Η συζήτηση για το μουσείο ως εργαλείο εκπαίδευσης στην εικαστική διεργασία εγγράφεται τόσο στο πεδίο της Τέχνης όσο και της Μουσειακής Εκπαίδευσης. Τα ερωτήματα που τίθονται είναι: κατά πόσο μπορεί το μουσείο να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό εργαλείο εικαστικής αγωγής υπερβαίνοντας ή επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο του στο πλαίσιο της αισθητικής αγωγής, στον σχολικό χώρο; Κατά πόσο είναι έτοιμοι ή διατεθειμένοι οι εκπαιδευτικοί προσχολικής αγωγής να υιοθετήσουν μια τέτοια πρακτική; Μπορούν οι καινοτόμες μουσειακές δράσεις να βρουν ευρύτερη εφαρμογή στη διδασκαλίας της εικαστικής αγωγής; Μπορεί η λαϊκή μορφή τέχνης του Θεάτρου Σκιών να αποτελέσει γέφυρα σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν, της παραδοσιακής με τη σύγχρονη εκπαίδευση, της μουσειακής αγωγής με την εικαστική εκπαίδευση; Υπό το πρίσμα αυτό θα εστιαστούμε στην εικαστική αγωγή, ως σχολικό μάθημα και στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αναπτύσσουν τα μουσεία στα πλαίσια διαμόρφωσης της καλλιτεχνικής παιδείας, σε μαθητές προσχολικής αγωγής και πως αυτές οι πρακτικές συμβάλλουν στην καλλιέργεια της προσωπικής έκφρασης και ευαισθησίας των παιδιών. / Η ΒKΠ διαθέτει αντίτυπο της διατριβής σε έντυπη μορφή στο βιβλιοστάσιο διδακτορικών διατριβών που βρίσκεται στο ισόγειο του κτιρίου. / The discussion concerning the museum as an educational material in the pictorial process is stated in the field of Arts as well as the Museum Education. The questions posed are the following: to what extend can the museum constitute an effective means of art education outrunning or reassigning its role in the framework of Aesthetic Education(Arts) in the school environment? To what extend are the Pre-school Education Teachers willing to adopt such a technique? Can the innovative museum actions find a broader application on the teaching of pictorial education? Can the folk type of art of the Theatre of Shadows bridge the gap between the past and the present, the traditional and modern education, the museum and the pictorial education? Bearing the above into consideration, we will focus on the pictorial education as a school subject and the teaching activities applied by museums in order to form artistic education to pre-school learners and on how these techniques contribute to the development of children’s personal expression and sensitivity.

Το σύγχρονο μουσείο επιχειρεί ένα άνοιγμα στην κοινωνία με εκθέσεις, σεμινάρια, διάφορες εκδηλώσεις κλπ. Η μορφωτική αποστολή του μουσείου για την κοινωνία εκφράζεται μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην παρούσα έρευνα μελετάται ο λόγος των γραπτών κειμένων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων έντεκα ιστορικών και λαογραφικών μουσείων της Αθήνας, που εκπονήθηκαν κατά τη σχολική χρονιά (2009-2010), ως προς την ιδεολογική κατεύθυνση. Επιχειρούμε να διαπιστώσουμε αν τα μουσεία εξακολουθούν, μέσω των εκπαιδευτικών τους προγραμμάτων, να επιτελούν ιδεολογικές λειτουργίες που συμβάλλουν στη δημιουργία εθνικής ταυτότητας, στην εγχάραξη εθνικής συνείδησης και στον προσδιορισμό και την οριοθέτηση της εθνικής μνήμης. Η αρχική μας υπόθεση ότι το μουσείο δεν είναι ένας αξιολογικά ουδέτερος χώρος, αλλά αντανακλά τις αντιλήψεις και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κοινωνίας μέσα στην οποία λειτουργεί, επιβεβαιώθηκε με την μεθοδολογική προσέγγιση της ανάλυσης περιεχομένου. Το θεωρητικό υπόβαθρο για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έρευνας έδωσε η νεομαρξιστική θεωρία του Αλτουσέρ, σύμφωνα με την οποία τα μουσεία είναι μέρος του ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους. / The modern museum attempts an opening to the society with exhibitions, seminars, several festivals displays e.t.c. The educational mission of the museum for the society is expressed through the educational programs. The literary value of the written texts of the educational programs of eleven historical and folklore museums of Athens, is studied in the current research, that was worked out during the school season (2009-2010), as far as the ideological direction is concerned. We attempt to ascertain if the museums, through their educational programs, continue to fulfill the ideological functions that contribute to the creation of a national identity, to the deep impression of a national consciousness and to the definition and foundation of a national memory. Our initial supposition that the museum is not of neutral value place, but reflects the conceptions and the special features of the society in which it functions, was confirmed by the methological process of analyzing the contents. The theoretical base for the interprentance of the results of this research was given by the Altousher’s neomarxist theory. According to this theory the museums are part of the ideological mechanism of the state.

