολουθεί στο πέμπτο κεφάλαιο και η οποία βασίζεται στα δείγματα του προσαρτήματος, αποκαλύπτει άμεσα τις αδυναμίες των δύο υπό αξιολόγηση λεξικών. Σημειώνεται ότι η αξία της εν λόγω κριτικής αποτίμησης δεν αποβλέπει στο να προσφέρει γρήγορες και αβασάνιστες συνταγές για την ορθή δόμηση δίγλωσσων λεξικών, αλλά κυρίως να πραγματευθεί τα διάφορα προβλήματα που ανακύπτουν από τη χρήση τους και να εξηγήσει, μέσα στο πλαίσιο του δυνατού, τους λόγους για τους οποίους τα συγκεκριμένα λεξικά οργανώθηκαν όπως οργανώθηκαν, δηλαδή τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν. / -

Το παρόν πόνημα αποτελεί μια προσπάθεια καταγραφής του λεξικού του Φιλωτίτικου ιδιώματος της Νάξου. Επιπλέον είναι εμπλουτισμένο με εισαγωγή που περιγράφει τη διάλεκτο σε όλα τα επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας (μορφολογία, σύνταξη, φωνολογία, λεξικό). / This assignment constitutes an attempt of recording the dialectical lexicon of Filoti, a village of the island of Naxos. In addition, it has an introduction that describes the dialect in all level of linguistics (morphology, syntax, phonology, lexicon).

Η διατριβή επικεντρώνεται στη συζήτηση ζητημάτων σχεδιασμού και διδακτικής αξιοποίησης που αφορούν τους λεξικογραφικούς ορισμούς στα μονόγλωσσα ελληνικά παιδαγωγικά λεξικά. Κύριος σκοπός της είναι η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας διαφορετικών λεξικογραφικών προσεγγίσεων στη διατύπωση των ορισμών από την πλευρά του χρήστη. Με βάση το θέμα της και τη μεθοδολογική της προσέγγιση εντάσσεται στο επίκαιρο και αναπτυσσόμενο πεδίο της λεξικογραφίας που αφορά τη χρήση του λεξικού. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο ότι διερευνά ζητήματα σχετικά με τη χρήση του λεξικού από μια ηλικιακή ομάδα που ελάχιστα μέχρι σήμερα έχει αποτελέσει ομάδα-στόχο πειραματικών ερευνών στη διεθνή λεξικογραφική βιβλιογραφία, πολύ λιγότερο δε στην ελληνική γλώσσα, για την οποία οι ελάχιστες ερευνητικές μελέτες σε αυτό το πεδίο βασίζονται σε ερωτηματολόγια και όχι σε πειραματικά δεδομένα. Στο θεωρητικό σκέλος, παρουσιάζονται παραδοσιακές τεχνικές (αναλυτικοί ορισμοί, ορισμοί με συνώνυμα και μορφολογικοί ορισμοί) και σύγχρονες τεχνικές (ορισμοί με πλήρη πρόταση) που κρίθηκε ότι επηρεάζουν το περιεχόμενο και τη μορφή των ορισμών, και τελικά το βαθμό κατανόησής τους από τους τελικούς αναγνώστες. Στο εμπειρικό σκέλος, παρουσιάζεται η πειραματική έρευνα στην οποία συμμετέχουν 351 μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων του δημοτικού. Στόχος της έρευνας είναι να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα παραδοσιακών και των πιο σύγχρονων προσεγγίσεων στη διατύπωση των λεξικογραφικών ορισμών, με βάση την επίδοση των μαθητών σε δύο τεστ (παραγωγή προτάσεων και κατανόηση σημασίας). Το ποσοστό των σωστών απαντήσεων για τους μαθητές που συμβουλεύτηκαν τους προτασιακούς ορισμούς ανέρχεται στο 72,4%, ενώ τα ποσοστά των σωστών απαντήσεων των μαθητών που συμβουλεύτηκαν τους παραδοσιακούς ορισμούς με δυσκολότερο και απλούστερο λεξιλόγιο ανήλθαν στο 22,9% και 26,6% αντίστοιχα. Ειδικότερα, παρατηρήθηκε ότι οι προτασιακοί ορισμοί βοήθησαν στην αποτελεσματικότερη κατανόηση της σημασίας μιας λέξης αλλά και στην ενεργοποίηση παραγωγικών μηχανισμών σύνδεσης της περιγραφόμενης σημασίας με τις πραγματολογικές καταστάσεις στις οποίες αυτή συνήθως χρησιμοποιείται. Η δήλωση των συμφραστικών επιλογών και των σημασιολογικών προτιμήσεων μιας λέξης μέσα στο κείμενο του ορισμού, σε ρέοντα φυσικό λόγο, βοηθά την ορθή χρήση και την ορθή αναγνώριση της σημασίας των λέξεων, ενώ ειδικότερα στην παραγωγή προτάσεων ενεργοποιεί συνδέσεις μεταξύ συστηματικών σημασιολογικών σχέσεων μέσω λογικών συναγωγών, που βοηθούν τους μαθητές να χρησιμοποιούν παραγωγικότερα τις λέξεις στα δικά τους κείμενα. Η δήλωση της συντακτικής συμπεριφοράς μέσα στο κείμενο του ορισμού βοηθά τους μαθητές να αναπαραγάγουν σε ικανοποιητικό βαθμό τη συντακτική δομή των λέξεων κατά τη δημιουργία δικών τους προτάσεων. Τέλος, με βάση και τα αποτελέσματα της έρευνας, διατυπώνονται προτάσεις και δραστηριότητες για την εκπαίδευση των μαθητών στην αποτελεσματικότερη χρήση και αξιοποίηση των λεξικογραφικών ορισμών. / In the present thesis, we discuss issues concerning the design of Greek pedagogical dictionaries and the teaching of dictionary use. More specifically, emphasis is given on issues concerning the design of definitions in these dictionaries as well as students’s training for more effective use of dictionary definitions. We discuss traditional and contemporary defining approaches and we conduct