Ο Βασίλης Ζιώγας είναι, αναμφισβήτητα, η πιο ιδιότυπη δραματουργική φωνή της μεταπολεμικής περιόδου. Σε μια εποχή που οι περισσότεροι θεατρικοί συγγραφείς ξοφλούσαν τα χρέη τους στο πρόσφατο μετεμφυλιακό παρελθόν, αποτύπωναν τον ανερχόμενο ελληνικό αστισμό, ακολουθούσαν, δειλά, τα σύγχρονα ευρωπαϊκά ρεύματα και προσπαθούσαν να χαράξουν τις νέες δραματουργικές συντεταγμένες, ο Βασίλης Ζιώγας, αποκόπηκε από τον ομφάλιο λώρο της μητρικής δραματογραφίας και καινοτόμησε σε πολλούς τομείς: κυρίως στη θεματολογία μύθο και στη γλώσσα. Επηρεασμένος από τον σουρρεαλισμό και το "θέατρο του παραλόγου", καινοτόμησε σε πολλούς τομείς: στη θεματική, στην πλοκή, στην τεχνική του, στο ύφος, στη γλώσσα. Ως ο κατεξοχήν μεταπολεμικός θανατοκεντρικός συγγραφέας, ο Ζιώγας μεταχειρίστηκε το φαινόμενο του θανάτου ποικιλοτρόπως. Η παρούσα διατριβή μελετά το φαινόμενο του θανάτου από ιδεολογική και αισθητική σκοπιά, καθώς και τις σημασιολογικές συνδηλώσεις που ο Ζιώγας του προσέδωσε. Μελετώνται, έτσι, οι καταστάσεις και οι πράξεις των δραματικών προσώπων, ώστε να προσεγγιστεί η ιδεολογία του Β. Ζιώγα, για το "κοσμικό" σχέδιο και για τον προορισμό του ανθρώπου στο σύμπαν. Κατά την ερμηνεία των θεατρικών του έργων ανιχνεύθηκαν στοιχεία από τη φιλοσοφία του Ηράκλειτου, του Σαρτρ και του Καμύ, στοιχεία από τις φιλοσοφικές θεωρίες του Ινδουϊσμού και του Βουδισμού. Επίσης, στοιχεία από την ψυχαναλυτική οπτική του Γιουνγκ, καθώς και αναφορές σε επιστημονικές θεωρίες, όπως αυτή της Κβαντομηχανικής και της Σχετικότητας. Επιπλέον, κατέστη σαφές ότι ο Β. Ζιώγας προσπάθησε να αφυπνίσει το κοινό του και να το κατευθύνει δυναμικά προς τον πνευματικό και κοινωνικό προβληματισμό. / Vasilis Ziogas (1937-2001) is undoudtedly a unique and idiosyncratic figure in Greek post-war playwriting. After the Second World War, the majority of Greek dramatists were still preoccupied with themes of the Civil War; they attempted to restore traditional realism, and to depict the everyday life of the rising Greek middle class. They were following, albeit hesitantly, European psychological dramatic models while trying to establish their own theatrical identity. Vasilis Ziogas kept himself distanced from those mainstream tendencies. Influenced by surrealistic trends and the "Theatre of the absurd", he was innovative in many domains: themes, plot, technique, style, language. The present thesis examines the above-mentioned aspects of Ziogas's work through the aspect o death. The thesis examines the fables, the heroes and the circumstances, aming to the understanding of the "cosmic" plan -as Ziogas has conceived it- and, if possible, of the purpose and place of mankind in the universe. Plilosophical ideas -especially those of Heraclitus-, ideas from the domains of psychoanalysis, Buddism, Hinduism,Sartre and Kamus, as well as quantum physics, are traceable in many of his works. Furthermore, through his plays Ziogas tried to guide the audience towards self-awareness and social action.

