Inaug. -diss. --Halle. / Vota. Includes bibliographical references.

Thèse de doctorat : Langues Histoire et civilisations des mondes anciens : Lyon 2 : 2001. / Titre provenant de l'écran-titre. Bibliogr. Index.

Thesis (doctoral)--University of Breslau. / Vita. Includes bibliographical references.

Zugl.: Giessen, Univ., Habil.-Schr., 2007

Le dieu de la médecine, Asclépios, est généralement présenté comme un héros thessalien divinisé au cours des siècles. Parmi ses plus grands sanctuaires, on trouve ceux d'Épidaure, de Pergame et de Cos. Le dieu atteint son âge d'or au cours des IIe et IIIe siècles ap. J.-C. Il est par ailleurs un personnage complexe. Toutefois, à la lecture des dix livres de la Description de la Grèce ou Périégèse de Pausanias, écrite au IIe siècle ap. J.-C., nous faisons face à l'image d'un dieu tout-puissant n'ayant connu aucun changement au fil du temps. Pausanias semble avoir une vision figée d'Asclépios, bien que très respectueuse du grand dieu. Cette vision semble avoir été représentative de son époque : la Seconde Sophistique, courant littéraire du IIe siècle ap. J.-C., proposait le retour à une religion grecque très proche de celle de l'époque classique. Par contre, Pausanias est original en ce qu'il relate la version messénienne du mythe d'Asclépios – version que nous n'avons que rarement croisée chez un autre auteur - nous laissant avec l'impression qu'il devait exister deux divinités nommées Asclépios : un héros divinisé de la cité de Messène et le dieu médecin connu à travers l'Empire romain. ______________________________________________________________________________ MOTS-CLÉS DE L’AUTEUR : Grèce antique, IIe siècle ap. J.-C., Mythes, Asclépios, Pausanias.