Η παρούσα διατριβή διερευνά τα καινοτόμα στοιχεία και τις προβληματικές παραμέτρους των εταιρικών σχολικών συμπράξεων, με βάση τη συμμετοχή δύο ελληνικών σχολείων σε ευρωπαϊκή σχολική σύμπραξη (Comenius 1). Στη συνέχεια, προχωρά σε σύγκριση των δύο προγραμμάτων σε σχέση με τα κριτήρια αξιολόγησης που προσδιορίστηκαν πριν την έναρξη της έρευνας. Για το σκοπό αυτό, δόθηκαν συνεντεύξεις από τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς και απαντήθηκαν ερωτηματολόγια από τους συμμετέχοντες μαθητές και τους γονείς τους. Οι μεν εκπαιδευτικοί αναφέρθηκαν σε ζητήματα όπως η ιστορία και οι στόχοι των σχολικών συμπράξεων, τα οφέλη που αποκόμισαν μαθητές και εκπαιδευτικοί, τα προϊόντα που παρήχθησαν, οι μεθοδολογικές παράμετροι που πλαισίωσαν τα εν λόγω σχέδια, η διαχείριση των συμπράξεων, η αξιολόγηση και διάδοση των σχεδίων καθώς και το μέλλον παρόμοιων πρωτοβουλιών. Οι δε μαθητές ρωτήθηκαν για τους στόχους του προγράμματος, τα οφέλη που αποκόμισαν από τη συμμετοχή τους σε αυτό, τις μεθοδολογικές παραμέτρους που συνόδευσαν την εφαρμογή των σχεδίων, ενώ προέβησαν και σε αξιολογικές κρίσεις για το περιεχόμενο και τις δραστηριότητες των εν λόγω προγραμμάτων. Οι γονείς των εμπλεκόμενων μαθητών έκαναν αναφορά στους στόχους των προγραμμάτων, τα οφέλη που αποκόμισαν τα παιδιά τους από τις συμπράξεις και το βαθμό συμμετοχής των παιδιών τους και των ιδίων στα εν λόγω προγράμματα. Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρήθηκε σύνθεση των αποτελεσμάτων των ποιοτικών και ποσοτικών προσεγγίσεων με τη βοήθεια της τριγωνοποίησης (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς) και για τα δύο προγράμματα, και αξιολογήθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας σε σχέση με τα ερευνητικά ερωτήματα. Οι ενδιαφερόμενοι συμφώνησαν σε αρκετά ζητήματα, ενώ δεν έλειψαν και οι διαφορετικές εκτιμήσεις για το περιεχόμενο και τις δραστηριότητες των εν λόγω συμπράξεων. Αν και, όπως διαπιστώθηκε, οι σχολικές συμπράξεις συνιστούν φορέα αλλαγής στο σύγχρονο σχολείο, δεν έχουν διερευνηθεί από το αρμόδιο υπουργείο οι δυνατότητες για την ενσωμάτωση των καινοτόμων στοιχείων τους στην επίσημη εκπαίδευση. Ωστόσο, είναι σαφές πως η φιλοσοφία των σχολικών συμπράξεων και των υπόλοιπων προαιρετικών προγραμμάτων βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Αυτό που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι το θέμα της διαχείρισης της εκπαιδευτικής αλλαγής που προτείνεται μέσω των σχολικών συμπράξεων, της δημιουργίας δομών παρακολούθησης και αξιοποίησης των δεδομένων, της συνεργασίας όλων των φορέων που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και της συνεπούς υποστήριξης του εγχειρήματος. / The present thesis investigates the innovative elements and the problematic parameters of school partnerships, on the basis of the participation of two Greek schools in a European school partnership (Comenius 1). Then, it continues with the comparison of two programmes in relation to the evaluation criteria determined before the beginning of the research. To this end, involved teachers were interviewed and questionnaires were answered by the involved students and their parents. The teachers referred to subjects such as the history and the objectives of school partnerships, the profits acquired by students and teachers, the products, the methodological parameters, the management of the partnerships, the evaluation and distribution of the programmes as well as the future of similar initiatives. The students were asked about the objectives of the programmes, the profits they acquired through their participation, the methodological parameters of the programmes, while they also proceeded to the evaluation of the content and the activities of the programmes in question. The parents of the involved students referred to the objectives of the programmes, the profits their children acquired through the partnerships and the degree of their own participation and their children’ s participation in the programmes in question. In this framework, what was attempted, was a composition of the results of the qualitative and quantitative approaches in the framework of triangulation (teachers, students, parents) for both the programmes, and the results of the research were evaluated in relation to the inquiring questions. The participants agreed about various subjects, while there were some different opinions about the content and the activities of the partnerships in question. Although, as it was realised, school partnerships constitute an institution of change in modern schools, the possibilities for the incorporation of their innovative elements in formal education have not been investigated by the Ministry of Education. However, it is a fact that the philosophy of school partnerships and other optional programmes is in the right direction. What should be taken into consideration, is the subject of the management of the educational change proposed through school partnerships, the formation of structures for follow-up and exploitation of data, the collaboration of all institutions involved in the educational process, the teachers’ training and the support of the effort.