an experimental research in order to investigate the effectiveness of these approaches, as they are represented by three Greek pedagogical dictionaries. The research aims at revealing which defining approach contributes more effectively in the comprehension and production of word’s meaning by students of senior primary school. In the Part I, we present the contemporary framework of pedagogical lexicography and we discuss the need for research on dictionary use. In order to better illustrate the contemporary scene of pedagogical lexicography, we present the component parts of dictionaries, as well as the structure of the lexicographic entry in the monolingual pedagogical dictionaries, and we summarise how computer has influenced the form and the content of the contemporary dictionary. In the Part II, we summarise the different views in the relevant bibliography regarding the term “definition”, and we also present traditional and contemporary defining techniques that seem to influence the content and the form of definitions, and accordingly their accessibility by the dictionary users. In the framework of traditional techniques, we examine the conventional dictionary definition, which, as regards its content, focuses in the description of the essential characteristics of the word meaning and, as regards its form is characterised by elliptical phrases, the use of synonyms and derivatives, certain formulaic defining components, and normally difficult vocabulary. As an alternative to the traditional defining approach, we examine the example of full-sentence definitions, which instead of elliptical phrases they make use of the full sentence scheme, in order to explain not only the meaning of words but also the most typical instances of the words’s use. In the Part III, we make a review of the methodological considerations on the research of dictionary use, illustrating thus the general framework according to which our own research is viewed. Next, we discuss issues concerning teaching of the so-called reference skills of the dictionary users, aiming at a most effective use of the dictionary in general and in a more effective grasp and exploitation of the dictionary definitions in particular. The Part IV presents the experimental research with 351 Greek native speakers, students of senior primary school. The aim of the research is to evaluate the effectiveness of the traditional and the more contemporary defining approaches that was analysed in the theoretical part of the study, measuring students’s performance in two tasks. The subjects that took part in the experiment were accidentally separated in three different teams; the first team consulted traditional definitions without vocabulary restrictions, the second team consulted traditional definitions with easier vocabulary, and the third team consulted full-sentence definitions. In the first task, students were asked to produce their own sentences, after they have read the relevant definitions for six (6) words, and in the latter task they were asked to identify the right meaning of nine (9) words in multiple choice exercises. At the end of this part we summarise the conclusions of the experiment. In both production and identification tasks, the full-sentence definitions yielded 72,4% correct answers, while the traditional definitions with difficult and less difficult vocabulary yielded 22,9% and 26,6% respectively. More specifically, it was observed that the full-sentence definitions, focusing on the description of prototypical characteristics, were proved more effective in helping students understand word meaning and also more effective in activating productive mechanisms towards linking of the described meaning to its typical instances of use. Inclusion of semantic preferences and syntactic structure of a word in its definition helped students to use the described word more effectively in their own sentences. Moreover, the definition’s simple vocabulary and simple structure made meaning of a word more accessible. Finally, the use of a full-sentence instead of an elliptical phrase directs the attention of students to the whole phrasing of the definition, thus helping them avoid basing interpretation of the word’s meaning in one word or one phrase of the definition, a behaviour that was proved to be triggered by the traditional definitions. In the Part V, taking in account the experiment’s results, we present classroom activities for training students towards more effective consulting and use of dictionary definitions.

