Οι ομάδες των ορμονών που επηρεάζουν σημαντικά την αύξηση και την ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων, ανήκουν κυρίως στον άξονα της αύξησης και της αναπαραγωγής, στο σύστημα του stress και στο ανοσολογικό σύστημα. Η κορτιλόλη, η λεπτίνη και η IL-6 αποτελούν στρεσογόνους παράγοντες οι οποίοι συνδέονται με τη δυναμική της ανάπτυξης και ενηβωσης του ανθρώπινου οργανισμού. Εκτός από την επίδραση τον ορμονών, η ενήβωση και η αναπαραγωγή του φύλου μπορεί να επηρεαστεί από φαρμακολογικούς παράγοντες, όπως είναι η υδροκορτιζόνη, τα αναβολικά στεροειδή και τα οιστρογόνα. Η φυσική άσκηση είναι ένας τύπος φυσικού stress που προκαλεί πλήθος ορμονικών, μεταβολικών και ανοσολογικών αλλαγών ενώ οι αθλητές και οι αθλήτριες ρυθμικής και ενόργανης γυμναστικής εκτίθονται σε έντονους φυσικούς και ψυχολογικούς στρεσογόνους παράγοντες. Τα τελευταία χρόνια οι προσδιορισμοί στο σίελο προσελκύουν τεράστιο ενδιαφέρον (λόγω του ανώδυνου τρόπου συλλογής του σιέλου) και κυρίως χρησιμοποιούνται στην Ενδοκρινολογία για την παρακολούθηση των επιπέδων των στεροειδών ορμονών. Υλικά και Μέθοδοι: Μελετήθηκαν 142 αθλήτριες και 97 αθηλτές της ενόργανης γυμναστικής υψηλού αγωνιστικού επιπέδου καθώς και 107 αθλήτριες της ρυθμικής γυμναστικής. Ως ομάδα ελέγχου μελετήθηκαν 73 κορίτσια και 68 αγόρια, τα οποία δεν αθλούνταν. Η συλλογή των δειγμάτων έγινε χρησιμοποιώντας μια ειδικά σχεδιασμένη συσκευή συλλογής σιέλου (Salivette). Για τον προσδιορισμό της λεπτίνης στο σίελο χρησιμοποιήθηκε ραδιοανοσολογική μέθοδος ενώ για τον προσδιορισμό της κορτιζόλης η μέθοδος ηλεκτροχημειοφωταύγειας. Για την μέτρηση της IL-6 στο σίελο αναπτύχθηκε και επικυρώθηκε μέθοδος Elisa υψηλής ευαισθησίας. Αποτελέσματα: Οι αθήτριες της ρυθμικής και της ενόργανης γυμναστικής χαρακτηρίζονται από υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης στο σίελο (p<0,01) συγκριτικά με τους μάρτυρες και τους αθλητές της ενόργανης. Τόσο στους αθλητές όσο και στις αθλήτριες της ενόργανης γυμναστικής, οι απογευματινές τιμές κορτιζόλης (μετά από άσκηση) παραμένουν στα ίδια επίπεδα με τις πρωινές τιμές. Στις αθλήτριες της ενόργανης τα επίπεδα της IL-6 παρουσιάζουν τάση αύξησης και της λεπτίνης τάση μείωσης μετά από άσκηση, αν και οι μεταβολές αυτές δεν είναι στατιστικά σημαντικές. Η συλλογή του σιέλου είναι μια μη επεμβατική, ανώδυνη τεχνική που επιτρέπει την επαναλαμβανόμενη δειγματοληψία. Η ραδιοανοσολογικής μέθοδος είναι απλή και εύκολη για τον προσδιορισμό της λεπτίνης στο σίελο, ενώ η μέθοδος της ηλεκτροχημειοφωταύγειας αποτελεί αξιόπιστη επιλογή για τη μέτρηση της κορτιζόλης στο σίελο. Για τον προσδιορισμό της IL-6 στο σίελο απαιτείται η ανάπτυξη και η επικύρωση μεθόδου Elisa, λόγω του ότι ο σίελος επηρεάζει τη μέτρηση της συγκεκριμένης κυτοκίνης. Τόσο στις αθλήτριες όσο και στους αθλητές της ενόργανης γυμναστικής υψηλού αγωνιστικού επιπέδου, ο νυχθημερήσιος ρυθμός έκκρισης της κορτιζόλης καταργείται. Επίσης οι αθλήτριες της ενόργανης γυμναστικής χαρακτηρίζονται από υψηλότερες τιμές δεικτών stress συγκριτικά με τους αθλητές. / The aim of this study was to evaluate the effects of intensive physical exercise and acute psychological stress during high level athletic competition as reflected on the levels of salivary cortisol, leptin and IL-6 in elite artistic and rytmic gymnasts. Design: The study included two hundred and forty-nine (249) Caucasian athletes (elite Gymnasts) -142 girls(aged 16.0 ± 1.6 years) and 97 boys (aged 16.8 ± 1.1 years) from 44 European countries, during theEuropean Championship of Gymnastics held in Volos-Greece on April 2006. One hundred and forty-one pubertal adolescents, who were recruited from public schools in Greece, not engaged in strenuous sports activities were used as controls (73 girls aged 16.0 ± 1.4 years and 68 boys aged 15.3 ±2.0 years). Methods: Saliva samples were collected, the morning before training and in the afternoon shortly after the competition. Cortisol concentrations were measured using a chemmiluminesce method. Leptin and IL-6 concentrations were measured using RIA and ELISA methods. Acute stress was assessed using a questionnaire designed for the study. Results: No difference was found between morning and afternoon salivary cortisol levels in both male and female AG. Female AG presented higher levels of morning salivary cortisol than female controls (p<0.05). Both male and female AG had higher degree of psychological stress in comparison with controls . Female AG had higher morning and afternoon salivary cortisol levels and higher degree of stress than males. Conclusions: In elite AG the diurnal rhythm of salivary cortisol has been abolished, probably due to the strenuous training and competition conditions. Female AG presented higher levels of morning salivary cortisol and psychological stress compared to both male AG and female controls. The long term consequences of these modifications of the HPA axis remain to be elucidated.