Η παρούσα διατριβή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού πεδίου της Γεωμυθολογίας. Σκοπός της είναι να αποτελέσει έναν εμπεριστατωμένο, επιστημονικό Άτλαντα της Γεωμυθολογίας της Πελοποννήσου. Πιο συγκεκριμένα, να συγκεντρώσει τα απαραίτητα δεδομένα που μπορούν να οδηγήσουν στην πληρέστερη ερμηνεία των αρχαίων ελληνικών μύθων υπό το πρίσμα της επιστήμης της Γεωλογίας. Η Γεωμυθολογία υποστηρίζει ότι οι γεωμύθοι ενός τόπου είναι πιθανό να έχουν προκύψει είτε γιατί οι αρχαίοι άνθρωποι ήταν μάρτυρες ενός γεωλογικού γεγονότος είτε γιατί ήθελαν να ερμηνεύσουν εκ των υστέρων την ιδιαίτερη γεωλογική πραγματικότητα που τους περιέβαλλε. Προκειμένου να συγκροτηθεί ο Άτλας Γεωμυθολογίας της Πελοποννήσου, αρχικά, συγκεντρώθηκαν και μελετήθηκαν οι μύθοι της Πελοποννήσου που αναφέρονται στα κλασικά κείμενα (Παυσανίας, Στράβωνας, Διόδωρος και Απολλόδωρος), καθώς και όλες οι αρχαιολογικές και γεωγραφικές πληροφορίες που μας παραδόθηκαν μέσω αυτών των κειμένων. Από το σύνολο των μύθων διακρίθηκαν οι γεωμύθοι, δηλαδή οι μύθοι που εμπεριέχουν γεωλογικές πληροφορίες. Στη συνέχεια έγινε συγκέντρωση ή/και διαμόρφωση όλων των διαθέσιμων σύγχρονων χαρτών της Πελοποννήσου που αφορούν σε γεωλογικά φαινόμενα (σπήλαια, θερμομεταλλικές πηγές, λίμνες, ποταμοί και ρήγματα) καθώς και των ορατών αρχαιολογικών μνημείων. Πραγματοποιήθηκε χωρική ανάλυση και στατιστική επεξεργασία όλων των δεδομένων, με σκοπό αυτή η μαθηματική διαδικασία, να προσδιορίσει και να κατηγοριοποιήσει τους γεωμυθότοπους. Τους τόπους δηλαδή, που συγκεντρώνουν γεωμυθολογικά, αρχαιολογικά και γεωλογικά δεδομένα, και αποτέλεσαν τον πραγματικό πυρήνα ενός γεωμύθου. Τα προαναφερθέντα δεδομένα μελετήθηκαν με δύο διαφορετικούς τρόπους: Πρώτα εξετάστηκαν κατά νομό. Για κάθε έναν νομό έγινε χαρτογράφηση των δεδομένων ξεχωριστά, ανά είδος, αλλά και συνδυαστικά. Απομονώθηκαν οι γεωμυθότοποι, μελετήθηκαν τα αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική και τη λατινική γραμματεία που περιέχουν γεωλογικές πληροφορίες αλλά και η σύγχρονη βιβλιογραφία. Από το σύνολο της έρευνας προέκυψαν και καταγράφηκαν τα αποτελέσματα-ερμηνεία των γεωμύθων. Στη συνέχεια, έγιναν επιλεγμένες μελέτες περιπτώσεων, δηλαδή εξετάστηκαν θέματα με κεντρικό άξονα έναν Θεό ή ήρωα. Συνολικά, η έρευνα απέδειξε ότι σε ποσοστο 75% οι γεωμύθοι έχουν επηρεαστεί από το γεωλογικό περιβάλλον. Τα αποτελέσματα αυτά διευκολυνουν τη μελλοντική διαγνωστική και προγνωστική έρευνα, τόσο στο χώρο της γεωμυθολογίας, της γεωλογίας και της αρχαιολογίας, όσο και στο χώρο της ιστορίας και της λαογραφίας. / This thesis pertains to the scientific field of Geomythology. Its purpose is to contract a comprehensive, scientific Geomythological Atlas of the Peloponnese. Specifically, the research was carried out in order to gather the necessary data that can lead to a more complete interpretation of the ancient Greek myths, in the light of the science of Geology. Geomythology argues that the geomyths of a site are likely to have arisen either because the ancient people were witnesses of a geological event or because they wanted to explain, a posteriori, the special geological reality that surrounded them. To set up the Geomythological Atlas of Peloponnese, the Peloponnesian myths mentioned in classical texts (Pausanias, Strabo, Diodorus and Apollodorus) were gathered and studied and also, all the archaeological and geographical information, delivered to us through these texts. Among these myths, geomyths are distinguished, namely the myths involving geological information. Afterwards, a concentration and/or a configuration of all the available modern maps of the Peloponnese was conducted, related to geological phenomena (caves, thermal and mineral springs, lakes, rivers and faults) and the visible archaeological remains as well. Α spatial and statistical analysis of all the data was achieved, in order to determine and classify, by this mathematical process, the geomythological places (geomythotopoi). These are the sites who gather geomythological, archaeological and geological data that constitute the true core of a geomyth. The foregoing data were studied in two different ways: First, they were examined by counties. For each county the data was mapped separately by species, but also combined. The geomythotopoi were isolated, passages from ancient Greek and Latin literature containing geological information and the current literature were studied. The results-interpretations, that stem from the data study and were obtained and recorded. Then, were performed case studies, namely were studied themes around one god or hero. Overall, the study showed that 75% of the geomyths were affected by their geological environment. These results may facilitate future diagnostic and prognostic research, both in the field of geomythology, geology and archeology but also in history and folklore studies.