Με μια αρχική επεξεργασία του θέματος της παρούσας εργασίας έγινε φανερό πως χωρίζεται σε δύο χρονικές περιόδους. Η πρώτη περίοδος εκτείνεται από τα μέσα του 19ου αιώνα ως το τέλους του ίδιου αιώνα(εδώ εντοπίστηκαν τρία έργα) και η δεύτερη περίοδος από τα μέσα του 20ου αιώνα περίπου(1959) ως τις αρχές του 21ου αιώνα(2007) (εδώ εντοπίστηκαν δώδεκα έργα) καταγράφεται αποδεδειγμένα ως η πιο δημιουργική περίοδος, ακόμη και αν θέσουμε ως κριτήριο το πλήθος των έργων. Η πρόσληψη δομών και σημαινόντων της ευριπίδειας δραματικής ποίησης θα αναζητηθεί με βάση όσους από τους τύπους διακειμενικότητας του Gerard Genette μπορούν να ανιχνευτούν στα εξής νεοελληνικά δραματικά κείμενα: Μήδεια του Ιωάννη Ζαμπέλιου(1860)-M1, To Ψέμα του Ιάσονα του Δημήτρη Χριστοδούλου(1959)-M2, Μήδεια (η οφιοπλόκαμη ερινύα των πόθων) της Μαρίας Κέκκου (1990)-M4, Μήδεια του Μποστ (Χρύσανθος Βοσταντζόγλου ή Μποσταντζόγλου) (1993)-M6, Μήδεια του Βασίλη Γκουρογιάννη (1995)-M7, Μήδεια, του Βασίλη Ζιώγα(1995)-Μ8, Στον αστερισμό της Εκάτης-(Θεατρικά έργα και μονόπρακτα) του Κωνσταντίνου Μπούρα(1997) α. Η Μήδεια στην Αθήνα του Κωνσταντίνου Μπούρα (Μονόπρακτο) (1997)-Μ9 και β. Το τέλος της Μήδειας(Τραγωδία) του Κωνσταντίνου Μπούρα (1997)-Μ10, Μήδεια αυτοπυρπολούμενη του Ντίνου Ταξιάρχη(2006)-M11, Backstage (Παρασκήνιο) της Άννας Μαρίας Μαργαρίτη(2007)-M12, Η άλλη ΜΗΔΕΙΑ του Βασίλη Μπουντούρη (1990)-M5, Ποιος σκότωσε τα παιδιά της Μήδειας του Χάρη Λαμπίδη(1984)-M3. Αν ξεκινήσουμε από τον κανόνα της Kristeva πως κάθε κείμενο με βάση το φαινόμενο της διακειμενικότητας «είναι ένα μωσαϊκό από αναφορές σε άλλα κείμενα, μια απορρόφηση ενός άλλου κειμένου», κατόπιν μπορούμε να επεκταθούμε και στην κατά Riffaterre θέση, η οποία υπογραμμίζει την ανάγκη αναζήτησης ενός διακειμένου ώστε να ολοκληρωθεί η οποιαδήποτε λογοτεχνική προσέγγιση κάθε κειμένου. Τα επίπεδα πρόσληψης θα αναζητηθούν μέσα από τα στοιχεία(δομικές, νοηματικές και δραματικές μονάδες) που διοχετεύονται από τη Μήδεια του Ευριπίδη (Μ) στα διακείμενα (Μ1 έως Μ12) νεότερες Μήδειες ή και όχι υποχρεωτικά Μήδειες ως προς τον τίτλο. Κατόπιν θα εξεταστεί η αυτούσια (λογοκλοπή-plagiarism) μετάγγιση στα νέα έργα στοιχείων του (ΜΕ) ή η μεταλλαγμένη παρουσία τους καθώς και σε πιο βαθμό διατηρούνται ή αλλάζουν τα μυθολογικά μοτίβα, θέματα, πρόσωπα και ο δραματικός χώρος των δραματικών κειμένων με καταγωγή από την πλατφόρμα πάνω στην οποία κυριαρχικά τοποθετείται η Μήδεια του Ευριπίδη. / Initially as a treatment of the subject of the present work it became obvious that it is separated in two time periods. The first period is extended by the means of the 19th century until the end of same century (where located three plays) and the second period from the means of the 20th century roughly (1959) until the beginning of the 21st century (2007) (where twelve plays). Where located evidentig the most creative period, even if we place as criterion the number of plays. The engagement of structure and meaning of the Eurepides’ dramatic poetry it will be sought with based those on types of Gerard Genette’s intertextuality can be detected in the following Modern Greek dramatic texts: Medea by Ioannis Zambelios(1860)-M1, The Jason’s lie by Dimitris Christodoulou(1959)-M2, Medea (the shake of desnes) by Maria Kekkou (1990)-M4, Medea by Bost (Chrissanthos Vostantzoglou or Bostantzoglou)(1993)-M6, Medea by Basilis Gourogiannis(1995)-M7, Medea by Basilis Ziogas (1995)-Μ8, In Ekates’ constellation-(Plays and one act plays) by Konstadinos Bouras (1997) α. Medea in Athens by Konstantinos Bouras(one act play) (1997)M9 and b. Medea’s end (Tragedy) by Konstantinos Bouras (1997)-Μ10, Medea self-burned up dy Dinos Taxiarchis(2006)-M11, Backstage by Anna Maria Margariti (2007)-M12, The other Medea by Basilis Boudouris(1990)-M5, Who killed Medea’s children by Harry Labidi (1984)-M3. If we start with the rule of Kristeva that each text based on the phenomenon of intertextuality «it is a mosaic of reports in other texts, a absorption of another text », then we can extend oneself also in the Riffaterres’ place, which underlines the need of search of intertext so that is being completed the any literary approach of each text. The levels of engagement will be sought through the elements (structural, meaning and dramatic units) that are channeled by the Medea of Eurepides’(ΜΕ) in intertexts (from Μ1 to Μ12) modern plays named Medea or even no necessarilly Medea as for the title. Then it will be examined self-same (plagiarism) transfusion in his new work of elements (ΜΕ) or their mutant presence as well as in what degree they maintain or change the mythological patterns, subjects, persons and the dramatic space of dramatic texts with originate from the platform above in that sovereign it is placed the Medea of Eurepides.