Η διδασκαλία της τέχνης στο σχολείο συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, καλλιεργώντας τη δημιουργικότητά του και ενθαρρύνοντας την κοινωνικοποίησή του. Με την αλλαγή του αναλυτικού προγράμματος και την εισαγωγή του ΔΕΠΠΣ στην εκπαίδευση, εισήχθησαν και τα βιβλία των εικαστικών στα σχολεία. Ωστόσο, στο Δημοτικό Σχολείο το μάθημα των εικαστικών δεν διδάσκεται όπως ορίζεται από το αναλυτικό πρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί αποφεύγουν τη διδασκαλία του μαθήματος. Στην παρούσα μελέτη προσπαθούμε να διερευνήσουμε τους λόγους και τα αίτια που οδηγούν τους δασκάλους στην αποφυγή ή την τροποποίηση της διδασκαλίας του μαθήματος των εικαστικών και να προσδιορίσουμε κατά πόσο το βιβλίο των εικαστικών αποτελεί ή όχι χρηστικό εργαλείο για το δάσκαλο και τι στήριξη χρειάζεται για να νιώσει ικανός να συμπεριλάβει δράσεις εικαστικών στο πρόγραμμά του. Στόχος μας είναι, αξιοποιώντας την έρευνα δράσης ως ερευνητικό εργαλείο, να εντοπίσουμε ποια είναι η σύγχρονη σχολική πραγματικότητα, εάν υπάρχει ανταπόκριση από τους μαθητές στο μάθημα των εικαστικών και τι έχουν να προτείνουν οι εικαστικοί εκπαιδευτικοί για το θέμα. Από την έρευνα προέκυψε ότι αν και το βιβλίο των εικαστικών είναι ένα χρήσιμο εργαλείο δουλειάς για τα δάσκαλο, εντούτοις αισθάνεται αβεβαιότητα και ανασφάλεια να διδάξει το μάθημα αποφεύγοντας να το χρησιμοποιήσει. Προτείνεται η επιμόρφωση των δασκάλων στη διδακτική των εικαστικών, η αξιοποίηση των εικαστικών εκπαιδευτικών στα σχολεία και η βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων με τη δημιουργία εξοπλισμένων εικαστικών εργαστηρίων. / The teaching of art in schools contributes to the multifaceted development of the child, cultivating his/her creativity and encouraging his/her socialization. With the change in the curriculum and the introduction of the cross-thematic curriculum framework in education, art books were introduced in schools. However, in primary schools, art is not taught as specified by the curriculum and teachers avoid teaching it. In the present study, we are trying to investigate the reasons teachers are led to avoid or modify the teaching of art and to determine whether or not the art book is a useful tool as well as what kind of support teachers need to feel competent to include art activities in their program. Using action research as a research tool, our aim is to trace the current reality in schools, to determine students’ responses towards art as well as teachers’ feedback on this issue. The present research shows that although the art book is a useful tool for the teacher, he/she feels unsure and lacks self-efficacy to teach this lesson and thus avoids using it. Consequently, we recommend that teachers be trained in the teaching of art, that art teachers be utilized in schools and finally that well-equipped art labs be created.