Στην παρούσα διατριβή ερευνώ τη μορφολογική προσαρμογή λεξικών δανείων από τα Βενετσιάνικα και τα Ιταλικά στα Επτανησιακά, μια σύγχρονη νεοελληνική διάλεκτο. Υποστηρίζω ότι η προσαρμογή των λεξικών δανείων στα Επτανησιακά δεν είναι ένα ενιαίο, στατικό φαινόμενο αλλά συνιστά μια δυναμική διαδικασία, που αποτελείται από βαθμούς προσαρμογής/ενσωμάτωσης, όπως έχουν υποστηρίξει πολλοί ερευνητές γενικότερα για το δανεισμό μεταξύ διαφορετικών γλωσσικών συστημάτων, ανάμεσά τους, οι Bloomfield (1933), Haugen (1950: 213), Mackey (1970: 10), Jeffers & Lehiste (1979: 149), Filipović (1980,1981,1995), Poplack & Sankoff (1984: 106), Hock (1991: 397), Hoffmann (1991:102), McMahon (1994: 209), Αναστασιάδη - Συμεωνίδη (1994),Sočanac (1995), Hafez (1996: 3),Gorup (2000), Winford (2003: 59), Καραντζόλα & Φλιάτουρα (2004: 184), Katamba (2005: 164), Johanson (2002: 297), Gallova (2009: 26), Więcławska-Szymańska (2009: 39), Kayigema (2010: 104), Seidel (2010: 51), Creed (2012: 32), Galstyan (2012: 152) και Bogomolets (2014: 14). Οι βαθμοί ενσωμάτωσης των λεξικών δανείων που προτείνω είναι οι ακόλουθοι: α) Στοιχειώδης ενσωμάτωση με απλή μεταφορά των δανείων στη γλώσσα-στόχο, με θετικό μαρκάρισμα ως προς τη τιμή του γένους και τη γραμματική κατηγορία, αλλά χωρίς ένταξη στο κλιτικό σύστημα της γλώσσας-στόχου, χωρίς χρήση κάποιου παραγωγικού προσφύματος ως στοιχείου ενσωμάτωσης και χωρίς συμμετοχή των δανείων σε παράγωγους/σύνθετους σχηματισμούς, π.χ. καντσόνε (το) [Κεφ.] ‘το τραγούδι’ < ven. canzon (la) /it.canzone (la) ‘το τραγούδι’, β) Μερική ενσωμάτωση με προσαρμογή των δανείων στο κλιτικό σύστημα των Επτανησιακών και συχνά με χρήση ενός παραγωγικού προσφύματος ως στοιχείου ενσωμάτωσης, π.χ. κατζέλλο (το) [Ιθ.] ‘το συρτάρι’ < ven. scancello (il)/it. cancello (il) ‘το συρτάρι’, ατζαρδοσύνη (η) [Κεφ.] ‘το ρίσκο’ < it./ven.azzardo (il) ‘το ρίσκο’ + -οσύνη και γ) Πλήρης ενσωμάτωση με αφομοίωση των δανείων στο κλιτικό σύστημα της γλώσσας - στόχου και συμμετοχή σε παράγωγους αλλά και σύνθετους σχηματισμούς, π.χ. τυφλοκάντουνο (το) [Κεφ.] ‘ το αδιέξοδο’ < τυφλ(ός) + -ο- + καντούν(ι) (το) ‘ η πάροδος’ < it. cantone (il)/ ven. canton (il) ‘η πάροδος’. Προς επιβεβαίωση της παραπάνω υπόθεσης παραθέτω γλωσσικά δεδομένα από τα Επτανησιακά. / In this MA thesis I examine the morphological accommodation of lexical Venetian/Italian loanwords to Heptanesian, a Modern Greek dialect. Folowing Bloomfield (1933), Casagrande (1954/1955), Haugen (1950: 213), Filipović (1980, 1981, 1985), Clyne (2003: 144-145), Romaine (2010: 30-31), Creed (2012: 32) -among others- I assume that the morphological integration of lexical loanwords to Heptanesian is not a homogenous, fixed phenomenon, but it is a gradual process with levels of morphological integration. The levels of integration that I postulate are the following: a) Primary integration with simple transfer of the loanwords to the recipient-language. In primary integration, loanwords display gender assignment and assignment to a specific grammatical category. However, in this level loanwords do not demonstrate assignment to the inflectional system of Heptanesian. In addition, in this level loanwords do not exhibit participation to the productive morphological processes (e.g. compounding) of the recipient-language. b) Partial integration with accommodation of the loanwords to the inflectional