Tα στερεά απορρίμματα (marine litter) στο θαλάσσιο περιβάλλον (ακτές, πυθμένας, υδάτινη στήλη) αποτελούν πλέον ένα σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα για τον παγκόσμιο ωκεανό. Παρά τη σοβαρότητα του προβλήματος μόλις την τελευταία δεκαετία η διεθνής επιστημονική κοινότητα προσεγγίζει με σοβαρότητα το θέμα το οποίο έχει πλέον ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θάλασσα (Marine Strategy, Task 10). To Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω ήδη από το 2008 συντονίζει την Πανελλήνια Εκστρατεία Καθαρισμού των Ελληνικών Ακτών που οργανώνει το Δίκτυο MED SOS. Στο πλαίσιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αναπτύχθηκαν δύο δράσεις: (α) η επεξεργασία δεδομένων που προέκυψαν από τη συμπλήρωση μεγάλου αριθμού Φύλλων Καταγραφής που συμπλήρωσαν χιλιάδες εθελοντές στο πλαίσιο της Πανελλήνιας Εκστρατείας καθαρισμού ακτών για το έτος 2012 και (β) η διαχρονική παρακολούθηση δύο ακτών της Δυτικής Μάνης όσον αφορά στο ρυπαντικό τους φορτίο. Η ταξινόμηση των στερεών απορριμμάτων βασίσθηκε στο υλικό κατασκευής και στην αρχική τους χρήση. Συνολικά 43 ακτές μελετήθηκαν με βάση την επεξεργασία των Φύλλων Καταγραφής και διαπιστώθηκε ότι το πλαστικό είναι το αφθονότερο (43,27%) από τα υλικά των απορριμμάτων ενώ το χαρτί παρουσιάζει αξιοσημείωτα σημαντικό ποσοστό (18,37%), στοιχείο που αποδεικνύει πρόσφατη ρύπανση, λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος που χρειάζεται για να αποσυντεθεί. Η πολυδιάστατη στατιστική ανάλυση έδειξε ότι η κυρίαρχη πηγή ρύπανσης είναι η αναψυχή ενώ ακολουθούν ως πηγές η οικιακή, η οικοδομική και η αλιευτική δραστηριότητα. Επιπλέον η επεξεργασία αυτή επέτρεψε τον καθορισμό της επίδρασης της κάθε πηγής σε κάθε ακτή. Ο καθορισμός, με στατιστικά αξιόπιστα κριτήρια, των πηγών ρύπανσης κάθε ακτής από στερεά απορρίμματα αποτελεί τη βάση για τον σχεδιασμό κάθε στρατηγικής για τη μείωση του ρυπαντικού φορτίου στην παράκτια ζώνη. / Nowadays, marine litter is one of the most important environmental problems in the global ocean. In spite of the importance of the problem, only the last ten years has the international science society been approaching this issue with seriousness. Marine litter is integrated in the European Marine Strategy (Marine Strategy, Task 10). The laboratory of the University of Patras (Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω) has been coordinating the Panhellenic Cleaning Beaches Campaign since 2008. This Campaign is held by MED SOS. Within this study two actions had being developed: (a) the processing of the data that came from thousands of volunteers who worked in the context of the Cleaning Campaign in 2012 and (b) the longitudinal monitoring of the pollution load of two coasts in the Messinian Gulf. The marine litter’s classification was based on their material and their initial use. 43 beaches were studied and the results showed that the most plenty material was plastic (43,27%). Moreover, paper presents noticeable percentage (18,37%), which demonstrates recent pollution. Factor Analysis showed that the main pollution source is leisure, second is building activity, third is fishing and last is domestic activity. Furthermore, this processing led to the determination of each pollution source in every beach. The determination of pollution sources constitutes the basis for the planning of the pollution load’s reduce strategy for the coastal zone.

