Η διεπιστημονικότητα αναφέρεται όλο και πιο συχνά σε συζητήσεις που αφορούν την παραγωγή της γνώσης αλλά και σε συζητήσεις με γενικότερο περιεχόμενο. Ως νέος τρόπος παραγωγής γνώσης αποτελεί μια πρόκληση για το Πανεπιστήμιο, καθώς η υιοθέτησή της επηρεάζει τον τρόπο διδασκαλίας και έρευνας που συνιστούν τους δύο πυλώνες της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, προσπαθώντας να ανταποκριθούν σε αυτή την πρόκληση, έχουν υιοθετήσει διεπιστημονικά προγράμματα σπουδών σε πτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Συγκεκριμένα, σήμερα προσφέρονται σχεδόν 150 διεπιστημονικά μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια. Σκοπός της μελέτης είναι να διερευνήσει την έννοια της διεπιστημονικότητας και τις αρχές της, και στη συνέχεια να περιγράψει τη λειτουργία του διεπιστημονικού μεταπτυχιακού προγράμματος «Περιβαλλοντικές Επιστήμες» στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Η μελέτη προσεγγίζει το αντικείμενο της έρευνας μέσα από τη νέο-θεσμική θεωρία των οργανώσεων και εφαρμόζει την ποιοτική έρευνα που βασίζεται σε ημι-δομημένες συνεντεύξεις με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι –πέρα από τα θετικά και αρνητικά σημεία του εγχειρήματος αυτού- υπάρχουν δυσκολίες στην υιοθέτηση ενός νέου Παραδείγματος από το Πανεπιστήμιο, οι οποίες αποκαλύπτουν την απόσταση ανάμεσα στις επίσημες διακηρύξεις και την ανεπίσημη πρακτική. / The concept of interdisciplinarity has gained prominence in general and specialized debates. This has been fuelling concerns that the Universities, which are dominated by disciplinary structures and courses, may be on the verge of changing some of their traditional relevance. Greek universities trying to respond to this challenge have adopted interdisciplinary programs at graduate and post-graduate level. Indeed, currently Greek Universities offer almost 150 intedisciplinary post-graduate programs. By investigating the interdisciplinary post-graduate program “Environmental Studies” at University of Patras, the purpose of this study is to describe the function of this program. We investigate it from a neo-institutional theory perspective in terms of the alignment of the cognitive, normative and regulative structures of the University that provide stability to social behavior. The study is based on a qualitative research method relying on semi-structured interviews with academics. The results indicate the difficulties applying the new University “paradigm”. It is important to understand the positive and the negative points of the experimentation, and realize a key point: the distance between the formal structure and informal practice.

Η ανάγκη για υιοθέτηση της διεπιστημονικότητας αναγνωρίζεται από Διεθνείς Οργανισμούς, φορείς χρηματοδότησης, πανεπιστήμια και ερευνητικές μονάδες, ώστε να αντιμετωπιστούν τα πολύπλοκα κοινωνικά προβλήματα, τα οποία δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν από μια μόνο επιστήμη. Η διεπιστημονικότητα αξιοποιεί τις διαφορετικές οπτικές και πρακτικές που κάθε επιστήμη προσφέρει, με σκοπό να επιτευχθούν καινοτόμες λύσεις για τα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία. Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει τις διεπιστημονικές πρακτικές σε μεταπτυχιακό επίπεδο στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Η διεπιστημονικότητα θεωρείται ότι βασίζεται σε έναν «επιστημολογικό πλουραλισμό» ο οποίος νομιμοποιεί και άλλους τρόπους παραγωγής γνώσης. Η ανάλυση δείχνει ότι δεν υπάρχει ένας «χρυσός» κανόνας για μια επιτυχημένη εφαρμογή της διεπιστημονικότητας. Αντίθετα, υπάρχει μια ποικιλία «στιλ» εφαρμογής της. Η έρευνα κατέληξε σε μια τυπολογία της διεπιστημονικότητας στα Ελληνικά Πανεπιστήμια: μεθοδική, θεωρητική, εργαστηριακή και χαρισματική. Οι διαφορές μεταξύ τους εξαρτώνται από τις οργανωσιακές και γνωστικές συνθήκες της έρευνας. Αυτοί, ωστόσο, οι δύο παράγοντες δεν είναι ισοβαρείς, στο βαθμό που ο