system of the target-language. In this level, there is a usual use of a derivational affix as an integrator of the loanwords to the recipient-language, but loanwords do not function as a base for derivation and compounds. c) Total integration with absorption of the loanwords to all the morphological processes of Heptanesian. More particularly, loanwords exhibit gender assignment and assignment to a specific grammatical category. Furthermore, in this level almost all loanwords manifest inflectional adaptation to the inflectional system of Heptanesian. In total integration, loanwords participate to the productive schemas of Heptanesian (e.g. compounding). In confirmation of the above claim, I present data from Heptanesian.

Η παρούσα έρευνα επικεντρώθηκε στη μελέτη ζητημάτων που αφορούν στη μορφολογική πλευρά της ορθογραφίας, γιατί σε αυτήν φαίνεται να είναι μεγαλύτερες οι δυσκολίες που συναντούν οι μαθητές με και χωρίς δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Ειδικότερα, η έρευνα αυτή επιχείρησε να εξετάσει την ορθογραφική απόδοση των βασικών λέξεων και των μορφολογικά πολύπλοκων παράγωγών τους, από ελληνόφωνους μαθητές τυπικής ανάπτυξης και μαθητές με αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες, που φοιτούν στο δημοτικό σχολείο. Πιο συγκεκριμένα, δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 66 μαθητές που φοιτούσαν στις Δ΄ και Στ΄ τάξεις του δημοτικού σχολείου. Αρχικά, οι μαθητές εξετάστηκαν σε ορισμένες προδοκιμασίες, οι οποίες αξιολογούσαν τη μη λεκτική νοημοσύνη, τη βραχύχρονη μνήμη και τις αναγνωστικές και ορθογραφικές δεξιότητές τους. Τα αποτελέσματα από τις δοκιμασίες αυτές, οδήγησαν στην επιλογή των μαθητών που θα συγκροτούσαν την κάθε ομάδα αλλά και στις εξισώσεις των ομάδων μεταξύ τους. Οι ερευνητικές ομάδες ήταν τρεις: η πειραματική ομάδα και οι δύο ομάδες ελέγχου. Η πειραματική ομάδα περιείχε 21 μαθητές της Στ΄ τάξης με αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες, η ομάδα ελέγχου Ι περιείχε 21 μαθητές τυπικής ανάπτυξης της Στ΄ τάξης και η ομάδα ελέγχου ΙΙ απαρτιζόταν από 24 μαθητές τυπικής ανάπτυξης της Δ΄ τάξης. Η πειραματική ομάδα εξισώθηκε ως προς τη χρονολογική ηλικία και το νοητικό επίπεδο με την ομάδα ελέγχου Ι και με την ομάδα ελέγχου ΙΙ ως προς το αναγνωστικό, ορθογραφικό και νοητικό επίπεδο. Έπειτα, οι μαθητές εξετάστηκαν στην πειραματική ορθογραφική δοκιμασία με στόχο την εξέταση της ορθογραφικής ακρίβειας, της ορθογραφικής συνέπειας και του συνυπολογισμού της ορθογραφικής ακρίβειας και συνέπειάς τους, σε σχέση με την απόδοση λεξικών μορφημάτων και παραγωγικών επιθημάτων λέξεων της ελληνικής γλώσσας. Οι λέξεις που συμπεριλήφθηκαν στη δοκιμασία αυτή έλαβαν τη μορφή ‘Βάση – Παράγωγη’ λ.χ. διαφημίζω-διαφημίσεις. Για τον υπολογισμό της ορθογραφικής ακρίβειας, τα λεξικά μορφήματα και τα παραγωγικά επιθήματα των λέξεων χωρίστηκαν σε 140 λεξικά τμήματα-στόχοι. Για τον υπολογισμό της ορθογραφικής συνέπειας, ομαδοποιήθηκαν τα λεξικά τμήματα που θα συγκρίνονταν μεταξύ τους σε 52 ομάδες λεξικών τμημάτων. Τα κυριότερα αποτελέσματα ήταν τα εξής: όσον αφορά στις συσχετίσεις, προέκυψαν στατιστικώς σημαντικοί δείκτες μεταξύ όλων των τιμών των ανεξάρτητων μεταβλητών μεταξύ τους, καθώς και μεταξύ των τελευταίων και των εξαρτημένων μεταβλητών «ποσοστό ορθογραφικής ακρίβειας», «ποσοστό ορθογραφικής συνέπειας» και «ποσοστό ορθογραφικής ακρίβειας και