No description available.

Στην παρούσα μεταπτυχιακή εργασία εξετάζεται η μορφολογική διαδικασία του υποκορισμού όπως αυτή πραγματώνεται μέσω της παραγωγικής επιθηματοποίησης στη διαλεκτική ποικιλία της ελληνικής σε σύγκριση με την Κοινή Νέα Ελληνική (στο εξής ΚΝΕ). Οι διαλεκτικές ποικιλίες που εξετάζονται, τοποθετούνται γεωγραφικά εκτός του σημερινού ελλαδικού χώρου και είναι το μικρασιατικό ιδίωμα Κυδωνιών (Αϊβαλί) και Μοσχονησίων, η Γκρίκο που ομιλείται στην περιοχή της Απουλίας στη Νότια Ιταλία, τα Ποντιακά και τα Καππαδοκικά. Η μελέτη στηρίζεται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς γραπτές πηγές (γραμματικές περιγραφές, παραμύθια, αινίγματα κ.λπ.) και στο διαλεκτικό υλικό προφορικού λόγου του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, το οποίο συλλέγεται τα τελευταία επτά χρόνια. Οι πηγές του διαλεκτικού γλωσσικού υλικού -γραπτές και προφορικές- αποκαλύπτουν μια σειρά αποκλίσεων των διαλέκτων ως προς τις στρατηγικές πραγμάτωσης του υποκορισμού που αφορούν στα εξής: Σε αντίθεση με την Κοινή Νεοελληνική (ΚΝΕ), όπου ο υποκορισμός εμφανίζεται με ποικιλία επιθημάτων, ουσιαστικών και επιθέτων, ο υποκορισμός στις διαλεκτικές ποικιλίες που εξετάζονται, πραγματώνεται με πολύ πιο περιορισμένο αριθμό. Στο μικρασιατικό ιδίωμα των Κυδωνιών και Μοσχονησίων τα επιθήματα που βρίσκονται σε χρήση είναι τα: -ελ’ (π.χ. κουρτσέλ’ < κοριτσέλι ‘κοριτσάκι’) -ουδa (π.χ. κουπιλούδα < κοπελούδα ‘κοπελίτσα’), και σε μικρότερη έκταση –ι (π.χ. πουρτί < πορτί ‘πορτάκι ή πορτούλα’). Αντίστοιχα, στη Γκρίκο τα επιθήματα που βρίσκονται σε χρήση είναι τρία: -edda (π.χ. cateredda < catera ‘θυγατέρα-κόρη’) –uddi (π.χ. anemuddi < anemo ‘άνεμος’) και -a(k)i (π.χ. gratai < gratti ‘κρεββάτι’). Επίσης, στα Καππαδοκικά απαντώνται τα –οκκο /οππο (π.χ. κλουρ-όππο < κλουρ ‘κουλούρι’) -ιτσα (π.χ. γιασκαλ-ίτσα < γιασκάλα ‘δασκάλα’) – ίσκο/-ούσκο/-ούτσκο (π.χ. μικρ-ούσκο / μικρ-ίσκο / μιτσ-ίσκο < μικρό) ενώ τέλος στα Ποντιακά τα: -οπον (π.χ. σκυλ-όπον < σκύλος) –ιτσα (π.χ. γυναικ-ίτζα < γυναίκα) – ιτσ(ος) (π.χ. δαβολ-ίτσος < δαβολος) –ικoς (π.χ. μικρίκος < μικρός) –ι/ουτσικος (π.χ. καμποσ-ούτσικος < καμπόσος). Επιπλέον, σε αντίθεση με την ΚΝΕ όπου παρατηρείται υψηλή εναλλαγή υποκοριστικών επιθημάτων- χαρακτηριστικό το οποίο θεωρείται σύνηθες γνώρισμα του υποκορισμού και απαντάται γενικά στις φυσικές γλώσσες (βλ.Bauer 1983)-, στις διαλέκτους αυτή είτε περιορίζεται στα θηλυκά ουσιαστικά (Αϊβαλί-Μοσχονήσια, Ποντιακά, Καππαδοκικά) είτε απουσιάζει εντελώς (Γκρίκο). Παράλληλα, απαγορευτική είναι στη διαλεκτική ποικιλία της ελληνικής και η συσσώρευση των υποκοριστικών επιθημάτων που απαντάται στην ΚΝΕ (π.χ. μαν- ουλ-ίτσα, μικρ-ούλ-ικ(ος)). Τέλος, παρατηρείται σημαντικός περιορισμός της έκφρασης του γένους. Από τις διαλέκτους που εξετάζονται, τα Καππαδοκικά, το ιδίωμα Κυδωνιών και Μοσχονησίων και η Γκρίκο δεν εμφανίζουν καθόλου υποκοριστικά αρσενικού γένους. Για παράδειγμα τα υποκοριστικά της ΚΝΕ γιατρ- άκ(ος) και Γιανν-άκη(ς) αντικαθίστανται στη διάλεκτο των Κυδωνιών και Μοσχονησίων από τα γιατρέλ’ (< γιατρέλι) και Γιαννέλ’ (< Γιαννέλι). Αντίστοιχα στη Γκρίκο, τα αρσενικά ονόματα δίνουν ουδέτερα υποκοριστικά με το –uddi ή το -a(c)i ανάλογα με την κλιτική τάξη στην οποία βρίσκονται, ενώ στα Καππαδοκικά τα κοινά ουσιαστικά τρέπονται σε ουδέτερα με το –οππο/-οκκο εκτός από τα εμψυχα δισύλλαβα τουρκικής προέλευσης που υποκορίζονται με το θηλυκό –κα (π.