Στην παρούσα εργασία πραγματοποιείται οικολογική αξιολόγηση των εκβολικών οικοσυστημάτων των ποταμών Εύηνου και Πείρου που εκβάλλουν στον Πατραϊκό κόλπο. Αποτελούν συνδυασμό χερσαίων και υγροτοπικών περιοχών με σημαντική οικολογική αξία και λειτουργίες. Ο Εύηνος σχηματίζει τυπικό δέλτα σε αντίθεση με τον Πείρο, στην περιοχή εκβολής του οποίου οι συνθήκες δεν ευνοούν μια τέτοια διαδικασία. Στόχοι της μελέτης ήταν: η καταγραφή και χαρτογράφηση των τύπων οικοτόπων στις επιμέρους περιοχές με τη χρήση των GIS, η μελέτη των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και των επιπτώσεών τους στη δομή των οικοτόπων, η εκτίμηση της κατάστασης τους με τη βοήθεια δεικτών οικολογικής αξιολόγησης και τελικά, η ανάπτυξη κατάλληλου διαχειριστικού σχεδίου. Για την πραγματοποίηση της εργασίας αυτής προηγήθηκαν επισκέψεις και στα δύο εκβολικά οικοσυστήματα, φωτογραφήσεις, καθώς και συλλογή και προσδιορισμός φυτικού υλικού από τους κυριότερους τύπους βλάστησης. Για την αναγνώριση των τύπων οικοτόπων χρησιμοποιήθηκε ο Τεχνικός Οδηγός Χαρτογράφησης του δικτύου NATURA 2000. Για την εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης των εξεταζόμενων περιοχών εφαρμόστηκαν τα κριτήρια της ποικιλότητας, φυσικότητας, σπανιότητας, απειλής και δυνατότητας αποκατάστασης στο επίπεδο των οικοτόπων και των συνδυασμών τους σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Επιπλέον, εφαρμόστηκε η ανάλυση DPSIR σε επίπεδο λεκάνης απορροής των υπό μελέτη ποταμών, με έμφαση στα εκβολικά τους συστήματα, με τη χρήση 45 δεικτών. Οι τύποι οικοτόπων, η αξιολόγηση με βάση τα κριτήρια και οι πιέσεις-επιπτώσεις σε κάθε περιοχή μελέτης οπτικοποιήθηκαν σε ψηφιακούς χάρτες με τη χρήση των GIS. Καταγράφηκαν 322 taxa στο δέλτα του Εύηνου και 225 taxa στις εκβολές του Πείρου, εκ των οποίων τα 112 είναι κοινά μεταξύ των περιοχών μελέτης. Πραγματοποιήθηκε περιγραφή και χαρτογράφηση 22 φυσικών και 3 ανθρωπογενών τύπων οικοτόπων. Οι κυριότερες αλλοιώσεις που καταγράφηκαν ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας ανθρώπινης παρουσίας είναι: η έντονη διάβρωση και οπισθοχώρηση της ακτογραμμής, η επέκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων εις βάρος των φυσικών και η έντονη ρύπανση των υδάτων. Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι οι οικότοποι στις δύο περιοχές βρίσκονται σε μια μέτρια έως καλή κατάσταση διατήρησης, με την περιοχή του Εύηνου να λαμβάνει την υψηλότερη βαθμολογία ως προς τα κριτήρια. Το πλαίσιο DPSIR ανέλυσε την επικρατούσα κατάσταση και ανέδειξε τη σοβαρή υποβάθμιση που υφίστανται τα εκβολικά συστήματα. Συμπερασματικά, τα GIS αποτέλεσαν ένα σημαντικό διαχειριστικό εργαλείο, καθώς επιτρέπουν τη συνεχή καταγραφή των διαχρονικών αλλαγών και την εκτίμηση του βαθμού αλλοίωσης των δύο εκβολικών οικοσυστημάτων με σκοπό τη διατήρηση και την προστασία τους. / In the present study an ecological evaluation of the estuary ecosystems of the rivers Evinos and Piros flowing into the Gulf of Patras was carried out. They constitute a combination of terrestrial and wetland areas with significant ecological value and functions. Evinos forms a typical delta unlike Piros, in the estuarine region of which the conditions do not favor such a process. The objectives of the study were: the recording and mapping of habitat types in each area with the use of GIS, the study of human activities and their impact on the structure of habitats, the assessment of their state with the use of indicators of ecological value and finally, the development of an appropriate management plan. For the accomplishment of this study visits to both estuarine ecosystems, photography and collection and identification of the plant material from the main vegetation types was performed. For the identification of habitat types the Technical Guide for Mapping of the network NATURA 2000 was used. To assess the ecological status of the areas concerned the criteria of diversity, naturalness, rarity, threat and replaceability were applied, at the level of habitats and their combinations, according to the Directive 92/43/EEC. Moreover, the DPSIR analysis was applied at the basin level of the studied rivers, with emphasis on their estuarine systems. The habitat types, the evaluation based on the criteria and the pressures-impacts on each of the studied areas were visualized into digital maps using GIS. 322 taxa were recorded for the Evinos delta and 225 for the mouth of Piros, of which 112 are common among the study areas. Description and mapping of 22 natural and 3 anthropogenic habitat types was carried out. The main alterations that were recorded as a result of long-term human presence are: the intense erosion and retreat of the coastline, the expansion of cultivated land at the expense of natural one and the strong water pollution. Assessment revealed that the habitats in both regions are at a moderate to good conservation status, with the area of Evinos receiving the highest rating concerning the above criteria. The DPSIR framework analysed the present state and highlighted the serious degradation that occurs in estuaries. In conclusion, the GIS are an important management tool, as they allow the continuous recording of the diachronic changes and the evaluation of the degree of deterioration of both estuary ecosystems in order to conserve and protect them.