συνέπειας» της πειραματικής ορθογραφικής δοκιμασίας, με εξαίρεση τη μη λεκτική νοημοσύνη, η οποία φάνηκε να συσχετίζεται σημαντικά μόνο με τις δύο τελευταίες. Επιπλέον, σε όλες τις μετρήσεις της πειραματικής ορθογραφικής δοκιμασίας, οι μαθητές της Στ΄ τάξης με αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες σημείωσαν χαμηλότερη επίδοση στην ορθογραφική απόδοση των λεξικών μορφημάτων και παραγωγικών επιθημάτων των λέξεων-στόχων συγκριτικά με τους τυπικούς συνομηλίκους τους. Παράλληλα, είχαν παρόμοια επίδοση σε σχέση με τους νεαρότερους τυπικούς μαθητές της Δ΄ τάξης. Ακόμα, οι τρεις ομάδες είχαν καλύτερη επίδοση στην ορθογραφική απόδοση των λεξικών μορφημάτων και παραγωγικών επιθημάτων των ουσιαστικών και των επιθέτων συγκριτικά με αυτήν των ρημάτων. Τα ευρήματα αυτά, επιβεβαιώνουν το προφίλ των μαθητών με δυσκολίες στο γραπτό λόγο που έχει φανεί σε προγενέστερες έρευνες, δηλαδή ότι υπάρχει μία καθυστέρηση στις ορθογραφικές δεξιότητες των μαθητών με αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες σε σχέση με την ηλικία που διανύουν. Επιπρόσθετα, τα υψηλά ποσοστά των τριών ομάδων στην ορθογραφική συνέπεια μάς επιτρέπουν τον ισχυρισμό πως οι μαθητές χρησιμοποιούν μορφολογικές στρατηγικές κατά την παραγωγή ορθογραφημένης γραφής. Ωστόσο, οι τυπικοί μαθητές της Στ΄ φαίνεται να χρησιμοποιούν πιο εκτεταμένα τις μορφολογικές στρατηγικές, αφού παρήγαγαν περισσότερες συνεπείς και σωστές ορθογραφικές αποδόσεις των κοινών λεξικών τμημάτων σε σύγκριση με τους συνομήλικους μαθητές με αναγνωστικές και ορθογραφικές δυσκολίες και τους τυπικούς μαθητές της Δ΄ τάξης. Αν και τα αποτελέσματα της ορθογραφικής συνέπειας ενισχύουν τη χρήση μορφολογικών στρατηγικών, δεν αποκλείουν τη χρήση άλλων στρατηγικών στις οποίες εμπλέκεται ο παράγοντας της μνήμης (λ.χ. απομνημονευτικές στρατηγικές. Τέλος, αν και οι τυπικοί μαθητές της Στ΄ τάξης είχαν σημείωσαν υψηλότερο συνολικό ποσοστό ορθογραφικής ακρίβειας σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες, υπήρξαν περιπτώσεις λεξικών τμημάτων, κατά την ορθογραφική απόδοση των οποίων, οι μαθητές και των τριών ερευνητικών ομάδων σημείωσαν είτε υψηλό είτε χαμηλό ποσοστό ορθογραφικής ακρίβειας. Η απουσία στατιστικώς σημαντικής διαφοράς στις περιπτώσεις αυτές, αποτελεί πηγή προβληματισμού και αναδεικνύει το ζήτημα του ρόλου της ορθογραφικής επεξεργασίας εκάστης λέξης. / The present study focused on the examination of matters related to the morphological aspect of spelling. This seems to pose great difficulties to students with or without reading and spelling difficulties. Particularly, this study attempts to examine the spelling of the base and the derived words by Greek-speaking typical achievement students and students with reading and spelling difficulties, all which attended primary school. The participants of this study were 66 fourth and sixth graders. Initially, as part of the testing, students completed a battery of pretests which evaluated their nonverbal intelligence, short-term memory and reading and spelling skills. The results of these tests led to the selection of the students that would form each group and the matching of the groups. Three research groups of participants took part in this study: an experimental group and two control groups. The experimental group consisted of 21 typical achievement sixth graders, control group I consisted of 21 sixth