οργανωσιακός παράγοντας αναδεικνύεται πιο αδύναμος, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε θεσμικό επίπεδο, φιλτράρονται από το ακαδημαϊκό προσωπικό με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η εφαρμογή της διεπιστημονικότητας. / There is a growing recognition of the need by International Organizations, funding agencies, universities and research units for interdisciplinary research to tackle complex societal problems that cannot be adequately addressed by single discipline alone. Interdisciplinarity capitalizes on a diversity of perspectives and practices that each discipline offers, in hopes of providing innovative solutions to multifaceted problems. The present thesis examines the practices of interdisciplinary research at post graduate level in Greek Universities. We took as point of departure that interdisciplinarity is based on an “epistemological pluralism” that legitimizes and deploys other ways of knowing. The analysis shows that there is no singular recipe for the successful implementation of interdisciplinarity. Instead, there is a multiplicity of adequate “styles” of interdisciplinarity. We arrived at a typology of interdisciplinarity in Greek Universities: methodical, charismatic, theoretical and laboratory. The differences between them depend upon the organizational and epistemic conditions of research practices. These two factors, however, are not equivalent, as the organizational one seems to be weak, because decisions which are made at institutional level, are filtered by the academic staff, thereby affecting the implementation of interdisciplinarity

Η μελέτη αυτή έχει ως στόχο την ανάλυση του περιεχομένου σχολικών βιβλίων Χημείας Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκονται στo Γυμνάσιο και στο Λύκειο στην Ελλάδα. Αρχικά, λαμβάνοντας υπόψη τη βιβλιογραφία και τα αντίστοιχα αναλυτικά προγράμματα σπουδών ανιχνεύτηκαν κάποια κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία η διδασκαλία και η μάθηση της Χημείας γίνεται πιο αποδοτική, αποτελεσματική και χρήσιμη για τους μαθητές. Μερικά από αυτά τα κριτήρια είναι: η σύνδεση των παρεχόμενων γνώσεων με την καθημερινή ζωή (κοινωνία - τεχνολογία), η διαθεματικότητα και διεπιστημονικότητα της γνώσης, η συσχέτιση μεταξύ των μελετώμενων εννοιών, η χρηστικότητα της γνώσης - "need to know", η ύπαρξη συγκεκριμένου "πλαισίου" διδασκαλίας, αλλά και το να κατανοούν ουσιαστικά οι μαθητές γιατί πρέπει να μελετήσουν τη διδακτέα ύλη. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από τα βιβλία Χημείας μαθητή Γ΄ Γυμνασίου (ημερομηνία έκδοσης 2011) και Α΄ Λυκείου (ημερομηνία έκδοσης 2011). Στην παρούσα μελέτη επιλέχθηκε να γίνει ανάλυση και σύγκριση των δύο σχολικών εγχειριδίων βάσει των κριτηρίων της διεπιστημονικότητας και της σύνδεσης των παρεχόμενων γνώσεων με την καθημερινή ζωή. Καταρχάς, διερευνήθηκε αν τα ανωτέρω βιβλία πληρούν τα αναφερόμενα κριτήρια, και σε ποιο βαθμό, μέσω της καταγραφής και κατηγοριοποίησης σχετικών με τα αναφερόμενα κριτήρια στοιχείων που περιλαμβάνονται στα μελετώμενα εγχειρίδια όπως κεφαλαίων, ενοτήτων, φράσεων, λέξεων, εικόνων, ερωτήσεων, ασκήσεων κλπ. Επιχειρήθηκε ακόμη η σύγκριση μεταξύ των δύο διδακτικών βιβλίων Χημείας Γ' Γυμνασίου και Α' Λυκείου, με σκοπό να διερευνηθεί αν υπερτερεί κάποιο εγχειρίδιο μιας από τις δύο βαθμίδες, ως προς την πλήρωση των τιθέμενων κριτηρίων, με στόχο να αναδειχθεί η ύπαρξη ή όχι συνέχειας και συνοχής στην εκπαίδευση των μαθητών στο μάθημα της Χημείας. Η σημασία της παρούσας έρευνας είναι εμφανής αν ληφθεί υπόψη το γεγονός πως τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής θα μπορούσαν να παρέχουν κατευθύνσεις στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό και τον καθορισμό της ύλης των σχολικών μαθημάτων Χημείας αλλά και να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς στην επιλογή του κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και την οργάνωση της