Η ανάπτυξη βιομηχανικών οικοσυστημάτων αποτελεί τη βασική κατεύθυνση της βιομηχανικής οικολογίας, η οποία προβάλλει ως ένα από τα πλέον ολοκληρωμένα μοντέλα αειφόρου ανάπτυξης. Η διδακτορική διατριβή αφορά στις συστημικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία, συντήρηση και ανάπτυξη βιομηχανικών οικοσυστημάτων ή τεχνολογικών θυλάκων όπως ορίζονται υπό το πρίσμα της κοινωνικοτεχνικής προσέγγισης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η εργασία αποτελεί μια καινοτόμο προσπάθεια, η οποία εστιάζει (σε μίκρο και μάκρο επίπεδο) στα προβλήματα που εμφανίζονται και στις παρεμβάσεις που απαιτούνται κατά τη μετάβαση προς ένα νέο οικοβιομηχανικό τεχνολογικό καθεστώς. H διατριβή στοχεύει κυρίως στη παραγωγή θεωρίας και καθοδηγητικών πλαισίων σχετικά με τη διαδικασία μετάβασης προς το οικοβιομηχανικό παράδειγμα μέσω δευτερογενούς ανάλυσης υφιστάμενων περιπτώσεων και εφαρμογής θεωρητικών εργαλείων από τα πεδία της συστημικής επιστήμης και των σπουδών τεχνολογίας και επιστήμης. Αρχικά, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως σύστημα, δηλαδή ως σύνολο μερών τα οποία παρουσιάζουν αναδυόμενες ιδιότητες, και αναλύεται με τη βοήθεια θεμελιωδών συστημικών χαρακτηριστικών. Στη συνέχεια, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως οργάνωση, δηλαδή ως μια συγκροτημένη ομάδα εμπλεκομένων που στοχεύουν στην πραγμάτωση συγκεκριμένων στόχων, και αναλύονται τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση των απαιτούμενων παρεμβάσεων. Τέλος, σε μια συνθετική οπτική, το βιομηχανικό οικοσύστημα αντιμετωπίζεται ως ένα νέο τεχνολογικό καθεστώς, δηλαδή ως ένα σύνολο πεποιθήσεων, κανόνων και τεχνολογιών που ρυθμίζει και διαμορφώνει τη βιομηχανική δραστηριότητα, και εξετάζεται η μετάβαση προς ένα οικοβιομηχανικό σύστημα παραγωγής, υπό το πρίσμα της κοινωνικοτεχνικής προσέγγισης, μέσω συστημικών παρεμβάσεων σε σχετικούς τεχνολογικούς θύλακες. Στη διατριβή προτείνονται ερμηνευτικά και καθοδηγητικά πλαίσια, τα οποία σε μίκρο επίπεδο μπορούν να εφαρμοσθούν στη διαχείριση και ανάπτυξη υφιστάμενων βιομηχανικών οικοσυστημάτων, ενώ σε μάκρο επίπεδο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη στρατηγικών πολιτικών οικοβιομηχανικής ανάπτυξης. / This thesis concerns the systemic interventions required for the development, maintenance and diffusion of industrial ecosystems managed as technological niches under the prism of the socio-technical approach. Towards this end, it is an innovative effort that concentrates on the issues emerged and on the interventions required in the transistion towards a novel eco-industrial technological regime. The main contribution of the research reported is the development οf theoretical constructs, as well as a normative framework for the transition process towards an eco-industrial paradigm. Methodologically, the analysis was based on a secondary research approach and application of theoretical tools from the disciplines of Systems Science and Science and Technology Studies. Initially, the industrial ecosystem was considered as a system and was analysed through fundamental systems concepts. Following, it was approached as an organization, and the associated problems of its transition process were analyzed. Finally, towards a more synthetic view, industrial ecosystems were considered as the constituent parts of a novel socio-technical regime of productions systems. The transition towards such an eco-industrial regime was analyzed through systemic interventions in technological niches by reference to existing industrial ecosystems. The thesis proposes explanatory and prescriptive frameworks for the design of the necessary interventions. At a micro level, the frameworks developed can be applied to the management and further development of existing industrial ecosystems, while at a macro level, they can be used by policy makers in the development of strategies aiming at the diffusion of the eco-industrial paradigm.