Την εργασία απασχολούν οι τεχνικές του θεάτρου εν θεάτρω στη νεοελληνική δραματουργία που χρησιμοποιεί τον αρχαίο μύθο ως ανακλαστικό καθρέπτη, ο οποίος τέμνει τις πλοκές του έργου-πλαισίου και του εγκιβωτισμένου έργου και αναπτύσσει μια ειρωνική μεταγλώσσα, που διαφοροποιεί αισθητικά και υφολογικά την επική και τραγική ποίηση από τη νεωτερική, μεταπολεμική δραματουργία που τις εγκιβωτίζει. Αφού εκτεθούν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ευρυχωρία του όρου μεταθέατρο, που «εγκιβωτίζει» το θέατρο εν θεάτρω, ο τελευταίος εξετάζεται ως ειδική μορφή, φόρμα, υπο-είδος και τεχνική, όπως ορίστηκε από τη δραματουργία του μπαρόκ, εκείνη της ρομαντικής ειρωνείας, του Πιραντέλλο, μέχρι τη μεταμπρεχτική και μεταμπεκετική δραματική παραγωγή, για να δοθεί τελικώς έμφαση στην αποκλειστικά αρχαιόθεμη ελληνική και αλλοδαπή δραματική σχετική παραγωγή. Στο corpus περιλαμβάνονται τρία νεοελληνικά αρχαιόμυθα έργα: Η βουή (1997) του Παύλου Μάτεσι, που εγκιβωτίζει ανολοκλήρωτη παράσταση και την αυτοσχέδια πρόβα της, με απαγγελίες και μίμηση μικροεπεισοδίων από την Ιλιάδα, και ανεκδοτολογικό υλικό από την τρωική περιπέτεια, σε ένα έργο-πλαίσιο που επανεξετάζει το μύθο των Ατρειδών, υιοθετώντας ανοίκειες σε αυτόν δομές˙ Η τελευταία πράξη (1998) του Ιάκωβου Καμπανέλλη, όπου, με αφορμή το επικό οδυσσεϊκό παρελθόν και μια προγενέστερη πραγμάτευση του μύθου από το συγγραφέα, στήνεται ένα τριπλό θέαμα με ένα εξωσκηνικό δράμα, ένα αθέατο εσωσκηνικό δράμα και μια ανοιχτή προς όλους δοκιμή, με κεντρική μορφή τον αθέατο, διηγητικό Οδυσσέα, που διεκδικεί νέα οδύσσεια μέσω του θεάτρου˙ και Οι ηθοποιοί (2001) του Γιώργου Σκούρτη, όπου οι ηθοποιοί-χαρακτήρες του διεκδικούν με το εγκιβωτισμένο έργο εγκατάσταση στη «σοβαρή μυθολογία», εμφανίζοντας τον προς παράσταση Αγαμέμνονα ως Βίβλο, στις διατάξεις της οποίας υπάγονται τα περιστατικά των τριών τους, προκειμένου να ελεγχθούν οι εκλεκτικές τους συγγένειες με τους ήρωες του οίκου των Ατρειδών. Η μελέτη στα εν λόγω θεατρικά έργα, των χρήσεων των εγκιβωτισμών παραστάσεων και προβών, σε καθορισμένα ή συγκεχυμένα χρονικά και χωρικά πλαίσια, επιχειρεί να εξηγήσει τις δυνατότητες μετατόπισης ηθοποιών και εξωκειμενικών θεατών σε ρητές ή άρρητες μυθοπλασίες, καθώς και τις δυνατότητες παραβίασης του συνόρου μύθου και πραγματικότητας. Εξηγείται κατά πόσον σε επίπεδο υπερκειμενικής ζενετικής διακειμενικότητας τα υποκείμενα έργα καθορίζουν τη μυθοπλασία του έργου-πλαισίου, του εγκιβωτισμένου ή και των δύο, και αν δικαιώνεται ο χαρακτηρισμός υποκείμενο ως ενθυλακωμένο έργο στο υπερκείμενό του πρωτεύον. Η συνεξέταση συμβάλλει στον έλεγχο τού κατά πόσον η εγκιβωτισμένη ή η πλαισιωτική μυθοπλασία, που αρδεύεται από την προϋπάρχουσα κειμενική τραγική, επική ή άλλη κλασική παράδοση, κυρώνει ή υπονομεύει τις τραγικές δέσεις και λύσεις ή διανοίγει προοπτικές σε νέους μύθους. Μέσα από την εξέταση, διαφαίνεται πώς ο χειρισμός του θεάτρου εν θεάτρω γίνεται ένας χειρισμός μιας ρητορικής περί της ύπαρξης, της αναβίωσης ή του θανάτου του αρχαίου μύθου στο πεδίο της νεωτερικότητας. / -