graders with reading and spelling difficulties and control group II comprised 24 typical achievement sixth graders. A reading/spelling level match design was employed. The experimental group was matched in terms of chronological age and intellectual level (chronological age-matched group) with control group I whereas with control group II in terms of reading, spelling and intellectual level (reading/spelling level-matched group). In addition, students were assessed on a spelling task that was designed to examine their spelling accuracy, their spelling consistency and their spelling accuracy-consistency in spelling lexical morphemes and derivational suffixes of Greek words. The experimental items in the spelling task were morphologically related word-pairs (base and derivation). To test the spelling accuracy, lexical morphemes and derivational suffixes of words were divided into 140 lexical parts. To test the spelling consistency, these lexical parts were grouped in 52 groups. The main results are as follows: as far as the correlations are concerned, apart from non-verbal intelligence, there is statistically significant indicators among all independent variables and between the independent and the dependent variables “percentage of spelling accuracy”, “percentage of spelling consistency” and “percentage of spelling accuracy and consistency” of the spelling task. Moreover, in the measurements of the spelling task, students with reading and spelling difficulties performed poorly in spelling lexical morphemes and derivational suffixes compared to their typical achievement peers. At the same time, their performance was similar to the performance of typical achievement fourth graders. In addition, the three groups had a better performance in spelling the lexical morphemes and derivational suffixes of nouns and of adjectives than of verbs. These findings confirm the profile of students with reading and spelling difficulties that has been shown in previous studies. In particular, it seems that there is a delay in the spelling skills of students with reading and spelling difficulties. This is consistent with a spelling delay hypothesis, rather than a spelling deviance hypothesis. Furthermore, the groups’ high percentages in spelling consistency allow us to claim that students use morphological strategies when they spell morphologically related words. However, typical achievement sixth graders seem to make greater use of morphological strategies, since they produce more consistent and correct spellings of the lexical morphemes and derivational suffixes compared to their peers with reading and spelling difficulties and typical achievement fourth graders. Our results suggest the use of morphological strategies, yet they do not exclude the use of other strategies which rely on memory such us memory strategies. Finally, typical achievement sixth graders scored a higher percentage in spelling accuracy compared to the other two groups. However, there were certain parts in which the students’ spellings didn’t differ. Our data show that in these parts students of the three groups scored high or low percentages of spelling accuracy. The absence of statistically significant differences between the three groups in these cases is an area of concern and highlights the role of the orthographic processing of each word.