Στη παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της καταγραφής των επιπλεόντων απορριμμάτων σε δύο θαλάσσιες περιοχές της Δυτικής Ελλάδος: (α) το δυτικό Κορινθιακό κόλπο και (β) το βόρειο τμήμα του Στενού Κέρκυρας Ηγουμενίτσας. Ο δυτικός Κορινθιακός κόλπος χαρακτηρίζεται από ισχυρή συμβολή χερσαίων πηγών ρύπανσης (ποταμοί) ενώ οι ναυσιπλοϊακές γραμμές συνιστούν μια αξιοσημείωτη θαλάσσια πηγή ρύπανσης. Η περιοχή του βόρειου στενού Κέρκυρας-Ηγουμενίτσας ελέγχεται κυρίως από θαλάσσιες πηγές ρύπανσης (ναυσιπλοΐα). Το πλαστικό διαπιστώνεται ότι είναι το κυρίαρχο υλικό και στις δύο περιοχές (83%-82%) ενώ οι γενικές συσκευασίες (23%-21%) και οι συσκευασίες ποτών/αναψυκτικών (32%-22%) οι κυρίαρχες χρήσεις τους. Αναπτύχθηκαν μέθοδοι για τον υπολογισμό και την παρουσίαση της επιφανειακής πυκνότητας των απορριμμάτων και οι μετρήσεις αυτές ερμηνεύτηκαν με βάση τις κυρίαρχες πηγές ρύπανσης. Μέθοδοι στατιστικής ανάλυσης εφαρμόστηκαν για την σύγκριση της σύστασης (υλικό) των επιπλεόντων απορριμμάτων. / In this study, the results of the recording of floating litter in two maritime regions of West Greece are presented: (a) in the west Corinthian gulf and (b) in the north part of the narrow region between Corfu and Igoumenitsa. The west Corinthian gulf is characterized by powerful contribution of overland polluted sources (rivers) while the navigational lines institute one notable maritime source of pollution. The region of the north narrow region between Corfu and Igoumenitsa is controlled mainly from maritime sources of pollution (navigation). It is concluded that the plastic is the predominant material in both regions (83%-82%) while the general packaging (23%-21%) and the beverage packaging (32%-22%) their main uses. Methods have beendeveloped for the calculation and the presentation of the surface density of the litter and these measurements have been interpreted according to the predominant sources of pollution. Methods of statistical analysis have been implemented for the comparison of the consistency (material) of the floating litter.

Στην παρούσα μελέτη εκτιμήθηκαν οι συστάσεις παράκτιων απορριμμάτων σε 28 ελληνικές ακτές για το έτος 2009. Η καταγραφή των απορριμμάτων έγινε από εθελοντές της εκστρατείας εθελοντικών καθαρισμών ακτών και φυσικών περιοχών «Καθαρίστε Τη Μεσόγειο 2009», την οποία συντονίζει η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Δίκτυο Μεσόγειος Σος». Oι εθελοντές ταυτόχρονα με τον καθαρισμό συμπλήρωσαν φύλλο καταγραφής με 2 πίνακες, έναν για τις συστάσεις των απορριμμάτων και έναν για τις αρχικές χρήσεις αυτών. Στα δεδομένα των 28 παραλιών της Ελλάδας εφαρμόσθηκε «περιγραφική Στατιστική» και εκτιμήθηκε ότι το πλαστικό βρίσκεται στην πρώτη των απορριμμάτων (37%), ακολουθώντας το χαρτί (12%) και εν συνεχεία το γυαλί (9%). Τέλος, εφαρμόσθηκε Παραγοντική Ανάλυση στις 11 παραλίες με τα πληρέστερα δεδομένα και τα αποτελέσματα της ερμηνεύτηκαν και προσδιορίστηκαν έτσι οι κυριότερες πηγές ρύπανσης των 11 παραλιών (Χερσαία-Θαλάσσια) καθώς επίσης και οι κυριότερες υποκατηγορίες (Αναψυχή-Αλιεία-Άλλο). / In this present study composition of beach-stranded litter was estimated for 28 Greek beaches for the year 2009. The data were collected with the contribution of volunteers who participated in the “Clean up the Med” campaign of voluntary beach and naturally environmental areas clean ups, which is coordinated in Greece by the Non Government Organization “Med Sos”. The volunteers classified the collected litter item on the basis of the material and initial use. Descriptive Statistical Analysis was applied to the data corresponding to 28 Greek beaches and it was assessed that plastic held the first place among litter (37%) followed by paper (12%) and glass (9%). Finally Factor Analysis was applied to the 11 Greek beaches whose data were more accurately collected. Their results were interpreted thus allowing not only for land based and marine based litter-sources to be determined, but also for the most important subcategories (Recreational, Fishery, Other).

Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας εκτιμήθηκαν οι συστάσεις παράκτιων απορριμμάτων, καθώς και πηγές ρύπανσης των θαλάσσιων και χερσαίων απορριμμάτων στις ελληνικές ακτές. Η μη κυβερνητική οργάνωση «Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS» βοήθησε στην καταγραφή των απορριμμάτων με τη συμβολή εθελοντών. Οι εθελοντές συμπληρώνοντας ειδικό φύλλο καταγραφής κατέγραψαν τα απορρίμματα τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά. Στα δεδομένα που συλλέχθηκαν εφαρμόστηκε πολυδιάστατη στατιστική ανάλυση από την οποία αντλήθηκαν πληροφορίες, βάσει των οποίων κατηγοριοποιήσαμε τις ελληνικές ακτές ανάλογα με τις πηγές ρύπανσης τους, τόσο για το έτος 2010, όσο και για το επόμενο έτος 2011. / As part of this study evaluated the recommendations coastal litter and pollution sources of marine litter on land and Greek coasts. The non-governmental organization "Network MEDITERRANEAN SOS» helped in the recording of waste with the help of volunteers. Volunteers completing specific worksheet registered waste both quantitatively and qualitatively. Among the data collected was applied multidimensional statistical analysis from which information was drawn, whereby the Greek coast categorized depending on the sources of pollution, both for 2010 and for next year 2011.

Στην παρούσα εργασία έγινε εκτίμηση της σύσταση παράκτιων απορριμμάτων και της συμβολής χερσαίων και θαλάσσιων πηγών ρύπανσης σε 80 ακτές από όλη την Ελλάδα. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη συμμετοχή εθελοντών, οι οποίοι κατέγραψαν ποσοτική (εκτίμηση ποσοστών των υλικών των απορριμμάτων) και ποιοτική πληροφορία (σχετικά με τις πηγές ρύπανσης) στην οποία έγινε παραμετροποίηση. Στον πίνακα δεδομένων που προέκυψε έγινε πολυδιάστατη στατιστική ανάλυση, όπου σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, οι ακτές στην Ελλάδα διακρίνονται σαφώς με βάση τις πηγές ρύπανσης τους, ενώ επίσης χωρίζονται σε δύο στατιστικά σημαντικές ομάδες, σύμφωνα με τις πηγές και τα υλικά των απορριμμάτων που υπάρχουν σε αυτές. Το υλικό που βρέθηκε να κυριαρχεί στις ελληνικές ακτές είναι το πλαστικό (42,6% - 50,6%). / In the present study, the composition of beach litter and the contribution of land based and marine based litter - sources, were estimated for 80 beaches from all over Greece. The data was collected with the contribution of volunteers, who gathered quantitative (estimates on percentages of litter material) and qualitative information (on the beach litter sources). The results of multivariate statistical techniques, that were applied on the data matrix, which was formed after the parametrization of the qualitative data, showed that Greek beaches may be distinguished in to statistically important groups, according to the sources and material of beach - stranded litter. Plastic is the dominant material in greek beaches (42.6% - 50.6%).