Σκοπός: Να ερευνήσουμε την επίδραση που έχει ο καπνός του τσιγάρου στη συγκέντρωση κορτιζόλης αίματος ομφαλίου λώρου. Μέθοδος: Μετρήθηκαν οι συγκεντρώσεις κορτιζόλης σε αίμα ομφαλίου λώρου 211 τελειόμηνων νεογνών καπνιστριών και 211 τελειόμηνων νεογνών μη καπνιστριών μητέρων. Από αυτά 48 και 36 νεογνά αντίστοιχα, γεννήθηκαν με καισαρική τομή. Σε 16 περιπτώσεις, επιπλέον του αίματος ομφαλίου λώρου, ελήφθη φλεβικό αίμα από τη μητέρα κατά τον τοκετό. Αποτελέσματα: Η διάμεση τιμή κορτιζόλης ομφαλίου λώρου των νεογνών καπνιστριών και μη καπνιστριών μητέρων ήταν 23 και 13 μg/dl αντίστοιχα (Ρ<0.0001) . Οι συγκεντρώσεις κορτιζόλης ήταν μεγαλύτερες στα νεογνά καπνιστριών μητέρων, σε σύγκριση με τα νεογνά μη καπνιστριών μητέρων, είτε γεννήθηκαν με φυσιολογικό τοκετό, είτε με καισαρική τομή. Στα νεογνά που γεννήθηκαν με καισαρική τομή, υπήρχε θετική συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των τσιγάρων που καπνίζονταν την ημέρα και των συγκεντρώσεων κορτιζόλης, καθώς και αρνητική συσχέτιση μεταξύ των συγκεντρώσεων κορτιζόλης και του μήκους των νεογνών. Δεν υπήρχε σημαντική συσχέτιση μεταξύ των συγκεντρώσεων κορτιζόλης και του βάρους γέννησης ή της περιμέτρου κεφαλής. Οι συγκεντρώσεις κορτιζόλης στο αίμα ομφαλίου λώρου των νεογνών καπνιστριών και μη καπνιστριών μητέρων ήταν κατά 29% και 45% χαμηλότερες από αυτές των μητέρων τους αντίστοιχα. Συμπεράσματα: Παρόλο που δεν μπόρεσε να αποδειχθεί αιτιολογική σχέση μεταξύ καπνίσματος της μητέρας και αυξημένων συγκεντρώσεων κορτιζόλης ομφαλίου λώρου, τα ευρήματα είναι σύμφωνα με προηγούμενες αναφορές, ενδεικτικές αυξημένων ορμονών στρες στα νεογνά των οποίων οι μητέρες κάπνιζαν κατά την εγκυμοσύνη. / Aim: To investigate the effect of tobacco smoke on cord blood cosrtisol concentrations. Methods: Cortisol concentrations were measured in cord blood from 211 term newborns of smoking and 211 term newborns of nonsmoking mothers; 48 and 36 newborns were delivered by cesarean section, respectively. In 16 cases, in addition to cord blood, maternal venous blood was obtained at delivery. Results: The median cord blood cortisol concentration in neonates of the smoking and the non-smoking mothers was 23 and 13 μg/dL, respectively (P<0.0001). Cortisol concentrations were greater in the newborns whose mothers smoked, when compared to corresponding controls, whether they were delivered vaginally or by cesarean section. In the newborns delivered by cesarean section, there was a positive correlation between number of cigarettes smoked/day and cortisol concentrations, as well as a negative correlation between cortisol concentrations and neonatal length. There was no significant correlation between cortisol concentrations and birth weight or head circumference. Cortisol concentrations in the cord blood of neonates whose mothers were smokers and nonsmokers were by 29% and 45% lower from those measured in their mothers, respectively. Conclusions: Although a causal relationship between maternal smoking and high cortisol concentrations in cord blood was not established, the findings are in accordance with previous reports indicating elevated stress-hormones in newborns whose mothers smoked during pregnancy