Είναι γνωστό ότι η άνοια σχετίζεται με την απώλεια μνήμης, έκπτωση γλωσσικών ικανοτήτων, έλλειψη αυτονομίας και απώλεια της προσωπικής ταυτότητας του ασθενούς. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να αναδείξει τη σχέση αμφισημίας- άνοιας και να διερευνηθεί η σκοπιμότητα ύπαρξης ενός μεθοδολογικού εργαλείου για την εκτίμηση και τη διερεύνηση της γλωσσικής έκπτωσης στη άνοια μέσα από την γλωσσική επεξεργασία των λεξικών σχέσεων (μεταφορών –ομωνυμίας- μετωνυμιών) και να παρουσιάζει το προφίλ των ασθενών αυτών. Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζω γενικά στοιχεία για την νόσο της άνοιας αλλά και στοιχεία για τους κυριότερους τύπους της νόσου όσον αφορά την γλωσσική συμπεριφορά των ασθενών. Στην ενότητα αυτή αναφέρω επίσης βασικά διαγνωστικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται ευρέως για τον προσδιορισμό της νόσου, ενώ αναλυτικότερα στοιχεία για τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται και τις δομές που εξετάζουν παρατίθενται στο παράρτημα. Κλείνοντας την ενότητα καταλήγω στα οφέλη και την αναγκαιότητα ύπαρξης πρώιμης διάγνωσης. Στην δεύτερη ενότητα αναφέρομαι κυρίως στο νοητικό λεξικό και στην δυσκολία πρόσβασης των ασθενών με πιθανή άνοια σε αυτό. Επιπλέον υπάρχουν στοιχεία για την λεξική κατάκτηση, επιλογή και ανάκτηση των πληροφοριών και φαίνεται η σχέση νοητικού λεξικού – αμφισημίας. Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζω το φαινόμενο της αμφισημίας από την θεωρητική άποψη αρχικά της γλωσσολογίας, πως κατακτώνται οι αμφίσημες λέξεις και επεξεργάζονται σε σχέση με την ηλικία και καταλήγω στην νευρική συσχέτιση των λεξικών αμφισημιών με συγκεκριμένες εγκεφαλικές περιοχές. Στο τέλος της παρούσας ενότητας παρουσιάζω ευρήματα/ συμπεράσματα από πλήθος ερευνών που αφορούν την λεξική αμφισημία με διαφορετικές μεθόδους για κάθε τύπο άνοιας. Στην τελευταία ενότητα παρουσιάζω τις βασικές υποθέσεις μου πως η χρήση των λεξικών σχέσεων θα μπορεί να αποτελέσει διαγνωστικό εργαλείο στην άνοια. Επίσης παρουσιάζω την κατασκευή και τα αποτελέσματα της πειραματικής διαδικασίας ανάμεσα σε τέσσερα διαφορετικά υποκείμενα (πασχόντων –υγειών) διαφορετικής παθολογίας και σοβαρότητας. Ακολουθεί τέλος το παράρτημα με στοιχεία που αφορούν την διαφοροδιάγνωση της νόσου βάσει αλγορίθμων με τα γνωστικά ελλείμματα όπως παρουσιάζονται από τους φροντιστές των ασθενών αλλά και παθολογικών συμπτωμάτων που παρουσιάζουν, ενώ σε πίνακα υπάρχουν τα γλωσσικά στοιχεία που βοηθούν επίσης στην διαφοροδιάγνωση των κυριότερων τύπων άνοιας και τα αποτελέσματα της πειραματικής διαδικασίας. / It is well known that dementia is associated with memory loss, impaired language skills, lack of autonomy and loss of patients’ independence. The aim of this paper is to highlight the connection between ambiguity and dementia, and to investigate the feasibility of a methodological tool to assess and investigate the linguistic deduction in dementia through the linguistic processing of lexical relations (metaphor-homonymy-metonymy) and present the profile of such patients. In the first section I present general information as well as the linguistic features of the main types of dementia. In this section there is also a report on the diagnostic tools which are widely used to identify the disease. More detailed information about the use of these diagnostic tools is listed in the Annex. At the end of this section there is evidence about the benefits and the importance of early diagnosis. The second section is mainly referred to the mental lexicon and the difficulty patients with probable dementia face in accessing it. Furthermore there is evidence for lexical acquisition, selection and retrieval of information which shows the mental lexicon – ambiguity connection. In the third section I present the phenomenon of ambiguity, starting from the theoretical linguistic view; how the ambiguous words are conquered and processed in relation to age and lead to neural correlation of lexical ambiguity with specific brain regions. At the end of this section I present findings / conclusions of several researches, using different methods, on the lexical ambiguity on each type of dementia. The last section presents my basic assumptions concerning how the use of lexical relations can be a diagnostic tool in dementia. Furthermore, I present the construction and the results of the experimental process between four different subjects (patient-healthy) with different pathology and severity of the disease. Finally, at the annex, I present data on the differential diagnosis of the disease based on algorithms with cognitive deficits reported by caregivers of patients as well as pathology features. Also there is a board with differential linguistic elements which help distinguish the main types of dementia, along with the experimental material used and the results of the procedure.