χ. τάτα > τατάκα ‘νονός’). Τα Ποντιακά μόνο εμφανίζουν αρσενικά υποκοριστικά αλλά πολύ πιο περιορισμένα απ’ ό,τι στην ΚΝΕ δεδομένου ότι περιορίζονται σε βάσεις που διέπονται από το χαρακτηριστικό [+έμψυχο]. Σε μια προσπάθεια διερεύνησης της παρατηρούμενης γλωσσικής διαφοροποίησης, προτείνουμε ότι ο περιορισμένος αριθμός υποκοριστικών επιθημάτων στις διαλέκτους, η χαμηλή εναλλαγή και η απουσία συσσώρευσής τους μπορεί να ερμηνευθεί ως μια δια-διαλεκτική (“cross-dialectal”) τάση για δημιουργία ελάχιστων μορφολογικών δομών (“morphological minimal structures”). Οι διάλεκτοι δηλαδή αποφεύγουν, εκτός εάν αυτό είναι αναγκαίο, την αλλομορφία σε επίπεδο επιθημάτων, την ποικιλία στην έκφραση του γένους όπως επίσης και την επανάληψη στοιχείων με την ίδια λειτουργία προκειμένου να επιτευχθεί βελτιστοποίηση της γραμματικής (“grammar optimization” βλ. Kiparsky, 1982). Επιπλέον υποστηρίζουμε ότι τα επιθήματα που κυριαρχούν στην παραγωγική μορφολογία των διαλέκτων είναι αυτά που θα θεωρούσαμε ως πλέον αμαρκάριστα - δηλαδή τα επιθήματα ουδετέρου γένους (βλ. Αναστασιάδη, Ράλλη & Χειλά-Μαρκοπούλου 2003, Corbett 1991)- και τα πιο παραγωγικά, δηλαδή τα επιθήματα που υπόκεινται στους λιγότερους περιορισμούς επιλογής βάσεων (“selectional constraints”) Bauer 2001, Plag 1999, 2003)). / -

One of the most difficult, but -at the same time- interesting questions in morphological theory is the relation between inflection and derivation. This question lies at the heart of the problem of the architecture of the morphological component and thus raises important issues such as: (a) the relation between the lexicon and the grammar, and (b) the model which best accounts for the relevant facts. In the present thesis, the aim is to examine certain morphological phenomena which reveal the close relation between the two processes, and to show that both should be accounted for in the morphological component. Three aspects of the problem are exhaustively discussed, drawing data from Standard Modern Greek and Griko: (a) the relation between conversion and inflectional classes in Standard Modern Greek, (b) the evolution of derivational affixes into inflectional ones in Griko and (c) the appearance of inflection inside derivation in both Griko and Standard Modern Greek. The analysis of the data is given within a Construction Morphology (CM) framework. CM offers important insights into the problem since it has a strong lexicalist orientation with both inflection and word formation within the lexicon, and the proposed word-formation schema (construction) is applicable to both derivation and inflection. The CM framework provides effective solutions to the problems discussed in the relevant chapters and paves the way for the analysis of similar phenomena. It should be mentioned that the contribution of the present thesis to the relevant discussion can be described in two points: (a) it presents some data that have not been described before and offers an up-to-date analysis, (b) it examines the relation between the two processes within the CM framework. / Ένα από τα πιο δύσκολα αλλά και ενδιαφέροντα ζητήματα