διδασκαλίας. Επιπρόσθετα η μελέτη αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αναδειχθούν μέθοδοι, διαδικασίες και τρόποι για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και τη βελτίωση της κατανόησης του μαθήματος της Χημείας. / This study aims to analyze the content of school Chemistry books taught in the High School in Greece. Initially, given the literature and corresponding curricula detected some criteria according to which the teaching and learning of chemistry becomes more efficient, effective and useful for students. Some of these criteria are: the supplied knowledge to everyday life (society - technology), the interdisciplinary and multidisciplinary knowledge, the correlation between the studied concepts, usability of knowledge - "need to know", the existence of specific "frame" of teaching, but also students to understand why should study the curriculum. The sample consists of third High school class Chemistry student books (date 2011) and first of Lyceum (date 2011). This study analyzed and compared the two student books based on the criteria of interdisciplinarity and the connection of the provided knowledge to everyday life. First, we investigated whether the above books meet the listed criteria, and to what extent, through mapping and classifying with the listed criteria items included in planned books as chapters, sections, phrases, words, pictures, questions, exercises, etc. Even attempted a comparison between the two teaching Chemistry books third class of high school and firt class of Lyceum, in order to investigate whether outweighs one of the books in criteria in order to demonstrate the existence or not of continuity and consistency in the chemistry education of students. The importance of this research is evident considering the fact that the results of this analysis could provide guidance on educational planning and determining the matter of school chemistry courses and this study could assist teachers in choosing the appropriate educational material and organizing teaching. Additionally, the study could be used to highlight methods, procedures and ways to attract the interest of students and to improve understanding of chemistry.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη και αποτίμηση του βαθμού καλλιέργειας και κατάκτησης της δημιουργικότητας των φοιτητών/τριων στο πλαίσιο των σπουδών τους στα διαφορετικά Τμήματα των ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης. Προς αυτή την κατεύθυνση διερευνούνται οι παράγοντες/χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την δημιουργικότητα των φοιτητών/τριων (λ.χ. προσωπικά/ κοινωνικοοικονομικά και άλλα χαρακτηριστικά των υποκειμένων της έρευνας) και μελετούνται οι απόψεις των φοιτητών/τριων για τους τρόπους καλλιέργειας και κατάκτησης της δημιουργικότητάς τους μέσα από τη διαδικασία διδασκαλίας-μάθησης-αξιολόγησης στο Τμήμα όπου φοιτούν. Η έννοια της δημιουργικότητας αποσαφηνίζεται και συνδέεται με τις δραστηριότητες, τις επιδόσεις, το Ανθρώπινο και Κοινωνικό Κεφάλαιο που οι φοιτητές/τριες αποκομίζουν μέσω των σπουδών τους. Επίσης, αναδεικνύεται η ιδιαίτερη σημασία που προσλαμβάνουν σήμερα οι δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες προεκτείνουν τις τυπικές εκπαιδευτικές λειτουργίες και χρησιμεύουν ως «γέφυρα» για τη μετάβαση στην αγορά εργασίας. Ενδεικτικό ως προς αυτά, είναι το παράδειγμα της μύησης στην Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και της ανάληψης πρωτοβουλιών που προάγουν τη θεσμική καινοτομία διευκολύνοντας παράλληλα τη σύνδεση ομαδοσυνεργατικών παιδαγωγικών αντιλήψεων με αυτοδιαχειριστικού τύπου γόνιμους και δημιουργικούς «κοινωνικούς πειραματισμούς» εντάξιμους στο ευρύ πεδίο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Πέραν τούτου, συσχετίζεται και με παιδαγωγικο-εκπαιδευτικά συστήματα και μεθοδολογίες, όπως της διαθεματικότητας. Όπως αποδείχθηκε από την έρευνά μας, υψηλότερες επιδόσεις/τιμές