Cette thèse propose une analyse des références aux origines des peuples et des cités dans la Périégèse de Pausanias, en se concentrant principalement sur les récits de fondation se rapportant au Péloponnèse (livres II à VIII) où la « mémoire des origines » semble avoir particulièrement intéressé cet écrivain et voyageur grec du IIe s. ap. J.-C. Ses trois principaux axes de réflexion sont : 1) le travail de composition découlant de la représentation des origines des peuples et des cités, 2) la construction d'un portrait de l'histoire du Péloponnèse depuis les origines de l'« île de Pélops » jusqu'à l'Achaïe romaine et 3) le rapport complexe que les traditions et descriptions de la Périégèse entretiennent avec le présent des cités. En procédant à l'« autopsie » de ces récits, il est possible d'interroger la démarche de Pausanias dans son rapport à la tradition et au « mythe », son travail sur les noms des cités et des fondateurs ainsi que sur les généalogies, et de mettre en évidence les nombreux référents culturels et littéraires auxquels renvoient les récits d'origine. L'écrivain voyageur propose ainsi un tour d'horizon du Péloponnèse et de son histoire : il rappelle les premiers temps de la civilisation, les fondations anciennes antérieures à la guerre de Troie, les différents mouvements de migrations, les fondations de l'époque classique et celles des colonies romaines de la fin du Ier s. av. J.-C. Ce parcours à travers les cités et les colonies du Péloponnèse offre également l'occasion de rapprocher certaines traditions ou certains personnages héroïques à des monuments, dont les tombeaux des fondateurs qui étaient toujours visibles à l'époque des Antonins et que le voyageur se permet de décrire et de situer dans l'espace des cités. Inscrivant de cette façon les traditions dans le « présent de la visite », sa démarche doit aussi être mise en parallèle avec quelques enjeux contemporains entourant la place qu'occupaient les traditions légendaires dans les cités. Nous verrons en quoi la Grèce de Pausanias peut être reliée au problème de l'« identité grecque » et à la réactualisation de traditions légendaires au IIe s. ap. J.-C., notamment dans le contexte du Panhellénion fondé par l'empereur Hadrien. Par ailleurs, la Seconde Sophistique à l'époque de Pausanias valorisant un « retour aux sources » de la Grèce dans le contexte de la domination romaine, il convient de se demander dans quelle mesure la Périégèse se rapproche de ce courant de pensée. Tourné vers le passé de la Grèce, cet ouvrage singulier propose un travail de réflexion sur la « mémoire des cités » où le Péloponnèse, véritable creuset civilisationnel, occupe une place centrale. ______________________________________________________________________________ MOTS-CLÉS DE L’AUTEUR : Antiquité, Grèce antique, Grèce romaine, Péloponnèse, Pausanias, Récits d'origine, Récits de fondation, Cité grecque

In this thesis we explore the period of renewal that Athens experienced during the second century AD. This century saw Athens at the peak of her cultural prominence in the Roman Empire: the city was the centre of the League of the Panhellenion and hosted a vibrant sophistic scene that attracted orators from across the Greek world, developments which were ideologically fuelled by contemporary conceptions of Classical Athens. While this Athenian 'golden age' is a standard feature of scholarship on Greek culture under Rome, my thesis delves further to explore the renewal of the urban and rural landscapes at this time and the relationship between that process and constructions of Athenian identity. We approach the renewal of second-century Athens through four lenses: past and present in the Ilissos area; the rhetoric of the Panhellenion; elite conflict and competition; and the character of the Attic countryside. My central conclusions are as follows: 1. The renewal of Athens was effected chiefly by Hadrian and the Athenian elite and was modelled on an ideal Athenian past, strategically manipulated to suit present purpose; the attractions of the fifth-century golden age for this programme of renewal meant that politically contentious history of radical democracy and aggressive imperialism had to be safely rewritten. 2. Athens and Attica retained their uniquely integrated character in the second century. Rural Attica was the subject of a powerful sacro-idyllic ideology and played a vital role in concepts of Athenian identity, while simultaneously serving as a functional landscape of production and inhabitation. 3. The true socio-economic importance of the Attic countryside as a settled and productive landscape should be investigated without unduly privileging the limited evidence from survey, and by combining all available sources, both literary and documentary, with attention to their content, cultural context and ideological relevance.