που έχουν απασχολήσει τη μορφολογική θεωρία τα τελευταία χρόνια είναι η σχέση των διαδικασιών της κλίσης και της παραγωγής. Η εξέταση του συγκεκριμένου ζητήματος αποτελεί ουσιαστικής σημασίας πρόβλημα καθώς έχει σημαντικές προεκτάσεις ως προς (α) τη σχέση μεταξύ της γραμματικής και του λεξικού και (β) τα μοντέλα μορφολογικής περιγραφής. Οι στόχοι στην παρούσα διατριβή είναι: (α) να καταδειχτεί ότι η κλίση και η παραγωγή παρουσιάζουν μία αλληλεπίδραση κατά το σχηματισμό λέξεων, και (β) να περιγραφθεί η σχέση των δύο τομέων και να αναλυθεί μέσα στο πλαίσιο της Construction Morphology (CM). Εξετάζεται το συγκεκριμένο ζήτημα κυρίως μέσα από δεδομένα της διαλέκτου Griko και της Κοινής Νέας Ελληνικής (ΚΝΕ) και παράλληλα γίνεται σύγκριση με άλλες ΝΕ διαλέκτους και ευρωπαϊκές γλώσσες. Η ανάλυση είναι δομημένη πάνω σε τρία διαφορετικά θέματα: πρώτα, εξετάζεται η σχέση κλίσης και μετάπλασης στην ΚΝΕ, έπειτα, εξετάζεται ένα παραγωγικό μόρφημα το οποίο εμφανίζει κλιτικές ιδιότητες στη διάλεκτο Griko και τέλος εξετάζεται η εμφάνιση κλίσης μέσα σε παράγωγους σχηματισμούς τόσο στη Griko όσο και στην ΚΝΕ. Αυτά τα θέματα έχουν ένα κοινό προσανατολισμό καθώς καταδεικνύουν ότι οι δύο διαδικασίες αλληλεπιδρούν πολύ στενά και ως εκ τούτου μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκουν στον ίδιο τομέα της γραμματικής. Τα δεδομένα που εξετάζονται στην παρούσα διατριβή αναλύονται μέσα στο πλαίσιο της CM. Το συγκεκριμένο μοντέλο αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ανάλυση των συγκεκριμένων δεδομένων για δύο λόγους: (α) έχει έντονα λεξικαλιστικό προσανατολισμό και (β) προτείνει ένα φορμαλισμό για το σχηματισμό λέξεων (σχήμα) το οποίο μπορεί να αποδώσει τόσο τις κλιτικές όσο και τις παράγωγες δομές. Η συμβολή της συγκεκριμένης διατριβής έγκειται σε δύο διαφορετικούς τομείς: (α) στην εξέταση δεδομένων που δεν έχουν εξεταστεί στο παρελθόν, με στόχο να κάνει λεπτομερή περιγραφή και ανάλυση, (β) στην εξέταση του θεωρητικού ζητήματος της σχέσης μεταξύ των δύο διαδικασιών μέσα στο μοντέλο της Construction Morphology.

Στην παρούσα εργασία, διερευνούμε τη σχέση μεταξύ κλίσης και παραγωγής και διατυπώνουμε επιχειρήματα υπέρ της θεώρησης της κλίσης ως μορφολογικής διαδικασίας που διέπεται από τις ίδιες αρχές και τους ίδιους κανόνες την παραγωγή. Για να στηρίξουμε τη θέση μας, εξετάζουμε την εμφάνιση της εσωτερικής αύξησης στους προθηματοποιημένους ρηματικούς τύπους της ΚΝΕ και διαπιστώνουμε ότι το καθολικό του Greenberg που ορίζει ότι η πλίση εμφανίζεται πιο περιφερειακά από την παραγωγή δεν αποτελεί απαραβίαστη αρχή. / In this thesis we discuss the main theoretical problem of the relation between Inflection and Derivation. Every approach to such a topic entails taking a position in the current theoretical debate about the issue if there is a sharp boundary between the two categories. We adopt the idea there is a cline from derivation to inflection rather than a clear-cut dichotomy between the two. In this view, interactions between Derivation and Inflection show that Inflection may feed Derivation. Central to the discussion are Modern Greek prefixed verbs with internal augment but also other European languages that is to say Germanic Languages, Romance Languages and some Modern Greek dialects.