δημιουργικότητας παρουσιάζουν οι φοιτητές/τριες που είχαν εκπαιδευθεί ως μαθητές/τριες στο πλαίσιο της διαθεματικότητας. Για την έρευνα: α) αναλύθηκε το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών των υπό διερεύνηση Τμημάτων, έχοντας ως οδηγούς τα επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα και β) διαμορφώθηκε και ελέγχθηκε ως προς την αξιοπιστία και εγκυρότητα κατάλληλο ερωτηματολόγιο, με ερωτήσεις κλειστού τύπου (επιλογής, διαβάθμισης τύπου Likert), καθώς και με ερωτήσεις ανοικτού τύπου, το οποίο συμπληρώθηκε από τους φοιτητές/τριες του 2ου και 4ου έτους Τμημάτων του Πανεπιστημίου Πατρών (Βιολογίας, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας 8 Υπολογιστών, Ιατρικής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ), καθώς και των ανεξάρτητων, κατά την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας, Τμημάτων Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Επιχειρήσεων. (Τα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Επιχειρήσεων υπάγονται πλέον στη Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων). Η ανάλυση των δεδομένων της έρευνας δείχνει ότι οι περισσότεροι φοιτητές/τριες αν και δηλώνουν ότι έχουν έντονο ενδιαφέρον για την καλλιέργεια της δημιουργικότητάς τους μέσω των σπουδών τους, υποστηρίζουν ότι αυτό δεν αποτελεί προτεραιότητα των προγραμμάτων σπουδών ή των καθηγητών/τριών τους. Προτείνουν δε να δοθεί έμφαση σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που συνάδουν με το Πρόγραμμα Σπουδών τους και διευρύνουν το φάσμα των ενδιαφερόντων τους (πρακτική άσκηση, εργαστήρια, εισηγήσεις με συζήτηση, επισκέψεις επαγγελματιών του χώρου στο Τμήμα φοίτησής τους, μαθήματα καλλιτεχνικού/αισθητικού κύκλου) και με τις οποίες θεωρούν ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί η δημιουργικότητά τους στο πλαίσιο των σπουδών τους∙ ευρήματα που συνδέονται με τις σύγχρονες τάσεις της αποτελεσματικής εκπαίδευσης σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. / The aim of the present study is to investigate and assess the degree of cultivation of students’ creativity throughout their studies in departments of Higher Education Institutions. The study took place in the case of six different departments in Patras University (Department of Biology, Department of Electrical and Computer Engineering, Faculty of Medicine, Department of Primary Education, Department of Economics, Department of Business Administration). The content of creativity is both clarified and interconnected with the activities, the achievements and the Human and Social Capital that students gain through their studies. It is also prominent that creative activities can be utilized as bridges for young people to pass successively from Higher Education Departments to social enterprises. 9 Moreover, creative activities are correlated with pedagogic-educational systems and methodologies like cross-cullaricularity. It is shown through our research that students' creativity is promoted by an innovative instruction as aforementioned. In conjunction with our analyzing the content of the curricula in student's programs of study, we conducted a survey research. A specially formulated questionnaire was used to investigate any possible statistical relationship with the participants’ personal/socio-economic and other characteristics (collected by open-ended questions) as well as their attitudes towards creativity (derived from the analysis of their answers to the Likert type questions of the questionnaire). A supplementary goal was to study the students' opinion regarding the ways of improving creativity during the teaching-learning-assessment process. Findings indicate that although most of the students express a great interest in improving their creativity, their opinion is that it is not a high-rated priority in the departments that they attend, despite the fact that this is the case in education in Europe and globally.