Στην παρούσα διατριβή επιχειρείται η συγχρονική και διαχρονική προσέγγιση φαινομένων προθηματοποίησης στις νεοελληνικές διαλέκτους. Συγκεκριμένα, μελετώνται τα διαλεκτικά μορφήματα ακρο-, μωρο-, πλακο-, σ(ι)ο-/σα-, χαμο- ως προς την ιστορική τους εξέλιξη, και τις φωνολογικές, δομικές και σημασιολογικές τους αποκλίσεις σε συγχρονικό επίπεδο. Η μετάβαση από τη σύνθεση στην παραγωγή, δηλαδή η προθηματικοποίηση (βλ. Amiot 2005), αποδεικνύει ότι τα όρια ανάμεσα στις δύο διαδικασίες δεν είναι σαφώς διακριτά (Booij 2005, Bauer 2005, Ralli 2010). Κατά την προθηματικοποίηση, ένα μόρφημα αποκλίνει από το λεξηματικό του πρόγονο, χάνει την αυτονομία του (Iacobini 2004) και είναι δυνατό να υπόκειται σε φωνολογικές αλλαγές. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι η γραμματικοποίηση επιτελείται, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις (Lehmann 1985, Hopper & Traugott 1983, Hopper 1991, Heine & Kuteva 2002, Heine 2003, Amiot 2005, Giannoulopoulou 2006, Αναστασιάδη-Συμεωνίδη 2008, van Goethem 2008). Οι προτεινόμενες γενικές παράμετροι για την προθηματικοποίηση από τη διεθνή βιβλιογραφία είναι οι ακόλουθες: α) φωνολογική διάβρωση, β) αποσημασιοποίηση, γ) αποκατηγοριοποίηση, δ) περιορισμός συντακτικού βάρους, ε) ανάμειξη, στ) διεύρυνση συνδυαστικών μορφολογικών ιδιοτήτων. Στη μελέτη αυτή, προσπαθώ να απαντήσω σε τρεις σημαντικές ερωτήσεις: α) Ποιες είναι οι εξειδικευμένες παράμετροι που ερμηνεύουν τη μετάβαση από τη σύνθεση στην προθηματοποίηση; β) Οι παράμετροι αυτές είναι ίδιες για όλα τα φαινόμενα γραμματικοποίησης ή περιορίζονται στο πεδίο της μορφολογίας; γ) Ποια είναι η ιεράρχηση των συγκεκριμένων παραμέτρων κατά τη μορφολογικοποίηση; Στο πεδίο της μορφολογίας, υποστηρίζω ότι ο μορφολογικός παράγοντας έχει αποφασιστική σημασία για την περάτωση μιας διαδικασίας μορφολογικοποίησης. Είναι δυνατό άλλες παράμετροι να κινητοποιούν ή να συνεισφέρουν στην εξέλιξη της διαδικασίας, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν την ολοκλήρωση αυτής. Υπό αυτήν την έννοια, προτείνω ότι οι γενικές παράμετροι που εμπλέκονται είναι η επανασημασιοποίηση και η διάβρωση, ενώ οι εξειδικευμένες μορφολογικές παράμετροι που απαντούν σε τελικό στάδιο της προθηματικοποίησης είναι: α) η αύξηση της παραγωγικότητας, β) η διεύρυνση των μορφολογικών συνδυαζόμενων βάσεων. Τόσο τα εξεταζόμενα διαχρονικά δεδομένα της Ελληνικής γλώσσας, όσο και τα εξεταζόμενα συγχρονικά δεδομένα από τη διαλεκτική ποικιλία της νέας Ελληνικής επιβεβαιώνουν τις παραπάνω θέσεις. / This thesis deals with prefixation cases in Modern Greek Dialects from a synchronic and diachronic point of view. In particular, the following dialectal morphemes: akro-, moro-, plako-, s(j)o-/sa- and hamo- are investigated with respect of their historical development and their phonological, structural and semantic differences in synchronic terms. Prefixization (c.f. Amiot 2005) as a diachronic crossing from compounding to prefixation shows that there is no clear borderline between the two processes (Booij 2005, Bauer 2005, Ralli to appear). According to this phenomenon, a morpheme shows divergence with respect to its ancestor, loses its lexical independence (Iacobini 2004), and may be subject to phonological erosion. It is generally accepted that grammaticalization occurs if certain criteria are satisfied (Lehmann 1985, Hopper & Traugott 1983, Hopper 1991, Heine & Kuteva 2002, Heine 2003, Amiot 2005, Giannoulopoulou 2006, Αnastasiadi-Symeonidi 2008, van Goethem 2008). As far as prefixization is concerned, and with some degree of variation from one author to another, there is more or less agreement on the following general criteria: a) phonological erosion, b) desemanticization, c) decategorialization, d) shrinking of syntagmatic weight, e) coalescence, f) extension of the morphological combinatorial properties. In this study, I try to answer three important questions: a) what are the specific parameters which may induce prefixization out of compounding? b) Are these parameters the same for all the range of grammaticalization phenomena, or are they restricted to morphology? c) Is there a particular order according to which these parameters seem to play a role in morphologization? I argue that if we deal with morphology the parameters which lead to the completion of a morphologization process have to be morphological in nature. Other parameters may trigger the process, or may play a role during the process, but do not guarantee completion. Within this spirit, I propose that the general grammaticalization parameters which are involved in prefixization are desemanticization and phonological erosion, but the specific morphological parameters which are crucial for determining the final stage of prefixization are related to: a) the increase of productivity, b) the expansion of morphological combinatorial properties. Evidence from the history of Greek and its Modern Greek dialects illustrate the above proposals.